PRACE ORYGINLNE
Tomasz URBANIAK1
Wpływ suplementacji diety na masę
Andrzej KLEJEWSKI2
Magdalena PISARSKA3
urodzeniowa noworodka
Ewelina KOSTECKA2
Influence of dietary supplementation on newborn
weight
1
Centrum Diagnostyki Ginekologia,
Podstawowym z
ródłem witamin i The basic source of vitamins
Położnictwo, Usg
mikroelementów dla kobiet ciężarnych and microelements for an expectant
Kierownik:
winna być dobrze skomponowana mother should be a good arranged
Dr hab. n med Andrzej Klejewski
dieta. To ona właśnie w głównej mierze diet. The diet should mainly meets
powinna pokrywać zapotrzebowanie the demand for individual nutrient
2
Katedra Pielęgniarstwa
na poszczególne składniki pokarmowe elements, evolves during a pregnancy
Uniwersytet Medyczny
i ewoluować w trakcie trwania ciąży, and supplies with indispensable macro
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: dostarczając matce i rozwijającemu and microelements to mother and a
Dr hab. n med Krystyna Jaracz
się płodowi niezbędne mikro i makro- growing up embryo. The usage of mul-
elementy. Stosowanie preparatów mul- tivitamin supplements for expectant
3
Klinika Zdrowia Matki i Dziecka
tiwitaminowych dla kobiet ciężarnych mothers ought to always consult with a
Uniwersytet Medyczny
powinno być zawsze skonsultowane physician responsible for an expectant
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
z lekarzem prowadzącym ciążę, zaś mother. Dietary supplements ought to
Kierownik:
suplementy diety dobrane do indywi- be good chose to individual needs so
Prof. dr hab. med Tomasz Opala
dualnego zapotrzebowania, tak aby that it can in an optimal way aid the
w optymalny sposób wspomagać health of an expectant mother and the
Dodatkowe słowa kluczowe:
zdrowie ciężarnej i rozwój płodu. Jak progress of baby. The specialist litera-
suplement diety
wykazuje literatura przedmiotu oraz ture and my ones researches show that
ciąża
badania własne suplementacja diety a supplementary diet with multivitamin
masa urodzeniowa noworodka
preparatami multiwitaminowymi w cią- supplements and preparations with a
ży oraz preparatami kwasu foliowego folic acid in pregnancy can affect the
Additional key words:
może wpływać na masę urodzeniową mass of a neonate and increaser it.
food supplement
noworodka  zwiększając ją. Należy One should considers the implemen-
pregnancy
newborns body mass rozważyć wdrożenie preparatów wi- tation of multivitamin supplements by
taminowych u kobiet z grup ryzyka women from a risk group of the disor-
zaburzeń rozwoju płodu, a więc niskim der development of an embryo that
statusie społeczno  ekonomicznym, means: women from a lower social and
gorzej wykształconych, matek młodo- economic status, with lower education,
cianych, z
le odżywionych, narażonych young mothers, with an unhealthy diet,
na niedokrwistość, ze zbyt niską masą exposed to anemia, with too low body
ciała przed koncepcją oraz ze złymi mass before conception and with bad
nawykami i stylem życia. habits and a lifestyle.
Nadmienić należy, że obok powi- It should be mentioned that not
kłań jakie niesie ze sobą niska masa only complications as a result of too
urodzeniowa noworodka, również zbyt low body mass of a neonate but also
duża jego masa może przyczynić się too high body mass can redound to
do wielu nieprawidłowości i zaburzeń many irregularities and disorders
podczas ciąży i porodu. Zaliczyć do during a pregnancy. To them we can
nich można zwiększenie wskaz
nika include a higher rate of caesareans
cięć cesarskich oraz wzrost umieral- and an increase in a perinatal mor-
ności okołoporodowej noworodków. tality of neonates. So that is way the
Tak więc decyzję o włączeniu suple- decision of including a supplementary
mentacji diety należy podejmować z diet should be made very carefully and
rozwagą i indywidualnie wobec każdej individually for every patient. Special
pacjentki. Szczególną uwagę winno attention should be emphasized on the
kierować się na konieczność edukacji necessity of a health education to the
zdrowotnej w zakresie właściwego od- extent of a healthy diet and a weight
żywiania się oraz przyrostu masy ciała gain of mother while a cyophoria.
