geoinżynieria
geoinżynieria
W
Wodoszczelność grodzic
o
d
o
s
z
c
z
e
l
n
o
Å›
ć
g
r
o
d
z
i
c
-
- część II
c
z
Ä™
Å›
ć
I
I
S
Szczelność zamków
z
c
z
e
l
n
o
Å›
ć
z
a
m
k
ó
w
Fot. 1. Mahler Amsterdam, Holandia
moim ostatnim artykule na łamach kwartalnika kiej i morskiej, natomiast małą w oleju, benzynie i innych pali-
 Geoinżynieria drogi mosty tunele zająłem się wach. Charakteryzuje się dużą przyczepnością do stali.
Wtematyką szczelności grodzic,a dokładniej zam- Beltan jest produktem najtańszym i najchętniej stosowanym
ków. Wymieniłem w tym artykule czynniki, które wpływają na przez naszych klientów.
szczelność zamka. Zaliczyłem do nich zastosowanie uszczelnie-
nia oraz kontrolę jakości wykonania ścianki z grodzic. W tym Arcoseal
wydaniu  Geoinżynierii chciałbym poruszyć te dwa wątki. Drugi produkt dostępny dla klientów Arcelora od zeszłego
roku jest mieszaninÄ… wosku oraz oleju mineralnego o nazwie
Materiały uszczelniające zamki handlowej Arcoseal. Jest on dostarczany w beczkach. Sposób
Temat uszczelniania zamków poruszył już w książce Grodze instalacji do zamka jest identyczny jak w przypadku pierwszego
Hückel. Niektóre z tych metod wymieniÅ‚em w poprzednim ar- produktu. Jedyna różnica to mniejsza temperatura do jakiej nale-
tykule w  Geoinżynierii . Należy w tym miejscu powiedzieć, że ży podgrzać Arcoseal wynosząca 120 oC.
poza metodami wymienionymi przez Hückel a metodami istnie- Åšrodek ten posiada wysokÄ… trwaÅ‚ość zarówno w wodzie
je pewnie wiele innych nieudokumentowanych, a wymyślonych słodkiej jak i słonej oraz w oleju mineralnym, a niską w ben-
dzięki improwizacji inżynierów, którzy nie zawsze dysponowali zynie. Produkt ten jest higieniczny i bardziej ekologiczny od
na budowie odpowiednimi materiałami. bitumicznego.
Obecnie, dzięki ciągłemu rozwojowi technologii związanych
z wykonywaniem stalowych ścianek szczelnych, istnieje kilka Roxan
sprawdzonych na wielu budowach materiałów instalowanych Ostatni z produktów, to materiał zwiększający swą objętość
do zamka przed ich pogrążeniem. Arcelor, będący światowym li- pod wpływem wody, dostępny pod nazwą handlową Roxan.
derem w produkcji grodzic, daje swym klientom możliwość wy- Substancja ta, w przeciwieństwie do dwóch wymienionych po-
boru spośród trzech środków, których zastosowanie zmniejsza wyżej, jest wprowadzana do zamka na zimno. Mianowicie pom-
przepływ wody do wykopu przez zamki. Środki te to: produkt pa podaje ten środek do pistoletu ze specjalną końcówką. Celem
bitumiczny, produkt będący mieszaniną wosku i oleju mineral- tej specjalnej końcówki, opatentowanej przez Arcelor i użycza-
nego oraz produkt zwiększający swą objętość pod wpływem nej bezpłatnie wykonawcom na czas instalacji uszczelnienia, jest
wody. Uszczelnienia te różnią się między sobą m.in. zachowa- równomierne nałożenie cienkiej warstewki środka rozszerzają-
niem w różnych środowiskach, wartościami parametru szczelno- cego się pod wpływem wody na ściankach zamka.
