1
GNU/Linux i otwarte oprogramowanie w szkole
Jacek Kobus
Instytut Fizyki UMK
Toruń, luty 2005
GNU/Linux w szkole 2
Co to jest system operacyjny?
System operacyjny jest programem, który działa jako pośrednik między
użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym. Zadaniem systemu
operacyjnego jest tworzenie środowiska, w którym użytkownik może wyko-
nywać programy.
System operacyjny nadzoruje i koordynuje posługiwanie się sprzętem
przez różne programy użytkowe, które pracują na zlecenie różnych użyt-
kowników.
System operacyjny jest odpowiedzialny za
" zarządzanie zasobami komputera
" tworzenie wirtualnej maszyny (dla programisty)
Jądro jest tą częścią systemu operacyjnego, która działa w komputerze
nieustannie. Wszystkie pozostałe programy są programami użytkowymi.
GNU/Linux w szkole 3
Lokalne sieci komputerowe (LAN):
" okablowanie + urządzenia sieciowe
" komputery + karty sieciowe
" sieciowy system operacyjny
Jaki wybrać sieciowy system operacyjny?
GNU/Linux w szkole 4
Sieciowe systemy operacyjne:
" NetWare
" MS-DOS + CUTCP
" Windows 3.11 + stos TCP/IP
" Windows 95/98
" Windows 2000/NT/XP
" Unix (AIX, IRIX, Solaris, FreeBSD, . . .)
" GNU/Linux
GNU/Linux w szkole 5
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System)
" system 8-o bitowy dla procesorów 8088
" system jednoprogramowy
" brak ochrony systemu operacyjnego i danych
" hierarchiczna struktura katalogów
" tekstowy interfejs użytkownika (CLI)
" połączenie z Internetem poprzez pakiet CUTCP (Clarkson University
TCP Communication Package)
" najpopularniejszy jednostanowiskowy systemem operacyjny
GNU/Linux w szkole 6
Windows 3.11
" system 16-o bitowy dla procesorów 80386
" graficzny interfejs użytkownika (GUI) w postaci programu WIN dla
MS-DOS-u
" brak mechanizmów ochrony pamięci i plików
" wielozadaniowość (planista: wielozadaniowość współpracująca)
" możliwość tworzenia sieci i dzielenia zasobów (Windows for Workgro-
ups)
GNU/Linux w szkole 7
Windows 95/98
" system 32 bitowy, możliwość uruchamiania programów 16 bitowych
" ochrona przestrzeni adresowej aplikacji
" wielozadaniowość (planista: wielozadaniowość z wywłaszczaniem)
" sieciowy system operacyjny zapewniający wspólny dostęp do dysków
(oprogramowania), drukarek, czytników CD-ROM, itp.
" możliwość współpracy z innymi sieciowymi systemami operacyjnymi
(NetWare, Unix/Linux)
GNU/Linux w szkole 8
Windows NT/2000/XP
" system 32 bitowy, możliwość uruchamiania większości programów Win-
dows 95/98
" systemowa ochrona programów i danych
" wielozadaniowość (planista: wielozadaniowość z wywłaszczaniem)
" wieloprocesorowość symetryczna
" możliwość tworzenia sieci komputerowej dla kilkuset użytkowników (w
tym kilkudziesięciu równoczesnych)
" zawiera oprogramowanie pozwalające na korzystanie z Internetu/intranetu
(serwer stron www, serwer FTP)
Około 60% serwerów intranetu pracuje pod nadzorem Windows NT.
GNU/Linux w szkole 9
Unix/Linux
" system z podziałem czasu (planista: algorytm priorytetowy)
" wieloprocesowość i wieloprocesorowość
" systemowa ochrona programów i danych
" hierarchiczna struktura plików
Unix/Linux jest dojrzałym, wydajnym, skalowalnym i niezawodnym syste-
mem operacyjnym.
Linux potrafi obsłużyć równocześnie dwa razy więcej użytkowników niż
serwer Windows NT o podobnych parametrach (np. samba 3 jako serwer
plików).
