Podstawowe procedury diagnostyki morfologicznej
" Biopsja cienkoigłowa
" Inne badania cytologiczne
Rozpoznanie wstępne
DIAGNOSTYKA
" Biopsja gruboigłowa
PATOMORFOLOGICZNA
" Biopsja endoskopowa
" Badanie doraz
ne  "intra" Zabieg
dr n. med. A
ukasz Koperski
" Badanie histologiczne Rozpoznanie ostateczne
" Metody specjalne
Katedra i Zakład Anatomii Patologicznej
Dalsze postępowanie
WUM
DIAGNOSTYKA CYTOLOGICZNA
Diagnostyka morfologiczna
Ocena charakteru zmiany na podstawie pojedynczych komórek lub ich grup
1. Cytologia złuszczeniowa (eksfoliatywna)
" cytologia ginekologiczna
" plwocina
HISTOLOGICZNA
CYTOLOGICZNA
" wymazy szczoteczkowe
-Biopsja chirurgiczna " płukanie drzewa oskrzelowego
-cytologia złuszczeniowa
" płyny z jam ciała
-Biopsja endoskopowa
-cytologia aspiracyjna
" mocz
-Biopsja gruboigłowa
2. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
-Inne
Procedury diagnostyczne  BAC
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)
Przeciwwskazania:
Badanie cytologiczne rozmazu komórek mią\
szowych pobranych
A. Bezwzględne  brak zgody pacjenta Wykonanie:
(zaaspirowanych) ze zmian patologicznych przy u\
yciu cienkiej (0.4-0.7mm)
igły.
B. Względne Pod kontrolą radiologicznych
metod obrazowania: USG, Rtg, CT
Wskazania:
- brak współpracy
- zaburzenia oddychania
A. zmiany ogniskowe
- zaburzenia układu krzepnięcia
-w warunkach ambulatoryjnych: głównie narządy poło\
one powierzchownie:
tarczyca, sutek, ślinianki
- niektóre jednostki chorobowe, np.
torbiele bąblowcowe
- w warunkach szpitalnych: niemal ka\
dy narząd, np. trzustka, wątroba
naczyniaki
B. zmiany rozlane  bardzo rzadko, np. zapalenia tarczycy
1
Procedury diagnostyczne  BAC
RAKI TARCZYCY
Wykonanie:
H&E
Rak brodawkowaty
RAKI TARCZYCY
Badanie histologiczne
MATERIAA
:
-najczęstsze badanie morfologiczne
- wycinki chirurgiczne (pobrane ambulatoryjnie i w warunkach sali operacyjnej)
- materiał pooperacyjny (bloki tkankowe)
- biopsja endoskopowa
- biopsja gruboigłowa
Rak anaplastyczny
Zasady pobierania materiału Zasady pobierania materiału
" Ka\
dy fragment tkanki pobrany w ambulatoryjnie lub w czasie
" Do pracowni przesłać wycinek w całości, nie wolno dzielić
operacji powinien być zbadany histologicznie
go na fragmenty
" Pobierać zmienioną tkankę wraz z marginesem tkanek nie
" Szczelnie zamknięte naczynie opatrzyć czytelnym
zmienionych (dotyczy szczególnie nowotworów)
imieniem i nazwiskiem chorego, datą pobrania
" Pobraną tkankę natychmiast umieścić w utrwalaczu w odpowiednim
" Wycinek przesłać do pracowni wraz z odpowiednio
naczyniu
wypełnionym skierowaniem
" naczynie z szerokim wlotem
" imię, nazwisko
" większe od umieszczonej w nim tkanki (co najmniej dwukrotnie)
" wiek chorego
" ilość utrwalacza powinna być kilkakrotnie większa od objętości
" rozpoznanie kliniczne
tkanki
" rodzaj pobranego materiału, skąd pobrany
" ew. uwagi chirurga
" podpis lekarza kierującego
2
Utrwalacz przed u\
yciem nale\
y
Utrwalacze
odpowiednio rozcieńczyć !