przez matkę w okresie ciąży. The aim of carried out researches
Adres do korespondencji:
dr hab. n med Andrzej Klejewski Celem przeprowadzonych badań was estimation the influence of sup-
Centrum Diagnostyki Ginekologia,
była ocena wpływu suplementacji plementary diet on the body mass of
Położnictwo, USG
na masę urodzeniową noworodka. a neonate. One hundred respondents
Pl. Spiski 1, 60-614 Poznań
Badaniem objęto 100 respondentek were covered by the research  the pa-
tel. [phone]
 pacjentek Oddziału Położniczo  Gi- tients of  Maternity and Gynaecology
fax. [phone]
nekologicznego z Pododdziałem Po- Ward with the obstetric, perinatology
e-mail: [e-mail]
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 1015
łożnictwa, Perinatologii i Rozrodczości Szpitala Wojewódz- and reproduction ward in the Voivodship Hospital in Po-
kiego w Poznaniu. Z przeprowadzonych badań własnych znań. My own researches show that the most important
wynika, że najważniejszymi z
ródłami wiedzy o prawidłowej source of knowledge about a diet during a pregnancy is
diecie w ciąży był lekarz ginekolog, Internet oraz rodzina a gynaecologist, the Internet and families of surveyed
ankietowanych kobiet. Większość ankietowanych zdaje women. Most of surveyed persons know that a diet has
sobie sprawę, że dieta ma wpływ na rozwój płodu i uwa- got an impact on a growing up embryo and they consider
ża, że powinna być suplementowana. Zaznaczyć należy, that a diet should be supplementary. It ought to be noticed
że kobiety z wyższym wykształceniem częściej wyrażały that a higher educated woman often wanted to consult that
konieczność skonsultowania tej decyzji z lekarzem, który decision with a doctor, who (in the opinion of surveyed
według ankietowanych kobiet odgrywa najważniejszą rolę women) is the most important person to make a choice of
przy wyborze suplementu diety. Zaobserwowano zarówno dietary supplement. It was noticed both side effects and
skutki uboczne jak i pozytywne efekty suplementacji wita- positive effects of supplementary diet with multivitamin
minowej. Najczęściej wybieranym preparatem był Prenatal supplements.  Prenatal and  Femibion Natal were most
i Femibion Natal. Kluczowym wnioskiem pracy jest fakt, że often chosen preparations. The key issue of my thesis is
przyjmowanie kwasu foliowego przed zajściem w ciążę oraz the fact that taken a folic acid before getting pregnant and a
regularna suplementacja diety preparatem witaminowym regular supplementary diet with multivitamin supplements
przeznaczonym dla kobiet ciężarnych zwiększa szansę na for pregnants increases the chance of a higher body mass
większą masę urodzeniową noworodka oraz im szybciej of a neonate and the diet is supplementary faster in a pre-
suplementowana jest dieta w ciąży tym masa urodzeniowa gnancy the body mass of a neonate is higher.
dziecka jest większa.
Wstęp mikroelementy, należy wówczas rozważyć - zbadanie związku między suplemen-
Ciąża jest okresem, w którym sposób włączenie suplementacji preparatami multi- tacją witaminową w ciąży a efektami jej
odżywiana się kobiety jest bardzo istotny. witaminowymi[8]. stosowania,
Ma on bowiem wpływ na przebieg ciąży, Brak jest jednak jednoznacznych wy- - wskazanie zależności między włą-
rozwój i wzrastanie płodu, a nawet stan tycznych dotyczących suplementacji diety czeniem preparatu witaminowego do diety
dziecka po porodzie, w okresie dzieciństwa w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży, ciężarnej a skonsultowaniem tego faktu z
czy też w wieku dorosłym [11]. połogu i laktacji. Równowaga w zakresie lekarzem prowadzącym ciążę,
Jednym z podstawowych elementów witamin i mikroelementów pokrywać może - ustalenie jakie występują zależności
prawidłowej diety kobiety ciężarnej jest przyjmowanie dobrze skomponowanych pomiędzy kryterium wyboru suplementacji
pokrycie zapotrzebowania energetycznego preparatów multiwitaminowych. Zalecenia diety a jej wprowadzeniem,
oraz dostarczenie wystarczającej ilości Unii Europejskiej sugerują, aby każdy - określenie zależności między regu-
takich składników jak białko, węglowodany, aktywny składnik określonego preparatu larnym stosowaniem suplementu diety w
witaminy, biopierwiastki czy też nienasycone wywoływał oczekiwany skutek. Stosować ciąży a masą urodzeniową noworodka i pkt
kwasy tłuszczowe [8]. się winno dawki wyższe od minimalnych w skali Apgar,