GNU/Linux w szkole 10
Plusy Unixa/Linuxa:
" wielu producentów (brak monopolu)
" dowolna platforma sprzętowa
" CLI lub GUI (wersje komercyjne lub GNU General Public Licence)
" rekompilowane jądro
" skalowalność
" wydajne wykorzystanie zasobów systemu
" zdalne zarządzanie
" ogromna liczba oprogramowania
" standardy niezależne od producenta (POSIX, ISO)
GNU/Linux w szkole 11
Minusy NT:
" procesory Intel, AMD, Alpha
" brak CLI, tylko jeden GUI
" tylko komercyjny (Microsoft) program obsługi poczty elektronicznej
" niemożność dostosowania jądra systemu do potrzeb
" wsparcie techniczne tylko ze strony Microsoftu
GNU/Linux w szkole 12
Skąd się wziął Unix/Linux?
" eksperymentalny system CTSS (Compatibile Time-Sharing System, po-
łowa lat 1960., MIT) - Multics - Unix (1969)
" Ken Thompson, Denis Ritchie (Bell Labs, 1969-1970)  powstaje Unix
pracujący na maszynach PDP oraz języki programowania B (Thomson)
oraz C (Ritchie); przepisanie Unixa w języku C
" Thomson i Ritchie publikują pracę na temat Unixa (1974); z
ródła sys-
temu udostępnione, system intensywnie badany i rozwijany
" brak standaryzacji  duże firmy komputerowe IBM, DEC, SUN, Silicon
Graphics tworzą swoje wersje Unixa (AIX, Ultrix/Tru64 Unix, Solaris,
Irix)
" Linux (Linus Torvalds, 1991)
" dystrybucja Red Hat Linux (Marc Ewing, 1994)
" powstaje Red Hat Software (Marc Ewing, 1995)
GNU/Linux w szkole 13
GNU/Linux
" Richard Stallman i FSF (Free Software Foundation)
" GNU (Gnu s Not Unix)  projekt stworzenia wolnego, uniksopodobnego
systemu operacyjnego wspierany od 1984 r. przez FSF
 asembler, kompilator C, program łączący
 biblioteka GNU C (glibc)
 bash (Bourne Again SHell)
 interpreter Ghostscript dla PostScriptu
 emacs (R.Stallman), gzip
" GPL (General Public Licence)
 oryginał:www.fsf.org/copyleft/gpl.html
 tłumaczenie:gnu.org.pl/text/licencja-gnu.html
 rodzaje licencji:www.gnu.org/licenses/license-list.pl.html
GNU/Linux w szkole 14
Free Software kontra Open Source?
FS i OS to dwa niezależne (ale wspierające się) ruchy na rzecz poszerzenia
swobody użytkowników w korzystaniu z dostępnego oprogramowania.
Z deklaracji Free Software Fundation:
Termin oprogramowanie open source jest używany przez niektórych ludzi,
dla których znaczy mniej więcej to samo, co wolne oprogramowanie. Jednak
ich kryteria są nieco mniej rygorystyczne  zaakceptowali pewne rodzaje
ograniczeń licencyjnych, które odrzuciliśmy jako nie do przyjęcia.
GNU/Linux w szkole 15
Historia rozwoju systemu GNU/Linux
" Linus Torvalds udostępnia jądro systemu Linux (1991)
" Linux 1.0, marzec 1994
" Linux 2.0, czerwiec 1996
" Linux 2.2, styczeń 1999
" Linux 2.4, styczeń 2001
" Linux 2.6, początek 2004
" GNU/Linux = system GNU oparty na Linuksie
" typowa dystrybucja Linuksa: z
ródła Linuksa 3%, z
ródła GNU (30%)
" znaczenie Internetu dla rozwoju wolnego oprogramowania
GNU/Linux w szkole 16
Program komputerowy
Komputer bez oprogramowania jest bezużyteczny!
zadanie
- teoretyczne rozwiązanie
- algorytm (z
ródło w języku C, Pascal, Perl, . . .)
