Daty nowożytność
Historia Polski & powszechna
1415  spalenie na stosie Jana Husa
1428  Śmierć Masaccia, prekursora renesansowego malarstwa
1436  budowa kopuły katedry w Florencji
1447  1492 panowanie Kazimierza Jagiellończyka
1453  upadek Konstantynopola
 koniec wojny stuletniej
1454  1466 wojna trzynastoletnia z zakonem krzyżackim, zakończona pokojem toruńskim
1455  wydrukowanie Biblii przez Gutenberga
 początek wojny dwóch róż w Anglii (do 1485)
1469  ślub Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego, powstaje Królestwo Hiszpanii
1487 - 1488 Bartolomeo DIAZ dociera do Przylądka Dobrej Nadziei
1492  odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba
 upadek Grenady, koniec rekonkwisty
1492  1501 panowanie Jana Olbrachta
1492  1559 wojny włoskie
1494  układ w Tordesillas, podział stref wpływów między Hiszpanię i Portugalię
1497  Jan KABOT (Giovanni Caboto) dociera do Kanady
1497 - 1498 Vasco da GAMMA dociera do Indii
1498  spalenie na stosie Hieronima Savonaroli w Florencji
1500  Pedro CABRAL dociera do wybrzeży Brazylii
1501  1506 panowanie Aleksandra
1506  rozpoczęcie budowy nowej bazyliki św. Piotra przez Donato Barmantego
1506  1548 panowanie Zygmunta I Starego
1514  bitwa pod Orszą, odwetowa wyprawa po zajęciu Smoleńska przez Wasyla III
1515  układ w Wiedniu Maksymiliana i Zygmunta I Starego, sukcesja Habsburgów w przypadku
___ wygaśnięcia dynastii na Węgrzech i w Czechach
1517  wystąpienie Marcina LUTRA (95 tez w Wittenberdze)
1518  ślub Zygmunta I Starego i Bony Sforzy
1519  założenie Akademii Lubrańskiego
1519  1521 Herman CORTES podbija Meksyk
1519  1522 wyprawa dookoła świata Ferdynanda MAGELLANA
1523  zerwanie unii kalmarskiej, powstaje protestanckie król. Szwecji, Gustaw Waza królem
1525  hołd pruski Albrechta Hohenzollerna, sekularyzacja zakonu krzyżackiego
 bitwa pod Pawią, c. Karol V zwycięża francuskiego Franciszka I (wojny włoskie)
1526  bitwa pod Mohaczem z Turkami, śmierć Ludwika Jagiellończyka, kr. Czech i Węgier
1529  zwolennicy nauk Lutra składają protest na sejmie Rzeszy w Spirze
 układ w Saragossie, ustalenie linii wpływów na Pacyfiku, uzupełnienie u. z Tordesillas
 elekcja vivente rege Zygmunta Augusta
1531  utworzenie giełdy w Antwerpii
1531  1533 Francisco PIZARRO podbija Peru
1534 - Jacques CARTIET dociera do rzeki św. Wawrzyńca
- proklamowanie kościoła anglikańskiego przez Henryka VIII Tudora
- opublikowanie ,,O obrotach sfer niebieskich Mikołaja Kopernika
- Ignacy LOYOLA zakłada Towarzystwo Jezusowe (początek JEZUITÓW)
1536  wystąpienie Jana KALWINA
1540  zatwierdzenie przez papieża zakonu Jezuitów
1545  1563 obrady soboru trydenckiego (kontrreformacja)
1548  1572 panowanie Zygmunta II Augusta
1555  pokój w Augsburgu (,,quius regio, eius religio czyj kraj, tego religia)
1556  abdykacja cesarza Karola V (resztę życia spędza w klasztorze)
1559  pokój w Cateau  Cambresis, koniec wojen włoskich
1561  rozwiązanie Zakonu Inflanckiego, włączenie Inflant do Rzeczpospolitej, były wielki mistrz,
______Gotthard Kettler kięciem Kurlandii (lenno Rzeczpospolitej)
1563  1570 wojna północna, zakończona pokojem w Szczecinie
