Międzynarodowe stosunki
gospodarcze
Wykład XII
Bilans płatniczy
Tomasz Białowąs
[e-mail]
Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej
http://msg.umcs.lublin.pl/
Pojęcie bilansu płatniczego
" Bilans płatniczy jest to usystematyzowane
zestawienie wszystkich transakcji
ekonomicznych dokonanych w danym okresie
między krajowymi i zagranicznymi podmiotami
między krajowymi i zagranicznymi podmiotami
gospodarczymi.
Rodzaje transakcji
" W bilansie płatniczym zawarte są wszystkie rodzaje
transakcji. Można je podzielić na
1) odpłatne i
2) nieodpłatne.
" Każda transakcja ma dwie pozycje:  Winien i  Ma .
" Każda transakcja ma dwie pozycje:  Winien i  Ma .
Transakcje powiększające aktywa kraju takie jak
wartość towarów importowanych bądz
należności
powiększające rezerwy walutowe kraju zapisuje się po
stronie  Wienien . Natomiast transakcje
pomniejszające aktywa kraju, jak wartość towarów
eksportowych, zapisuje się po stronie  Ma .
Struktura bilansu płatniczego
2005 2006 2007 2008 2009
A. Rachunek bieżący (BOB) -12 052 -28 908 -55 434 -61 257 -28 872
Saldo obrotów towarowych -9 014 -21 586 -46 601 -62 382 -13 353
Saldo usług 2 358 2 238 12 911 12 376 14 808
Saldo dochodów -21 625 -29 998 -45 215 -30 343 -51 210
Saldo transferów bieżących 16 229 20 438 23 471 19 092 20 883
B. Rachunek kapitałowy (BOK) 3 155 6 482 12 783 14 241 22 097
C. Rachunek finansowy (BOF) 49 038 40 544 106 199 91 198 109 884
Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą -11 019 -27 507 -14 960 -10 635 -16 284
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w
Polsce 33 304 60 832 65 215 35 750 42 739
Inwestycje portfelowe - aktywa -8 136 -14 291 -17 363 6 019 -401
Inwestycje portfelowe - pasywa 48 249 4 892 1 760 -13 542 48 310
Pozostałe inwestycje - aktywa -8 918 -12 129 -5 087 15 207 17 273
Pozostałe inwestycje - pasywa -4 979 30 906 82 056 61 129 24 093
Pochodne instrumenty finansowe 537 -2 159 -5 422 -2 730 -5 846
D. Saldo błędów i opuszczeń (SBO) -13 975 -10 096 -28 390 -54 080 -58 702
Razem A - D 26166 8022 35158 -9898 44407
E. Oficjalne aktywa rezerwowe (BRW) -26 166 -8 022 -35 158 9 898 -44 407
Rodzaje równowagi BP
" Księgowa  w ujęciu księgowym BP zawsze
znajduje się w równowadze ponieważ
transakcje na rachunku obrotów bieżących i
kapitałowych są równoważone odpowiednimi
kapitałowych są równoważone odpowiednimi
zmianami na rachunku rezerw walutowych
" BOB+BOK+BOF+SBO+BRW=0
" BOB+BOK+BOF+SBO=-BRW
Rodzaje równowagi BP
" Ekonomiczna  wyróżniamy dwa rodzaje
transakcji
" 1) autonomiczne  podejmowane z motywów
ekonomicznych
ekonomicznych
" 2) wyrównawcze  podejmowane w celu
przywrócenia równowagi BP
" Równowaga występuje gdy transakcje
autonomiczne równoważą się wzajemnie a
transakcje wyrównawcze nie występują
Rodzaje transakcji
" Do transakcji autonomicznych zalicza się zwykle
wszystkie pozycje bilansu obrotów bieżących oraz
długookresowe przepływy kapitałów.
" Transakcjami autonomicznymi są wszystkie operacje
gospodarcze dokonywane przez przedsiębiorstwa i
gospodarcze dokonywane przez przedsiębiorstwa i
osoby prywatne, podczas gdy operacje rządowe
stanowią transakcje wyrównawcze.
Bilans płatniczy Polski
Rodzaje równowagi BP
" Rzeczywista  występuje gdy równowaga
ekonomiczna utrzymywana jest w długim
czasie bez interwencji państwa
Przyczyny nierównowagi BP
w krótkim czasie
" Zmiany wielkości PKB
" Zmiany poziomu kursu walutowego
" Zmiany poziomu stopy procentowej
" Zmiany terms of trade
Zmiany PKB
Im
Ex
Im
YX=0
0
Y
YX=0  poziom produkcji, dla którego saldo obrotów bieżących z zagranicą (X) jest zrównoważone
Zmiany poziomu kursu walutowego
" Przykład
" Przedsiębiorstwo A wytwarza 100 jednostek
produktu X w cenie jednostkowej 1 zł i całość
produkcji sprzedaje za granicą
" Kurs euro w styczniu wynosi 1Ź = 4 zł
" Kurs euro w styczniu wynosi 1Ź = 4 zł
" Przy takim kursie wartość eksportu
przedsiębiorstwa wynosi 100 zł (25Ź ), a cena
jednostkowa produktu za granicą 0,25Ź
" Jak zmieni się wartość eksportu w zł i Ź oraz cena
za granicą gdy nastąpi aprecjacja złotego do 1 Ź =
3zł?