- kompilator + komputer
- program (instrukcje procesora)
Dostęp do z
ródła programu pozwala na:
" zmianę działania programu
" ulepszenie programu
" usunięcie błędów
GNU/Linux w szkole 17
Kategorie oprogramowania
" free software  oprogramowanie wolne, dostępne z
ródła, możliwość
wprowadzania modyfikacji
" proprietory  oprogramowanie prawnie zastrzeżone
" public domain  oprogramowanie nie zastrzeżone
" freeware  programy udostępniane bez opłaty, ale bez dostępu do ko-
dów z
ródłowych
" shareware  programy do swobodnego rozpowszechniania; ich stałe
używanie wymaga rejestracji i wniesienia opłaty licencyjnej

www.gnu.org/philosophy/categories.pl.html
GNU/Linux w szkole 18
Kategorie oprogramowania (cd)
GNU/Linux w szkole 19
Katalog wolnego oprogramowania : 2210 pakietów
Pakiety oprogramowania GPL:
" projekt GNU: bash, bison, calc, chess, C-library, cpio, ddd, djgpp,
emacs, fileutils (chgrp, chmod, chown, cp, itd), finger, gawk, gcal,
gcc, gdb, ghostscript, ghostview, gimp, gnome, gnumeric, gpaint,
gpc, grep, grub, gnupg, GSL (GNU Scientific Library), gzip, less, m4,
make, mc, mtools, ncurses, octave, PSPP, GNU SQL, SXML, tar,
texinfo, wget, wmaker
" inne projekty: AbiWord, Alliance, AWStats, CUPS, CVS, eFax, Fre-
eAmp, FreePascal, NQS, links, lynx, Perl, Quake, Samba, scigra-
phica, sane, VNC
Inne oprogramowanie otwartych z
ródeł:
apache, BladeEnc, Cygwin, f2c, gnuplot, HylaFAX, ispell, mesa, send-
mail, python, X

www.gnu.org/directory/GNU/
GNU/Linux w szkole 20
Co to jest Cygwin?
" Cygwin jest to pakiet zawierający popularne narzędzia dla programi-
stów i programy użytkowe na licencji GNU przeniesione na platformę
Windows NT i 9x
" narzędzia funkcjonują w oparciu o bibliotekę Cygwin, która dostarcza
uniksowe funkcje systemowe
" programiści mogą pisać aplikacje konsolowe lub GUI, które używają
standardowego API Windows i/lub Cygwin API (umożliwia to przeno-
szenie wielu programów z Uniksa bez znacznych zmian kodu z
ródłowe-
go)
" dołączone do pakietu programy umożliwiają tworzenie bibliotek dyna-
micznych DLL i kompilowanie zasobów
GNU/Linux w szkole 21
Dlaczego możliwe jest funkcjonowanie Internetu?
Internet powstał i działa dzięki:
" wykorzystywaniu otwartych standardów protokołów komunikacyjnych
(TCP/IP)
" usługach opartych na oprogramowaniu otwartych z
ródeł:
* Apache  około 62% wszystkich serwerów www
* BIND  główny serwis nazw domenowych Internetu
* Sendmail  najpopularniejsze oprogramowanie do transportu poczty
elektronicznej
* Perl, PHP  narzędzia do dynamicznego budowania stron www
* Linux  drugi (po Windows) najpopularniejszy system operacyjny
GNU/Linux w szkole 22
Ostatnia dekada:
" Red Hat Linux (Marc Ewing, paz
dziernik 1994)
" powstaje Red Hat Software (Marc Ewing, 1995)
" Eric Raymond ogłasza The Cathedral and the Bazaar (kongres zwolenni-
ków Linuksa w Niemczech, 1997)
" Netscape ogłasza zamiar udostępnienia z
ródeł Communicatora w In-
ternecie (styczeń, 1998)
" pojawia się termin open source software (kwiecień 1998); firmy Oracle,
Informix, Sysbase, IBM, Dell, HP i.in. ogłaszają wsparcie dla ruchu
open source (1998)
" Linus Torvalds udostępnia jądro 2.4 (styczeń 2001)
" Red Hat Linux Advanced Server  pierwszy linuksowy system opera-
cyjny klasy enterprise wspierany przez Dell, IBM, HP, Oracle, (marzec
2002)
GNU/Linux w szkole 23
Kto korzysta z systemu GNU/Linux?