Jednocześnie kobieta ciężarna winna zapobiegawczych oraz minimalnych dawek - zbadanie zależności między skon-
unikać nadmiaru pokarmów, gdyż zarówno leczniczych. Ponadto ilość witamin i mikro- sultowaniem wybranego suplementu diety
zbyt niska masa ciała jak i nadwaga mogą elementów będących składnikami prepa- przez ciężarną z lekarzem prowadzącym
niekorzystnie wpłynąć na płód oraz na samą ratów multiwitaminowych przeznaczonych ciążę a masą urodzeniową noworodka i pkt
ciężarną. Kobiety, które przed zajściem w dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią w skali Apgar,
ciążę cechowała niedowaga są bardziej powinien być dopasowany do normalnej - ustalenie jakie występują zależności
predysponowane do rodzenia dzieci z niską diety, tak aby nie dopuścić do przekroczenia między przyjmowaniem preparatów kwasu
masą urodzeniową, a więc noworodków, u dawek bezpiecznych [8]. foliowego a masą urodzeniową noworodka
których częstym zjawiskiem jest umieral- Suplementacja witaminowa, szczególnie i pkt w skali Apgar,
ność okołoporodowa [12]. w okresie ciąży i laktacji winna odbywać - ustalenie korelacji między wiekiem
Kobiety, które miały przed ciążą lub w się pod nadzorem, za zgodą i na zlecenie respondentek a masą urodzeniową nowo-
okresie ciąży nadwagę lub które były otyłe lekarza prowadzącego ciążę. rodka lub pkt w skali Apgar,
z większym prawdopodobieństwem Ogromne znaczenie w dążeniach do - zbadanie zależności między BMI
narażone są na urodzenie dziecka o więk- poprawy i wzrostu wiedzy w zakresie wła- respondentek a masą nowo narodzonego
szej masie. Wzrasta ponadto ryzyko min. ściwego odżywiana powinny mieć działania dziecka,
makrosomii płodu, wewnątrzmacicznego profilaktyczne poprawiające świadomość - zbadanie związku między schorzeniami
obumarcia płodu czy też ukończenie ciąży dotyczącą konsekwencji nieprawidłowości w przewlekłymi u matki a masą urodzeniową
drogą cięcia cesarskiego [4]. sposobie żywienia, niedoborów składników lub pkt w skali Apgar noworodka,
Zaznaczyć należy, że dla kobiety odżywczych i ich efektów. Dostrzec można - określenie zależności między czasem
ciężarnej i jej rozwijającego się dziecka deficyt wiedzy odnośnie wpływu żywienia rozpoczęcia przyjmowania suplementu diety
niebezpieczne są zarówno ilościowe jaki i na przebieg ciąży i rozwój płodu oraz za- a masą urodzeniową noworodka.
jakościowe niedobory żywieniowe. Związki, niedbania w zakresie sposobu odżywiania
które powinny znalez
ć się w codziennej die- się kobiet ciężarnych. Materiał i metody
cie kobiety planującej ciążę bądz
ciężarnej Tak więc osoby sprawujące opiekę po- Badania przeprowadzono w Szpitalu
i które są należą do związków niezbędnych winny zdecydowanie wpłynąć na edukację Wojewódzkim w Poznaniu w Oddziale Po-
to witaminy, na które ilościowe zapotrzebo- ciężarnych odnośnie właściwego dla prawi- łożniczo  Ginekologicznym z Pododdziałem
wanie jest niskie ale skutki ich niedoboru dłowego przebiegu ciąży i wewnątrzmacicz- Położnictwa, Perinatologii i Rozrodczości za
mogą być bardzo niebezpieczne. Dobrze nego rozwoju płodu sposobu odżywiania, zgodą Dyrektora Szpitala. Respondentkami
zbilansowana dieta powinna pokrywać na gdyż błędy żywieniowe mogą ten rozwój zostało 100 kobiet hospitalizowanych po
nie zapotrzebowanie. Zaznaczyć jednak zaburzać i jednocześnie przyczyniać się do dokonanym porodzie, zarówno siłami natury
należy, że w okresie ciąży i laktacji zmienia pojawienia się wielu chorób. jak i porodach operacyjnych w okresie od
się zapotrzebowanie na makro i mikroele- Celem badawczym pracy jest ocena stycznia 2009 do sierpnia 2010.
menty, których właściwa podaż przyczynia wpływu suplementacji diety na masę uro- Była to populacja reprezentatywna, gdyż
się do prawidłowego wewnątrzmacicznego dzeniową noworodka. spełniała warunki dostatecznej liczebności i
rozwoju i wzrostu płodu jak i zachowania Cele szczegółowe pracy: przypadkowości. Organizacja badań wyma-
zdrowia kobiety ciężarnej. W wielu przy- - określenie zależności między opinią gała taktu, podkreślenia sfery prywatności i
padkach jednak dieta jest niewystarczająca na temat suplementacji diety w ciąży a jej dyplomacji, gdyż respondentki w znakomitej
by pokryć zapotrzebowanie na makro i zastosowaniem, większości cały swój czas poświęcały nowo-
1016 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 T. Urbaniak i wsp.
narodzonym dzieciom. tabeli 1. Średni BMI ankietowanych wynosił gańskiej.