Zmiany poziomu kursu walutowego
" Wartość eksportu w zł wynosi ciągle 100 zł
" Wartość eksportu w Ź wzrośnie do 33Ź
" Cena jednostkowa za granicą wzrośnie do 0,33 Ź
Aprecjacja waluty krajowej powoduje spadek
konkurencyjności eksportu i wzrost importu, a
zatem prowadzi do pogorszenia salda bilansu
handlowego.
Deprecjacja powoduje zmiany odwrotne.
Zmiany poziomu stopy procentowej
" Wzrost stopy procentowej powoduje poprawę salda BP
poprzez:
" - ograniczenie globalnego popytu i spadek wydatków na
import
" - spadek popytu powoduje zwolnienie tempa wzrostu cen
krajowych, a nawet ich obniżenie co poprawia
krajowych, a nawet ich obniżenie co poprawia
konkurencyjność towarów krajowych na rynkach
zagranicznych i zwiększa eksport.
" - podwyżka krajowej stopy procentowej przy niezmienionej
stopie w innych krajach powoduje napływ do kraju obcego
kapitału (najczęściej krótkoterminowego), a więc poprawia
rachunek kapitałowy.
Zmiany terms of trade
" Terms of trade (TOT)  relatywne ceny dóbr
eksportowanych do importowanych. Wskaz
nik
ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w
stosunku do importu poszczególnych krajów.
" Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr
" Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr
eksportowanych w okresie danego roku rosną
szybciej niż ceny dóbr importowanych.
" Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za
produkty importowane, innymi słowy musi mniej
 wyeksportować aby zrównoważyć bilans
handlowy.
Automatyczne mechanizmy
przywracania równowagi BP
" Cenowy - w pełni działał w systemie waluty złotej, zwraca uwagę wyłącznie na
zmianę cen i ich wpływ na konkurencyjność eksportu
i importu
Wzrost
eksportu
Poprawa
Zmniejszenie
Deficyt Spadek cen konkuren-
Nadwyżka
podaży
BP krajowych cyjności
BP
pieniądza
cenowej
Spadek
importu
Automatyczne mechanizmy
przywracania równowagi BP
" Dochodowy
Wzrost
eksportu
Deficyt Spadek Spadek dochodu
Nadwyżka
BP wydatków narodowego
BP
Spadek
importu
Automatyczne mechanizmy
przywracania równowagi BP
" Kursu walutowego
Wzrost
eksportu
Poprawa
Deprecjacja
Deficyt konkuren-
Nadwyżka
kursu
BP cyjności
BP
walutowego
cenowej
Spadek
importu
Automatyczne mechanizmy
przywracania równowagi BP
" Stopy procentowej
Zmniejszenie
Deficyt Wzrost stóp Napływ kapitału Nadwyżka
podaży
BP procentowych zagranicznego BP
pieniądza
Środki przywracania równowagi BP
" Polityka pieniężna (monetarna)  ustalanie stóp
procentowych
" Polityka fiskalna  podatki i wydatki budżetowe
regulują popyt i konsumpcję
" Polityka dochodowa
Polityka dochodowa
" Polityka cenowa
" Polityka handlowa
" Polityka kursu walutowego
" Instrumenty administracyjno prawne
Czynniki długookresowej
nierównowagi BP
" Wewnętrzne czynniki popytowe i podażowe
wpływające na sytuację w bilansie płatniczym
w długim okresie, związane są ze wzrostem
w długim okresie, związane są ze wzrostem
gospodarczym
Czynniki popytowe
" Stopa wzrostu gospodarczego, określająca rozmiary i
dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa.
" Stopa oszczędzania wpływająca na kształtowanie się
dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a
także na stopę inwestycji.
" Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży
" Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży
eksportowej przez popyt wewnętrzny.
" y
ródła wzrostu gospodarczego (inwestycje krajowe,
wydatki budżetowe, eksport).
" Sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych:
 oszczędności wewnętrzne,
 kapitał zagraniczny
Czynniki podażowe
" Relacja między stopą wzrostu produkcji na
eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek
wewnętrzny.
" Relacja między stopą wzrostu produkcji
" Relacja między stopą wzrostu produkcji
konkurującej z importem a stopą wzrostu
produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny
" Zmiany udziału importowanych surowców i
półfabrykatów w produkcji globalnej.