1564  sprowadzenie Jezuitów do Braniewa przez kardynała Stanisława Hozjusza
Tullus [e-mail] Tullus
1568  utworzenie Komisji Morskiej
1569  Unia Lubelska
1570  ugoda sandomierska (równouprawnienie protestantów)
1571  bitwa morska pod Lepanto, flota hiszpańska pokonuje Turków
1572  noc św. Bartłomieja (rzez
protestanckich hugenotów)
1573  konfederacja warszawska (tolerancja religijna)
 pierwsza wolna elekcja (art. Henrykowskie- stałe; pacta conventa  zmienne)
1573-1574 panowanie Henryka Walezego
1576  1586 panowanie Stefana Batorego ożenionego z Anną Jagiellonką
1578  utworzenie Trybunału Koronnego (w Rzeczpospolitej)
1579  1582 wojna z Moskwą o Inflanty, pokój w Jamie Zapolskim (zwycięski)
1581  powstaje niepodległą Holandia
 utworzenie Trybunału Litewskiego
1587  1632 panowanie Zygmunta III Wazy
1588  Anglicy pokonują hiszpańską Wielką Armadę, hegemonia Anglii na morzach
1589  śmierć Henryka III, koniec dynastii Walezjuszy, następca Henryk IV Burbon
1694  śmierć Jana III Wazy, władze przejmuje Zygmunt III
1595  Unia brzeska, powstanie Kościoła greko-katolickiego (unickiego)
1598  edykt nantejski, swoboda wyznania w Francji
1599  detronizacja Zygmunta III w Szwecji, królem Karol IX Sudermański
1600  spalenie na stosie Giordana Bruna
 utworzenie Kompanii Wschodnioindyjskiej
1600  1635 wojny Rzeczpospolitej z Szwecją, zakończone pokojem w Sztumskiej Wsi (Stumdorf)
1603  śmierć Elżbiety I, sukcesja Stuartów
1605  bitwa pod Kicrholmem, zwycięstwo hetmana Jana Karola Chodkiewicza
1605, 1607  Dymitriady
1605-1613 wielka smuta w Rosji
1606  rokosz M. Zebrzydowskiego w Sandomierzu,( przeciw absolutyzmowi; 1607 bitwa pod Guzowem)
1607  zostaje założone Jamestown, pierwsza osada angielska; stolica Wirginii
1608  powstanie Unii Protestanckiej w Rzeszy
1609  cesarz wydaje list majestatyczny (gwarantujący swobodę wyznania)
 powstanie Ligii Katolickiej w Rzeszy
1610  bitwa pod Kłuszynem (dowodził hetman Stanisław Żółkiewski)
 Henryk IV ginie z ręki fanatyckiego katolika
1613  Michał Romanow carem, początek nowej dynastii
1618  1648 wojna trzydziestoletnia
1618  unia personalna Marchii Brandenburskiej i Prus Książęcych pod rządami Hohenzollernów
 rozejm w Dywilinie
1620  bitwa pod Cecorą z Turkami, śmierć hetmana Stanisława Zółkiewskiego
 bitwa pod Białą Górą, całkowita klęska Czechów
 statek ,,Mayflower z Ojcami Pielgrzymami przybywa do Ameryki, założenie Plymouth
1621  bitwa pod Chocimiem, klęska Turków (dowodził hetman Jan Karol Chodkiewicz)
1622  rozejm w Mitawie, Szwedzi zatrzymują większość Inflant
1627  bitwa morska pod Oliwą (Rzeczpospolita z Szwecją)
1629  bitwa pod Trzcianą, siły Rzeczpospolitej pokonują wojska szwedzkie
1632  1648 panowanie Władysława IV
1632  bitwa pod Lutzen, śmierć Gustawa Adolfa kr. Szwecji
 zdobycie Smoleńska przez Rosjan, wojna zakończona w 1634 pokojem w Polanowie
1640  zwołanie Krótkiego Parlamentu w Anglii (brak zgody na podatki dla Karola I)
1640  1660 formalne istnienie tzw. Długiego Parlamentu zwołanego przez Karola I Stuarta w Anglii
1641  Wielka Remonstracja uchwalona przez parlament angielski
1642  wybuch wojny domowej w Anglii, klęska sił królewskich pod Naseby w 1645
