HISTORIA EKSPLOATACJI KOPALIN
ZAOŻA SUROWCÓW MINERALNYCH A CYWILIZACJE
Cywilizacja poziom rozwoju osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej ze
szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej, będącej wskaznikiem opanowania
przez ludzi sił przyrody i wykorzystania jej bogactw
Krzemień jako broń i narzędzia:
2,4 mln lat p.n.e. Afryka narzędzia kamienne
1,4 mln lat p.n.e. - Izrael narzędzia
12 tys. Lat p.n.e. Węgry, Polska górnictwo odkrywkowe krzemienia
3,5 tys. Lat p.n.e. broń wyroby wysokiej klasy
Wpływ na cywilizację: bardzo duży
Minerały, skały, żywice:
Nefryt 4 tys. Lat p.n.e. Dolny Śląsk
Lapis (lazuryt) 4 tys. Lat p.n.e. Afganistan
Obsydian 4 tys. Lat p.n.e. Armenia
Diamenty, rubiny 3 tys. Lat p.n.e. Indie
Turkusy 2,5 tys. Lat p.n.e. Synaj
Bursztyn 2,5-1,6 tys. Lat p.n.e. Polska
Metale:
Miedz 4,5 tys. lat p.n.e.
Złoto 4,5 tys. Lat p.n.e.
Żelazo 3,5 tys. lat p.n.e. Mezopotamia, Hetyci (epoka żelaza 1,2 tys. Lat p.n.e.)
Cyna 3,5 tys. Lat p.n.e. (brązy), 2 tys. Lat p.n.e. Tadżykistan kopalnia Sn
Ołów 4,5 tys. Lat p.n.e. (6 tys. Lat p.n.e. Mezopotamia
Wpływ na cywilizację: ogromny
Złoże rud Cu Timma (obecnie Izrael)
5 tys. Lat p.n.e. - pierwsze wytopy
Cywilizacje od ok. 4 tys. Lat p.n.e.
Sumer, Babilonia, Chiny, Asyria, Egipt, Persja, Hetyci, Fenicjanie, Grecja, Rzym, Celtowie,
Mongolia, Inkowie
Epoka ropy Epoka stali
HISTORIA EKSPLOATACJI SUROWCÓW MIENRALNYCH
PALEOLIT
Górny rozwinięte formy Homo Sapiens (człowiek kromanioński), 40 tys 10 tys
lat p.n.e.
Środkowy człowiek neandertalski, 300/250 tys 40 tys lat p.n.e.
Starszy okres wczesny: hominidzi do Homo Erectusa, do około 300/250 tys lat
p.n.e.
EPIPALEOLIT
(plejstocen): wydzielony z górnego paleolitu, wyróżniany głównie na Bliskim
Wschodzie
Od 17 tys do 10 tys lat p.n.e.
Zmiana gospodarki przyswajającej na wytwórczą
MEZOLIT
(początek holocenu): okres kontynuacji gospodarki zbieracko-łowiecko-rybackiej
Okres odpowiadający neolitowi preceramicznemu w zależności od obszaru
NEOLIT
Eneolit (chalkolit) epoka miedzi 4,5 tys 3,5/2,2 tys lat p.n.e
Neolit ceramiczny 8 tys 4,5 tys lat p.n.e., w Polsce od 5,4 tys lat p.n.e.
Neolit preceramiczny 10 tys 8 tys lat p.n.e.; społeczeństwo rolnicze bez
naczyń
EPOKA BRZU
3,5 tys 1,2 tys lat p.n.e.