Podstawową metoda badawczą wyko- 25,75, a więc wedle wytycznych WHO mie- Zdecydowana większość ankietowanych
rzystana w pracy był sondaż diagnostyczny ścił się w granicach umiarkowanej otyłości. zauważa związek diety w ciąży i prawidłowo-
z użyciem techniki ankietowej. Za narzędzie W ankietowanej grupie kobiet nie znalazły ści w rozwoju płodu. Przeszło 85% uważa,
badawcze posłużył kwestionariusz ankiety, się kobiety z niedowagą. BMI 47% kobiet że dietę w ciąży należy suplementować, a
który został opracowany dla potrzeb prze- mieścił się w normie, podczas gdy kobiety z 99% stosowało suplementację (w tym 73%
analizowania prezentowanego w niniejszej otyłością I stopnia stanowiły 5%, a II stopnia regularnie).
pracy wpływu suplementacji diety na masę  3% całej badanej grupy (Tab. 2). Opinia lekarza była najważniejszym
urodzeniowa noworodka. Większość ankietowanych mieszkała kryterium wyboru suplementu diety w ciąży
Każda kobieta, która udzielała odpowie- na wsi i posiadała wykształcenie wyższe. dla ankietowanych kobiet. Dodatkową rolę
dzi na pytania zawarte w kwestionariuszu Żadna z ankietowanych nie posiadała tyl- pełniły cena, skład preparatu oraz opinie w
ankiety, została poinformowana, że udział ko wykształcenia podstawowego. Niemal Internecie. Reklama stanowiła najrzadsze
w badaniu jest dobrowolny i anonimowy, a połowa ankietowanych określiła swoją kryterium wyboru suplementu diety w ciąży
jego wyniki zostaną wyłącznie wykorzystane sytuację materialną jako średnią. Żadna z (2%).
w pracy naukowej. ankietowanych nie znajdowała się w bardzo Dwadzieścia dwa procent ankietowa-
Otrzymane dane w skali interwałowej złej sytuacji materialnej . nych kobiet zauważyła uboczne skutki
poddano analizie pod względem normal- Dwadzieścia procent ankietowanych działania przyjmowanych suplementów diety
ności rozkładu przy pomocy testu Shapiro kobiet chorowało przewlekle. w ciąży. Do najczęściej obserwowanych
- Wilka. W przypadku normalności rozkładu Dla ankietowanych kobiet podstawowym należały: zaparcia (25,9%), nudności oraz
(wiek, masa urodzeniowa), stosowano pa- z
ródłem wiedzy o prawidłowej diecie w ból żołądka.
rametryczne metody analizy. W przypadku ciąży był Internet oraz lekarz-ginekolog. W Z kolei 33% ankietowanych kobiet
danych, których rozkład odbiegał od normal- najmniejszym stopniu natomiast  pozostały zaobserwowała pozytywne efekty przyjmo-
nego jak również dla danych wyrażonych personel medyczny (Ryc. 1). Zdecydowana wanych suplementów diety. Do najczęściej
w skali porządkowej, stosowano niepara- większość kobiet (96%) stosowała dietę tra- wymienianych należała poprawa stanu
metryczne analizy statystyczne. Różnice dycyjną, zaledwie 3% dietę wegetariańską, skóry, włosów oraz paznokci oraz lepsze
między dwiema grupami analizowano przy a 1% dietę śródziemnomorską (bezmięsną samopoczucie.
pomocy parametrycznego testu T-Studenta poza owocami morza oraz rybami). Żadna Ankietowane kobiety zaczynały przyj-
dla zmiennych niepowiązanych lub jego z ankietowanych nie stosowała diety we- mować suplementy diety, w różnych okresie
nieparametrycznego odpowiednika  testu
sumy rang U-Manna Whitney a (najmocniej- Tabela I
Statystyka opisowa ankietowanej grupy kobiet.
szego testu nieparametrycznego), opartego
Statistics of the studied group of patients.
o medianę.
Do analizy związków między zmiennymi
Średnia Mediana Minimum-Maksimum Odchylenie standardowe
wyrażonymi w skali nominalnej stosowa-
Wiek 29 29 19-37 4,8
no test chi-kwadrat Pearsona. Korelacje,
związki między zmiennymi analizowano przy
Waga [kg] 70,5 68,5 55-115 11
pomocy parametrycznego współczynnika r
Wzrost [cm] 165,3 164 154-182 5,8
Pearsona lub jego nieparametrycznego od-
powiednika  współczynnika rang Spearma- BMI 25,75 25,4 20,5-39,1 3,4
na. We wszystkich analizach przyjmowano
Tabela II
poziom p < 0,05 jako istotny statystycznie.
Klasyfikacja BMI ankietowanej grupy kobiet.
Zmienną zależną wykorzystywaną w
BMI of the studied group of patients.
pracy jest masa urodzeniowa noworodka.