" Amazon.com (przy pomocy Red Hat Software) wymienia serwery i prze-
chodzi na technologie oparte o GNU/Linux redukcjąc koszty sprzętu z
71 do 54 mln USD
" DreamWorks wykorzystał przy produkcji filmu Shrek 1100 procesorów
(80% Linux, 20% IRIX)
" Władca pierścieni był realizowany na 200 2-procesorowych kompute-
rach PC korzystających z Red Hat Linuksa
" 8 z 10 banków inwestycyjnych o zasięgu światowym to klienci Red Hat
Software; 30% z 6000 serwerów banku Morgan Stanley korzysta już z
systemu Red Hat Linux
" Toyota, le Monde, BP, . . .
GNU/Linux w szkole 24
Cechy systemu GNU/Linux
" Unix w standardzie POSIX1
" wersje na procesory Intel, AMD, Sun Sparc, DEC Alpha, PowerPC
" jądro systemu dostosowane do wymagań użytkowników i możliwości
sprzętowych (modułowość)
" GRUB, LILO (LInux LOder)  programy do uruchamiania systemu (sys-
temów)
" oprogramowanie w formie pakietów, np. rpm-ów
" dokumentacja w postaci HOWTO (www.linuxdoc.org), listy dysku-
syjne, także w języku polskim (www.jtz.org.pl), spolszczone stro-
ny podręcznika systemowego (ptm.linux.pl/) i szeregu programów
(KDE, gimp, itp.), książki, czasopisma
1
POSIX (Portable Operating System Interface for UNIX) oznacza zespół standardów IEEE
oraz ISO, które określają interfejs pomiędzy programami i systemem operacyjnym.
GNU/Linux w szkole 25
Cechy systemu GNU/Linux (cd)
" usługi
 serwer www (apache), serwer buforujący www (squid)
 serwer poczty elektronicznej (postfix, sendmail, qmail)
 serwer faksów (e-fax, hylafax)
 serwer grup dyskusyjnych (inn)
 serwer nazw domenowych DNS (bind)
 serwer plików (ftp, nfs, samba)
 serwer drukarek (cups, samba)
 router, zapora ogniowa (netfilter, iptables)
 połączenie z LAN, WAN: ethernetowe, modemowe (ISDN, DSL),
radiowe
GNU/Linux w szkole 26
Cechy systemu GNU/Linux (cd)
" oprogramowanie (rpmfind.net/linux/RPM,
www.redhat.com/marketplace/channelsoftware.html)
 przeglądarki sieciowe (netscape, opera, mozilla, galeon)
 pakiet biurowy (OpenOffice, KOffice), mała księgowość (LeftHand)
 edytory (joe, jed, emacs, vi,), skład tekstu (TEX, (K)lyx)
 czytniki plików postscriptowych i pdf (gv, xpdf, acroread)
 programy graficzne (GIMP, xfig, xpaint)
 relacyjne bazy danych (Ingres, PostgreSQL, MySQL)
 menadżery plików (Midnight Commander (mc), konqueror)
 menadżery okien (fluxbox, wmaker, twm)
GNU/Linux w szkole 27
Cechy systemu GNU/Linux (cd)
 KDE (K Desktop Environment), biblioteka Qt
 GNOME (GNU Object Model Environment), biblioteka GTK (GIMP
Toolkit)
 kompilatory (C, C++, Pascal, FORTRAN, LISP) i narzędzia pro-
gramistyczne
 języki skryptowe (perl, (t)csh, sh, bash, phyton, php3)
 zabezpieczenie danych i komunikacji (ssh, gpg, SSL)
 emulatory innych systemów operacyjnych (DosEmu, Wine, VMwa-
re), Cross-Over Office (http://www.codeweavers.com/)
GNU/Linux w szkole 28
Dystrybucje Linuksa (old.lwn.net/Distributions/, www.linuxiso.org/)
Na dystrybucję (zestaw oprogramowania) składają się:
" system operacyjny GNU/Linux
" programy ułatwiające instalację oraz konfigurację systemu
" cała gama programów użytkowych i narzędziowych
Najpopularniejsze dystrybucje: Aurox, Debian, Fedora, GenToo, Lin-
spire (Lindows 04/2004), Mandrake, RedHat, Slackware, SuSE
