POJ 
CIE FILOZOFII I GA
ÓWN J EJ DYSCYPLIN
E Y
FILOZOFIA - najogólniej filozofie można definiować:
- jako naukę zajmującą się ogólnymrozważaniemna temat istoty i struktury
bytu, ludzkiego poznania, zasad wartościowania, miejsca człowieka w
świecie i jego poglądu na świat,
- jako naukÄ™ obejmujÄ…cÄ… tradycyjnie historie filozofii, teoriÄ™ poznania, ontologiÄ™,
logikÄ™, psychologiÄ™, socjologiÄ™, etyki estetykÄ™.
V wiek p.n.e.  poczÄ…tek innego pojmowania filozofii. Termin FILOZOFIA zaczÄ…Å‚
oznaczać próbę zrozumienia i nauczania jak żyć mądrze i dobrze mając właściwe
poglądy na Boga, świat, człowieka i cnotę.
KON E FILOZOFII:
CEPCJ
1) KON A KLASYCZN
CEPCJ A:
Filozofia powinna zmierzać do poznania bytu (wszystko co istnieje wjakikolwiek
sposób).
Odrębna wiedza o charakterze racjonalnym, posiadająca własny przedmiot i
odpowiednio do niego wypracowanÄ… metodÄ™, a dotyczÄ…ca tego co jest konieczne w
bycie i wyjaśniająca byt wświetle ostatecznych uzasadnień.
2) KON A POZYTYWISTYCZN
CEPCJ A:
Filozofia powinna być zrozumiana dla wszystkich.
Według Koncepcji Pozytywistycznej FILOZOFIA jest to wiedza pochodna wstosunku
do nauk szczegółowych, zestawiająca ich wyniki wsyntezę, kierowaną zwykle jakąś
naczelną literą, dająca ogólny pogląd na rzeczywistość i poznanie.
3) KON A N A:
CEPCJ EOPOZYTYWISTYCZN
Według Koncepcji N
eopozytywistycznej FILOZOFIA to analiza logiczna języka
naukowego i potocznego zajmująca się podstawowymi pojęciami, pierwotnymi
założeniami oraz strukturą i rolą wiedzy ludzkiej.
4) KON A IRRACJ ON A:
CEPCJ ALISTYCZN
Ne jest ważny świat zewnętrzny tylko człowiek i jego wnętrze.
i
Według Koncepcji Irracjonalistycznej FILOZOFIA to odrębny dział kultury z
pogranicza wiedzy, sztuki i religii.
 J est to zorientowane osobowo przeżywanie rzeczywistości uwikłane w
wartościującą postawę wobec siebie i świata
DYSCPLIN FILOZOFICZN
Y E
Metafizyka Teoria poznania Aksjologia
! ! ! ! !
Ontologia Epistemologia Gnozeologia Etyka Estetyka
METAFIZYKA  dyscyplina filozoficzna obejmująca ogólną teorię bytu, czyli
OntologiÄ™. Zajmuje siÄ™ problematykÄ… stosunku materii do ducha, a stÄ…d zjawisk
psychologicznych do fizycznych.
ON
TOLOGIA  jedna z dyscyplin Metafizyki, a przez innych utożsamiana z
MetafizykÄ….
TEORIA POZN I  dyscyplina filozoficzna zajmujÄ…ca siÄ™ procesempoznania,
ANA
zadaje sobie pytania o z
ródła naszej wiedzy, wjaki sposób poznajemy. Zadaje
pytania o wiarygodność naszej wiedzy. Zadaje sobie pytanie:  Czymjest prawda? .
Zajmuje siÄ™ metodami, technikami, sposobami zdobywania wiedzy. Teoria poznania
traktuje o przedmiocie, treści, procesach, sposobach, granicach i kryteriach
poznania ludzkiego.
EPISTEMOLOGIA  nauka o wiedzy.
GN
OZEOLOGIA  nauka o poznaniu.
AKSJ OLOGIA  nauka o wartościach zajmująca się badaniemnatury wartości oraz
podstawami i kryteriami wartościowania.
ETYKA  nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem
rzeczywiście istniejącej moralności oraz ustalaniemdyrektywmoralnego
zachowania. Ogół normmoralnych, zasad postępowania przyjętych i
obowiązujących wdanej zbiorowości społecznej i epoce.
MORALN  zespół norm, wskazówek, wzorów, zachowań, obyczajówi
OŚĆ
zwyczajówistniejących wspołeczeństwie i przez to społeczeństwo akceptowanych.
ESTETYKA  nauka o społecznych i psychologicznych z
ródłach powstania sztuki i
poglądówna sztukę, o społecznej funkcji sztuki i prawidłach ich rozwoju, o
kryteriach oceniania przedmiotówze względu na ich piękno oraz o rozwoju
historycznymtych kryteriów.
GRECKA FILOZOFII PRZYRODY
1) Szkoła jońska  Presokratycy:
- wspólne zainteresowania Kosmogonią,
- poszukiwanie  ARCH  poczÄ…tku.
E
KOSMOGONA  zespół wyobrażeń o genezie i początkowymstanie istnienia świata.
I
·ð Tales z Miletu - zajmowaÅ‚ siÄ™ KosmogoniÄ…, uważaÅ‚, że  ARCH to woda,
E
·ð Anaksymander-  ARCH  substancja nieokreÅ›lona, ale elastyczna,
E
·ð Anaksymenes -  ARCH  powietrze,
E
·ð H z Efezu -  ARCH  ogieÅ„.  PAN REI - wszystko pÅ‚ynie.  LOGOS -
eraklit E TA
rozum nie tylko siła ludzka - kosmiczna.
