Rachunek kosztów według
miejsc powstawania
Rodzaje kosztów
Koszty jednostkowe Koszty ogólne
Miejsca powstawania
kosztów (MPK)
Koszty Koszty
jednostkowe ogólne
Rozliczenie za pomocą
stawek doliczeniowych
kosztów ogólnych na
poszczególne nośniki
kosztów
Nośniki kosztów
RK według miejsc powstawania
" Występuje pomiędzy rodzajowym RK a RK według
poszczególnych nośników kosztów
" W zakładzie o zróżnicowanym programie produkcyjnym
umożliwia zgodne z przyczyną rozliczenie kosztów ogólnych
(koszty wyrobu) na nośniki kosztów
" Dzięki wyodrębnieniu miejsc powstawania kosztów
(obszarów rozliczeniowych) w zakładzie można prowadzić
ewidencję kosztów pośrednich w poszczególnych obszarach
i przydzielać je na wyroby za pomocą kluza rozdziału,
odpowiednio do miejsca powstawania kosztów przez wyroby
" Poszczególne miejsca powstawania kosztów świadczą
wewnątrzzakładowe usługi na rzecz innych miejsc
powstawania kosztów  dlatego w ramach RK wg miejsc
powstawania musi następować wewnątrzzakładowe
rozliczenie usług
Zadania RK wg miejsc powstawania
" Ewidencja kosztów w miejscu ich powstawania i
ewentualnie rozdzielanie ich na miejsca, w których
powstały
" Ustalenie klucza kalkulacyjnego podziału kosztów
ogólnych
" Sporządzanie dokumentów dla RK według
nośników kosztów (np. narzuty na koszty ogólne)
" Ciągły nadzór kosztów i przez to kontrola
działalności przedsiębiorstwa w wyodrębnionych
miejscach powstawania kosztów (jedynie te rodzaje
kosztów, na które ma wpływ miejsce powstawania
kosztów)
" Wewnątrzzakładowe rozliczanie usług
Strukturalizacja miejsc powstaw. kosztów
" Za miejsca powstawania kosztów uważa się
wyodrębnione obszary odpowiedzialności w
przedsiębiorstwie, dla których określa się odrębne
obciążenie kosztami w celu umożliwienia ich
rozliczenia na nośniki kosztów;
" Zasady strukturalizacji:
 do każdego MPK muszą być przyporządkowane
jednoznacznie przyczyny powstawania kosztów,
 każde MPK powinno być samodzielnym obszarem
odpowiedzialności, co umożliwia prowadzenie rachunku
ekonomicznego,
 kierując się zasadą gospodarności każde MPK należy
wyznaczyć tak, aby wszystkie dokumenty kosztów
można było zaksięgować bez większych trudności.
Plan MPK część 1
1. Ogólne MPK  np. administracja gruntów i
budynków, zasilanie w wodę i energię  służą
całemu przedsiębiorstwu. Z ich usług korzystają
wszystkie lub prawie wszystkie inne MPK, ich
koszty dzieli się odpowiednio do obciążenia na
sąsiednie MPK;
2. Pomocnicze produkcyjne MPK  np. warsztat
remontowy, dział technologiczny, dział
konstrukcyjny  spełniają funkcje pomocnicze dla
właściwej produkcji wyrobów i świadczenia usług
w podstawowych produkcyjnych MPK.