2,2 tys 1,1 tys lat p.n.e. w Europie Środkowej
EPOKA ŻELAZA
Od 1,2 tys lat p.n.e. Bliski Wschód, Anatolia
Od 1,1 tys lat p.n.e. okres Hallstatt
EPOKA PISANA
DOLNY PALEOLIT
2,6 mln lat najstarsze znalezione narzędzia kamienne (otoczkowe) Kada Gona
Pierwsze technologie uzyskiwania narzędzi pozyskiwanie odłupków
Kultura Olduwajska pierwsze narzędzia otoczakowe
1,7 1,3 mln lat temu kultura aszelienu (aszelska) duże narzędzia rdzeniowe
(pięściaki, rozłupce)
Otoczaki i protopięściaki Izrael 1,4 mln lat temu
1 0,7 Ma zaawansowana obróbka pięściaków aszelskich Kenia, Etiopia
Początek ekspansji 2-1,5 Ma poza Afrykę (tam gdzie warunki były podobne)
najstarsze przemysły pozaafrykańskie to tradycja olduwajska
2,1-1,8 Ma starsza kultura olduwajska
1 Ma młodsza kultura aszelska
Linia Moviusa granica między prowincją ACH i OLD, biegnie od Europy po Azję
Stanowisko Base Chiny pięściaki
Jaskinia Czu-Ku-Tien narzędzia otoczakowe i mikroodłupkowe
Najstarsze ślady pobytu Homo Erectus w Europie sprzed 500 tys lat narzędzia
otoczakowe i odłupkowe ze środkowego pasa Europy między Anglią i Ukrainą
ŚRODKOWY PALEOLIT
Narzędzia liściaste, noże, zgrzebła
Europa kultura mikocka (Jaskinia Ciemna, Jaskinia Bockstein Niemcy)
Kultura z otoczakami Australia rozwój narzędzi
GÓRNY PALEOLIT
Kultura oryniacka Bułgaria, z Bałkanów rozpowszechnienie na Europę
Ostrza z kości, drapacze
EPIPALEOLIT
Zmiany warunków klimatycznych ochłodzenie i susza
Kultura kebarska
Wyrób wiórków przemysł krzemienny
Kultura natufska
Kultura doliny Nilu zbrojnik
NEOLIT
Epoka człowieka współczesnego
VI w p.n.e. podstawy pisma
1. Rozwój gospodarki wytwórczej (rolnictwo, osadnictwo, hodowla, handel)
2. Rozwój produkcji ceramiki
3. Rozwój eksploatacji krzemieni
4. Pojawienie się pierwszych metali, eksploatacja złóż
NEOLIT PRECERAMICZNY
Najwcześniejsze społeczeństwa rolnicze
Tylko na Bliskim i Środkowym Wschodzie
NEOLIT CERAMICZNY
Rozwój gospodarki wytwórczej na Bliskim Wschodzie
Ekspansja do Europy i Środkowej Azji
Teren żyznego półksiężyca:
o kultury neolitu , ceramika formowana na kole garncarskim;
o kultura Hassunan 6,2-5,7 tys lat p.n.e.
o kultura Halafska od 5,5 tys lat p.n.e.
Płw. Bałkański kraje byłej Jugosławii naczynia
Bułgaria Karanowo pozostałości po różnych epokach
Węgry kultura Nadcisańska
Grecja okolice Argos
Czechy Morawy kultura lendzielska
Polska Kraków kultura lendzielska
Opolszczyzna miejscowość Dzielnica
o Kilka osad z epoki neolitu, pierwsza 7,5 tys lat temu, najmłodsza z epoki
brązu
o Rolnictwo w dolinach
o Narzędzia z kości, drewna i rogów, potem z kamieni i krzemieni
o Ziarna pszenicy, lnu, jęczmienia, żyta
CHALKOLIT
Metale brak rewolucji (rewolucja odbyła się bez metalu)
Miedz 4,5 tys lat p.n.e. Europa, Bliski Wschód, Ameryka Północna, Meksyk,
Inkowie
Wynalezienie pisma, koła, rozwój rolnictwa
Wysoki poziom kultur Centralnej Europy
Lodowy człowiek Otzi, żył około 3,3 tys lat p.n.e. w Alpach południowego Tyrolu
Bułgaria:
o Epoka miedzi 4,4-4,3 tys lat p.n.e.
o Pierwsze kopalnie z chodnikami rudy miedzi, złota
Kultura Vinca Serbia:
o Produkcja barwionej i szkliwionej ceramiki
o Miejscowość Rudna Glava - kopalnia
Złota kultura Varna:
o Północna część Bułgarii 4,5-4,1 tys lat p.n.e.
o 3 tys obiektów z czystego złota
Timma (obecnie Izrael):
o Działalność wydobywcza ok. 6 tys lat temu
o miedz
Krzemienie w Europie:
o Anglia
ż Cissbury Ring fort w Sussex, eksploatacja komorowa
ż Grimes Graves Norfolk, szyby ułożone w szachownicę
o Francja
ż Hainaut
ż L Oise
o Holandia
o Bułgaria
o Polska
ż Krzemionki Opatowskie
ż Okolice Ojcowa Sąspów
Produkcja krzemieni w Polsce
o Rejon świętokrzyski Orońsko, Polany, Krzemionki, Gliniany, Ożarów
o Region jurajski Jerzmanowice, Bębło, Sąspów
o Region głubczycki - Maków
o Region nadwarciański Gorzów Wielkopolski, Poznań, Starołęka)
Krzemionki Opatowskie
Odkryte 19 lipca 1922 roku przez Jana Samsonowicza i Stefana Krukowskiego
Kopalnie były eksploatowane od ok. 3900 do 1600 roku p.n.e.