Natomiast zmienne niezależne, które wpły- Body Mass Index
wają na masę urodzeniową noworodka to:
Norma Nadwaga
- BMI,
waga prawidłowa umiarkowana otyłość otyłość I stopnia
- opinia kobiety na temat stosowania
18,5 - 24,99 25  29,99 30  34,99
preparatów multiwitaminowych w ciąży,
- regularność suplementacji,
47 46% 5%
- kryterium wyboru suplementu diety
(n=47) (n=22) (n=5)
w ciąży,
- czas rozpoczęcia suplementacji,
- okres stosowania suplementacji,
- stosowanie kwasu foliowego,
Problemem badawczym jest wykazanie
czy takie czynniki (zmienne niezależne jak
BMI, opinia kobiety na temat stosowania
preparatów multiwitaminowych w ciąży,
regularność suplementacji, kryterium wy-
boru suplementu diety w ciąży, skutki dla
matki stosowania suplementu, czas roz-
poczęcia suplementacji, okres stosowania
suplementacji, stosowanie kwasu foliowe-
go mogą wpływać na masę urodzeniową
noworodka.
Badaniu ankietowemu poddano grupę
100 kobiet. Średni wiek ankietowanych
wynosił 29 lat.
Na podstawie podanego wzrostu i wagi
wyliczono współczynnik Body Mass Index
(BMI) wg wzoru:
Rycina 1
y
ródło wiedzy o prawidłowej diecie w ciąży dla ankietowanej grupy kobiet.
Source of knowledge about proper diet for pregnant women.
Szczegółową charakterystykę podano w
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 1017
od rozpoczęcia ciąży. Najwięcej kobiet
rozpoczynało przyjmowanie w 8 tygodniu
ciąży. Do 10 tygodnia włącznie suplementy
diety zaczynało przyjmować 64% z ankie-
towanych (Ryc.2).
Przed zajściem w ciążę kwas foliowy
przyjmowało 44% ankietowanych. Nato-
miast po zajściu w ciążę przyjmowało go
już 89% kobiet.
Średnia masa urodzeniowa noworodka
w grupie ankietowanych kobiet wynosiła
3532g. Punktacja Apgar wahała się od 8
do 10.
Analizowano czy na udzielane odpowie-
dzi dot. różnych aspektów suplementacji
diety w ciąży mają wpływ wiek, miejsce
zamieszkania, wykształcenie, sytuacja
materialna, indeks BMI. Z analizy testowej
wyłączono różnice w odpowiedzi na pytanie
o wpływ diety na rozwój płodu oraz pytanie o
stosowanie suplementacji w ciąży, ponieważ Rycina 2
odpowiednio 94% i 99% ankietowanych ko- Tydzień, w którym ankietowane kobiety zaczynały przyjmować suplement diety.
Start of vitamin supplementation during pregnancy.
biet udzieliło odpowiedzi twierdzącej.
Różnice zaobserwowano jedynie dla
konsultowania stosowanego suplementu
diety z lekarzem prowadzącym ciąże w za-
leżności od wykształcenia kobiet (Tab. 3).
Ankietowane o wykształceniu wyższym
najczęściej konsultowały stosowanie pre-
paratu suplementującego dietę z lekarzem
prowadzącym ciążę. Największą częstość
braku konsultacji zaobserwowano u kobiet
z wykształceniem zawodowym.
Analizowano czy wiek kobiet, ich sy-
tuacja materialna, miejsce zamieszkania i
posiadane wykształcenie mógł mieć wpływ
na kryterium wyboru suplementu diety
(Tab. 4). Z analizy wyłączono reklamę, ze
względu na zbyt niską liczebność wskazań
(2%). Kobiety w gorszej sytuacji materialnej
częściej kierowały się ceną preparatu. Wiek,
wykształcenie i miejsce zamieszkania nie
miało wpływu na kryterium wyboru suple-
mentu diety w ciąży.
Dodatkowo analizowano czy istnieją
korelację między wiekiem, BMI oraz a masą
urodzeniową lub punktacją Apgar (korelacje
r Pearsona/korelacje Spearmana). Nie
Rycina 3
wykazano żadnych istotnych statystycznie
Zależność masy urodzeniowej od tygodnia ciąży, w którym rozpoczęto suplementację.
zależności (we wszystkich przypadkach
Correlation between time of pregnancy when dietary supplementation started and newborns weight.
p>0,05). Sprawdzono czy kobiety, u któ-
Tabela III
rych występowało schorzenie przewlekłe
Suplementacja diety a wybrane cechy ankietowanych kobiet.
rodziły dzieci z inną masą urodzeniową (test
Dietary supplemetation and mothers characteristics.
T-Studenta) lub punktacją Apgar (test U
Manna Whitneya) niż kobiety nie chorujące
Miejsce Sytuacja
przewlekle. Nie wykazano jakichkolwiek
Wiek Wykształcenie BMI
zamieszkania materialna
Pytanie
różnic (w obu przypadkach p>0,05). Skore-
lowano również masę urodzeniową nowo- T-Studenta ż2 Pearsona ż2 Pearsona Mann Whitney Mann Whitney
rodka z czasem rozpoczęcia przyjmowania
Czy dietę w ciąży należy
p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
suplementu diety. Wykazano statystycznie
suplementować?
istotną, ujemną, korelację (Rs=-0,3, p<0,05).