H
YLOZOIZM- materia nie jest skostniała, jest żywa i uduchowiona.
- Pogląd filozoficzny charakterystyczny dla wczesnych stadiówrozwoju
materializmu, przypisujący życie, zdolność poruszania się i właściwości
duchowe całej materii.
2) Materializm materialistyczny:
·ð Demokryt z Abwery - wszystko skÅ‚ada siÄ™ z atomów, które sÄ… wciÄ…gÅ‚ymruchu.
EMPIRYZM- poznanie przez doświadczenie.
RACJ ON
ALIZM- poznanie przez rozum.
GRECKA FILOZOFIA PRZYRODY
1) H
edonizm - filozoficzna doktryna etyczna sformułowana przez Arystypa z Cyreny
uznająca przyjemność, rozkosz lub unikanie przykrości za prawdziwy cel życia.
·ð Arystyp z Cyreny - celemżycia czÅ‚owieka jest szczęście, stany psychiczne.
·ð Epikur- absolutny spokój sposobemna szczęście.
2) Epikureizm - skrajna forma hedonizmu - człowiek powinien korzystać z życia.
- Materialistyczna i ateistyczna doktryna filozoficzna wetyce, uznajÄ…ca jedynie
dobra doczesne, a jako cel najwyższy - szczęście człowieka, za które on sam
jest odpowiedzialny.
- Postawa życiowa polegająca na dążeniu do niczymnieskrępowanego
używania życia -  hulaj dusza .
3) Stoicyzm - doktryna filozoficzna zajmująca się głównie etyką, wg której
najwyższymi jedynymdobremjest cnota rozumiana jako życie zgodne z zasadami,
a warunkiemszczęścia i prawdziwej wolności jest panowanie nad sobą i obojętność
na problemy innych.
·ð Zenon z Kation
4) Sceptycyzm  stanowisko filozoficzne, głównie teorio- poznawcze odrzucające
możliwość poznania prawdy oraz uzyskania wiedzy wiarygodnej i uzasadnionej.
·ð Pieron
FILOZOFIA POZYTYWISTYCZN I J EJ EWOLUCJ E
A
·ð 1830  August Comte   WykÅ‚ad filozofii pozytywnej  nowa epoka filozofii.
·ð Thomas H  1588- 1679,
obbes
Isaac N  1642- 1727,
ewton
David H  1711- 1776,
ume
J ean Lerond D Ä…lembert  1717- 1783.
POZYTYWN  oparte na faktach, wolne od wszelkich domysłów, konkretne.
E
POZYTYWIZM jest to prÄ…d filozoficzny XIX wieku pojmujÄ…cy naukÄ™ jako badania
faktów, oparty na metodach nauk przyrodniczych, głoszący hasła usunięcia
zmyślenia naukowego wszelkiej metafizyki. Pozytywizmwskazywał na społeczne
uwarunkowanie i konsekwencje nauki.
I okres Augusta Comte Ä…:
- H Spencer,
erbert
- J ohn Stuart Mill,
- J eremy Bentham.
II okres EMPIRIOKRYTYCYZMU:
- Richard Avenarius,
- Ernest Mach.
III okres N
EOPOZYTYWIZMU czyli okres koła wiedeńskiego:
- Rudolf Carnap,
- Moritz Schlick,
- Otto N
eurath,
- Ludwic Witteestein.
KIERUN POZYTYWIZMU:
KI
EMPIRYZM kierunek filozoficzny, wg którego jedynymlub głównymz
ródłem
poznania jest doświadczenie.
a) genetyczny  głoszący, że umysł ludzki jest pierwotnie nieukształtowany,
napełnia ją wiedzą dopiero doświadczenie,
b) metodologiczny  pogląd, wg którego uzasadnienie poznania ludzkiego musi
być oparte pośrednio lub bezpośrednio na doświadczeniu.
FEN ALIZM pogląd, wg którego dostępne poznaniu są wyłącznie zjawiska,
OMEN
same zaÅ› rzeczy sÄ… niepoznawalne, bÄ…dz
nie istniejÄ….
IN ONZM (od szczegółu do ogółu)  pogląd, wg którego zasadniczym
DUKCJ I
zadaniemnauki jest opis obserwowanych faktówi związku między nimi, nie zaś
wyjaśnianie przyczyn, a metodą nauk empirycznych jest indukcja.
 N
ajpierwobserwuj i zbieraj dane, a następnie uogólniaj je indukcyjnie wpostaci
prawi teorii naukowych .
1. Obserwacja,
2. Zbieranie informacji,
3. Zastosowanie indukcji,
4. Formułowanie praw.
N
ATURALIZM kierunek filozoficzny dążący do wyjaśniania rzeczywistości
przyczynami naturalnymi, tłumaczący całość zjawisk zachodzących wświecie
działaniemprawprzyrody.
Zgodnie z tą zasadą pozytywiści twierdzą, że istnieje tylko rzeczywistość
przyrodnicza, czyli fizyczna i psychiczna.
IN
DYWIDUALIZM
N ALIZM
OMIN
EWOLUCJ ONZM
I
UTYLITARYZM doktryna etyczna głosząc, że pożytek jednostki lub społeczeństwa
powinien najwyższy ·ð cel moralny ludzi, zakÅ‚adajÄ…ca, że dążenie do dobra wÅ‚asnego
sprzyja ·ð dobra ogółu.
Wznaczeniu ogólnymutylitaryzmoznacza dążenie do osiągnięcia celów
praktycznych.
ETYKA
ETYKA  nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem
rzeczywiście istniejącej moralności oraz ustalaniemdyrektywmoralnego
zachowania. Ogół normmoralnych, zasad postępowania przyjętych i
obowiązujących wdanej zbiorowości społecznej i epoce.
