Stanisław Wyspiański - życie i twórczość.
Witaj na Ahoju! Nazywam sie Mat lub Fajny Gość !>
Sciaga.pl > Prace > Młoda Polska >Home | Reklama | Info | Mail







Stanisław Wyspiański - życie i twórczość.




kategoria: J.polskizakres: Młoda Polskadodano:
2000-04-21



Stanisław Wyspiański (1869-1907)

Życiorys:

Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia 1869 w Krakowie, zmarł
28 listopada 1907 tamże. Był dramatopisarzem, poetą, malarzem,
reformatorem teatru. Syn Franciszka, rzeźbiarza, od 1880 r.
wychowywał się u krewnych K. i J. Stankiewiczów. Uczył się w słynnym
gimnazjum Św. Anny (Nowodworskiego) i nawiązał wówczas stosunki
koleżeńskiej przyjaźni z J. Mehofferem, L.
Rydlem, S. Estreicherem, H. Opieńskim, J. Żuławskim. Niektóre z tych
przyjaźni przetrwały długo.

W 1887 roku rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w
Krakowie za dyrekcji J. Matejki. Wybijającemu się uczniowi powierzył
Matejko współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie
polichromii odnawianego kościoła Mariackiego. Praca ta dostarczyła
Wyspiańskiemu doświadczeń, z których skorzystał przy realizacji
późniejszych własnych
zamierzeń z zakresu malarstwa monumentalnego. Wyspiański uczęszczał
też na UJ (1887-1890 oraz 1896-1897), gdzie słuchał wykładów z
historii sztuki (M. Sokołowskiego), historii i literatury.

W 1890 udał się w dłuższą podróż zagraniczną, wiodącą przez Włochy i
Szwajcarię do Francji, a stamtąd do Niemiec i Pragi czeskiej. W
następnych latach (1891-1894) trzykrotnie przebywał w Paryżu,
(najdłużej, prawie półtora roku, 1891-1892). Uczęszczał do prywatnej
Academie Colarossi i wiele malował, żyjąc w trudnych warunkach
materialnych (korzystał ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych).
Zetknął się w Paryżu z W. Ślewińskim, z P. Gauguinem i nabistami,
silne wrażenie wywarło na Wyspiańskim malarstwo P. Puvis de
Chavannes, zwłaszcza freski w Panteonie.

Poszerzając swój warsztat malarski, stopniowo coraz więcej uwagi
poświęcał teatrowi. Uczęszczał stale na spektakle operowe, oglądał
pilnie wystawienia dzieł francuskich klasyków, zachwycał się
tragedią antyczną, wielbił Szekspira. Powstały wówczas próby
dramatu: "Królowa Polskiej Korony" (w ścisłym związku z kartonami
witraży dla Lwowa), wstępne redakcje
"Legendy", "Warszawianki", "Daniela", "Meleagra" (1892-1894); utwory
te w większości kończył poeta już w Krakowie, dokąd wrócił w
sierpniu 1894 roku. Zrazu popadł tu w depresję, z której wydobyły go
własne prace, a także ożywienie w artystycznym środowisku miasta,
stającego się ważnym ośrodkiem w narodowym życiu kulturalnym epoki
Młodej Polski. Wyspiański zaprojektował i po części wykonał
polichromię w restaurowanym kościele Franciszkanów
(witraże: błogosławionej Salomei i św. Franciszka oraz "Stań się",
czyli witraż Boga Ojca).

Szczęśliwe dla dalszego rozwoju działalności artystycznej
Wyspiańskiego okazało się nawiązanie współpracy z Teatrem Miejskim w
Krakowie (pod dyrekcją T. Pawlikowskiego), dla którego opracował
tzw. Apoteozę na uroczystość odsłonięcia pomnika Mickiewicza (1898)
i w którym wkrótce wystawił "Warszawiankę" (16 XI 1898, druk w
krakowskim "Życiu"),
a w następnym roku "Lelewela". Wszedłszy do teatru jako malarz
dekorator rozwinął wkrótce na jego scenie swą twórczość dramatyczną:
tu odbyły się też wkrótce premiery tak ważnych sztuk, jak "Wesele"
(1901) i "Wyzwolenie" (1903).

Tymczasem (1897) rozpoczął też współpracę z "Życiem" jako ilustrator
i twórca nowej formy graficznej czasopisma, stał się
współzałożycielem towarzystwa "Sztuka" (1897), 1902 r. został
docentem Akademii Sztuk Pięknych, 1905 r. radnym m. Krakowa.
Rozwijała się bogata, bardzo
zindywidualizowana twórczość plastyczna Wyspiańskiego. Malował
liczne portrety wybitnych współczesnych, autoportrety, portrety
dzieci, dziewcząt i kobiet, uprawiając głównie technikę pastelową,
stosowaną również w pejzażach ("Chochoły na Plantach" 1898-1899,
później impresjonistyczne widoki na kopiec Kościuszki). Był
reformatorem polskiej grafiki książkowej,
zarówno jako kierownik artystyczny (1898-1899) "Życia" za redakcji
S. Przybyszewskiego, jak i twórca układów graficznych i typografii w
wydaniach własnych utworów (prawie wszystkie opublikował własnym
kosztem). Należał do inicjatorów sztuki stosowanej, projektując
wnętrza i meble. Wspólnie z W. Ekielskim wykonał projekt przebudowy
wzgórza wawelskiego ("Akropolis", 1904).

