Inżynieria jakości
Inżynieria jakości
Inżynieria jakości
Ilościowa ocena jakości funkcjonowania firm
Ilościowa ocena jakości funkcjonowania firm
transportowych z zastosowaniem metody UZJ
transportowych z zastosowaniem metody UZJ
Piotr Sawicki
ul. Piotrowo 3, pokój 832
tel. [phone], fax.: [phone],
E-mail: [e-mail]
http://www.put.poznan.pl/~piotrs
Plan zajęć
Plan zajęć
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Metoda UZJ - Wprowadzenie
Twórca metody
Istota metody
Główne etapy
Przykład zastosowanie metody UZJ
Ocena jakości firm transportowych
Ocena jakości pojazdów ciężarowych
Praca w grupach
Podsumowanie i wnioski
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
2
Literatura
Literatura
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Kolman R.: Inżynieria jakości. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa, 1992.
Żak J.: Ilościowe określenie jakości systemu transportowego.
Materiały konferencyjne:  Problemy niezawodności transportu , Spała,
1993, s. 176-185.
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
3
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Prof. Romuald Kolman
twórca metody UZJ
urodzony w 1922r.
twórca polskiej szkoły jakości i dziedziny wiedzy poświęconej jakości  kwalitologii
pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej i współpracownik innych polskich uczelni
Istota metody UZJ
metoda opracowana na początku lat 70-tych
służy do ilościowej oceny jakości
zakłada mierzalny charakter wszystkich kryteriów oceny
zakłada porównywalność wszystkich kryteriów
 konieczność transformacji wartości wszystkich kryteriów do skali )#0, 1*#
 uwzględnia ważność poszczególnych kryteriów
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
4
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy
Główne etapy
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Procedura obliczeniowa składa się z 6 zasadniczych etapów
(etap I): wybór kryteriów oceny jakości , zgodnie z przedmiotem oceny
(etap II): przydział kryteriów na grupy kryteriów znaczeniowo podobnych (znamiona
jakości)
(etap III): różnicowanie wartości kryteriów
(etap IV): wyznaczanie wyróżników kryterialnych Wi , poprzez transformację
pierwotnych wartości kryteriów oceny do jednorodnej skali stanów względnych (skala
)#0, 1*#)
(etap V): obliczanie wyróżników znamionowych (A, B, ..., F) przez agregację
wyróżników kryterialnych Wi
(etap VI): obliczanie syntetycznego wskaz
nika jakości JUZJ
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
5
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap I: Wybór kryteriów oceny jakości, zgodnie ze stawianym celem
prowadzonej oceny
jednoznaczność sformułowań kryteriów i zwarta nazwa
eliminowanie kryteriów tożsamych i bliskoznacznych
dopełniający charakter kryteriów
optymalna liczba kryteriów
 więcej niż 3 kryteria
 zbyt duża liczba kryteriów zmniejsza operatywność prowadzonej analizy
kompleksowy charakter zbioru kryteriów
 czynniki techniczne
 czynniki społeczne
 czynniki środowiskowe
 czynniki ekonomiczne
 inne
szersza analiza kryteriów przedstawiona jest w ramach tematu  formułowanie wymagań i
kryteriów oceny jakości w transporcie
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
6
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap II: Podział kryteriów na grupy kryteriów znaczeniowo podobnych
(znamiona jakości)
R. Kolman proponuje podział na 6 znamion jakości:
 przydatność (A)  jakie musi spełniać wymagania?
 poprawność (B)  jaka realizacja?
 użyteczność (C)  jakie funkcjonowanie?
 doznaniowość (D)  jakie odczuwanie?
 opłacalność (E)  ile kosztuje?
 sozologiczność (F)  jaka szkodliwość dla człowieka i środowiska?