3 typy eksploatacji:
o Proste szyby jamowe
o Z jednego szybu odchodzą 3 nisze
o System komorowo-filarowy
Kręgi kamienne i grobowce megalityczne w Europie
Normandia
Ukraina
Menhiry w Carnac Bretania, Francja
Stonehenge
Dolmen Paulnabrone Irlandia grobowiec na planie prostokąta z kilku
megalitów nakrytych blatem
New Grange Irlandia 3200 lat p.n.e.
Skara Brae na Orkanach najlepiej zachowana wieś neolityczna w Europie
EPOKA BRZU (nie dokończyliśmy jej na zajęciach, bo prezentacja nie chciała się otworzyć)
Znaczenie epoki:
o Eksploatacja złóż powstanie ośrodków brązowniczych
o Produkcja wyrobów z brązu na bazie sprowadzanych surowców
o Rozwój podróży, powstanie szlaków handlowych (chęć posiadanie metali)
o Wymiana informacji, przyspieszenie tempa rozwoju cywilizacji
o Wynalezienie pisma (Mezopotamia, Egipt)
Znaczenie brązu:
o Pierwsze brązy arsenowe, łatwość formowania
o Kolejne brązy ołowiowe
o Klasyczny stop miedzi z cyną, temp topnienia 1000OC (Cu:Sn 90:10)
o Stop ma większą odporność, ale istnieje granica ilości kolejnej domieszki
o Dodatek Sn wpływa na płynność roztopionego metalu
o Wzrasta twardość odlewu, giętkość, odporność
o Wzrasta łatwośc obróbki, niższa temp topnienia (Cu 1083OC)
o Uszlachetnienie kolorystyczne
o Zniszczony przedmiot jest jednocześnie surowcem
Rozprzestrzenianie się:
o Z rejonu Turcji na Bałkany i Europę Środkową
o Z Kaukazu na zachód i wschód
o Przez Morze Śródziemne do Francji, Hiszpanii
Najstarsze brązy arsenowe Anatolia, Armenia V w. p.n.e.
Bałkany III w. p.n.e. spadek ilości wyrobów Cu na korzyść brązowych (Cu +
As); brak śladów miejscowej eksploatacji złóż Cu, surowiec z Anatolii i Kaukazu
Europa Środkowa wyroby z brązu
Bałkany (Bułgaria, Węgry, Rumunia) III-II w. p.n.e. przełom w wytwórczości
brązu, pojawiają się brązy Sn, zacieśniły się więzy między krajami karpackimi,
stamtąd dostawa surowca
Złoża Cu (z Aa)
o Anatolia, Kaukaz, Cypr, Kreta
o Bałkany i Siedmiogród
o Europa Zachodnia Płw. Iberyjski, Bretania, Normandia, Irlandia, Anglia
o Europa Środkowa Alpy, Tyrol, Rudawy, Harz
o Europa Wschodnia Kaukaz, Donieck, Ural
Złoża Sn (z Au) najczęściej w aluwiach
o Anatolia
o Płw. Iberyjski, Bretania, Kornwalia, Irlandia
o Rudawy
o Kaukaz, Ural
Głowa Sargona I Wielkiego wykonana z brązu Mezopotamia
Europa Zachodnia wczesna i środkowa epoka brązu
Bogactwo ceramiki, zwłaszcza Płw. Iberyjski; tylko w SE i NW części
oddziaływanie silnych ośrodków brązowniczych
Bretania i Normandia bogate złoża Cu, Pb, Sn (ośrodki produkcji i obróbki tych
metali głównie w młodszej epoce), brązy ołowiowe (miecze i siekiery w grobach)
Ośrodek obróbki metali nad dolnym Rodanem
Europa Środkowa i Wschodnia
Rozwój bogatej ceramiki
Bogactwo wyrobów kamiennych i krzemiennych
Nieliczne przedmioty z brązu, rozwój wytwórczości brązowniczej na przełomie
wczesnego i środkowego brązu
Naczynia ceramiki sznurowej
Eksploatacja złoża w Mitterbergu
o Żyły o grubości 2m
o Eksploatacja metodą ognia i wody
o Na miejscu wstępna obróbka rudy: sortowanie, czyszczenie (płukanie),
tłuczenie, mielenie (kamienne żarna)