1643- 1715 panowanie Ludwika XIV
1648  1668 panowanie Jana Kazimierza, abdykował
1648  pokój westfalski (w Munster z Francją, w Osnabruck z Szwecją)
1648  1653 francuskie powstanie antykrólewskie tzw. Fronda
1648  1654 powstanie Chmielnickiego na Ukrainie
 bitwa nad Żółtymi Wodami i Korsuniem, klęski wojsk koronnych
Tullus [e-mail] Tullus
  oblężenie Jeremiego Wiśniowieckiego w Zbarażu 1649
 bitwa pod Beresteczkiem, klęska wojsk kozacko-tatarskich 1651
 bitwa pod Batohem 1652
 ugoda w Perejasławiu 1654
1649  skazanie na śmierć Karola I Stuarta Anglii
1651  wydanie aktu nawigacyjnego w Anglii (Cromwell, ograniczenia obcych kupców)
1652  pierwsze użycie Liberum Veto
1653  Oliver Cromwell ogłasza się Lordem Protektorem
1654  1667 wojna Rzeczpospolitej z Rosją
1655  1660 II wojna północna (potop szwedzki )
 kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem (Krzysztof.Opaliński i Andrzej.Grudziński)
 układ w Kiejdanach (Janusza Radziwiła z Karolem Gustawem )
 konfederacja w Tyszowcach
 śluby lwowskie Jana Kazimierza 1656
 pokój w Oliwie 1660
1656  układ w Radnot, szwedzki plan rozbioru Rzeczpospolitej
1657  utrata podległości lennej Prus Książęcych wobec Polski
1658  ugoda w Hadziaczu z Kozakami, nieudana (zakładała powstanie rzeczpospolitej 3 narodów)
 wygnanie Arian z Polski
1660  restauracja Stuartów w Anglii (po śmierci Cromwella w 1658)
1665  1666 rokosz Jerzego Lubomirskiego ( bitwa pod Mątwami 1666; zwycięstwo magnatów nad królem)
1667  rozejm w Andruszowie (potwierdzony pokojem Grzymułtowskiego w 1686)
1669  1673 panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego
1672  pokój w Buczaczu (zwycięstwo Turcji nad Rzeczpospolitą)
1673  bitwa pod Chocimiem, Sobieski pokonuje Turków
1674  1696 panowanie Jana III Sobieskiego
1679  Habeas Corpus Act w Anglii, gwarancja nietykalności osobistej
1683  bitwa pod Wiedniem (odsiecz Jana III Sobieskiego)
1685  Ludwik XVI znosi edykt nantejski (hugenoci zmieniają religię lub emigrują)
1688  Chwalebna rewolucja, odsunięcie Jakuba II Stuarta, tron dla Wilhelma Orańskiego, Anglia
______monarchią konstytucyjną
1689  Bill of Rights, angielski spis praw ograniczających władzę króla
1696  1733 panowanie Augusta II Sasa
1699  pokój w Karłowicach Turcji z Ligą Świętą (Austria, Wenecja, Rzeczpospolita)
1700  1721 III wojna północna [Wielka] (Rosja, Saksonia i Dania przeciwko Szwecji)
 bitwa nad Narwą, zwycięstwo Szwedów nad wojskami rosyjskimi
1700  wygaśnięcie hiszpańskiej linii Habsburgów , Filip V obejmuje tron (wnuk Ludwika XIV)
1701  Fryderyk III ogłasza się królem Prus jako Fryderyk I
1701  1714 wojna o sukcesję hiszpańską (pokój w Utrechcie)
1704  wybór Stanisława Leszczyńskiego pod wpływem Szwedów (formalnie od zrzeczenia korony przez
_______Augusta II w 1706; panuje do 1709)
1707  połączenie Anglii i Szkocji w Królestwo Zjednoczonej Brytanii
1709  bitwa pod Połtawą, klęska Szwedów
1712  Piotr I przenosi stolicę z Moskwy do Petersburga
1713  pokój w Utrechcie, między Francją a Anglią i Holandią, utworzenie dwóch odrębnych linii
______Burbonów, upadek przewagi Francji
 sankcja pragmatyczna cesarza Karola VI, niepodzielność ziem, dziedziczność linii żeńskiej