ETYKA N A
ORMATYWN  etyka, której zadaniemjest uzasadnianie określonych
wartości i postulatówmoralnych, wyjaśnianie co i dlaczego uważa się za moralne i
jak należy postępować, aby postępować moralnie, ustalając co jest złe, a co dobre
moralnie.
ETYKA OPISOWA (ETOLOGIA)  nauka zajmująca się badaniemwarunków
kształcenia charakteru, obyczajówi zwyczajówjednostki lub zbiorowości  WIEDZA
OOBYCZAJ ACH
.
Etyka, która zajmuje się opisywaniemi wyjaśnianiemmoralności rzeczywiście
istniejącej wróżnych czasach i środowiskach społecznych. Poszukuje z
ródeł
panujących poglądówmoralnych. Poszukuje przyczyn ich historycznego rozwoju i
zróżnicowania. Zajmuje się problemami pochodzenia moralności oraz motywami
ludzkiego postępowania.
1. Wstarożytności rozważania etyczne dotyczyły osiągnięcia szczęścia
indywidualnego.
2. Wśredniowieczu wskazania moralne podporządkowane były zasadomreligijnym.
3. Wrenesansie nastąpiło uniezależnienie etyki od religii, a jednocześnie
zainteresowania etykówzaczęły się przesuwać od sprawszczęścia indywidualnego
do sprawregulacji stosunkówmiędzyludzkich.
4. Od oświecenia rozważania etyczne zaczęto wiązać z rozważaniami prawnymi i
politycznymi, a wraz z rozwojemnauki rozpoczęły się badania opisowe nad
moralnością.
ETYKA NEZALEŻN  systemetyczny sformułowany przez Tomasza
I A
Kotarbińskiego, zawierający programetyki ludzkiej niezależnej od wskazań
religijnych, poglądówfilozoficznych, wskazań ideologicznych i politycznych, a
oparty na tzw. Elementarnych normach moralnych.
ETYKA ZAWODOWA  dział etyki zajmujący się specyficznymi problemami
moralnymi jakie stwarza fakt wykonywania rozmaitych zawodów. J est to zespół
normi ocen moralnych obowiązujących wykonawcówdanego zawodu lub członków
danej grupy zawodowej.
Element moralności obowiązującej wdanymspołeczeństwie. J ego istota polega na
przystosowaniu wymogówmoralnych do specyficznych sytuacji i zadań
zawodowych poszczególnych grup.
FELICYTOLOGIA  teoria życia szczęśliwego. J est to wiedza o tymco należy czynić,
żeby osiągnąć stan zadowolenia.
DEON
TOLOGIA  nauka o obowiązkach. Zespół wskazań i przepisówdotyczących
postępowania człowieka wokreślonej dziedzinie.
KODEKS ETYCZN  niesprzeczny układ normregulujący sferę moralną życia
Y
społecznego i rozwiązujący problemy jednostki wynikające z jej stosunku do grupy
społecznej, człowieka, samego siebie i Boga.
SCIEN
TYZM
Karl Pearson  1857- 1936  filozof angielski, zajmował się eugeniką.
EUGENKA  systempoglądówgłoszący możliwość doskonalenia pod względem
I
fizycznymi umysłowymczłowieka jako gatunku woparciu o założenia genetyki.
SCIEN
TYZM poglÄ…d filozoficzny zwiÄ…zany z empiryzmem, pozytywizmemi
przyrodniczymmaterializmem, rozpowszechniony w2 połowie XIX wieku głoszący,
że uzyskanie prawdziwej wiedzy o rzeczywistości jest możliwe przez poznanie
naukowe, tj. oparte na wynikach poszczególnych dyscyplin naukowych.
SCIEN Y
TYZMMETODOLOGICZN  stanowisko, wg którego każdy rodzaj poznania
naukowego jest wiedzÄ… typu matematyczno- przyrodniczego, stÄ…d postulat
stosowania we wszelkich badaniach naukowych metod matematycznych i
empirycznych, a wzwiÄ…zku z tymograniczenia poznania naukowego do tzw. nauk
ścisłych.
PYTANA SCIEN
I TOLOGÓW:
1. Czy mamy wiedzÄ™ pewnÄ…? - Mamy wnauce i tylko wniej.
2. Wjakiej nauce? - Wnauce przyrodniczej.
3. N czympolega funkcja nauki? - N stwierdzaniu faktów.
a a
4. J aki jest zakres nauki? - Wszystko co istnieje należy do jej zakresu.
5. J akimi środkami rozporządza nauka do wykonania swego zadania? - Ogólnymi
pojęciami i twierdzeniami, czyli prawami.
6. J akie jest zadanie nauki? - Zadanie praktyczne  dostosować człowieka do
otoczenia.
7. J aki jest stosunek nauki do teologii? - Bezwzględnie ujemny.
8. Czy nauka osiągnęła już stan doskonały? - Ne nauka potrzebuje uporządkowania,
i
oczyszczenia, uwolnienia od zbędnych pojęć.
9. J aką rzeczywistość opisuje nauka? - Tę, która jest nambezpośrednio dana i przez
nas postrzegana.
10. J ak oceniać wartość nauki? - Posiada wartość największą.
11. Czy nauka ma misję religijną? - Tak, ma służyć duchowi ludzkiemu, ponad który
nie ma nic wyższego.
12. Czy nauka ma misję społeczną, moralną i polityczną? - Tak, ma służyć wolnej
myśli.