o Obecnie muzeum
Hutnictwo:
o Prażenie dla usunięcia lotnych cząstek np. siarki
o Wytop w dymarkach
o Ruda zmieszana z węglem drzewnym była topiona na warstwie drewna
lub węgla uzyskiwano plackowate bryły metalu
o Miedz w tej formie rozprowadzona, gotowa do obróbki
Odlewnictwo:
o Specjalistyczna obróbka metali w osadach, dolinach
o Epoka miedzi miedz odlewano w formach jamowych
o Epoka brązu formy jamowe, kadłubowe (skrzyniowe) kamienne
o Formy jednorazowe, gliniane z techniką na tracony wosk
o Obróbka plastyczna przez kucie i wyciąganie
o Techniki wtórnego, ręcznego obrabiania powierzchni: usuwanie szwów
odlewniczych, trybowanie, cyzelowanie
Kultura otomańska, unietycka
Kaukaz:
o Eksploatacja miejscowych złóż Teberde i Chabeze rozwój miejscowych
ośrodków
o I poł. II w p.n.e. najazdy koczowników regres
o Środkowa epoka brązu ponowny rozwój
EPOKA ŻELAZA
Rozwój produkcji broni i związanych z tym nowych taktyk wojennych
Wzrost ilości wojen i konfliktów prowadzących do upadku cywilizacji
Bliski Wschód:
Przedmioty z żelaza znane już w V w. p.n.e. (w tym meteorytowe)
Znaleziska w grobowcu Tutenchamona 1333-1323 p.n.e., znaleziska z piramidy Cheopsa,
w Azji Mniejszej, Indiach i Mezopotamii wyroby z kutego żelaza
Opanowanie obróbki ok. II w. p.n.e. Hetyci w Anatolii 1925 p.n.e., król Hattusilus III
korespondencja z królem Sparty
Otrzymywanie Fe z rudy metodą wytopu plemiona SE Armenii, Chalibowie plemię
hetyckie; niezależnie od nich Chińczycy, potem Hindusi
Ekspansja przez Bałkany do Europy Środkowej; z Azji Mniejszej przez Cypr, Kretę i
Włochy na Płw. Iberyjski
Europa obszar śródziemnomorski:
Ośrodki rozwinięte przez Kimmerów (produkowali żelazo na terenach dzisiejszej
Ukrainy w X w. p.n.e.)
Grecja kowalstwo
Najważniejsze ośrodki Elba, Sparta, Lidia w Azji Mniejszej, Bałkany
Italia wydobycie i produkcja Fe X-IX w. p.n.e. Etruskowie znaczny rozwój
górnictwa i hutnictwa, również na Elbie i Sardynii
Ekspansja Greków 750r. p.n.e. duży wpływ ich wysoko rozwiniętej cywilizacji na
Europę rozpowszechnienie Fe i jego technologii
Elba Celtowie VI-V w. p.n.e.
Przyczyny upowszechnienia Fe w Europie
Najazdy ludów morskich i koczowników, niszczenie ośrodków brązowniczych,
pojawienie się Fe i znajomości produkcji
Upadek ośrodków brązowniczych
Osiedla w górach, fortyfikacje, pasterstwo górskie znaczne obszary (Europa Środkowa)
Poszukiwanie nowych surowców
Wypieranie brązu z Grecji, basenu Morza Śródziemnego, Italii, Płw. Iberyjskiego
Epoka żelaza w Europie
Okres halsztacki 800-450r. p.n.e. (Austria) cmentarzysko iliryjskie w Hallstatt
Okres lateński 450-50r. p.n.e. (Szwajcaria) La Tene
Okres rzymski 50 r p.n.e.-300r. n.e. rozwój produkcji żelaza
Okres wędrówki ludów 300-600r. spadek produkcji żelaza
Zalety żelaza:
Wtórna obróbka
Dostępność rudy darniowe i błotne
Odzysk rozdrabnianie, sortowanie, prażenie, wytop w ogniskach i dymarkach
Podział epoki wg. Kryterium metod i technik odzyskiwania metalicznego żelaza:
Bezpośrednie otrzymywanie z rud okres rudnic i kuznic (proces dymarkowy, kuzniczy)
do XVIII w.
