Żywność wzbogacana
i suplementy diety
FAKTY I MITY
PRAWIDA
OWE ŻYWIENIE CZA
OWIEKA
POLEGA NA CAA
KOWITYM ZASPOKOJENIU
ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA
ENERGI
ORAZ NA WSZYSTKIE SKA
ADNIKI
POKARMOWE NIEZB
DNE DO ROZWOJU
ŻYCIA I ZACHOWANIA ZDROWIA
Odpowiednia, zróżnicowana dieta:
üðwszystkie skÅ‚adniki odżywcze niezbÄ™dne
do prawidłowego rozwoju i utrzymania
homeostazy organizmu
üðiloÅ›ci skÅ‚adników speÅ‚niajÄ… normy i
zalecenia ustalone na podstawie ogólnie
przyjętych danych naukowych
üðSposób żywienia ludnoÅ›ci w różnych krajach Wspólnoty jest
pod wieloma względami niezadowalający
üðdieta wiÄ™kszoÅ›ci badanych jest nieprawidÅ‚owo zbilansowana
pod względem zawartości energii i składników odżywczych
üð nadmiar energii, tÅ‚uszczu, biaÅ‚ka, wÄ™glowodanów prostych
üðniedobór witamin i skÅ‚adników mineralnych
üðprawdopodobnie niedobór substancji bioaktywnych
Osoby szczególnie narażone na niedobory składników
odżywczych:
üðchorujÄ…cy (pobyt w szpitalu)
üðrekonwalescenci po przebytych chorobach
üðintensywnie uprawiajÄ…cy sport
üðkobiety w różnych stanach fizjologicznych (ciąża, laktacja)
üðstosujÄ…cy restrykcyjne diety (wegetariaÅ„skie, redukcyjne)
üðstarsi (z zaburzonymi procesami wchÅ‚aniania)
üðprowadzÄ…cy nieregularny, niehigieniczny tryb życia
Sposoby wzbogacania diety
w substancje odżywcze
Stosowanie:
Żywności wzbogacanej
Suplementów diety
Środków spożywczych specjalnego
przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPŻ)
Wzbogacanie żywności -
fortyfikacja
dodawanie jednego lub kilku składników odżywczych do
wybranych produktów bez względu na to, czy występują
one w tych produktach naturalnie czy nie
definicja wg ekspertów FAO/WHO 1994
Cele wzbogacania
żywności
üðzapobieganie niedoborom skÅ‚adników odżywczych
üðwyrównywanie strat skÅ‚adników odżywczych,
zachodzących w czasie procesów technologicznych
üðupodobnienie substytutu do produktu naturalnego pod
względem wartości odżywczej
üðzwiÄ™kszenie zawartoÅ›ci skÅ‚adników istotnych dla zdrowia
i rozwoju organizmu w produktach specjalnego
przeznaczenia
OBLIGATORYJNE WZBOGACANIE
ŻYWNOŚCI
oð jodowanie soli
oð wzbogacanie margaryny
w witaminy A i D
oð wzbogacanie mÄ…ki
w kwas foliowy (rozważane)
DOBROWOLNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI
üð soki i napoje bezalkoholowe (wit C,
Ca)
üð przetwory zbożowe (wit B1, B2, B6,
B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)
üð mleko i produkty mleczne (wit A,
D3, Ca)
üð wyroby cukiernicze (wit B1, B2, B6,
B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)
Zalety wzbogacania
żywności
üð wysoka efektywność prewencyjna
üð możliwość dÅ‚ugotrwaÅ‚ego oddziaÅ‚ywania
üðÅ‚atwość standaryzacji i kontroli
üðopÅ‚acalność ekonomiczna
Żywność wzbogacana
oðmaksymalne i minimalne iloÅ›ci
składnika wzbogacającego produkt
uzasadnione badaniami
żywieniowymi
Maksymalnie :
witaminy i składniki mineralne - 50% RDA
za wyjÄ…tkiem witaminy C i kwasu foliowego  100% RDA
Minimalnie:
nie mniej niż 15% RDA
Wzbogacanie żywności uważane jest za najskuteczniejszy
i najbardziej opłacalny sposób zapobiegania niedoborom
składników mineralnych i witamin w dużych populacjach,
bardziej skuteczny od suplementacji.