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
7
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap III: Różnicowanie ważności kryteriów
rozróżnienie kryteriów podstawowych i uzupełniających
stopniowanie ważności poszczególnych kryteriów jakości
Etap IV: Wyznaczanie wyróżników kryterialnych Wi
prowadzi do zastąpienia różnych wartości, obszarów zmienności i jednostek miar
jednolitą skalą  za pomocą liczb z przedziału )#0, 1*#
procedura obliczeniowa zależna jest od
 możliwości pomiaru wartości kryterium
kryteria mierzalne, np.: czas przejazdu, zużycie paliwa, cena itp.
kryteria niemierzalne, np.: kolor, .....itp.
 pożądany kierunek preferencji kryterium
mankamenty  wraz ze wzrostem wartości kryterium wzrastają preferencje, np.: prędkość,
dochody itp.
minimenty  wraz ze wzrostem wartości kryterium preferencje maleją, np.: zużycie paliwa,
cena itp.
optymenty  najkorzystniejsza wartość kryterium znajduje się pomiędzy maksymalna a
minimalną wartością, np.: czas efektywnego użytkowania pojazdu,...
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
8
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap IV: Wyznaczanie wyróżników kryterialnych Wi (cd.)
dla kryteriów mierzalnych
maksymalizowanych
min max Prędkość
maksymalna
150
100 175 200
175
w [km/h]
Wyróżnik
0 0,5 0,75
0,75 1
kryterialny Wi
minimalizowanych
min max
Zużycie paliwa
w [l/100 km]
7
410
8,5
8,5
Wyróżnik
1 0,5 0,25 0
0,25
kryterialny Wj
dla kryteriów niemierzalnych
 wartość wyróżników kryterialnych jest szacowana
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
9
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap V: Wyznaczanie wyróżników znamionowych (A, B, ..., F)
wyróżniki znamionowe stanowią agregację wyróżników kryterialnych, wyznaczonych
w IV etapie metody
n
uxi
"Wxi
i=1
X =
j
n
"uxi
i=1
gdzie:
Xj - jest wyróżnikiem znamionowym, j "{A, B, C, D, E, F}
Wxi - wyróżnik kryterialny należący do wyróżnika znamionowego Xj
uxi - współczynnik ważności i-tego kryterium
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
10
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Metoda Uśrednionych Znamion Jakości  UZJ
Główne etapy metody
Główne etapy metody
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap VI: Obliczenie syntetycznego wskaz
nika jakości JUZJ
wskaz
nik jakości JUZJ obliczany jest jako średnia ważona (lub arytmetyczna)
najprostsza postać matematyczna wskaz
nika przedstawiana jest jako:
ą �" A + � �" B +ł �"C + � �" D + � �" E +� �" F
JUZJ =
ą + � + ł + � + � +�
gdzie:
ą, �, ..., Ć - współczynniki ważności wyróżników znamionowych
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
11
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Cel oceny jakości
Cel oceny jakości
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Ocena jakości
element oceny rynkowej firmy transportowej
podstawa wyboru firmy transportowej spełniającej w najwyższym stopniu postawione
wymagania
Ocena jakości prowadzona jest z punktu widzenia klienta
producent dóbr konsumpcyjnych
posiada własną sieć magazynów dystrybucyjnych na terenie kraju (ograniczona
zdolność magazynowa)
dystrybucja odbywa się na terenie kraju i Europy Zachodniej
przewożony towar charakteryzuje się standardową masą i gabarytami
producent nie posiada własnego taboru
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
12
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap I: Wybór kryteriów oceny jakości
Lp. Nazwa kryterium Min/Max Typ (M/N) Charakterystyka
Średni czas realizacji standardowych dostaw na
K1 Czas realizacji dostaw Min M
terenie kraju w [godz.]