Å›ci Á, czy sposobami instalacji do zamka. Roxan posiada wysokÄ… trwaÅ‚ość zarówno w wodzie sÅ‚odkiej
i słonej, jaki i w olejach, benzynie i innych paliwach. Jego roz-
Beltan szerzalność pod wpływem wody słodkiej wynosi 115%, wody
Pierwszy z tych produktów o handlowej nazwie Beltan jest słonej 90%, a pod wpływem wody zanieczyszczonej solami alka-
mieszaniną bitumów. Dostarcza się go klientom w beczkach lub licznymi (np. wody wyciekające z wysypisk)  115%.
paczkach. Produkt ten należy upłynnić poprzez podgrzanie do Produkt ten jest dostarczany w beczkach. Przed wprowadze-
temperatury 140  150 oC. Póz
niej po wypoziomowaniu grodzicy niem go w zamki należy je oczyścić, a co najważniejsze  osu-
oraz po zatkaniu jej końców, tak aby produkt nie wylewał się szyć. Środek ten instalujemy do zamka, który po pogrążeniu
z zamka, należy wlać Beltan do zamka do wysokości 8 12 mm. grodzicy będzie połączony z zamkiem wcześniej pogrążonego bru-
Trzeba w tym miejscu napisać, że wypełniamy zamek prowa- sa (Rys. 2). Grodzice z tym uszczelnieniem należy odpowiednio
dzący grodzicy, czyli zamek, który będzie pusty (nie połączony składować oraz transportować tak, aby nie doszło do spęcznie-
z zamkiem sąsiedniej grodzicy) po jej pogrążeniu (Rys. 1). nia produktu pod wpływem wody.
Substancja ta posiada dużą trwałość w środowisku wody słod- Konieczność instalacji środka do tego, rodzaju zamka wynika
14 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 03/2006 (10)
geoinżynieria
geoinżynieria
z faktu zwiększania jego objętości pod wpływem wody. Logicz-
ne jest wykorzystanie tego procesu, trwającego około 2 h, do
zmniejszenia szczeliny pomiędzy zamkami, a co za tym idzie
 do zwiększenia szczelności ścianki. Innym procesem towa-
rzyszącym pęcznieniu jest zmniejszanie przyczepności Roxanu
do stali zamka z wartości 15 kg/cm2 do wartości bliskiej zera.
Drastyczne zmniejszenie przyczepności powoduje zrywanie
i uszkadzanie produktu uszczelniającego w trakcie pogrążania.
Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać zasady nie przerywa-
Rys. 1. Pogrążanie grodzic z uszczelnieniem bitumicznym
nia pogrążania pojedynczej grodzicy na dłużej niż 2 h.
Pogrążaniu grodzic z tym środkiem uszczelniającym towa-
rzyszą także inne zabiegi. Między innymi należy stosować spe-
cjalne tracone narzędzie usuwające w trakcie pogrążania grunt
z zamka wcześniej pogrążonej grodzicy. Należy także ukosować
końcówki nie uszczelnionych zamków, tak aby nie uszkadza-
ły one Roxanu. Zaleca się także, by w celu zmniejszenia tarcia
w zamkach, przed przystąpieniem do pogrążania namydlić za-
mek z uszczelnieniem.
Stosowanie Roxanu daje znakomite efekty. Parametr Á dla nie-
go jest ponad 300-krotnie mniejszy niż dla Beltanu i Arcosealu
(tab. 1). Jednak jest on droższy oraz, ze względu na jego zdol-
ność do zwiększania swej objętości pod wpływem wody, jego
stosowanie wymaga większej liczby zabiegów. Inżynierowie de-
cydują się na ten środek w sytuacji, gdy trzeba odciąć dopływ
Rys. 2. Pogrążanie ścianki z Roxanem jako uszczelnieniem
wody do wykopu na dłuższy okres lub przy budowie grodzi na
Dopuszczalny
wodach. Roxan jest z powodzeniem wykorzystywany nie tylko
Zużycie na
Parametr Á spadek
doraz
nie w sytuacjach, w których wymagane jest tymczasowe
Materiał 1mb zamka
10-10 m/s hydrauliczny
odcięcie przepływu wody przez przegrodę. Był on i ciągle jest
[l/m]
[kPa]
stosowany jako stałe uszczelnienie np. w tunelach czy parkin-
Brak uszczel-
gach podziemnych, w których grodzice są elementami konstruk-
>1000 - -
nienia
cyjnymi. Wykorzystuje się go także przy budowie szczelnych
Beltan 600 100 0.3
przegród np. w otoczeniu wysypisk śmieci.