Żywność wzbogacana
oð istotna rola w profilaktyce niedoborów
składników odżywczych  element polityki
żywnościowej w skali kraju
oð ustalone metody kontroli i administracyjny
nadzór nad wzbogacaniem żywności
Żywność wzbogacana
oð Deklarowana przez producenta ilość witamin
i składników mineralnych odnosi się do
całkowitej zawartości danego składnika w
produkcie
oð Producent na opakowaniu nie może
zamieszczać informacji, że produkt jest
wzbogacany
Żywność wzbogacana - wątpliwości:
oð brak wyboru pomiÄ™dzy produktem wzbogacanym i nie
wzbogacanym
oð możliwość wystÄ…pienia interakcji o trudnych do
przewidzenia skutkach
oð ograniczona wiedza na o bioprzyswajalnoÅ›ci skÅ‚adników
odżywczych
oð ograniczona wiedza na temat oddziaÅ‚ywania na organizm
dużych dawek substancji antyoksydacyjnych (Fe,
witaminy C i E)
oð PROFILE SKA
ADNIKÓW ODŻYWCZYCH
Suplementacja diety
indywidualne uzupełnianie racji
pokarmowej składnikami
odżywczymi przyjmowanymi w
postaci jedno- lub
wieloskładnikowych preparatów
Suplement
to skoncentrowane z
ródło:
üð witamin
üðskÅ‚adników mineralnych
üð innych substancji wykazujÄ…cych efekt
odżywczy lub fizjologiczny
SUPLEMENTACJA DIETY
Formy suplementów:
qð kapsuÅ‚ki
qð drażetki
qð ampuÅ‚ki z pÅ‚ynem
qð tabletki
qð saszetki z proszkiem
qð proszki
qð syropy
qð butelki z kroplomierzem
Przeznaczone do spożywania w małych,
odmierzonych ilościach jednostkowych.
Suplementy diety
oð W przypadku witamin i skÅ‚adników mineralnych
określono obligatoryjnie jakie związki mogą wchodzić w
skład suplementów
oð Na etykiecie preparatu wymagana jest informacja o
składzie, wartości odżywczej, % realizacji dziennego
zapotrzebowania, wskazaniach: odżywczych lub
fizjologicznych (nie  leczniczych) oraz o tym, że
suplement nie zastępuje zróżnicowanej diety
Suplementy diety
oð suplementy produkowane w krajach UE - przed
wprowadzeniem na rynek wymagane jest
powiadomienie GIS
oð suplementy spoza UE lub wytworzone w oparciu o
oryginalnÄ… recepturÄ™ - wymagane sÄ… badania
naukowe oceniające wpływ suplementu na
organizm lub opinie ekspertów z niezależnych
jednostek naukowych dla
Suplementy diety - wątpliwości
oð dawki witamin i skÅ‚adników mineralnych mogÄ…
przekraczać dawki zalecane lub nawet dawki
lecznicze
oð dostÄ™pne dane naukowe nie pozwalajÄ… na
ustalenie najwyższych bezpiecznych,
dopuszczalnych ilości (UL - Upper Level) dla
wszystkich witamin i składników mineralnych
RYZYKO PRZEDAWKOWANIA
WITAMINY ANTYOKSYDACYJNE
KORZYSTNIE ODDZIAA
YWUJ
NA
ORGANIZM CZA
OWIEKA TYLKO W ÅšCIÅšLE
OKREÅšLONYCH ZALECANYCH DAWKACH
PRZEKROCZENIE DAWKI ZALECANEJ
ZMIENIA ICH DZIAA
ANIE NA
PROOKSYDACYJNE  PRZYCZYNIAJ
C SI

DO ROZWOJU ZMIAN MIAŻDŻYCOWYCH,
NOWOTWOROWYCH, TERATOGENNYCH
Suplementy diety
- inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub
fizjologiczny
oðAminokwasy (np. BCAA)
oðKwasy tÅ‚uszczowe (np. Omega 3, CLA)
oðBÅ‚onnik
oðLecytyna
oðPreparaty pszczele
oðPreparaty eznymatyczne
oðSubstancje ergogeniczne
oðKoenzym Q
oðGlukozyloamina
oðMetylosulfometan MSM
oðChrzÄ…stka rekina
oðSubstancje ergogeniczne
oðLuteina
oðSkwalen
oðProdukty roÅ›linne i ekstrakty
Bioaktywne substancje roślinne
FITOSTEROLE
KAROTENOIDY
GARBNIKI
GLUKOZYNOLANY
POLIFENOLE
IZOTIOCYJANIANY
ALKALOIDY
TERPENY
ALKILOSIARCZKI
SAPONINY
Suplementy diety - inne substancje
wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny
Produkty roślinne i ekstrakty
oðdawki substancji kilka-kilkadziesiÄ…t razy
mniejsze od leczniczych
oð standaryzacja ekstraktów, stabilność gotowych
produktów
oðprodukty z innych rejonów geograficznych -
reakcje niepożądane np. alergiczne
oðbrak spójnego prawa w zakresie wykorzystania
surowców zielarskich do produkcji suplementów
Suplementy diety -wątpliwości:
oð Istnieje ryzyko przedawkowania witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach
oð nie ustalono najwyższych bezpiecznych,
dopuszczalnych ilości dla wszystkich witamin
i minerałów
oð nie sporzÄ…dzono wykazu innych niż witaminy i
minerały substancji, które mogą wchodzić w skład
suplementów
Decyzja o stosowaniu produktów
wzbogacanych lub suplementów
powinna być podejmowana
świadomie i odpowiedzialnie
najlepiej po konsultacji ze
specjalistÄ…
oðAby zapewnić konsumentom wysoki
poziom ochrony i ułatwić im
dokonanie wyboru produkty
wprowadzane na rynek muszą być
bezpieczne i należycie oznakowane
projekt rozporzÄ…dzenia w sprawie
oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych
dotyczących żywności
Zgodnie z ustawodawstwem obowiÄ…zujÄ…cym w
Polsce w tworzeniu suplementów można
wykorzystać 13 witamin oraz 15 składników
mineralnych w postaci 112 różnych rodzajów
związków chemicznych.