" Ogólne i pomocnicze MPK są nazywane również
pierwotnymi lub ubocznymi MPK
Plan MPK część 2
3. Podstawowe produkcyjne MPK  np. wydział obróbki
skrawaniem, tłocznia, montaż  odbywa się w nich
proces produkcyjny, w którym następuje bezpośrednia
obróbka lub przetwarzanie wyrobów. Stanowią właściwy
punkt odniesienia dla procesu obliczeń;
4. Materiałowe MPK  jest w nich dokonywana ewidencja
kosztów zakupu, magazynowania, pobierania i kontroli
materiałów;
5. Administracja (MPK zarządzania)  ewidencjonują koszty
kierowania przedsiębiorstwem, rachunkowości
(księgowości finansowej i księgowości przedsiębiorstwa)
oraz pozostałej administracji ogólnej
6. MPK zbytu  dział sprzedaży, planowania zbytu, reklamy
" Punkty 3-6 = końcowe MPK
" Końcowe MPK można podzielić np. na stanowiska
Metody wewnątrzzakładowego
rozliczenia produkcji i usług
" Przedsiębiorstwo świadczy nie tylko usługi
przeznaczone na rynek, lecz również na potrzeby
swojego zakładu  są to tzw. usługi
wewnątrzzakładowe
" Przykłady: produkcja narzędzi i przyrządów,
remonty, transport wewnątrzzakładowy, prace
badawcze i rozwojowe, wytwarzanie energii
" Trudność dokładnego rozliczenia usług
wewnątrzzakładowych polega na ciągłej wymianie
usług między różnymi MPK,
Stolarnia Ślusarnia
(A) (B)
Baza transp. Laboratorium
(C) (D)
Koszty końcowe
" Koszty końcowe są przyporządkowywane do
poszczególnych nośników kosztów w ramach
RK wg nośników kosztów
K. końcowe =
k. pierwotne + k. usług wewnątrzzakładowych
" Koszty pierwotne oraz koszty usług
wewnątrzzakładowych składają się
każdorazowo z kosztów jednostkowych oraz
kosztów ogólnych miejsc powstawania
kosztów
Metody rozliczania usł. wewnątrzzakł.
" koszty ogólne które można bez klucza (np. za
pośrednictwem dowodów księgowych) rozdzielić na
MPK  jednostkowe koszty miejsca
powstawania kosztów (stanowiska)  odnoszą
się one do kosztów ogólnych wyrobu
" gdy rozdzielenie kosztów ogólnych na MPK
wymaga klucza  koszty ogólne miejsca
powstawania kosztów
" Jeśli k. jednostkowe i ogólne MPK zostały
uzyskane z rodzajowego RK = koszty pierwotne
" Metody rozliczania usług wewnątrzzakładowych:
 Metoda podstawowych MPK
 Metoda repartycji kosztów na MPK
 Metoda równoważenia kosztów na MPK
Metoda podstawowych MPK
" Zakład dzieli się tylko na podstawowe MPK, do ewidencji
usług wewnątrzzakładowych nie tworzy się własnych MPK
" Podstawowe MPK ewidencjonują usługi na rzecz zbytu i
usługi wewnątrzzakładowe
" Odmianą tej metody jest metoda rodzajów kosztów 
ewidencjonowane są jedynie (stanowiskowe) koszty
jednostkowe (płace bezpośrednie, materiały do produkcji,
naprawy obce itd.) wyświadczonej usługi, a następnie
rozlicza się je w miejscu odbierającym usługę w postaci
(stanowiskowych) kosztów ogólnych
" Wada  koszty ogólne usług wewnątrzzakładowych
pozostają w miejscu gdzie była wykonana usługa  pociąga
to zbyt wysoki narzut kosztów ogólnych stanowiska
świadczącego usługę na nośniki kosztów przeznaczonych
do sprzedaży
Metoda repartycji kosztów na MPK
" W celu umożliwienia rozliczania nie tylko k.
jednostkowych lecz również k. ogólnych usług
wewnątrzzakładowych na MPK, w których
rozliczana jest usługa, tworzy się specjalne MPK
dla usług własnych
" W ogólnych i pomocniczych MPK następuje
rozdział k. ogólnych za pomocą kluczy rozdziału
kosztów na miejsca odbierające usługę bez
wyodrębniania k. ogólnych i k. jednostkowych
usługi wewnątrzzakładowej
" W metodzie tej pomija się wszystkie usługi
świadczone przez podstawowe MPK na rzecz
ogólnych i pomocniczych MPK.
