Justyna Kowalczyk
Historia filozofii nowożytnej
Ćwiczenia 1  2. X. 2008r.
Dr Andrzej Stoiński
1. Historia filozofii nowożytnej
" Ramy czasowe: od renesansu do XIX w. (od renesansu do 1830r  Śmierć Hegla)
" Zawiera wiele kierunków filozoficznych,
" Podział filozofii:
I. Myśl renesansowa,
II. Reformacyjna myśl religijna,
III. Filozofia przyrody,
IV. Filozofia społeczna,
I. Myśl renesansowa
Główne kierunki: filozofia społeczna, antropologia, filozofia przyrody, filozofia
polityki, filozofia moralna oraz reformacja,
Renesans = odrodzenie
" Odrodzenie człowieka, polegał na pogodzeniu świętości i fizyczności w
człowieku,
" Humanizm, (prąd filozoficzny, etyczny i kulturowy, uznający człowieka za
najwyższą wartość i podkreślający jego godność.), antropocentryzm (z gr.
anthropos - człowiek i łac. centrum - środek) - pogląd filozoficzny i religijny,
według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata.) w wymiarach
psychologicznym, społecznym, teologicznym,
" Zainteresowanie językami starożytnymi: greką, hebrajskim,
" Etyczny wymiar renesansu :
o afirmacja natury, indywidualizacja człowieka, zwrócenie uwagi
na talenty twórczo  poznawcze człowieka, powrót do wolnej
woli,- +
o odrzucenie rozumienia natury jako z
ródła zła, odrzucenie
skrajnego spekulatywnego racjonalizmu średniowiecznego,
oddzielenie filozofii od teologii, - --
" moralność renesansu:
o (różnica między średniowieczem a renesansem)
o zmiana w orientacji życia doczesnego,
o podkreślenie doskonałości natury jako wzorca,
o człowiek jest na równi z innym rzeczami natury,
o natura jest wzorcem, z którego konstytuuje się postulaty moralne,
o odrzucenie nauk ewangelicznych,
o powrót do filozofii św. Augustyna,
o rozszerzanie się druku i dostęp do biblii,
o podkreślanie potęgi rozumu,
" antropologia filozoficzna renesansu:
o równość człowieka  człowiek jest częścią przyrody, zatem
wszyscy ludzie są częścią przyrody i dlatego są sobie równi,(w
średniowieczu  wszyscy ludzie byli sobie równi tylko w obliczu
śmierci)
o wolna wola  wyznacznik człowieka, który daje ludziom
możliwość autonomicznego działania,
o aktywność  człowiek posiada naturę dynamiczną i twórczą (jest
wynalazcÄ…)
1
" filozofia przyrody :
o dynamiczne ujęcie materii (pierwotna wobec formy i do niej
dynamiczna)
o świat naturalny jest jednorodny,
o koncepcje natury jako pewnej całości rządzącej się własnymi
prawami oraz prawa te tłumacząca,
o zjawiska i prawa dotyczÄ…ce religii sÄ… prawami uniwersalnymi,
Absolut porządkuje prawa fizyczne, również względnie porządkuje prawa społeczne, obyczajowe,
prawa moralne,
Wszechświat pełen nieskończonych rzeczy, wewnętrznie dynamiczny,
przedstawiciele:
" Bernardino Telesio (1508-1588), filozof włoski, przedstawiciel myśli renesansu.
Zajmował się głównie filozofią przyrody i metodologią nauk. Napisał m.in. De rerum
natura iuxta propria principia. Sensualista, najlepszym przedmiotem poznania sÄ…
zmysły, przedmiot poznający zmysłowo jest obdarzony zmysłowością. Ma zdolność
doznawania, dla całej przyrody ujęty jest jako żywy organizm. Wyznawał zasadę
sprzeczności ontycznych (sprzeczności są podstawą wielości przyrody). Wyznawał 3
zasady Podłoże czyli materia  pojęta dynamicznie, zmienia swoje kształty, i  2 zasady
 ciepło i zimno, dwie siły powodujące przemianę  ciepło (aktywne, wywołuje
przyjemności i zmiany) i zimno (szczerość, bezwład, przykre uczucia, jest to siła
niszcząca). Siły te występują w zespoleniu  współwystępują, są współzależne o różnym
natężeniu. Dusza  głosił pogląd jednoczący duszę i ciało, dusza spełnia jakby funkcję
oceniającą, postrzegania, wrażliwości. Dusza jest jakby wrażliwością ciała. Dusza jest
 boskim tchnieniem jest nieśmiertelna, substancjalna.
" Francesco Patrizzi (1529 97) Metafizyka światła, twierdził że głównym z
ródłem
poznania jest wzrok. Wszystko buduje na tej podstawie, że skoro wzrok jest głównym
narzędziem poznania to światło jest głównym elementem rzeczywistości. W poznaniu
najważniejsze jest poznanie etyczne. Ontycznie poznanie polega na wzroście roślin, które
pną się do światła. Świat istnieje dzięki światłu i dzięki niemu się rozwija. Aspekty
poznawcze  wzrok (jest najważniejszy), możliwy tylko dzięki światłu, bo jakie jest
widzimy. Aspekty estetyczne  światło, wydobywa własności estetyczne, dzięki światłu
możliwy jest światłocień i dostrzeganie barw itp.,. Opowiadał się za hylozoizmem 
przyznawał światu duszę, dusza świata powoduje że świat się porusza się jest
dynamiczny, przejawia się to w różnych oddziaływaniach przyrody.