40 %
formaldehyd
4 %
=
formaldehyd
100%
rozcieńczenie 10-krotne
=
formalina
10%
proporcja 1 : 9
formalina
Powodujące usieciowanie Powodujące odwodnienie
białek (formalina) białek i ich wytrącenie
(alkohol, aceton)
Alkohol etylowy  u\
ywać stę\
onego alkoholu ok. 96 %
Etapy przygotowywania preparatów
Metody barwień
histopatologicznych
płukanie fragm. odwadnianie we " Barwienie podstawowe  hematoksylina + eozyna (H-E)
płukanie w
pobranej tkanki w wzrastających stę\
.
ksylenie
wodzie alkoholu
" Barwienia dodatkowe:
" mucykarmin
skrawanie
formowanie " odczynnik Schiffa (met. p.a.S)
zatapianie w
zatopionej w
bloczka
" azan (azokarmin + błękit anilinowy)
parafinie
bloczku tkanki
parafinowego
" Sudan III
na mikrotomie
" sole srebra
" czerwień Saturna
nakładanie
rozprostowywanie suszenie i barwienie
skrawków
skrawków skrawków
na szkiełka
Metody dodatkowe/specjalne
Metoda rutynowa  barwienie HE, skrawki parafinowe
Barwienie rutynowe mo\
e być niewystarczające do ustalenia typu histologicznego
nowotworu.
Barwienia chemiczne opierają się na zasadzie  powinowadztwa barwników
naturalnych lub syntetycznych do określonych substancji chemicznych
występujących w tkankach
BARWIENIA HISTOCHEMICZNE :
" śluz - mucykarmin
" glikogen i glikoproteiny - PAS
" tkanka łączna  Azan, Masson
" tkanka tłuszczowa  czerwień oleista
" włókna retikulinowe  Gomori, Gordon-Sweet
rak płaskonabłonkowy - płuco rak gruczołowy  jelito grube
" amyloid  czerwień Kongo, czerwień Saturna
" ziarnistości neuroendokrynne  Grimelius, Mason-Fontana
3
Histochemia
IMMUNOCYTO(-HISTO)CHEMIA
Barwienia IHC są obecnie powszechnie stosowanym badaniem dodatkowym
w diagnostyce nowotworów
Zastosowanie przeciwciał mono- i poliklonalnych przeciwko antygenom na
powierzchni komórek, w cytoplazmie bądz
w jądrze, typowych dla określonego
rodzaju tkanki i stopnia jej dojrzałości.
Badania IHC są częścią diagnozy patomorfologicznej, a nie jej odrębną składową
Amyloid (czerwień Kongo)  rak rdzeniasty tarczycy
IMMUNOCYTO(-HISTO)CHEMIA
Immunohistochemia
Ogromny panel przeciwciał przeciw licznym antygenom:
Podstawowe grupy przeciwciał:
" nabłonkowe  cytokeratyny (20 podtypów)- pancytokeratyny- CKAE1/E3,
nabłonek przewodowowy  CK7, CK 19, nabłonek przewodu pokarmowego 
CK 20&
" mezenchymalne  vimentyna, desmina, actina, czynnik VIII, CD34, S100&
" chłoniaki  LCA, CD3, CD20, CD5, CD23...
" endokrynne- chromogranina A, synaptofizyna, insulina &
" szpik- CD15, elastaza, MPO, CD34, glikoforyna, cz VIII, CD31, CD61...
" melanoma- HMB45, S100, melan A
" proliferacji i aktywacji- Ki67, PCNA...
Cytokeratyna  nowotwór anaplastyczny
Immunohistochemia
Badanie śródoperacyjne, doraz
ne,  intra
Wykonywane w sytuacjach, gdy:
" Metody przedoperacyjne nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie
H&E CD20
rozpoznania.
" Istnieje rozbie\
ność między obrazem klinicznym, a wynikami
badań diagnostycznych
" Rozpoznanie śródoperacyjne zmienia zakres operacji
Cytokeratyna
Chłoniak \
ołądka
4
Badanie śródoperacyjne, doraz
ne,  intra
" Chirurg wysyła świe\
y, nieutrwalony fragment tkanki
Prawidłowa diagnoza patomorfologiczna wymaga dobrej
współpracy lekarza patologa i klinicysty!
" Wycinek zamra\
a się i kroi na skrawki ( frozen procedure )
" Ocena mro\
onych skrawków jest trudna (doświadczenie patologa)
" DANE KLINICZNE !