Czy stosowała Pani
Im wcześniej rozpoczynano suplementację
p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
suplementację regularnie?
diety w ciąży tym wyższą masę urodzeniową
osiągały noworodki (Ryc. 3).
Czy suplementację należy
konsultować z lekarzem p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
Dyskusja prowadzącym ciąże?
Publikacje w literaturze medycznej coraz
Czy skonsultowała Pani
częściej dostarczają informacji dotyczących
suplementację z lekarzem p>0,05 p>0,05 p<0,05 p>0,05 p>0,05
suplementowania diety kobiet ciężarnych
prowadzącym ciążę
i związkiem tego zjawiska z urodzeniową
masą ciała noworodków. Prowadzone ba-
wanie na energię i składniki odżywcze,
w okresie ciąży skutkować może wieloma
dania dostarczają coraz nowszej wiedzy
które warunkują prawidłowy rozwój tkanek
komplikacjami do których niewątpliwie nale-
o wpływie szeroko rozumianej diety jaką
matki i dziecka. Do tej pory nie opracowano
ży niska masa urodzeniowa dziecka.
stosuje kobieta spodziewająca się dziecka
zestawu składników pokarmowych, które
Podczas ciąży wzrasta zapotrzebo-
na dobrostan płodu. Nieprawidłowe żywienie
w pełni pokrywałyby zapotrzebowanie
1018 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 T. Urbaniak i wsp.
Tabela IV o wyższej masie  średnio o 274,5g., nie
Kryterium wyboru suplementu diety w zależności od wybranych cech ankietowanych kobiet.
dostrzeżono jednak wpływu na punktację
Criteria of choice of dietary supplement depending on mothers characteristics.
w skali Apgar. Podobne wnioski dostrzec
można w badaniach analizujących działanie
Sytuacja Miejsce
Wiek Wykształcenie
jednego z preparatów dla kobiet ciężarnych
materialna zamieszkania
Kryterium
 Elevitu Pronatal (School i wsp. 1997,
T-Studenta Mann-Whitney ż2 Pearsona ż2 Pearsona
Czeizel 2010) [13]. Ten multiwitaminowy
Opinia lekarza p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 preparat może zmniejszyć ryzyko wystą-
pienia niskiej wagi urodzeniowej do 50%,
Opinia pozostałego personelu
p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
jak i również zmniejszyć ryzyko wystąpienia
medycznego
porodu przedwczesnego. Istnieją badania
Skład p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
wykazujące, ze zawarte w preparatach
witaminowych. magnez, cynk, wapń, miedz

Cena p>0,05 p<0,05 p>0,05 p>0,05
redukują ryzyko małej masy urodzeniowej u
Opinia znajomych p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
noworodka [9,10].
Opinia w Internecie p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
Istotnym wydaje się fakt, że co dziesiąta
kobieta w wieku rozrodczym jest narażona
Artykuł popularno-naukowy p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
na niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Artykuł naukowy p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
y
ródła podają, że pod koniec ciąży u 85%
kobiet następuje wyczerpanie zapasów
Opinia rodziny p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
żelaza (Kuś, Kazimierak i wsp.) [7]. Z
badań własnych wynika, że oprócz pre-
energetyczne kobiety w przebiegu ciąży. 100 kobiet w wieku od 19 do 37 roku życia.
paratu witaminowego 16% ankietowanych
A
oś  Kuczera i Szmugiel [3] twierdzą, Najliczniejszą grupę wiekową stanowiły
suplementowało dietę preparatem żelaza
że zapotrzebowanie na energię w okresie kobiety od 28 do 33 roku życia.
 Bioferem Prolong., 13% Hemoferem F,
ciąży wzrasta do drugiej połowy ciąży do W literaturze przedmiotu dostrzec moż-
8% Tardyferonem, 3% Sorbiferem, zaś 1%
2800 kcal. Innego zdania są Goncarzewicz na związek między stanem cywilnym przy-
Pregnoferem.
i Socha[3]. Zalecają oni zużycie energii w szłej matki a przebiegiem ciąży i rozwojem
Istnieje prawdopodobieństwo, że nie-
pierwszym trymestrze ciąży o 9 kcal, zaś płodu. Według Skałby i wsp. [1] kobiety nie
dobór żelaza zwiększa ryzyko małej masy
w drugim trymestrze o 84 kcal, a w trzecim będące w związku małżeńskim, częściej
urodzeniowej noworodka i porodu przed-
o 216 kcal. W wielu publikacjach, których rodzą przed upływem 37 tygodnia ciąży
wczesnego. Badania kliniczne wykazały, że
tematem jest odżywianie kobiet ciężarnych oraz dzieci z niską masą urodzeniową w po-
suplementacja żelazem wywiera korzystny
zwraca się uwagę, że najbardziej popular- równaniu do kobiet zamężnych. Powikłania
wpływ na masę urodzeniową dziecka
nym błędem jest zbyt niedostateczna ilość te dotyczą także kobiet z wykształceniem
[6,7].