Polskie dystrybucje:
" PLD (www.pld.org.pl/)
" Aurox (www.aurox.pl/)
" Aurox Linux 10.1-LWS (www.linux.com.pl/lws/)
Ważne adresy:www.linux.pl/, www.linuxnews.pl/
GNU/Linux w szkole 29
Aurox Linux 10.0
Polska dystrybucja Linuksa dla procesorów Intel (i zgodnych) Aurox 10.0
jest oparta na Fedora Core 2 (z uaktualnieniami):
" jądro z gałęzi 2.6 przygotowane przez deweloperów Auroxa (wsparcie
dla dysków SATA, szeregu chipsetów i urządzeń, system udev umożliwia
dynamiczne tworzenie i usuwanie urządzeń)
" spolszczony program instalacyjny (anaconda), spolszczone nazwy i opi-
sy pakietów
" typy instalacji: Decyduj sam (Custom), Biuro i dom, Stacja robocza,
Serwer, Uaktualnienie istniejącego systemu
GNU/Linux w szkole 30
Aurox 10.0 (cd): wymagania sprzętowe
" tryb tekstowy
 procesor: zgodny z Pentium, 200 MHz lub lepszy
 pamięć: 64 MB lub więcej
" tryb graficzny
 procesor: 400 MHz Pentium II lub lepszy
 pamięć: minimum 128 MB, zalecane 256 MB lub więcej
" dysk
 instalacja minimalna: 600 MB
 serwer: 900 MB (bez X-ów)
 biuro, szkoła, dom: 2.5 GB
 stacja robocza: 3 GB
 wszystkie pakiety: 7.5 GB
 miejsce na dane użytkownika
GNU/Linux w szkole 31
Aurox Linux 10.0 (cd)
" Multimedia:
 MPlayer (odtwarzacze multimedialne), Xine, K3b (tworzenie płyt
CD i DVD dla KDE)
 XMMS (odtwarzanie plików MP3, Vorbis Ogg, bezstratna kompre-
sja plików muzycznych flac)
 SoundJuicer (ripper zgrywający płyty CD do plików Vorbis Ogg)
 Grip (program do zgrywania płyt audio)
" Hibernacja (zapisywanie danych do pamięci wymiany i wyłączanie sys-
temu)
GNU/Linux w szkole 32
Aurox Linux 10.0 (cd)
" pełna obsługa FAT32, obsługa NTFS w trybie tylko do odczytu
" obsługa kart bezprzewodowych Intel PRO/Wireless
" ndiswrapper: instalacja sterowników kart bezprzewodowych dla syste-
mu Windows XP
" synaptics: sterownik do touchpadów
" OpenOffice.org: pakiet biurowy z poprawionym filtrem do importowa-
nia dokumentów doc (MS Word)
" Sylpheed: klient pocztowy współpracujący z programem antywiruso-
wym ClamAV oraz antyspamowym SpamAssassin
" środowisko graficzne KDE z poprawkami
GNU/Linux w szkole 33
Aurox-LWS
Wspomaganie nauczania
" informatyka:
 edytory: emacs, vi (vim)
 kompilatory: gcc, g++, g77, pc, fpc
 języki skryptowe: bash, tcsh, perl, gawk, python, php, etc.
 narzędzia programistyczne: CVS, RCS, debugery (gdb, ddd), Bor-
land Kylix (ANSI/ISO C++, Delphi)
 edytory HTML
 bazy danych MySQL, Postgres
GNU/Linux w szkole 34
Aurox-LWS (cd)
Wspomaganie nauczania
" fizyka
 PhET (Physics Education Technology): ruch, praca, energia, dz
wię-
ki i fale, ciepło i termodymamika, elektryczność (obwody), światło
i promieniowanie, zjawiska kwantowe (programy w Javie i Flashu)
 Light Speed: zjawiska fizyki relatywistycznej
" chemia: PyMOL (modelowanie molekuł), Gperiodic (tablica pierwiast-
ków)
" matematyka: YACAS (Yet Another Computer Algebra System) obli-
czenia arytmetyczne i algebraiczne, wykresy; Kig (geometria)
GNU/Linux w szkole 35
Polskie edukacyjne projekty linuksowe
" Linux-EduCD: m.in. spolszczony moodle, system terminali (LTSP) do
wykorzystania z CD i dysków twardych
" AstroKnoppix: oprogramowanie astronomiczne i in.