Twórczość:

Podstawy światopoglądu Wyspiańskiego ukształtowała krakowska szkoła
historyczna, przeprowadzająca krytyczną rewizję polskich dziejów,
poszukująca mentalnych przyczyn klęsk narodowych. Wyspiański był pod
wrażeniem prastarego Krakowa z jego romantyczną przeszłością,
zabytkami i pamiątkami kultury. Oddziaływał zwłaszcza na niego
Wawel. On też
stanie się głównym bohaterem i tłem dramatu "Akropolis" (1904).

Jednym z wcześniejszych dramatów Wyspiańskiego jest "Warszawianka"
(1898), jednoaktówka podejmująca nurtujące problemy historii
powstania listopadowego, jego romantycznych pobudek. Młodzi walczą
nie po to, żeby zwyciężyć dla ojczyzny, ale żeby ponieść dla niej
najwyższą ofiarę
z własnego życia. W tym właśnie elemencie światopoglądu
romantycznego Wyspiański widzi jedno ze źródeł niezdolności Polaków
do obrony ojczyzny i przyczynę klęsk.

Tematykę powstania listopadowego podejmuje także "Noc listopadowa"
(1904). Wydarzenia powstańcze zostały tu skumulowane do jednej nocy
triumfu i klęski. Wyspiański wplata w akcję sztuki wątek
mitologiczny - to bogowie greccy decydują już w pierwszych godzinach
powstania o jego upadku: spośród licznych Nike - bogiń zwycięstwa
wyłania się i pozostaje w Warszawie
tylko Nike spod Cheronei (bogini klęski), zaś zamiast rozumnej
bogini wojny, Ateny, po mieście szaleje Mars. Wiadomo też od
początku, że w Warszawie nie zakwitną róże - symbol zwycięstwa, bo
zbliża się zima, czas umierania. Jednak Wyspiański nie zabiera całej
nadziei Polakom; nadejdzie jeszcze czas walki o wolność, czas, w
którym zakwitną róże i to, co umarło,
odrodzi się. Trzeba umrzeć, żeby się odrodzić. Powstanie wybuchło za
wcześnie, kiedy nikt nie był do niego przygotowany, ale nadejdzie
jeszcze ten właściwy moment.

Dramat "Wyzwolenie" (1903) jest kolejnym rozrachunkiem z
mentalnością polską. Wyspiański stosuje tu konwencję teatru w
teatrze: na scenie teatru krakowskiego, gdzie wkrótce ma się odbyć
przedstawienie, reżyser - nowy Konrad - improwizuje widowisko
symbolizujące współczesną Polskę. Scenografia imituje wnętrze
katedry wawelskiej i na tym wymownym tle
wokół Konrada pojawiają się postacie i słynne Maski, które spierają
się o Polskę, szukają właściwych idei, programów politycznych, co
jednak nie przynosi żadnego rozwiązania. Konrad dochodzi do wniosku,
że tylko sama Polska może znaleźć dla siebie właściwą drogę, jednak
na przeszkodzie staje nawiarstwona ideologia romantyczna, wyrażająca
się w pustych frazesach,
niezdolna do czynu, zmierzająca do śmierci, a nie do życia. Jedynym
wyjściem jest odrzucenie tego zbędnego ciężaru, co w symboliczny
sposób czyni Konrad, zatrzaskując wejście do grobów królewskich na
Wawelu, dokąd chce zaprowadzić reprezentantów narodu Geniusz -
Mickiewicz. Jest to ostateczny rozrachunek Wyspiańskiego z "poezją
grobów". Jednak okazuje się, że zwycięstwo Konrada miało miejsce
tylko na deskach teatru, a nie w życiu, a tym samym sprawa
przyszłości Polski pozostaje nie rozwiązana.

Obok problemu powstania listopadowego, Wyspiański zajmował się
innymi motywami historii Polski. Zajmowała go też historia
dawniejsza, w której poszukiwał sensów ogólnych, prawidłowości
historiozoficznych ważnych dziś i w przyszłości. Do dramatów
historycznych Wyspiańskiego należą: "Legenda" I i II (1895, 1904),
"Bolesław Śmiały (1903), "Zygmunt August - sceny dramatyczne"
(1907). Wyspiański pisał również rapsody: "Kazimierz Wielki" (1900),
"Henryk Pobożny" (1903), "Piast" (1903).

Za najważniejsze dzieło Wyspiańskiego uważa się "Wesele" (1901), do
napisania którego artysta zaczerpnął pomysł z wesela swojego
przyjaciela, Lucjana Rydla, syna profesora uniwersyteckiego i
literata, z Jadwigą Mikołajczykówną, chłopką z podkrakowskich
Bronowic.





Autor: Yennefer Ocena : 3.7




oceń prace: 1 2 3 4 5 6
Home | Reklama | Info | Mail
Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum |
Dzienniczek | Rozrywka



O nas | Filozofia/Prywatność | Napisz do nas
Copyright 2000 The MotherShip Poland Internet Holdings Sp. z
o.o. Wszelkie prawa zastrzezone