SZTUKA
SZTUKA  wstarożytności, średniowieczu i renesansie nazwa ta obejmowała
szeroki zakres działalności twórczej (rzemiosło, architektura, medycyna, prawo,
wychowanie).
Dziedzina ludzkiej twórczości artystycznej wyróżniana ze względu na związane z nią
wartości estetyczne (głównie piękno  sztuki piękne). Dzieła sztuki stanowią trwały
dorobek kultury.
WGTATARKIEWICZA:
·ð UmiejÄ™tność  wyjÄ…tkowe zdolnoÅ›ci czÅ‚owieka, umiejÄ™tnoÅ›ci te dotyczyć mogÄ… nie
tylko dziedzin artystycznych, ale i sportowych, cyrkowych, technicznych, czy
naukowych,
·ð Czynność  wtymznaczeniu sztukÄ… nazywa siÄ™ samÄ… czynność prowadzÄ…cÄ… do
powstania działa. Wtymrozumieniu termin  sztuka pokrywa się z terminem
 działalność artystyczna ,
·ð Wytwórtej czynnoÅ›ci  wtymznaczeniu sztukÄ… nazywa siÄ™ caÅ‚oksztaÅ‚t wytworów
działalności artystycznej  zbiórdzieł sztuki.
FUN E SZTUKI:
KCJ
- estetyczna,
- edukacyjna,
- wychowawcza,
- poznawcza  sztuka jako z
ródło wiedzy o człowieku, tzn. o stylu życia ludzi w
innych epokach historycznych, o panujÄ…cych modach, o aktualnych wtedy
problemach, sztuka jest z
ródłemwiedzy o kulturze i naturze,
- ludyczna  zwiÄ…zana z rekreacjÄ… i wypoczynkiem kontakt ze sztukÄ…,
- kompensacyjna  kompensuje pewne braki lub  karmi wyobraz
niÄ™ 
człowiek oglądając np. sztukę teatralną utożsamia się z niektórymi
bohaterami kompensujÄ…c sobie pewne braki,
- katarystyczna   katharsis  oczyszczenie. Założeniemjest, że człowiek
podczas oglÄ…dania np. przedstawienia, rozluz
nia się zachowując spokój,
zapomina o zmartwieniach,
- społeczna  kontakt ze sztuką umożliwia zachowanie tożsamości narodowej,
funkcja ta przejawia się wzbiorowymtworzeniu dzieł sztuki, sztuka integruje
naród wokół wartości,
- moralna  osoby, które zajmują się tą sztuką, badają reakcje jakie zachodzą
pomiędzy sztuką, moralnością, a wychowaniem.
PLATON po przez sztukę kształtuje się moralność pokazując wzniosłe czyny i to
co jest godne naśladowania.
ARYSTOTELES  po przez sztukę należy pokazywać złożoność, egzystencję
człowieka, złożoność charakterówi losówczłowieka.
Współczesna teoria wychowania estetycznego łączy pierwsze i drugie stanowisko.
Funkcja moralna występuje wdwóch znaczeniach:
- zmusza do przyjęcia wartości prezentowanych wdziele,
- kształtuje wyższość moralną.
WYOBRAy
NA  z
ródło sztuki i droga do jej poznania. Bez wyobraz
ni nie byłoby
I
sztuki, ale bez sztuki nie byłoby wyobraz
ni, jaka obecnie jest. J eden czynnik nie
może występować bez drugiego.
KARTEZJ USZ
Kartezjusz (Rene Desartes)
·ð Podstawowymproblemem, z którymuporaÅ‚ siÄ™ Kartezjusz byÅ‚o ustalenie metody
naukowej.
·ð  Metoda Kartezjusza miaÅ‚a nie tylko uÅ‚atwić zdobywanie wiedzy, miÅ‚a być również
niezawodna.
·ð ZaÅ‚ożenia metody kartezjaÅ„skiej:
- analityczna,
- prosta,
- ściała i pewna jak Matematyka.
·ð Wfilozoficznej metodzie Kartezjusza obowiÄ…zuje SCEPTYCYZMMETODYCZN
Y.
J est to sceptycyzmszczególnego rodzaju:
- zwątpienie jest tu nie wynikiem, lecz punktemwyjścia i głoszone jest wcelu
uzyskania pewności.
ARGUMEN SCEPTYCZN
TY E:
- złudzenie zmysłów,
- istnienie istoty doskonałej,
- granica między jawą, a snem.
COGITO, ERGOSUM myślę, więc jestem.
J eżeli wątpię, to myślę. To co myślę, może być snem, jawą lub błędem, ale fakt, że
myślę jest faktemniezaprzeczalnym.
·ð Fundamentu wiedzy należy szukać:
- wczłowieku,
- wpodmiocie.
·ð Nezależna od ciaÅ‚a substancja  jaz
ń myśląca  dusza, jest niedoskonała, nie
i
istnieje sama przez siÄ™.
Musi mieć przyczynę, a ostateczna przyczyna musi być doskonała, jest więc Bogiem.
·ð PojÄ™cie jaz
ni było punktemwyjścia, pozostało pytanie: J akie są stałe własności,
przymioty tego co istnieje: Boga, duszy i ciała?
- przymiotemBoga jest jego nieskończoność,
- przymiotemduszy jest jej świadomość,
- przymiotemciała jest jego rozciągłość.
·ð Kartezjusz, który byÅ‚ wybitnymmatematykiemi fizykiempozostawaÅ‚ pod urokiem
postepu współczesnej mu wiedzy  PRZYRODNCZEJ - MECH I
I ANKI.
N o ruchach ciał, ich przyczynach, które nazywamy siłami.
auki
Mechaniczna koncepcja przyrody Kartezjusz zasadzała się wprzekonaniu, iż życie
możn pojmować jako proces czysto mechaniczny, powodowany przez materialne
impulsy.