" Nie uwzględnia się także wzajemnych zależności
między pomocniczymi MPK
Met. repartycji kosztów na MPK cd
" Rozkład kosztów odpowiednio do przyczyn ich
powodowania wymaga stosowania skomplikowanego klucza
rozdziału kosztów, np. gdy występuje potrzeba odrębnego
rozliczania stałych i zmiennych kosztów MPK świadczącego
usługi
" W celu zapewnienia ekonomiczności rozrachunku stosuje
się zwykle proste klucze rozdziału kosztów, np.:
 Stałe klucze rozdziału kosztów  w przypadku gdy np. usług
wewnątrzzakładowych nie da się zaewidencjonować wartościowo
(koszty budynków). Rozdział kosztów może być prowadzony np.
proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni, liczby osób,
zainstalowanej mocy, zainwestowanego kapitału
 Zmienne klucze rozdziału kosztów  gdy między wybranym kluczem
a usługą wewnątrzzakładową występują zależności proporcjonalne
(liczba godzin pracy maszyny, ilość materiału, koszty płac)
 Klucze mieszane  są w części proporcjonalne do masy materiału
oraz czasu wytwarzania
Metoda równoważenia kosztów na MPK
" W tej metodzie uwzględnia się zarówno
jednostronne jak i obustronne zależności
występując między usługami świadczonymi przez
wszystkie MPK których to dotyczy
" Należy najpierw obliczyć jedynie ilości (wyrobów i
usług) będących przedmiotem wymiany
" Aby móc ustalić koszty jednostek świadczących
usługi dla obu stanowisk wychodzi się z założenia,
że koszty wszystkich usług wyświadczonych przez
jedno stanowisko są równe sumie ich kosztów
pierwotnych i wtórnych
Tabelaryczny układ kosztów według MPK i
rodzajów kosztów (arkusz rozliczeniowy
kosztów przedsiębiorstwa)
" Arkusz rozliczeniowy k. przedsiębiorstwa  najważniejszy
instrument RK wg miejsc ich powstawania
" Jego głównym zadaniem jest rozdział kosztów ogólnych
odpowiednio do przyczyn, które je spowodowały
" Zakładowy arkusz rozrachunkowy stanowi tabelaryczną
postać rachunku kosztów, w którym w wierszach
wyszczególnia się rodzaje kosztów, a w kolumnach
stanowiska kosztów
" Ewidencjonuje się różne rodzaje kosztów (k. ogólne oraz k.
jednostkowe służące za podstawę do obliczenia stawek
doliczeniowych) i przyporządkowuje je do stanowisk
kosztów, w których powstały
Zadania arkusza
" Rozdział k. ogólnych na miejsca ich powstawania,
odpowiednio do przyczyn, które je spowodowały
" Rozdzielenie k. ogólnych MPK na
podporządkowane MPK
" Rozdzielenie kosztów pomocniczych na główne
MPK
" Określenie stawek doliczeniowych k. ogólnych na
podstawowe MPK na drodze porównywania
kosztów jednostkowych i ogólnych
" Kontrola obliczonych kosztów, tzn. ustalenie
różnicy między kosztami obliczonymi a
rzeczywistymi
Rodzaje kosztów Liczby Stanowiska kosztów
w
Produkcja (produkcyjne Gosp. Administr Zbyt
księgo-
stanowiska kosztów) materiało acja
wości
wa
PSK1 PSK2 PSK3
Pensje 2600 300 400 200 1200 500
Płace pomocnicze 1800 800 200 200 300 100 200
Koszty socjalne 900 300 150 150 50 180 70
Mat. pomocn i eksploat 500 100 100 300
Materiały biurowe 400 100 200 100
Naprawy obce 400 300 100
Zużycie energii 350 50 100 50 20 80 50
Odpisy amortyzacyjne 250 40 60 50 20 40 40
Podatki 100 100
Opłaty pocztowe 150 50 100
Koszty reklamy 350 350
Pozostałe koszty 200 10 40 50 10 30 60
Suma k. ogólnych 8000 1600 1050 800 700 1980 1870
K. płac bezpośr produkcji 4500 2000 1000 1500
Materiały produkcyjne 5350 5350
Koszty wytwarzania 14000 14000
Stawka doliczeniowa k.ogól 80% 105% 53,3% 13,1% 14,1% 13,4%