Pośrednie wytapianie z zastosowanie koksu XVIII w.
W Polsce ruda darniowa od Suwałk po Aomżę, ok. Kalisza, Sandomierz-Rzeszów-
Tomaszów Lubelski
Ruda darniowa stosowana była tez w budownictwie (do XX w.) z racji właściwości
wentylacyjnych, estetycznych, budynki pozostają suche, naturalny piorunochron
Obróbka:
Przekuwanie oddzielanie zanieczyszczeń i wzmacnianie
Nawęglanie obróbka cieplno-chemiczna
Nartowanie - szybkie schładzanie, wzrost twardości warstwy powierzchniowej, na
powierzchni magnezyt (stały roztwór węgla w żelazie)
Europa Środkowa:
Wpływ ośrodka Bałkańskiego wyroby z brązu w zespołach z X-IX w. p.n.e.
VIII w. właściwy przełom technologiczny okres halsztacki szybki rozwój produkcji
Fe, zwłaszcza ośrodki alpejskie, Nizina Węgierska
750 lat p.n.e. początek ery żelaza (narzędzia i broń); Niż Europejski rudy darniowe,
podstawa metalurgii żelaza; umiejętność wykorzystywania rud przejęta od Greków i
Celtów
Podział Europy Środkowej pasem Karpat, Sudetów i Rudaw:
Strefa objęta procesami halsztatyzacji na S od gór.
o Wysoka aktywność wytwórcza, obróbka żelaza, rozwój technologii
o eksploracja i dystrybucja soli
o ożywiona wymiana handlowa
Strefa silnie powiązana z południem, proces częściowej halsztatyzacji.
o Początek epoki żelaza VIII w. p.n.e. napływ wyrobów halsztackich, ale nieznana
technologia.
o Przez Śląsk, Wielkopolskę kontakty handlowe rejonów bałtyckich z Hallstatt
duża rola Biskupina.
o Na przebieg procesów miały wpływ zmiany klimatyczne, kryzys rolnictwa,
upadek wielu osad
Celtowie:
Początki w Europie od 1800r. p.n.e. górny Dunaj i Ren
Śląsk, Małopolska
Pozostała część Europy:
Wschodnia wpływ na przejęcie technologii otrzymywania żelaza miały kontakty z
Zakaukaziem wyroby wzbogacane brązem
Zachodnia i Północna opóznienie, VI-V w. p.n.e. kulturowe oddziaływanie
koczowników powoduje powstanie zaczątków epoki żelaza
Nadrenia i tereny dzisiejszej Francji rozwój produkcji Fe i technik kowalstwa II w.
p.n.e.
Rzym drogi, wytop metali, akwedukty
Główne centra metalurgiczne w okresie rzymskim:
Góry Świętokrzyskie
Mazowsze
Śląsk
Tereny Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii
Szlak cynowy
Szlak bursztynowy
Okres rzymski ważny dla Polski
1. Młodszy okres przedrzymski rozwój produkcji Fe w dorzeczach Wisły i Odry (Góry
Świętokrzyskie, Mazowsze)
2. Okres rzymski jeden z najważniejszych ośrodków produkcji Fe na terenach
Barbarcium w Górach Świętokrzyskich II-III w. n.e.
3. Rudki k. Nowej Słupi jedyny na terenach Barbarcium okręg eksploatacji górniczej rud
żelaza (rudy hematytowe)
Częstochowa, Kowary (Fe, uran) eksploatacja od XIV w.