" informacje o chorym
" przebiegu choroby
Badanie pozwala zdefiniować jednostkę chorobową (nowotwór  zmiana
" wcześniejszych schorzeniach itp.
nienowotworowa, nowotwór złośliwy  łagodny)
na jego podstawie nie mo\
na postawić rozpoznania ostatecznego
Sekcja zwłok
Badanie autopsyjne
Sądowo  lekarska:
Anatomopatologiczna:
" wykonywana na zlecenie prokuratora dla
" wykonywana na zwłokach
potrzeb wymiaru sprawiedliwości
osób zmarłych w szpitalach
" wykonywana przez medyka sądowego
" wykonywana przez
patomorfologa
" wykonywana w przypadkach zgonu w
mechaniz
mie śmierci gwałtownej
" poznanie morfologicznego tła
" ustalenie przyczyny, czasu, mechanizmu
choroby i skonfrontowanie z
zgonu itp. itd
rozpoznaniem klinicznym
Sekcja zwłok anatomopatologiczna (naukowa)
Rodzaje śmierci
" wykonywana w Zakładach Patomorfologii (przyszpitalne, uczelniane itp.)
" wykonywana na zwłokach osób zmarłych w zakładach lecznictwa zamkniętego
Śmierć naturalna: Śmierć gwałtowna:
(szpitale itp.)  za wyjątkiem zgonów w mechanizmie śmierci gwałtownej!
" wynik starzenia się ustroju " wynik działania urazu
" wykonywana przez patomorfologów
" następstwo procesu " jeśli jej okoliczności mogą
chorobowego wskazywać na zabójstwo,
" wykonywana nie wcześniej ni\
po upływie 12 godzin od zgonu chorego
samobójstwo, lub wypadek
" śmierć powolna
" śmierć nagła " śmierć nagła CEL:
" śmierć powolna
ustalenie przyczyny zgonu
poznanie morfologicznego tła choroby i skonfrontowanie z rozpoznaniem
klinicznym
dydaktyczno-szkoleniowy
5
USTAWA z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej USTAWA z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej
Dz.U.07.14.89 tekst jednolity opublikowany 31 stycznia 2007 roku Dz.U.07.14.89 tekst jednolity opublikowany 31 stycznia 2007 roku
Art.24
1. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, mogą być poddane sekcji, w
Art.24
szczególności, gdy zgon tej osoby nastąpi przed upływem 12 godzin od przyjęcia
do szpitala, z zastrze\
eniem ust. 3.
5. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się w przypadkach:
2. Kierownik zakładu, a je\
eli kierownik nie jest lekarzem, to upowa\
niony przez
1) określonych w Kodeksie postępowania karnego;
niego lekarz, na wniosek właściwego ordynatora lub, w razie potrzeby, po
2) gdy przyczyny zgonu nie mo\
na ustalić w sposób jednoznaczny;
zasięgnięciu jego opinii, zarządza dokonanie lub zaniechanie sekcji.
3) określonych w przepisach o chorobach zakaz
nych i zaka\
eniach.
3. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, nie są poddawane sekcji, je\
eli
6. W dokumentacji medycznej osoby, która zmarła w szpitalu, sporządza się
przedstawiciel ustawowy tej osoby wyraził sprzeciw lub uczyniła to osoba za
adnotację o dokonaniu lub zaniechaniu sekcji zwłok, z odpowiednim
\
ycia.
uzasadnieniem.
4. O zaniechaniu sekcji zwłok z przyczyny określonej w ust. 3 sporządza się
adnotację w dokumentacji medycznej i załącza sprzeciw, o którym mowa w ust. 3.
USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaz
nych i zaka\
eniach
USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaz
nych i zaka\
eniach. ZAA

CZNIK Nr 1 - WYKAZ CHORÓB ZAKAy
NYCH I ZAKAśEC

(Dz. U. z dnia 31 paz
dziernika 2001 r.)