" Giordano Bruno (1548  1600) Spłonął na stosie za swoje poglądy. Zajmował się
ontologa, twierdził że świat jest przesiąknięty duchowością. Opowiadał się i bronił
heliocentryzmu ( rozszerzonego) twierdził że system słoneczny nie jest ośrodkiem
wszechświata lecz jednym z wielu centrów wokół którego krążą planety. Mylił się jednak
twierdząc że świat jest nieograniczony przestrzennie i czasowo. Opowiadał się również za
panteizmem  Bóg aspekt wszechświata przejawiający się w pojmowaniu. Jedność
przeciwieństw, różnice jakie zjawiają się świecie, nie wpływają na różnice we
wszechświecie, maja jedynie zmienny charakter. Jego pogląd na materię i formę:
przejawiają się w wiecznej,, stałej rzeczywistości. Materia ma charakter rzeczywistości,
forma to czasowy zmienny układ materii. Materia to nie jedyna zasada rzeczywistości.
InnÄ… zasadÄ… jest pierwiastek duchowy, jest on z
ródłem przemian, jest poruszycielem
materii, poruszycielem wewnętrznym. Wszechświat jest wieczny, w nim zachodzą
zmiany, jednak zmiany te sÄ… ograniczone i zachodzÄ… cyklicznie, powtarzajÄ… siÄ™ regularnie.
Wszechświat to całość bytów, nic zewnętrznego nie poruszy. Jedynie dusza świata może
poruszyć świat, (dusza  to duchowa energia, o charakterze immanentnym, to uniwersalny
intelekt, który modeluje wszechświat w sposób nieprzypadkowy). Monady, jedynie Bóg
+ umysł ludzki są w stanie poznawczej kontemplacji może zrozumieć zasady rządzące we
wszechświecie. Monada jest trwałą niepodzielną jednością. Tworzy ją pełna wiedza o
zasadach substancjalnych, ma również wymiar poznawczy. Człowiek staję się monadą w
momencie kontemplacji i realizuje swój wymiar egzystencjalny przez wymiar poznawczy
(kontemplacja  poznanie wszechświata). W czasie kontemplacji człowiek zbliża się do
2
Boga i on na niego wpływa. Człowiek może kierować rzeczywistością pod wpływem
kontemplacji. Kontemplacja metafizyczna  najważniejsza jest zgodność wiedzy i
działania  człowiek będąc monadą uzyskuje taką zgodność.
II. Reformacyjna myśl religijna,
Zajmuje siÄ™ metodologiÄ… nauk,
Głównymi przedstawicielami byli : Francis Bacon (krytyczna dynamiczna, pozytywna
propozycja nowej moralności metodologicznej) i Galileusz (praktyka naukowa,
odkrycia)
III. Filozofia przyrody,
IV. Filozofia społeczna,
Całkowicie zapomniana w średniowieczu w renesansie, odkryta na nowo,
Podział filozofii społecznej:
1. Kontynuacja myśli starożytnej,
"  Utopia
" Francis Bacon,
" Tomasz Morus (nawiÄ…zuje do Platona)
2. Analiza mechanizmów władzy,
"  Książe Niccolo Machiavelli
3. Refleksja nad suwerennością władzy,
" Blaise Pascal, T o m a s z H o b b e s , B o t e n ,
" Oświecenie francuskie,
" Konserwatyzm, nowożytny: Blaise Pascal, Gottfried Wilhelm
Leibniz, Berk,
" Liberalizm: Gottfried Wilhelm Leibniz, Adam Smith
4. Racjonalizm,
" Kartezjusz, Baruch Spinoza, T o m a s z H o b b e s , Blaise Pascal,
Gottfried Wilhelm Leibniz,
5. Empiryzm,
" (od gr. źÄ„µÄ…ÁŻą empeiría - "doÅ›wiadczenie")  doktryna filozoficzna
głosząca, że z
ródłem ludzkiego poznania są wyłącznie, lub przede
wszystkim bodz
ce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata
zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.
" John Locke, George Berkeley, David Hume,
6. Idealizm (klasyczny),
" Idealizm ontologiczny to każdy system filozoficzny głoszący realność świata
idei i nierealność bądz
wtórność świata materialnego w stosunku do idei. W
skrajnych postaciach (spirytualizm) odrzuca w ogóle istnienie świata
materialnego, uważając go za złudzenie. Znanym spirytualistą był np George
Berkeley.
" Idealizm epistemologiczny (poznawczy) to każdy system filozoficzny, który
głosi całkowitą niemożność bezpośredniego poznania rzeczywistości i
twierdzący, że jedyne, co jest nam bezpośrednio dane, to nasze własne myśli i
uczucia. W skrajnej postaci idealizm poznawczy głosi, że nie ma sposobu, aby
wyjść poza własną jaz
ń, a zatem dla każdego jego świat składa się wyłącznie z
niego samego oraz jego własnych myśli i uczuć. Najbardziej znani idealiści
poznawczy to: George Berkeley, Fryderyk Nietzsche oraz w pewnym sensie
Kartezjusz.
" Immanuel Kant, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm
Joseph von Schelling, Georg Wilhelm Friedrich Hegel,
3