J ednocześnie trzeba pamiętać, że byt Boga i byt ducha ludzkiego zaparuje się na
zupełnie innej płaszczyz
nie ontologicznej.
·ð PrzyrodÄ™ jako caÅ‚ość i wszystkie rzeczy naturalne należy zatempojmować jako
maszyny. Ponieważ masa i ruch dają się mierzyć, dlatego wprzyrodzie nie ma nic
takiego, czego nie można byłoby wyrazić matematycznie. Ta jednorodna, ruchoma
masa stanowi przy tymnieskończone kontinuumi jest ona całością, która pomimo
spowodowanych ruchemróżnic i granic przedstawia sobą nieprzerwana, rozciągła
całość.
·ð Teoria poznania i psychologia Kartezjusza:
- rozum jest miarÄ… poznania; pewne jest to, co uzna siÄ™ za jasne i wyraz
ne,
- zmysły  mają znaczenie wyłącznie praktyczne, są przydatne do życia.
Wrażenia zmysłowe są jedynie sposobnością d uświadomienia sobie przez rozum
własnych wrodzonych idei:
- idee wrodzone,
- idee nabyte,
- idee skonstruowane.
PRAGMATYZM
IMMAN KAN
UEL T
Ur. 1724 wKrólewcu (Kaliningrad)  zmarł w1804 wKrólewcu
·ð DzieÅ‚a:
1) Krytyka czystego rozumu  1781,
2) Krytyka praktycznego rozumu  1788,
3) Krytyka władzy sadzenia  1790.
Filozofia wg Kanta jest ideą doskonałej mądrości, która ukazuje namostateczne
cele ludzkiego rozumu.
Podstawowe zadania filozofii sprowadza do 4 pytań:
1) Co mogę wiedzieć?  metafizyka,
2) Co powinienemczynić?  etyka,
3) Czego mogę się spodziewać?  religia,
4) Czymjest człowiek?  antropologia.
J ednak wszystkie powyższe odpowiedzi można zaliczyć do AN
TROPOLOGII.
·ð PodstawowymproblemempoznawczymbyÅ‚ brak wÅ‚aÅ›ciwej metody oraz
odnalezienie zależności pomiędzy przedmiotem, a podmiotem. Ne można ani
i
negować możliwości poznawczych człowieka, ani też darzyć ich całkowitym
zaufaniem. J edyne co możemy skutecznie zrobić to coś zbadać (sądzić, podać
krytyce).
FEN
OMEN konstrukt wywodzący się z wrażeń zmysłowych, to co dane wsposób
bezpośredni, naoczny.
N
OUMEN rzecz sama wsobie.
TEORIA S
DÓW:
- S
DY AN E
ALITYCZN  takie, które wynikają wyłącznie z  sądzonego obiektu,
- S
DY SYN E
TETYCZN  takie, które mówią coś o relacjach dwóch lub więcej
niezależnych obiektów,
- S
DY A POSTERORI  takie, które można dowieść empirycznie, lub które da się
wypowiedzieć na podstawie dedukcji logicznej,
- S
DY A PRIORI  takie, które  się zakłada , czyli przyjmuje bez powodu.
SCH IL. POWSTAWANE FEN ÓW konstruktówwywodzących się z
EMAT I OMEN
wrażeń zmysłowych, które zostają ujęte czasoprzestrzenne, a następnie pojęciowe
formy.
WGKAN MYÅšLENE TO:
TA I
1) zdolność tworzenia pojęć,
2) zdolność wyciągania wniosków.
Władzę poznawczą odpowiedzialną za 1) nazwał ROZS
DKIEM, a 2) ROZUMEM.
Wg niego nie tylko zmysłowość, ale też rozsądek ma swoje aprioryczne formy.
Aby przyobleczone wczasoprzestrzenną formę wrażenia stały się dostępne dla
naszego umysłu, muszą zostać pojęciowo zorientowane.
Zmysły dostarczają namróżnorodnych wyobrażeń  rozsądek je zespala.
ROZS
DEK  to zdolność łączenia A PRIORI. Służą namdo tego specyficzne
narzędzia  czyste pojęcia rozsądku, czyli KATEGORIE.
Kant wyszczególnił stosunkowo skomplikowaną ich typologię. Dzielą się one u
niego na 4 główne typy:
- ilości,
- jakości,
- stosunku,
- modalności.
Wiodącą rolę pełnią należące do grupy kategorii stosunku, kategorie przyczyny oraz
substancji. To dzięki nimmożliwe jest scalanie oderwanych od siebie wyobraz
ni w
kompleksy zwane fenomenami.
ROZUMTEORETYCZN  tworzy ideÄ™ Boga, duszy i kosmosu. N
Y aturalnÄ… potrzebÄ…
jest zgłębianie tych idei  nie da się tego doświadczyć.
ROZUMPRAKTYCZN  prawdy o charakterze regulatywnym. Pragnie wiedzieć jak
Y
powinniśmy postępować.
IMPERATYWKATEGORYCZN  przystosowanie swego postępowania do ogólnej
Y
 maksymy moralnej . Postępuj z kimś tak, abyś chciał żeby taj z tobą postępowano
 postępuj wg zasady takiej, żeby mogła się stać prawempowszechnym.
·ð Możemy czÅ‚owieka ocenić po tymjak traktuje zwierzÄ™ta,
·ð  Nebo gwiez
dziste nade mnÄ… i prawo moralne we mnie ,
i
·ð piÄ™knymjest to co wyobrażalne bez poÅ›rednictwa pojÄ™cia jako przedmiotu
powszechnego upodobania.