" Corrida: archiwizacja wizualnych obserwacji meteorów
" Słownik synonimów (dla OpenOffice, KWord)
" kpwndict (nakładka na elektroniczną wersję słownika angielsko-polskiego
PWN)
" kydpdict (nakładka na elektroniczne wersje słowników Collinsa i Lan-
genscheidt wydanych przez Young Digital Poland)
" GNU Terminarz Ucznia
GNU/Linux w szkole 36
Mini dystrybucje Linuxa
Ponad 50 zwartych wersji Linuxa mieszczących się na jednej bądz
kilku
dyskietkach 1.44MB i wymagających od 8 do 16 MB RAM-u. Niektóre
wersje można instalować na partycji DOS/Win95/Win98 (potrzeba od 25
do 100MB przestrzeni dyskowej).
Warto zajrzeć na strony:
" linux.mysite.pl/mini.html
" www.linux.org/dist/english.html
" www.linuxlinks.com/Distributions/MiniDistributions/
GNU/Linux w szkole 37
 Maxi dystrybucje Linuksa na pojedynczym CD
http://dmoz.org/Computers/Software/OperatingSystems/Linux/Distributions/LiveCD/
http://www.frozentech.com/content/livecd.php
" Knoppix LiveCD (http://www.knopper.net/knoppix/)
bootowalna dystrybucja Debian GNU/Linux z 2 GB programów (KDE,
OpenOffice.org) dostępna w kilku wersjach językowych (polska strona
projektu Knoppix:http://knoppix.7thguard.net/)
" Knoppix for Kids LiveCD: multimedia, Internet, biuro, nauka pi-
sania na klawiaturze, programy edukacyjne z matematyki, chemii, etc,
gry (słówka)
" Aurox Live (http://www.aurox.pl/)
" Vidalinux Desktop OS (http://desktop.vidalinux.com/)
" Virtual Linux (http://sourceforge.net/projects/virtual-linux/)
bootowalna dystrybucja Mandrake Linux z 1.6GB narzędzi i zabawek
GNU/Linux w szkole 38
 Maxi dystrybucje Linuksa na pojedynczym CD (cd)
" System Rescue CD-Rom (http://www.sysresccd.org/)
 memtest, freedos
 (re)partycjonowanie dysku (ranish, parted)
 aide (diagnostyka sprzętu)
 dban (usuwanie wszystkich danych)
 ntpass (edycja haseł na komputerach windowsowskich, wsparcie dla
NTFS)
 tworzenie/odtwarzanie obrazów partycji (w tym NTFS)
 możliwość łączenia się z serwerami nfs, samba
 bootowanie z płyty, USB
GNU/Linux w szkole 39
 Maxi dystrybucje Linuksa na pojedynczym CD (cd)
" MoviX2 (http://movix.sourceforge.net/) GUI MPlayera (możliwość
odtwarzania plików DVD, VCD, audio/video, audio CD, radiostacji in-
ternetowych, TV (bootowanie z HD, USB, sieci)
GNU/Linux w szkole 40
Czy można zastąpić system Windows Linuksem?2
Zamienniki dla oprogramowania windowsowego:www.dracono.webpark.pl/table-pl.html
" Liczba aplikacji:
 Windows: ograniczona
 Linux: zmienna w Linuksie (zależność od dystrybucji); jeden pro-
gram instalacyjny
" Przeglądarki:
 Windows: Internet Explorer (bez Service Pack 2 nie można blokować
okien pop-up, nie można wyświetlać kilku stron w jednym oknie,
tzw. tabbed browsing)
 Linux: Mozilla, Opera, FireFox, Konqueror, Galeon, Kazehakase,
lynx; wget, tidy; serwer apache
2
w oparciu o PC World Komputer, 11/2004
GNU/Linux w szkole 41
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Poczta:
 Windows: Outlook, Outlook Express
 Linux: Mozilla-Mail, Opera-Mail, KMail, Xiamin, Evolution; serwery
postfix, qmail, sendmail
" Pakiety biurowe (edytory):
 Windows: MS Office (obsługa makr, dobre słowniki, kłopoty z prze-
noszeniem dokumentów pomiędzy różnymi wersjami programu)
 Linux: OpenOffice (dokumenty w formacie XML, możliwość eks-
portu do formatu PDF, kłopot z makrami MS Office a), KOffice,
emacs, vim, etc
Najnowsza wersja pakietu OpenOffice firmy Ux Systems (www.ux/pl/openoffice)
zawiera słownik synonimów (20 tys. wyrazów bliskoznacznych i 10 tys.
grup synonimów).