Arcoseal 600 100 0.3
Roxan 0.3 200 0.15
Dodatkowe uwagi
Wszystkie z wymienionych materiałów mogą być wprowa- Spawanie 0--
dzone w zamek przez zamawiającego lub dostarczone już z za- Tab. 1. Porównanie materiałów uszczelniających zamek z zamkiem pustym
oraz zaspawanym
instalowanym uszczelnieniem. Zamawiający powinien dokonać
analizy ekonomicznej, biorąc pod uwagę: dostępność sprzętu
koniecznego do manipulowania grodzicami, wyszkolenie pra- grodzicy są zaciśnięte, nie przesuwają się one względem siebie
cowników, dostępność miejsca składowego oraz konieczność za- i nie niszczą uszczelnienia podczas pogrążania. Parowanie i zaci-
pewnienia suchych i czystych warunków w trakcie wykonywania skanie grodzic w zamkach jest wykonywane za darmo. Dlatego
i składowania grodzic uszczelnionych Roxanem. Niewątpliwie za rozwiązanie to, przy takich samych kosztach wykonania uszczel-
wykonaniem uszczelnienia w Polsce przemawiają niskie kosz- nienia, daje o wiele większą gwarancję szczelności przegrody.
ty robocizny. Porównanie podstawowych własności produktów
uszczelniających zamki grodzic znajduje się w tab.1. Wykrywanie wysprzęgnięć zamków
Problem procesu przegrzania się zamków, niszczącego Kolejnym czynnikiem, który poza stosowaniem uszczelnienia
uszczelnienie, dotyczy wszystkich z wymienionych produktów. zamka ma wpływ na zagwarantowanie szczelności ścianki z gro-
Temperatura mięknięcia wszystkich wymienionych w artykule dzic, jest jakość jej wykonania. Chodzi tutaj głównie o zagwaran-
materiałów wynosi około 100 oC. Należy więc unikać nagrzania towanie połączenia grodzic ze sobą na pełnej ich długości, gdyż
zamków do tej temperatury. Samo zjawisko trudno jest progno- wysprzęglenie się zamków może w niektórych warunkach wod-
zować, gdyż zależy od wielu czynników. Najbezpieczniej jest no-gruntowych wręcz katastrofalnie zwiększyć dopływ wody do
zastosować taką metodę pogrążania grodzic, która pozwoli na wykopu. Wysprzęglanie można wykryć za pomocą specjalnych
samoczynne ostudzenie się zamków. Chodzi tutaj o metodę na- urządzeń elektronicznych lub mechanicznych narzędzi. W tej
przemienną lub panelową. Z drugiej jednak strony, uszczelnie- części artykułu przedstawię oba typy urządzeń oraz przedstawię
nie stosujemy z reguły tam, gdzie napotykamy wysoki poziom ich wady i zalety.
wody gruntowej, a obecność wody obniża temperaturę, do jakiej
nagrzewają się zamki podczas pogrążania. Urządzenie elektroniczne  DIXERAN
Istnieje łatwy i bardzo skuteczny sposób zwiększenia szczel- Arcelor dostarcza swym klientom urządzenie elektroniczne
ności przegrody ze stalowych brusów z uszczelnieniami o nazwie handlowej DIXERAN. Urządzenie to składa się z czuj-
w zamkach. Zalecamy mianowicie, o ile wykonawca posiada nika, urzÄ…dzenia kontrolnego oraz z kabla Å‚Ä…czÄ…cego ze sobÄ… te
odpowiedni sprzęt, zamawianie grodzic sparowanych z zaciśnię- dwa elementy (rys. 3), zabezpieczonego przed zerwaniem przez
tymi zamkami. W środkowe zamki takich podwójnych grodzic umieszczenie go w stalowych rurkach przyspawanych na długo-
należy wlać uszczelnienie. Ponieważ zamki takiej sparowanej ści do grodzicy. Urządzenie to działa na bardzo prostej zasadzie
GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 03/2006 (10) 15
geoinżynieria
geoinżynieria
przerwania obwodu elektrycznego przez pogrążaną grodzicę.
Głównym elementem czujnika przyspawanego do dolnego
końca grodzicy na zamku prowadzącym jest bolec umieszczany
w specjalnie wywierconym w zamku otworze. Zamek następ-
nej grodzicy po pogrążeniu na głębokość, na której znajduje
się czujnik, ścina bolec i przerywa obwód elektryczny, o czym
informuje nas zaświecenie się odpowiedniej diody na urządze-
niu kontrolnym. Znaczy to, że grodzice są ze sobą połączone
w zamkach na całej długości. Jest to oczywiście optymistyczny
przebieg wydarzeń, ale przy dobrej jakości wykonywania ścian-
ki najczęściej spotykany.