Obejmuje: własne opakowania, środki
K2 Kompleksowość obsługi Max N
komunikacji, magazynowanie, wdrożenie normy
ISO, wiarygodność firmy, oryginalny software
Liczba oddziałów na terenie kraju [-]
K3 Liczba oddziałów Max M
Realizacja dostaw na terenie kraju i/lub na
K4 Zasięg działania Max N
terenie Europy Zachodniej [-]
Średni wiek eksploatowanego taboru w [latach]
K5 Wiek taboru Min M
Różnorodność posiadanego taboru [-]
K6 Rodzaj taboru Max N
Ogólna ocena stanu technicznego taboru [-]
K7 Stan techniczny Max N
Liczba godzin szkoleń przypadających na
K8 Przygotowanie pracowników Max M
jednego pracownika w skali roku [godz./prac.]
Średnia liczba dostaw z uszkodzeniem towaru
K9 Poziom uszkodzeń Min M
w [%]
Opinia o funkcjonowaniu firmy na rynku [-]
K10 Renoma firmy Max N
Liczba lat istnienia firmy na polskim rynku [lata]
K11 Doświadczenie na rynku Max M
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
13
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap II: Podział kryteriów na grupy znaczeniowe  znamiona jakości
Znamiona jakości
Przyda- Popra- Użytecz- Doznanio- Opłacal- Sozologicz-
Lp. Nazwa kryterium
tność wność ność wość ność ność
(A) (B) (C) (D) (E) (F)
K1 Czas realizacji dostaw
+
K2 Kompleksowość obsługi
+
K3 Liczba oddziałów
+
K4 Zasięg działania
+
K5 Wiek taboru
+
K6 Rodzaj taboru
+
K7 Stan techniczny
+
K8 Przygotowanie pracowników
+
K9 Poziom uszkodzeń
+
K10 Renoma firmy
+ +
K11 Doświadczenie na rynku
+
3 5 2 1
A = {K2 + K4 + K11}, B = {K3 + K5 + K6 + K7 + K8}, C = {K1 + K9 + K10}
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
14
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap III: Różnicowanie ważności kryteriów jakości
w rozważanym przypadku przyjęto jednakowe wagi wszystkich kryteriów
Lp. Nazwa kryterium Waga
K1 Czas realizacji dostaw 1
K2 Kompleksowość obsługi 1
K3 Liczba oddziałów 1
K4 Zasięg działania 1
K5 Wiek taboru 1
K6 Rodzaj taboru 1
K7 Stan techniczny 1
K8 Przygotowanie pracowników 1
K9 Poziom uszkodzeń 1
K10 Renoma firmy 1
K11 Doświadczenie na rynku 1
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
15
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap IV: Wyznaczanie wyróżników kryterialnych
wartości kryteriów w oryginalnej skali
Firmy transportowe
Lp. Nazwa kryterium jedn. waga
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
[godz.] 24 24 24 48 48 36 24 1
K1 Czas realizacji dostaw
[pkt] (1-12) 7,5 3 7 8 2,5 12 4 1
K2 Kompleksowość obsługi
[ - ] 12 5 10 5 8 12 6 1
K3 Liczba oddziałów
[ - ] (1-2) 2 1 2 1 2 2 2 1
K4 Zasięg działania
[lata] 2 3 4 8 7 5 2 1
K5 Wiek taboru
[pkt] (1-12) 6 12 10 8 5 10 5 1
K6 Rodzaj taboru
[pkt] (0-5) 3 3 4 3,5 5 4 3 1
K7 Stan techniczny
[godz./prac.] 3 8 0,45 32 50 3,2 70 1
K8 Przygotowanie pracowników
[%] 2 3 1,5 3 5 2,5 3,5 1
K9 Poziom uszkodzeń
[pkt] (0-5) 4 3,5 4 4,5 4 5 4 1
K10 Renoma firmy
[lata] 9 140 9 9 8 8 3 1
K11 Doświadczenie na rynku
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
16
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap IV: Wyznaczanie wyróżników kryterialnych (cd.)
transformacja wartości kryteriów do skali )#0, 1*# dla kryteriów minimalizowanych
Firmy transportowe
Lp. Nazwa kryterium jedn.