Aęczyckie Zakłady Górnicze (Fe, łupek ilasty) 1952-1992
Jura Bawarska
HISTORIA EKSPLOATACJI SOLI
Znaczenie soli:
Przyprawa
Konserwacja środków spożywczych
Wypiek chleba
Środek leczniczy
Rafinacja złota
Środek płatniczy
Środek płatniczy:
Handel wymienny między Krymem i wybrzeżem Egiptu (solone ryby z Krymu)
Egipt monopol solny władców, dla nich dochody z eksploatacji i handlu
Rzym monopol solny władców, daniny i uposażenie państwowe płacone solą
Chiny władcy pobierają wysoki podatek solny
Tybet topka drobna moneta, pieczęć Chana, 80 topek wymienne na złoto
Mongolia sól jako moneta
Tracja za sól kupowano niewolników
Abisynia amula cegiełka o ciężarze kg
Afryka Północna bryły solne jako moneta
yródła otrzymywania soli
Saliny słone jeziora, z których pozyskuje się sól
Solanki
Kopalnie soli
Prymitywne zródła soli
o Owady magazynujące sól
o Krew i mocz zwierząt
o Rośliny hiacynty wodne
o Wyprawy po wodę morską
o Kanibalizm
Saliny morskie:
Klimat ciepły, suchy
Płaskie wybrzeże
Duże zasolenie wody
Eksploatacja wybrzeże Morza Śródziemnego (Egipt, Grecja, Italia, Płw. Arabski), Indie,
Chiny, Japonia, Australia, Meksyk
o Woda wpuszczana przez śluzy do zbiorników oczyszczanie
o Przejście do ogródków solnych
o Zagęszczenie pod wpływem słońca krystalizacja
o Zbieranie w kopce i suszenie
Saliny jeziorne:
Anatolia pierwsze opisy rodzajów soli z Kapadocji
Płw. Arabski Morze Martwe
Pustynia Libijska trakt karawanowy między oazami
Wyspy Zielonego Przylądka XVII w. rozwinęło się wydobycie soli
Wybrzeże Malty
Morze Martwe między Izraelem a Jordanią, ok 400m p.p.m., powierzchnia 1020km2,
zasolenie 26%, brak życia organicznego
Tuz słone jezioro w Turcji, powierzchnia 1600-2500km2, maksymalna głębokość 5m,
zasolenie 23%
Qairhan największe słone jezioro w Chinach, powierzchnia 5800km2
Dolina Śmierci Kalifornia
Chile słone jezioro w okolicy Doliny Księżycowej
Solanki w Europie:
Lotaryngia, Bawaria, Gruzja Briquetage (przypomina tężnie): gliniane wałeczki,
gliniane podpórki, cegły i kamienie, grubościenne naczynia o zębatych brzegach
Halle w Saksonii
Hallstatt w Austrii
Los Salinas de Maras w Peru
Kopalnie soli:
Chiny 2 tys lat temu kopalnie górnicze soli kamiennej; 400r. p.n.e. wiercenia do
głębokości 1tys metrów rurami bambusowymi
Morze Martwe kopalnie odkrywkowe
Egipt Tendenis prehistoryczne narzędzia górnicze
Kopalnie w Hallstatt 700-400r. p.n.e.
Hallein ok. Slazburga
Hiszpania ok. Barcelony V w. p.n.e.
Siedmiogród kopalnie z narzędziami z brązu i kamienia
Kaukaz Południowy złoże Kulpe
Ukraina złoża w okolicy Kołomyi
Hallstatt:
Starożytne kopalnie w złożach na północnej krawędzi Alp
Cmentarzysko kultury halsztackiej największe nagromadzenie przedmiotów z żelaza w
Europie
W kopalni 3 grupy wyrobisk
o Wschodnia człowiek z soli prehistoryczny górnik
o Północna futrzane ubrania, worki tragarzy, drewniane naczynia
(zakonserwowane)
o Zachodnia 20 zespołów znalezisk
Beinhaus dom kości (ossarium) drugie miejsce spoczynku zmarłych
METALE NIEŻELAZNE
Kopalnie cyny na Land s End Walia
Kopalnie cyny South Crofty
Kopalnie cyny Zinnwald
Kopalnia rtęci Almaden Hiszpania
Złoże Zn-Pb Reocin Hiszpania
Kopalnia Zn-Pb Mezica Słowenia
Eksploatacja Pb i Ag na obszarze Śląsko-Krakowskim
700-400r. p.n.e. znaleziska ozdób z ołowiu pochodzenia miejscowego
Wczesne średniowiecze liczne wyroby na Śląsku i w Wielkopolsce surowiec różnego
pochodzenia
XII w. (1136) pierwsza informacja pisemna o eksploatacji złóż śląsko-krakowskich Ag
XIII w. przejście od eksploatacji powierzchniowej do podziemnej
XV w. początek eksploatacji w poziomach wodnych
Obszary eksploatacji:
Małopolska udokumentowana eksploatacja od XII w. Sławków, Chrzanów, Olkusz
Niecka Tarnogórska 1247 Repty, Sucha Góra
Niecka Bytomska udokumentowana eksploatacja od XIV w. Bytom, Biskupice, Piekary
Śląskie
Kopalnie Rud Srebronośnych Tarnowskie Góry
Okolice Trepcy - Kosovo
Wybrane metale nieżelazne eksploatacja i zastosowanie:
1721 wytop cynku z rudy galmanu
1702 górnictwo rud arsenu (z Au) w Złotym Stoku, do około 1850 największy na
świecie producent arszeniku
1526 opis cynku w Europie
1200-1300 najstarszy opis arsenu
1200-1100 górnictwo Pb-Ag w okolicach Bytomia i Olkusza
Ok. 100r p.n.e. Słowenia Mezica Pb i Ag
Ok. 300r. p.n.e. Almaden Hiszpania rtęć
Ok. 400r. p.n.e. Grecja opis otrzymywania Hg z cynobru
500-55r. p.n.e. Grecja Laurion (Pb i Ag); Cypr Rodos wytop Pb; Tartesso Huelva
Hiszpania- wydobycie i reeksport Sn z Kornwalii, Galicji i Bretanii
900r. p.n.e. Etruria złoża Sn
Ok. 1800r. p.n.e. w Chinach i Japonii znano metaliczną cynę (cynk?)