spożywanych przez nie posiłków [4]. podstawowym i niskim statusem material-
Wyniki niektórych badań sugerują, że
Niewątpliwie jednym z ważniejszych nym (Michałowicz i wsp., Hanke, Grzesiak,
zbyt niskie spożycie kwasu foliowego ma
czynników, mających wpływ na przebieg Klimek) [1,6] z ankietowanych w badaniach
wpływ na wzrost występowania niskiej masy
i rozwój ciąży jest odżywianie i stan od- własnych nie podała takiego wykształcenia,
urodzeniowej noworodka (Cieślik, Gębusia-
żywienia ciężarnej kobiety. Istnieją kraje, zaś niemal połowa określiła swoją sytuację
)8.W badaniach własnych analizowano, czy
w których niedożywienie zaliczyć można materialną jako średnią. Badania własne
przyjmowanie kwasu foliowego miało wpływ
do problemów populacyjnych, a poprzez wykazały także, że zdecydowana większość
na masę urodzeniową i dobrostan płodu 
poprawę diety kobiety doprowadzić moż- kobiet, bo aż 96% stosowała dietę tradycyj-
pkt. w skali Apgar. Wykazano, że kobiety
na do poprawy stanu odżywienia płodu i ną, zaledwie 3% dietę wegetariańską i tylko
które zaczynały brać kwas foliowy przed
noworodka. 1% śródziemnomorską (bezmięsną poza
zajściem w ciążę rodziły dzieci o większej
Według badań przeprowadzonych w owocami morza oraz rybami). Świadczyć to
masie urodzeniowej średnio o 209 g. Wy-
Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, pro- może o trosce ciężarnych o prawidłowy roz-
kazano ponadto, że im szybciej zostanie
wadzonych w ramach programu rządowego wój i dobrostan płodu. Rozmowy z pacjent-
wdrożona suplementacja diety preparatem
poświęconego sytuacji okołoporodowej na kami sugerowały, że w ciąży część z nich
multiwitaminowym u kobiety ciężarnej, tym
grupie 28152 ciężarnych stwierdzono, że ry- zmieniła swoje nawyki żywieniowe i zaczęło
wyższa jest masa urodzeniowa dziecka. W
zyko porodu przedwczesnego, a także małej jeść mięso. Według badań przeprowadzo-
badaniach własnych nie wykazano istotnych
masy urodzeniowej noworodka wzrasta nych w Krakowie z ramienia Zakładu Higieny
statystycznie zależności między wiekiem
dwukrotnie u kobiet, które charakteryzują się i Edukacji, Collegium Medicum Uniwersytetu
czy chorobami przewlekłymi u ankietowa-
za małym przyrostem masy ciała w czasie Jagiellońskiego (Stachowska-Gąsior) [14]
nych kobiet a masą noworodka.
ciąży i zbyt niskim BMI przed zajściem w wykazano, że wraz z zaawansowaniem
ciążę[4]. Wyniki badań własnych wskazują, ciąży wzrastała ilość spożywanego przez
Wnioski
że średni poziom BMI ankietowanych kobiet nie białka. Ponadto zauważono, że czyn-
1. Lekarz ginekolog, Internet oraz ro-
wynosił 25,75, a więc wedle wytycznych nikami redukującymi prawdopodobieństwo
dzina są najważniejszymi z
ródłami wiedzy
WHO mieścił się w granicach umiarkowa- wystąpienia niskiej masy urodzeniowej
o prawidłowej diecie w ciąży dla ankieto-
nej otyłości. 47% respondentek charakte- noworodka jest oprócz średniej podaży
wanych kobiet.
ryzowała prawidłowa masa ciała. kobiety białka w spożywanym pokarmie na pozio-
2. Większość kobiet zdaje sobie sprawę,
z otyłością I stopnia stanowiły 5%, zaś z mie zgodnym z sugerowanymi normami dla
że dieta ma wpływ na rozwój płodu i powinna
otyłością II stopnia 3% badanej grupy. Nie ciężarnych także wzrost w poszczególnych
być suplementowana, a wybór preparatu
wykazano istotnych korelacji między BMI trymestrach ciąży ilości spożywanego przez
powinien być skonsultowany z lekarzem
matki a masą urodzeniową lub pkt. w skali nie białka. Dostrzeżono także, że wysoki
prowadzącym ciążę. Kobiety z wyższym
Apgar. W badaniach przeprowadzonych w związek pomiędzy procentowym udziałem
wykształceniem częściej konsultują preparat
Oddziale Ginekologiczno-Położniczym Szpi- białka w realizowaniu energetycznego za-
z lekarzem prowadzącym ciążę.