GEORGWILH EGEL
ELMFRIDRICHH
Ur. 24.08.1770 wStuttgarcie  zmarł w1831 na cholerę
·ð N
ajważniejsze Dzieła:
1) Fenomenologia ducha  1807,
2) Encyklopedia nauk filozoficznych  1807,
3) Wprowadzenie do logiki  1812/16.
Większość dzieł H powstała na podstawie wykładówz zakresu filozofii religii i
egla
filozofii dziejówprzygotowywanych dla studentów.
·ð ZamierzaÅ‚ zbudować caÅ‚kowity systemnauki   Prawda jest caÅ‚oÅ›ciÄ…. CaÅ‚oÅ›ciÄ…
zaś jest tylko taka istota, która dzięki swemu rozwojowi dochodzi do ostatecznego
zakończenia
·ð Systemfilozofii H skÅ‚ada siÄ™ z 3 części:
egla
- logika,
- filozofia przyrody,
- filozofia ducha.
·ð PodstawowÄ… jego kategoriÄ… jest duch (Å›wiadomość). PodstawÄ… poznania
rzeczywistości jest dialektyka:
- duch subiektywny,
- duch obiektywny,
- duch absolutny.
Podstawą dialektyki heglowskiej jest reguła:  Każda teza zawiera już wsobie
antytezÄ™, obydwie zaÅ› zostajÄ… zniesione wsyntezie .
DUCHSUBIEKTYWN (3 formy):
Y
- d. wyłaniający się z przyrody (antropologia),
- d. wyłaniający się ze świadomości przeciwstawiającej się zastanej przyrodzie
(fenomenologia),
- d. odnoszący się do własnych określeń (psychologia),
DUCHOBIEKTYWN  przekracza subiektywność, aby kształtować świat
Y
zewnętrzny zgodnie z wolą. Wytworemducha obiektywnego jest prawo składające
się z 3 części:
- prawo abstrakcyjne  zewnętrznej, obiektywnej formy,
- moralność  subiektywnego, wewnętrznego przekonania,
- etyka  zjednoczenie subiektywnej i obiektywnej sfery połączonej w
moralności (rodziny, prawa) stanowiące gwarancję wolności.
DUCHABSOLUTN  konstytuuje się dzięki świadomości wiedzy o sobie  przejawy
Y
wsztuce, filozofii oraz objawionej religii. Sztuka jest przejawemducha absolutnego
wzmysłowej formie, piękno stoi pośrodku  między zmysłowością jako taką i
czystymmyśleniem .
·ð H staraÅ‚ siÄ™ przezwyciężyć dualizmmyÅ›li i rzeczy  mimo różnic miÄ™dzy
egel
duchemi materialnymi rzeczami są one powiązane. Traktujemy przyrodę jako swój
użytek  próbujemy panować nad przyrodą, ale nadal jest nieujarzmiona.
·ð H
EGELOWSKA FILOZOFIA KULTURY  była ona:
- obiektywna,
- ewolucyjna,
- logiczna.
Wskład filozofii kultury wchodziła:
- filozofia państwa,
- filozofia sztuki,
- filozofia religii.
·ð Zadaniemhistorii filozofii jest zrozumienie i opisanie. Wg H doktryny
egla
filozoficzne następują po sobie, ale nie wynikają z siebie.
·ð CzÅ‚owiek, żeby tworzyć musi być wolny.
·ð PoczÄ…tki wyjÅ›cia ze stanu natury to cywilizacje wschodnie, natomiast wolność w
formie, którą można akceptować to Grecja.
MARKSIZM
MARKSIZM to zespół koncepcji filozoficznych powstały nie tylko jako materialna
reakcja przeciwko idealizmowi, ale przede wszystkimjako nowa koncepcja
społeczno- ekonomiczna. Twórcami tego poglądu filozoficznego byli Karol Marks i
Fryderyk Engels.
·ð Karol Marks  urodzony w1818 wTrewirze, zmarÅ‚ w1881.
·ð Fryderyk Engels  urodzony w1820 wBarmen, zmarÅ‚ w1895.
SCH ZALEŻN BAZA- N
EMAT OÅšCI ADBUDOWA
·ð Karol Marks i Fryderyk Engels stanowili przez ponad 40 lat wyjÄ…tkowo
zharmonizowany zespół.
GA
ÓWN DZIEA
A:
E
1) Kapitał tomI
2) Kapitał tomII
3) Kapitał tomIII
WIOSN LUDÓW:
A
1) Robotnicy walczyli o lepsze warunki pacy i płacy, a chłopi o uwłaszczenie
ziem,
2) Burżuazja walczyła o prawa polityczne, walczyła z monarchią absolutną oraz
o równość wobec prawa,
3) Wystąpienie zniewolonych narodów(Polacy, Węgrzy).
·ð Marks i Engels kontynuowali i genialnie doprowadzili do koÅ„ca trzy główne nurty
ideowe XIX wieku:
- klasycznÄ… filozofiÄ™ niemieckÄ… (idealizm),
- klasycznÄ… angielskÄ… ekonomiÄ™ politycznÄ… (empiryzm),
- francuski socjalizmwespół z francuskimi teoriami rewolucyjnymi.
MATERIALIZMDIALEKTYCZN  to pogląd, wg którego istnieje jedynie materia
Y
nieustannie siÄ™ rozwijajÄ…ca, przyjmujÄ…ca coraz to nowe postacie. Dialektycznie
przyjmowanie przyrody przypisywało jej 4 właściwości:
1) Składa się z rzeczy wzajemnie się warunkujących,
2) J est wciągłymruchu, przemijanie, rozwoju,
3) Rozwijając się wytwarza nowe jakości,
4) Motoremrozwoju jest walka wewnętrzna przeciwieństw.