1) AIDS i zaka\
enie HIV, 28) lamblioza (giardioza), 53) rzęsistkowica,
2) biegunki dzieci do lat 2, 29) legioneloza, 54) salmonellozy odzwierzęce
3) błonica, 30) leptospirozy, 55) świerzb,
4) borelioza, 31) listerioza, 56) tasiemczyce (w tym bąblowica),
Art.. 20 pkt. 6. W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia, \
e zgon nastąpił z 5) bruceloza, 32) mononukleoza, 57) tę\
ec,
6) cholera, 33) mykoplazmoza wywołana przez Mycoplasma 58) toksokaroza,
powodu choroby zakaz
nej określonej w wykazie, o którym mowa w art. 3 ust. 1,
7) choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne pneumoniae, 59) toksoplazmoza,
encefalopatie gąbczaste, 34) nagminne pora\
enie dziecięce oraz inne ostre 60) trąd,
lekarz ma obowiązek powiadomić o tym fakcie wojewódzkiego inspektora
8) choroba kociego pazura, pora\
enie wiotkie (w tym zespół Guillaina- 61) tularemia,
sanitarnego. 9) cytomegalia, Barr�go), 62) twardziel,
10) czerwonka bakteryjna, 35) nagminne zapalenie przyusznic (świnka), 63) wąglik,
11) dur brzuszny i zaka\
enia 36) nierze\
ączkowe zaka\
enia dolnych odcinków 64) włośnica,
pałeczkami durowymi, narządów moczowo-płciowych i inne 65) wszawica,
Art. 25 pkt. W celu zapobie\
enia szerzeniu się choroby zakaz
nej inspektor
12) dur wysypkowy i inne riketsjozy, chlamydiozy, 66) wścieklizna i podejrzenie o zaka\
enie
wirusem wścieklizny,
sanitarny, w drodze decyzji administracyjnej, mo\
e: 13) dury rzekome A, B, C i zaka\
enia 37) nosacizna,
67) zaka\
enia Haemophilus influenzae typ b,
pałeczkami rzekomodurowymi, 38) odra,
&
68) zaka\
enia meningokokowe,
14) d\
uma, 39) ornitozy,
69) zaka\
enia wirusami hepatotropowymi
15) glistnica i inwazje innymi 40) ospa wietrzna,
6) nakazać sekcję zwłok osoby zmarłej na chorobę zakaz
ną lub podejrzanej o taką
(HAV, HBV, HCV, HDV i HEV),
nicieniami przewodu pokarmowego, 41) owsica,
70) zapalenia mózgu,
chorobę, 16) gorączka powrotna, 42) pastereloza,
71) zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
17) gorączka Q, 43) pełzakowica,
7) zakazać wykonywania sekcji zwłok, gdy sekcja zwłok mogłaby prowadzić do
72) zapalenia płuc o etiologii zakaz
nej,
18) gruz
lica i inne mykobakteriozy, 44) płonica,
73) zatrucie jadem kiełbasianym,
19) grypa, 45) pneumocystodoza,
zaka\
enia osób lub ska\
enia środowiska, chyba \
e zachodzi podejrzenie, \
e zgon
74) zatrucia pokarmowe,
20) grzybice, 46) posocznica,
75) zespół hemolityczno-mocznicowy w
nastąpił w wyniku popełnienia przestępstwa. 21) jaglica, 47) promienica,
przebiegu zaka\
enia enterokrwotocznymi
22) jersinioza, 48) pryszczyca,
i enterotoksycznymi pałeczkami E. coli,
23) kampylobakterioza, 49) ró\
a,
76) zgorzel gazowa
24) kiła, 50) ró\
yca,
77) zimnica,
25) krwotoczne zapalenie jelit E. coli, 51) ró\
yczka,
78) \
ółta gorączka i inne wirusowe gorączki
26) kryptosporydioza, 52) rze\
ączka,
krwotoczne.
27) krztusiec,
Techniki sekcji zwłok
1. Technika Virchowa   in tabula
Sekcja zwłok
 Virchow po dokładnych oględzinach narządu i ustaleniu jego
stosunku do otoczenia wycina narząd ze zwłok i sekcjonuje go poza
zwłokami."
2. Technika Rokitanskiego   in situ
Rudolf Virchow
 Rokitansky sekcjonował narządy in situ (na miejscu), tj. nie
(1821-1902)
oddzielał, nie odcinał narządu od innych, badał go i rozkrawał, lub
otwierał na miejscu, gdzie narząd się znajduje."
Oględziny
Oględziny
wewnętrzne
zewnętrzne
3. Technika  en masse
4. Technika  en bloc
Karl von Rokitansky
(1804-1878)
6