GNU/Linux w szkole 42
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Multimedia:
 Windows: MPlayer obsługuje większość formatów (bez MPEG 2,
DivX) nie odtwarza SVCD i DVD
 Linux: obsługa większości formatów; narzędzia do obróbki ścieżek
dzwiękowych i obrazów wideo (Kaffeine, Xine, MPlayer, Xmms),
brak odtwarzacza DVD do zabezpieczonych płyt
Windows ma większą oferte oprogramowania w segmencie multime-
dialnym.
" Gry
 Windows: Freexcell, Kierki, Pasjans, Saper
 Linux: ponad 20 różnych gier, inne dostępne poprzez emulator sys-
temu Windows
Producenci gier prawie całkowicie ignorują Linuksa.
GNU/Linux w szkole 43
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Instalacja:
 Windows: 128 MB RAM, procesor 32-bitowy, 300 MHz; łatwość
instalacji, aktualizacja poprzez Internet; CD ze sterownikami do
urządzeń (kłopoty z instalacją dysków SATA), brak obsługi dysków
większych niż 127 GB bez Service Pack 1
 Linux: 128 MB RAM, procesor 32 lub 64-bitowy (Intel, AMD), opty-
malizacja systemu pod procesor; względna łatwość instalacji (do-
kładne opisy w czasopismach poświęconych Linuksowi, Internecie);
aktualizacja poprzez Internet; nieliczni producenci sprzętu dostar-
czają sterowniki; częste edycje systemu (nowe sterowniki), SUSE
Linux 9.1 zawiera sterowniki do większości kontrolerów SATA
GNU/Linux w szkole 44
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Bezpieczeństwo:
 Windows: system z lukami, słabo odporny na robaki, wirusy (do-
myślna konfiguracja, traktowanie plików wg rozszerzenia; słabe roz-
graniczenie trybu administratora i użytkownika (pierwsze zakładane
konto użytkownika domyślnie uzyskuje uprawnienia administrato-
ra); otwarte porty związane z nieużywanymi usługami (trudności z
wyłączeniem usług), Service Pack 2 umożliwia filtrowanie pakietów
 Linux: luki szybciej łatane; wyraz
ne wyodrębnienie uprawnien roota
(sudo), zabezpieczenia nakładane na jądro systemu (grsec), SELi-
nux (system opracowany w NSA i dostępny w SUSE 9.1 i Fedora
Core 2), możliwość filtrowania pakietów na poziomie jądra (NetFil-
ter)
Automatyzacja nanoszenia uaktualnień.
GNU/Linux w szkole 45
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Dostęp do danych
 Windows: od W2K możliwość podłączania napędów do pustych ka-
talogów (zamiast stosować identyfikatory literowe; nie dotyczy to
partycji systemowej); kłopoty, gdyż punkty podwiązania są groma-
dzone w Rejestrze (błąd przyporządkowania uniemożliwia urucho-
mienie systemu i użycie narzędzia do edycji pliku Rejestru)
 Linux: partycje (zdalne dyski) przyporządkowane katalogom; możli-
wość ograniczenia struktury plików dostępnej dla aplikacji (chroot)
" Systemy plików
 Windows: FAT, NTFS
 Linux: ext2, ext3, FAT, NTFS (Captive NTFS), XFS, OS/2, etc
(możliwość ustawienie Access Control Lists)
GNU/Linux w szkole 46
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Organizacja dostępu do danych (programów, bibliotek plików konfigu-
racyjnych)
 Windows: każda aplikacja w osobnym katalogu, wpis w pliku Reje-
stru, aplikacja dostępna (zwykle) poprzez menu Start
 Linux: /bin/, /sbin, /usr/bin, /usr/local/bin, /usr/lib, /usr/local/lib,
/etc, hierarchia plików konfiguracyjnych (/etc, katalog domowy użyt-
kownika)
aplikacje dostępne z linii komend
GNU/Linux w szkole 47
Czy można zastąpić system Windows Linuksem? (cd)
" Tryb graficzny
 Windows: tryb graficzny ściśle powiązany z systemem
 Linux: serwer X-ów jest jedną z aplikacji, system może pracować w
trybie tekstowym i graficznym
" Wiersz poleceń
 Windows: rozbudowywanie możliwości powłoki (konsoli) cmd.exe
 Linux: powłoka bash (można wybrać inne) oferuje więcej możliwo-
ści niż cmd.exe (uzupełnianie nazw dla programów objętych domyśl-
ną ścieżką wyszukiwania, uzupełnianie nazw zmiennych środowisko-
wych, podpowiadanie nazw plików związanych z wybraną aplikacją)
GNU/Linux w szkole 48
Otwarte z
ródła a bezpieczeństwo
" Rosnące znaczenie problemów związanych z bezpieczeństwem syste-
mów komputerowych wskazuje, że dotychczasowy model tworzenia opro-
gramowania strzeżonego prawami patentowymi (i o niejawnym kodzie)
przestaje się sprawdzać.