CZA
OWIEK KON Y  myślą przewodnią Marksa i Engelsa było, aby trzymać się
KRETN
doświadczenia, przedstawiać rzeczy i ich konkretne własności. Człowieka
pojmowano jako konkretną jednostkę zależną od:
- warunkówspołeczno- ekonomicznych,
- szczebla rozwoju na jakimsiÄ™ znajduje,
- od otoczenia, które na niego wpływa,
- czynnika osobowego (indywidualnego).
MATERIALIZMHSTORYCZN  nie ograniczał się do zjawisk przyrody  obejmował
I Y
także zjawiska społeczne. Marks uważał, że wśród czynnikówżycia ludzkiego
pierwsze miejsce zajmują czynniki społeczne, wśród społecznych czynniki
materialne, a wśród materialnych gospodarcze. N podstawie tej prostej zależności
a
ludzkość stale się rozwija i ewoluuje.
·ð  NE ÅšWIADOMOŚĆ LUDZI OKREÅšLA ICHBYT, LECZ PRZECIWNE, ICHBYT
I I
SPOA
ECZN OKREŚLA ICHŚWIADOMOŚĆ
Y
Rozszerzenie materializmu na dziedzinę zjawisk społecznych usunęło wg Marksa i
Engelsa dwa główne braki poprzednich teorii historii:
1) Rozpatrywały one jedynie ideowe motywy działalności historycznej ludzi nie
badając tego, co wywołuje te motywy, nie dostrzegając obiektywnej
prawidłowości wrozwoju systemu stosunkówspołecznych, nie dopatrując
się korzeni tych stosunkówwstopniu rozwoju produkcji materialnej.
2) Poprzednie także nie obejmowały właśnie działań mas & &
&
WALKA MAS  wg Marksa jest to naturalne zjawisko, ponieważ tłumaczy m.in.:
1) Dążenie jednych członkówdanego społeczeństwa kolidują z dążeniem
innych,
2) Życie społeczne pełne jest sprzeczności,
3) Hstoria ukazuje namwalkę między ludz
mi i społeczeństwami,
i
4) N
astępowanie po sobie okresówrewolucji i reakcji, pokoju i wojen, zastoju i
szybkiego postępu lub upadku.
ODBUDOWA IDEOLOGICZN  czynnikiemdecydującymo całymrozwoju, o ustroju
A
społecznym, o całej kulturze jest sposób zdobywania środkówdo życia, czyli
sposób produkcji dóbrmaterialnych. Produkcja ma zawsze społeczny charakter. O
sposobie tymstanowiÄ…:
- siły twórcze (ludzi i ich narzędzia),
- stosunki produkcji (stosunki społeczne).
·ð Hstoria zna 5 zasadniczych typówstosunkówprodukcji (wytwarzania wartoÅ›ci):
i
- typ gminy pierwotnej,
- typ niewolniczy,
- typ feudalny,
- typ kapitalistyczny,
- typ socjalistyczny.
EGZYSTEN ALIZM
CJ
·ð Przedstawiciele:
- SÅ‚ren Kierkegaard  1813- 1855,
- Martin H
eidegger 1889- 1980,
- J ean Paul Sartre  1905- 1980,
- Karl J aspers  1883- 1969.
EGZYSTEN ALIZM doktryna filozoficzna majÄ…ca za przedmiot egzystencjÄ™
CJ
człowieka rozpatrywaną wjej konkretnej realności i na poziomie człowieka
zaangażowanego wżycie społeczne. Wg tej doktryny człowiek sammusi nadać
sens swojej egzystencji by stał się wtrakcie swojego istnienia istotą rozumną, tzn.
 człowiek jest tylko tymco samczyni .
4 MOTYWY EGZYSTEN ALIZMU:
CJ
1) Motywhumanizmu  istnienie ludzkie jest właściwymtematemfilozofii,
2) Motywinfinityzmu  człowiek skończony styka się wistnieniu swymz
nieskończonością,
3) Motywtragizmu  istnienie ludzkie jest wypełnione troską i grozą śmierci,
4) Motywpesymizmu  człowieka otacza nicość, nie ma nic na czymmógłby się
oprzeć.
TRIADA EGZYSTEN ALIZMU troska, trwoga, śmierć.
CJ
WA
AÅšCIWOÅšCI LUDZKIEJ EGZYSTEN I:
CJ
1) Egzystencja jest bytem, którego nie można wynieść z żadnej ogólnej koncepcji,
idei, istoty, czy konieczności. J est więc faktempierwotnym.
2) Egzystencja jest bytemistot świadomych, więc nie tylko istniejących, ale
majÄ…cych pewien stosunek do swego istnienia.
3) Egzystencja jest bytemistot dbających o swój własny byt i poniekąd o nim
stanowiących. Wprawdzie człowiek nie ma wpływu na to, czy się urodzi i będzie
istnieć, jest jakby wrzucony wistnienie, ale może istnienie swe uznać, albo potępić.
4) Egzystencja nie jest bytemizolowanym, jest bytemzespolonymze światem,
przede wszystkimz innymi ludz
mi, jeżeli człowiek istnieje to tylko wświecie.
5) Człowiek nie tylko istnieje wświecie, ale także poznaje go. Świadomość bytu nie
tylko własnego, ale i cudzego jest właśnie cechą ludzkiego istnienia.