SUPLEMENTY DIETY- INNE SUBSTANCJE WYKAZUJ
CE EFEKT
ODŻYWCZY LUB FIZJOLOGICZNY
oðAMINOKWASY (np. BAA)
oðKWASY TA
USZCZOWE (np.CLA)
oðBA
ONNIK
oðLECYTYNA
oðPREPARATY PSZCZELE
oðPREPARATY EZNYMATYCZNE
oðKOENZYM Q
oðGLUKOZYLOAMINA (MSM)
oðMETYLOSULFOMETAN
oðPRODUKTY ROÅšLINNE I EKSTRAKTY
oðCHRZ
STKA REKINA
oðSUBSTANCJE ERGOGENICZNE
Żywność wzbogacana i suplementy diety
NOWA ŻYWNOŚĆ
DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA
?
Żywność wzbogacana i suplementy diety
NOWA ŻYWNOŚĆ
DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA
?
SUPLEMENTACJA DIETY
DZIAA
ANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN
(uwzględniono zalecane dzienne spożycie dla kobiet 19-50 lat)
WITAMINA DZIAA
ANIE SZKODLIWE DAWKA NORMA
witamina A DziaÅ‚anie teratogenne 3000 µg 700 µg
Uszkodzenie wÄ…troby
witamina C Zaburzenia czynności 2000 mg 75 mg
przewodu pokarmowego
Rozszerzenie naczyń
krwionośnych
Kamica nerkowa
witamina Neuropatie 100 mg 1,3 mg
B6
Stany zapalne skóry
(dermatoza)
Niezborność ruchowa
Podsumowanie
oð NajlepszÄ… metodÄ… zapobiegania
niedoborom składników odżywczych
jest racjonalna dieta, dostosowana do
potrzeb organizmu
oð Konieczność stosowania
suplementacji diety powinna być
poprzedzona poradÄ… u specjalisty, a
czas stosowania suplementacji musi
być ograniczony do momentu
Suplementy diety - inne substancje wykazujÄ…ce efekt
odżywczy lub fizjologiczny
Brak wystarczających dowodów naukowych na potwierdzenie
skuteczności działania różnych substancji
Substancje, których przydatność ergogeniczna jest bardzo słabo
udowodniona :
- aminokwasy rozgałęzione BCAA
- glutamina
- karnityna (L-karnityna)
- sprzężony kwas linolowy (CLA)
- dehydroepiandrosteron (DHEA)
- miłorząb japoński
- żeń szeń
- inozyna
- chrom
- selen
- wanad
Suplementy diety
oð W przypadku witamin i skÅ‚adników mineralnych ustawodawca
dokładnie określił jakie związki mogą wchodzić w skład
suplementów
oð OkreÅ›lono wymagania dotyczÄ…ce informacji na etykiecie
produktu: o składzie, wartości odżywczej, % realizacji RDA,
dawce dziennej, wskazaniach: odżywczych lub
fizjologicznych (nie  leczniczych) oraz o tym, że suplement
nie zastępuje zróżnicowanej diety
F E S T W A L N A U K I 2 0 0 6
W CELU ZAPOBIEGAGANIA NIEDOBOROM
ALE TAKŻE NADMIAROM WITAMIN I SKA
ADNIKOW
MINERALNYCH W ORGANIZMIE ORAZ
ZWIAZANYM Z TYM WYST
POWIANIEM CHORÓB
SPOWODOWANYCH
NIEPRAWIDA
OWYM ŻYWIENIEM,
NALEŻY PROWADZIĆ WA
AÅšCIW

EDUKACJ
PROZDROWOTN

CAA
EGO SPOA
ECZENSTWA
MATERIAA
POWSTAA
POD KIERUNKIEM :
Wydział Nauk o Żywności
" Akademia Rolnicza we Wrocławiu
" dr inż. Danuta Figurska-Ciura