" Ocenia się, że systemy operacyjne oparte na otwartych z
ródłach są z na-
tury rzeczy bardziej bezpieczne niż ich odpowiedniki chronione prawami
patentowymi.
" Użytkownik oprogramowania o zamkniętym kodzie często zwleka z usu-
nięciem wykrytych w nim luk bezpieczeństwa z uwagi na koszt jego
odnowienia (upgrade u).
GNU/Linux w szkole 49
Otwarte z
ródła i otwarte społeczeństwo
Motto z książki Karla Poppera Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie:
Choć tylko niewielu może tworzyć politykę, każdy jest zdolny ją
oceniać. (Perykles z Aten, ok. 430 r. p.n.e)
Otwarte społeczeństwo istnieje i rozwija się dzięki możliwości poszukiwania
lepszych rozwiązań i dyskutowania ich w ramach prowadzonej publicznie
racjonalnej debaty.
Motto ruchu otwartego (wolnego) oprogramowania:
Choć niewielu może tworzyć oprogramowanie, każdy jest zdolny je
oceniać.
GNU/Linux w szkole 50
Otwarte z
ródła i otwarte społeczeństwo (cd)
" Nasze życie w coraz większym stopniu zależy od jakości technologii in-
formacyjnych warunkujących funkcjonowanie przedsiębiorstw, instytucji
i organizacji (w tym państwa).
" Ochrona podstawowych swobód obywatelskich i godności człowieka
zależy od stopnia kontroli jakości i bezpieczeństwa oprogramowania.
" Oparcie funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego o otwarte z
ró-
dła ogranicza możliwości kontrolowania jednostek przez państwo lub
monopolistę.
" Dostęp do z
ródeł programów pozwala na ich ocenę, umożliwia dokony-
wanie zmian, usuwania ograniczeń i błędów, więc tym samym warunku-
je możliwość rozwoju społeczeństwa informacyjnego przez wszystkich
jego obywateli.
GNU/Linux w szkole 51
Otwarte z
ródła i otwarte społeczeństwo (cd)
1. Społeczność otwartych z
ródeł stworzyła swobodnie dostępne, stabil-
ne i wydajne systemy operacyjne, szereg narzędzi programistycznych
i programów umożliwiających funkcjonowanie Internetu.
2. Wszystkie te środki powinny zostać wykorzystane w nauczaniu informa-
tyki i technologii informacyjnych, aby społeczeństwu informacyjnemu
nie zabrakło obywateli rozumiejących jego funkcjonowanie oraz zdol-
nych do jego kontroli i ulepszania.
3. Nie ma otwartego społeczeństwa bez otwartego społeczeństwa informa-
cyjnego opartego o wykorzystywanie oprogramowania otwartych z
ródeł.
GNU/Linux w szkole 52
Dodatkowe informacje dotyczące poruszanych zagadnień można znalez
ć
na stroniehttp://www.phys.uni.torun.pl/~jkob:
" artykuł Otwarte z
ródła i otwarte społeczeństwo informacyjne
http://www.phys.uni.torun.pl/~jkob/publ/OtwarteZrodla.pdf
" materiały do wykładu Wprowadzenie do Internetu
http://www.phys.uni.torun.pl/~jkob/publ/wdi-2004-transp.pdf
http://www.phys.uni.torun.pl/~jkob/publ/wdi.pdf