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
[godz.] 24 24 24 48 48 36 24
K1 Czas realizacji dostaw

)#0, 1*# 1 1 1 0 0 0,5 1
transformacja wartości kryteriów do skali )#0, 1*# dla kryteriów maksymalizowanych
Firmy transportowe
Lp. Nazwa kryterium jedn.
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
[pkt] (1-12) 7,5 3 7 8 2,5 12 4
K2 Kompleksowość obsługi

)#0, 1*# 0,59 0,18 0,55 0,64 0,14 1 0,27
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
17
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap IV: Wyznaczanie wyróżników kryterialnych (cd.)
ostateczna tablica
Firmy transportowe
Lp. Nazwa kryterium
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
1 1 1 0 0 0,5 1
K1 Czas realizacji dostaw
0,59 0,18 0,55 0,64 0,14 1 0,27
K2 Kompleksowość obsługi
1 0,36 0,82 0,36 0,64 1 0,45
K3 Liczba oddziałów
1 0 1 0 1 1 1
K4 Zasięg działania
0,86 0,71 0,57 0 0,14 0,43 0,86
K5 Wiek taboru
0,45 1 0,82 0,64 0,36 0,82 0,36
K6 Rodzaj taboru
0,60 0,60 0,80 0,70 1 0,80 0,60
K7 Stan techniczny
0,04 0,11 0,00 0,45 0,71 0,04 1
K8 Przygotowanie pracowników
0,86 0,57 1,00 0,57 0,00 0,71 0,43
K9 Poziom uszkodzeń
0,80 0,70 0,80 0,90 0,80 1 0,80
K10 Renoma firmy
0,06 1 0,06 0,06 0,05 0,05 0,01
K11 Doświadczenie na rynku
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
18
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap V: Wyznaczanie wyróżników znamionowych
ostateczna tablica
Firmy transportowe
Wyróżniki znamionowe
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
0,55 0,39 0,53 0,23 0,40 0,68 0,43
Przydatność A
0,59 0,56 0,60 0,43 0,57 0,62 0,66
Poprawność B
0,89 0,76 0,93 0,49 0,27 0,74 0,74
Użyteczność C
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
19
Zastosowanie metody UZJ
Zastosowanie metody UZJ
Przebieg procedury
Przebieg procedury
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Etap VI: Obliczanie syntetycznego wskaz
nika jakości JUZJ
wagi wyróżników znamionowych (A, B i C) są jednakowe
Firmy transportowe
Wskaz
nik jakości
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
0,67 0,57 0,69 0,38 0,41 0,68 0,61
JUZJ
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
20
Zadanie do realizacji
Zadanie do realizacji
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Dokonaj oceny jakości ciągników siodłowych, wykorzystywanych do
współpracy z naczepami
Do oceny jakości zastosuj metodę Uśrednionych Znamion Jakości - UZJ
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
21
Podsumowanie
Podsumowanie
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska
Przedstawiona metoda UZJ pozwala wyznaczyć kompleksowy wskaz
nik
jakości, w postaci liczby z przedziału )#0, 1*#
Metoda ta może być stosowana do oceny jakości: wyrobów, usług, firm itp..;
istota oceny tkwi we właściwym doborze zbioru kryteriów oceny
Wskaz
nik jakości JUZJ
pozwala na porównanie rezultatów uzyskanych dla różnych obiektów
Istnieje możliwość uwzględnienia ważności kryteriów i znamion jakości
(w prezentowanym przykładzie wszystkie wagi są jednakowe)
jest bezwymiarowy, co powoduje powstanie trudności z praktyczną interpretacją
uzyskanego wyniku
Metoda UZJ / Piotr Sawicki
22
Inżynieria jakości
Inżynieria jakości
Politechnika Poznańska
Politechnika Poznańska Piotr Sawicki
ul. Piotrowo 3, pokój 832
Wydział Maszyn
Wydział Maszyn
Roboczych i Transportu
Roboczych i Transportu
tel. [phone], fax.: [phone], E-mail: [e-mail]
IMR i PS
IMR i PS