1714  pokój w Rasttat, uzupełnienie p. z Utrechtu, porozumienie Francji i Habsburgów
1715  konfederacja w Tarnogrodzie przeciwko absolutyzmowi Augusta II
1717  Sejm Niemy
1721  pokój w Nystad, koniec wielkiej wojny północnej, upadek potęgi Szwedów
 Piotr I przyjmuje tytuł imperatora Wszechrusi
1733  obwołanie królem Stanisława Leszczyńskiego przez część szlachty (do 1735)
1733  1763 panowanie Augusta III Mocnego
1740  1748 austriacka wojna sukcesyjna
1740  Stanisław Konarski zakłada Collegium Nobilium, pierwszą polską szkołę oświeceniową
1756  1763 wojna siedmioletnia (Anglia z Prusami przeciwko Austrii, Rosji i Francji)
1759  bitwa pod Kunersdorfem (Kunowicami), klęska Fryderyka II w starciu z Rosjanami
Tullus [e-mail] Tullus
1763  pokój w Hubertsburgu, zwycięstwo Prus ,,cud domu brandenburskiego
 pokój w Paryżu, klęska Francuzów, Kanada i Indie dla Anglii
1764  1795 panowanie Stanisława Augusta
1764  król Stanisław August zakłada Szkołę Rycerską
1765  powstaje czasopismo ,,Monitor
1767  Konfederacja Radomska, przeciwko reformom Stanisława Augusta
 sejm repinowski, tolerancja dysydentów, brak zgody na detronizacje króla, nazwa od
______ambasadora rosyjskiego
1768  Konfederacja Barska (utrzymuje się przez 4 lata )
1772  Pierwszy rozbiór Polski
1773  sejm porozbiorowy w Warszawie
 powołanie Rady Nieustającej
 powołanie Komisji Edukacji Narodowej
 Tea Act w Ameryce (monopol dla drogich kupców angielskich)
 bostońskie picie herbaty (bunt Amerykanów przeciwko uciskowi handlowemu )
1774  Pierwszy kongres kontynentalny
1775  Drugi kongres kontynentalny
 bitwa pod Lexington (zwycięstwo Anglików)
1776 4 lipca Deklaracja Niepodległości
 bitwa pod Saratogą (pierwsze poważne zwycięstwo Amerykanów)
1780 ok.  maszyna parowa Jamesa Watta
1781  bitwa pod Yorktown (zwycięstwo nad Anglikami )
1783  podpisanie traktatu paryskiego, Wielka Brytania uznaje niepodległość Stanów Zjednoczonych
1787  kongres amerykański uchwala konstytucje, powstają Stany Zjednoczone Ameryki
1788  1792 Obrady Sejmu Czteroletniego
 likwidacja Rady Nieustającej w 1789
1789  5 maja- zwołanie Stanów Generalnych przez Ludwika XVI w Francji
 9 lipca- powstanie Zgromadzenia Konstytucyjnego (Konstytuanta)
 14 lipca- zdobycie Bastylii
 26 sierpni- uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela
 konstytucja amerykańska wchodzi w życie, Jerzy Waszyngton pierwszym prezydentem
1791  3 września- uchwalenie konstytucji w Francji
 amerykańska Karta Praw
1792  konfederacja targowicka (bitwy pod Zieleńcami i Dubienką)
 22 września- uwięzienie Ludwika XVI i obalenie monarchii w Francji
1793  21 stycznia- ścięcie Ludwika XVI
 wprowadzenie rządów absolutnych Komitetu Ocalenia Publicznego (jakobini)
 Sejm w Grodnie, ostatni sejm w dziejach I Rzeczypospolitej
1794  powstanie Kościuszkowskie (28.III akt insurekcji w Krakowie ; 4.IV. bitwa pod Racławicami; 7.V.
_______wydanie uniwersału połanieckiego; 6.VI. bitwa pod Szczekocinami; 10.X. bitwa pod Maciejowicami
 ścięcie Dantona, póz
niej również Robespierre a
1795  ustalenie nowej konstytucji francuskiej (władzę przejmuje Dyrektoriat)
Tullus [e-mail] Tullus