500-100r. p.n.e. Egipt znano amalgamaty Hg z Cu i Zn; złoża Sn w Kornwalii, N
Portugalii, Galicji (Hiszpania), Sardynii, Bretanii, Toskanii, Macedonii i Czechach
2000r. p.n.e. Muschiston, Tadżykistan najstarsza kopalnia Sn
Ok 3500r. p.n.e. Egipt znano wytop ołowiu?
3800r. p.n.e. Tepe Yahya S Iran wytop brązu As
4500-6000r. p.n.e. Mezopotamia wytop Pb
Złoto:
4500-4800r. p.n.e. Północne Bałkany obróbka, wyrób ozdób
3000-4000r. p.n.e. Nubia złoża Au
3000r. p.n.e. Stare Państwo Egipt (2686-2181) wydobyto ok. 850 ton Au;
Mezopotamia, Ag środek płatniczy, rozwój złotnictwa
2000r. p.n.e. górnictwo Au na Dolnym Śląsku Złotoryja, Kopacz, Jesioniki
1500-2000r. p.n.e. Kreta cywilizacja minojska wydobycie; Siedmiogród
1200-1400r. p.n.e. Dolna Nubia wydobycie Au; Andy Peru obróbka
1000r. p.n.e. kopalnie w Zimbabwe
500-700r. p.n.e. Lidia (Azja Mniejsza) bito monety z Au z 23% Ag (elektrum),
złotonośne rzeki za czasów króla Krezusa
600r. p.n.e. Tartessas Hiszpania wydobycie Ag
500-600r. p.n.e. Czechy Celtowie wydobycie Au
500r p.n.e. rozwój kopalin Ag, Laurion Grecja
Ok. 400r. p.n.e. kopalnie ateńskie Au i Ag
(...)
1-100r. p.n.e. Płw. Iberyjski oczyszczanie
271r. n.e. Siedmiogród Dacja
1200-1100r. Saksonia, Słowacja
1240-1180r. Złotoryja
1222r. - Zlate Hory Au
1273r. Złoty Stok
1300-1200r. Jihlava, Kutna Hora Czechy Au
1500-1420r. Złote Wybrzeże Gwinea-Ghana handel i wydobycie Au; Rudawy Czeskie
gorączka srebra; złotnictwo we Włoszech; Meksyk najbogatsze złoża Ag, import do
Europy, upadek górnictwa; Tyrol kopalnie Ag i Cu
1500-1600r. Kolumbia, Brazylia Au
1814r. Rosja Bieriezowsk Au
1849r. gorączka złota Kalifornia
1886r. gorączka złota Johasenburg
1896r. odkrycie Au na Alasce Klondike
1988-1936r. Papua-Nowa Gwinea złoża Au
1839 Australia Strzelecki odkrycie Au w dolinie Clywdd gorączka złota 1850r.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Eksploatowanie złóż kopalin uĹĽytecznychNov 2003 History Africa HL paper 3Historia harcerstwa 1988 1939 planszaHistoria państwa i prawa Polski Testy TabliceHistoria KosmetykówhistoriaGaza w staroegipskich źródłach historycznychA short history of the short storywięcej podobnych podstron