Zasilane za pomocą baterii AA (paluszków) urządzenie kon-
trolne, poza najchętniej przez nas oglądaną informacją o ścię-
ciu bolca, wyświetla także inne informacje, m.in. informuje nas
o przerwaniu kabla i o naderwaniu bolca. Rys. 3. Zasada działania urządzenia DIXERAN
Decyzja o ilości stosowanych urządzeń DIXERAN należy oczy-
wiście do wykonawcy ścianki, a zależy od wymagań stawianych
jakości, estetyce lub/i szczelności ścianki. W przypadku, gdy
chcemy sprawdzić, czy każdy pogrążany stalowy brus jest połą-
czony z innym na całej długości zamka, liczbę urządzeń można
ograniczyć przez zamówienie grodzic sparowanych z zaciśnięty-
mi zamkami. Możemy używać urządzenia DIXERAN tylko dla lo-
sowo wybranych grodzic. Robimy tak, gdy chcemy się upewnić,
czy wybrana przez nas technologia pogrążania jest prawidłowa.
PrzyrzÄ…dy mechaniczne
Oczywiście są też inne sposoby na wykrycie wysprzęgnięcia
się zamków. Chodzi tutaj głównie o całą masę przyrządów me-
chanicznych. Generalnie zasada ich działania może być przed-
stawiona przez porównanie z urządzeniem elektronicznym.
Tak więc urządzenie kontrolne takie jak ręka, czy czujnik wy-
krywający czy grodzice są ze sobą połączone to mechaniczne
przyrzÄ…dy przedstawione na rys. 4, gdzie kabel zastÄ…piony jest
stalowÄ… linkÄ….
Pierwszy od góry rys.4 przyrząd to mechaniczny odpowied-
nik DIXERAN-u. Po ścięciu główki trzpienia umieszczonego
w otworze wykonanym w zamku grodzicy jest on uwalniany
z pomocą sprężynki umieszczonej w osłonce. Trzpień ten jest
połączony ze stalową linką, której koniec umieszczony jest na
poziomie terenu. Gdy będziemy w stanie ciągnąć za tę linkę,
będzie to sygnał, że najprawdopodobniej trzpień został ścięty
przez pogrążaną grodzicę.
Drugi przyrząd (rys. 4 na środku) to specjalnie wykonana tra-
cona nakładka połączona z powierzchnią terenu za pomocą sta-
lowej linki, którą zakłada się na zamek już pogrążonej grodzicy
poniżej grodzicy pogrążanej. Jeśli w trakcie pogrążania zaobser-
wujemy, że linka nie jest już wciągana pod ziemie najprawdo-
podobniej oznacza to, iż doszło do wysprzęglenia się zamków
grodzic.
Trzeci, znajdujący się na dole rys. 4 przyrząd ma kształt grzyb-
ka, na którego stopkę nawleka się stalową pętelkę połączoną
z powierzchniÄ… terenu za pomocÄ… stalowej linki. StopkÄ™ takie-
go traconego grzybka wkłada się do pustego zamka pogrążanej
Rys. 4. Przyrządy mechaniczne wykrywające wysprzęgnięcie się zamka
grodzicy. Zamek pogrążanej w następnej kolejności grodzicy
wybija ten grzybek z zamka, uwalnia stalową pętelkę, którą mo- przez grodzicę, która się wysprzęgliła z zamka, o czym możemy
żemy wyciągnąć na powierzchnię terenu, co najprawdopodob- się dowiedzieć dopiero podczas wykonywania wykopu, a wtedy
niej oznacza, że dana grodzica została prawidłowo pogrążona. jest już najczęściej za póz
no na wyrwanie grodzicy i jej ponowne
pogrążenie. Dlatego też Arcelor zaleca swoim klientom do wykry-
Dodatkowe uwagi wania wysprzęgnięć zamków stosować urządzenie DIXERAN.
W trzech ostatnich akapitach celowo użyłem sformułowania
 najprawdopodobniej , gdyż nie dają one nam tak dużej pewno-
mgr inż. Paweł Kwarciński
ści sprawdzenia poprawnego wykonania ścianki, jaką daje nam
Arcelor Commercial Long Polska
DIXERAN. Może przecież dojść do np. zerwania stalowej linki
autor
16 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 03/2006 (10)