tala Ogólnego w Bielsku Białej wykazano, potrzebowania ciężarnej a masą noworodka
3. Najważniejszą rolę w wyborze suple-
że masa urodzeniowa noworodków otyłych zmniejsza się wraz z rozwojem ciąży [2].
mentu diety w ciąży odgrywa lekarz-gineko-
kobiet jest większa średnio o 300g., ponadto Badania własne analizowały, czy re-
log. Pomocniczy wpływ na wybór preparatu
w ocenie punktacji Apgar stwierdzono więcej gularne stosowanie suplementów diety i
ma również jego skład, a dla kobiet w gor-
noworodków urodzonych w stanie średnim. konsultowanie wybranego suplementu diety
szej sytuacji materialnej  jego cena.
Wiele przeprowadzonych badań ukazuje, że z lekarzem prowadzącym ciążę mogły mieć
4. Suplementacja diety w ciąży u części
otyłość lub zbyt duży przyrost masy ciała wpływ na masę urodzeniową dziecka i uzy-
kobiet może wywoływać niepożądane skutki
w czasie ciąży jest ściśle skorelowany z skaną punktację w skali Apgar. Wykazano,
uboczne pośród których najczęściej wymie-
występowaniem makrosomii u płodu. że kobiety stosujące regularnie w ciąży
niano zaparcia oraz nudności.
W badaniach własnych uczestniczyło preparaty multiwitaminowe rodziły dzieci
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 1019
5. Stosowanie suplementacji diety w 39, 54. ocena ryzyka. Gin. po Dypl. 2010, 12.
2. Bojar I., Wdowiak L.: Prawidłowe żywienie kobiet 9. Cuco G., Aria V., Iranko R. et al.: Association of
ciąży wywołuje zauważalne pozytywne
ciężarnych. Med. Ogólna, 2006, 12, 159. maternal protein intake before conception and
efekty u części kobiet, z których najczęściej
3. Borkowski W., Mieliniuk H.: Poród przedwczesny a throughout pregnancy with birth weight. Acta Obstet
wymieniano poprawę stanu skóry, włosów
przyrost masy ciała w ciąży w połączeniu z masą ciała Gynecol. Scand 2006, 85, 413.
i paznokci.
przed ciążą. Przegl. Epidemiol. 2007, 61, 577. 10. Czerwonogrodzka-Senczyna A., Ehmke vel
6. Do najczęściej stosowanych prepara- 4. Bręborowicz G. H. (red.): Położnictwo i Ginekologia, Emczyńska E.: Prawidłowa dieta w ciąży  zasady
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ogólne. Poł. Nauk i Prakt. 2010, 2, 52.
tów należą Prenatal oraz Femibion.
67-75, 226. 11. Dobrzańska A. i zesp. ekspertów.: Polskie zale-
7. Przyjmowanie kwasu foliowego przed
5. Brucka A., Kalinka J.: Rola i znaczenie selenu w or- cenia dotyczące profilaktyki niedoborów Witaminy
zajściem w ciążę oraz regularna suplemen-
ganizmie matki i płodu w przebiegu ciąży prawidłowej D  2009. Pol. Merk. Lek. 2010, 28, 130.
tacja diety w trakcie ciąży zwiększa szansę
i patologicznej. Gin. Prakt. 2002, 4, 43. 12. Dubey J.P., Jones J.L.: Toxoplasma gondii infection
na większą masę urodzeniową dziecka.
6. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie in humans and animals in the United States. Int. J.
Im szybciej suplementowana jest dieta zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekar- Parasitol. 2008, 38, 1257.
skie PZWL, Warszawa 2007, 122. 13. Marianowski L.: Zapotrzebowanie na witaminy w
w ciąży tym większa masa urodzeniowa
7. Cieślik E., Gębusia A.: Skutki niedostatecznej poda- okresie ciąży. Gin. Pol. 2003, 74, 1481.
noworodka.
ży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem 14. Ostachowska-Gasior A.: Podaż białka w diecie
dla kobiet w wieku rozrodczym. Hygeia Public Health kobiet ciężarnych o prawidłowym i nieprawidłowym
Piśmiennictwo
2011, 46, 431. stanie odżywienia przed ciążą a masa ciała noworod-
1. Anholcer A., Bręborowicz G.H., Skręt A. i wsp.:
8. Cox J.T. M.S., R.D., L.M., Phelan S.T., M.D.: ków. Probl. Hig. Epidemiol. 2008, 89, 537.
Wybrane społeczno  medyczne czynniki ryzyka
Bezpieczne odżywianie w czasie ciąży: obiektywna
porodu przedwczesnego. Klin. Perinat. Gin. 2003,
1020 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 T. Urbaniak i wsp.