 CZA
OWIEK ISTNEJ E ZANMJ EST
I I
 EGZYSTEN A POPRZEDZA ESEN 

CJ CJ
POLSKA FILOZOFIA MESJ ANSTYCZN
I A
(METAFIZYCZN MISTYCZN ROMAN A, N
A, A, TYCZN ARODOWA)
·ð Przedstawiciele:
- J ózef H
oechnewroński,
- AdamMickiewicz,
- J uliusz SÅ‚owacki,
- Zygmunt Krasiński,
- J ózef Gołuchowski,
- Karol Libelt,
- BronisławKrętowski,
- August Cieszkowski,
- J ózef Khremel,
- Andrzej Tobiański.
TRIADA MESJ ANZMU czyn, naród, religia.
I
·ð Czyn jest rozumiany jako zdarzenie Å›wiadome, wypÅ‚ywajÄ…ce z wiedzy i wolnej woli
człowieka, a zatemjest różne od przypadku.
·ð CzÅ‚owiek wfilozofii narodowej jest istotÄ… niedoskonaÅ‚Ä…, czÄ™sto przegrywajÄ…cÄ…
zmagania z przyrodą i otoczeniem. Musi zatemistnieć istota doskonała, jakaś wola
absolutna, wolna od przyrodniczych uwarunkowań, tą doskonałą istota jest Bóg.
·ð Bóg oraz wiara wÅ›wiat nadprzyrodzony dawaÅ‚y polskimfilozofomromantycznym
podstawę do nadziei na odzyskanie przez Polskę niepodległości.
·ð Polska porównywana jest wtej filozofii do Mesjasza  podobnie jak On umÄ™czona
i pozbawiona życia, powstanie niebawemz grobu, aby prowadzić ludzkość do
lepszej przyszłości.
·ð Polscy myÅ›liciele pojmowali Boga personalnie jako żywego i dziaÅ‚ajÄ…cego ducha
związanego ściśle ze światemmaterialnymi wnimsię objawiającego.
OGÓLN WIADOMOŚCI OJ 
ZYKU
E
SA
OWNCTWO to zasób słówmających ustalone znaczenie wdanymjęzyku.
I
SA
OWNK  to zasób słówdanego języka, którymposługuje się osobamówiąca:
I
- słownik czynny,
- słownik bierny.
SKA
ADNA  ustalone reguły dotyczące sposobu wiązania wyrazówwwyrażenia
I
złożone.
·ð Podstawowymelementemkultury jest zdolność posÅ‚ugiwania siÄ™ znakami, w
szczególności znakami słownymi.
J 
ZYK  systemznakówsłownych, wktórych odpowiednie reguły znaczeniowe
wyznaczają sposób wiązania określonych myśli z poszczególnymi słowami, a także
dopuszczalny sposób wiązania poszczególnych słówwwyrażenia złożone.
·ð Rozróżnić należy jÄ™zyki:
- naturalne,
- sztuczne.
WFILOZOFII WYRÓŻNA SI
TRZY RODZAJ E ZN
I AKU
PRAGMATYKA  nauka o stosunkach między znakami, a użytkownikami znaków.
SEMAN  nauka o znaczeniach znaków, czyli o odniesieniach znakówdo tego,
TYKA
co one mają oznaczać.
SYN
TAKTYKA  nauka o znakach jako takich np. o ich kształcie dz
więkowymi
graficznymoraz o stosunkach zachodzących między znakami.
FUN WYPOWIEDZI:
KCE
a) f. opisowa  polega na przedstawianiu i opisie określonych stanów
rzeczy,
b) f. ekspresyjna  polega na wyrażaniu przez wypowiedz
naszych
przeżyć,
c) f. sugestywna  polega na oddziaływaniu jako swoisty bodziec do
określonych zachowań,
d) f. performatywna  polega na tymiż poprzez wygłoszenie pewnych
sformułowań dokonuje się aktówo charakterze umownym.
LUDWIGJ OSEF J OH NWITTGEN
AN STEIN
Ur. 1889 wWiedniu  zmarł w1951
·ð DzieÅ‚o:
-  Traktat logiczno- filozoficzno .
·ð  Ne pytaj o znaczenie, pytaj o użycie  demaskuje pozorność problemów
i
filozoficznych.
·ð Ne przywiÄ…zywaÅ‚ wagi do problemówklasycznych z filozofii.
i
·ð  SPOCZYWANE N LAURACHJ EST NEBEZPIECZN J AK SPOCZYWANE ZIM

I A I E I
N ÅšNEGU. UMIERASZ WCZASIE SN
A I U .
·ð  J EÅšLI ZOSTAN ROZWI
ZAN WSZYSTKIE PROBLEMY N I ACZY

E AUKOWE, NE ZN
TO, ŻE ROZWI
ZAN OĆ J EDENPROBLEMŻYCIOWY .
OCH
·ð  OCZYMNE MOÅ»N MÓWIĆ, OTYMTRZEBA MILCZEĆ .
I A
·ð  GRANCE MEGOJ 
ZYKA OZN 
GRANCE MEGOÅšWIATA .
I ACZAJ I
SZKOA
A LWOWSKO- WARSZAWSKA
·ð TwórcÄ… i mentorembyÅ‚ Kazimierz Twardowski (1866- 1938).
·ð  MyÅ›l tak, abyÅ› dobrze wiedziaÅ‚ o czymmyÅ›lisz .
·ð  Mówtak, abyÅ› nie tylko wiedziaÅ‚, o czymmówisz, ale także tak, abyÅ› miaÅ‚
pewność, że ten do kogo mówisz, słuchając cię uważnie, będzie myślał o tym
samymco ty .
·ð  Cokolwiek twierdzisz, twierdz
z taką stanowczością na jaką pozwala siła logiczna
twojej argumentacji .