KRÓL I KRÓLOWANIE
Na Wschodzie staro
żytnym godność królewską wiąże się zawsze bardzo ściśle z mityczną koncepcją królowania
boskiego, znamienn
ą dla różnych cywilizacji tamtych czasów. Wynika stąd, że urząd króla to instytucja święta, która
w ró
żnym co prawda stopniu, zawsze należy do sfery spraw boskich. W Egipcie każdy panujący faraon jest uważany
za wcielenie Horusa: wszystkie jego czyny maj
ą więc charakter boski ze swej natury, i dlatego przysługuje mu prawo
sprawowania ró
żnych funkcji kultycznych. W Babilonie król jest wybrańcem Marduka, wysłanym przez niego do
zarz
ądzania „czterema regionami", to znaczy do władania całą ziemią. Będąc już władcą cywilnym i wojskowym jest
równocze
śnie najwyższym kapłanem państwa. W obydwu wypadkach urząd królewski czyni z piastującego tę
godno
ść urodzonego *pośrednika pomiędzy bogami a ludźmi. Pośrednictwo to ma nie tylko zapewnić ludziom
sprawiedliwo
ść, zwycięstwo, pokój, lecz właśnie za pośrednictwem króla spływają wszystkie błogosławieństwa
łącznie z urodzajnością ziemi i płodnością ludzi oraz zwierząt. Tak więc urząd królewski stanowi jedno z
mitologiami i kultami politeistycznymi. W czasach pó
źniejszych imperia greckie i rzymskie nawiążą do tych samych
idei g
łównych, gdy poczną ubóstwiać swoich władców. Takie jest tło, na którym zarysuje się jako coś zupełnie
oryginalnego objawienie biblijne. Temat *Królestwa Bo
żego w obydwu Testamentach zajmuje zupełnie wyjątkowe
miejsce. Poj
ęcie ludzkiej godności królewskiej będzie się rozwijać na podstawie doświadczeń izraelskich i będzie
s
łużyło ostatecznie do określenia królewskiej władzy Jezusa Chrystusa. Równocześnie jednak pojęcia te ulegają
oczyszczeniom bardzo zasadniczym, tak by mog
ły być uzgodnione z objawieniem *Boga jedynego. Co więcej,
zostaj
ą one całkowicie przekształcone: z jednej strony bowiem godność królewska jako instytucja doczesna od
samego pocz
ątku jest oddzielana ód sfery spraw Boskich; z drugiej zaś, pod koniec rozwoju doktrynalnego,
Królestwo Chrystusa okazuje si
ę czymś zupełnie innym niż królestwo tego świata.
STARY TESTAMENT
Urz
ąd królewski nie należy do instytucji najbardziej zasadniczych w życiu *ludu Bożego, który jest konfederacją
pokole
ń powiązanych między sobą *przymierzem. Urząd ten istniał jednak w Kanaanie od czasu patriarchów
i u ma
łych narodów sąsiadujących z Izraelem w epoce wyjścia z Egiptu i w czasach sędziów
;
;
;
;
;
;
;
. Lecz kiedy Izrael przyswoi sobie kategorie
królewskie, by zastosowa
ć je do swojego Boga, to jednak nie będzie z tego wyprowadzał żadnych konsekwencji, gdy
chodzi o instytucje polityczne: *Jahwe panuje nad Izraelem
;
na mocy przymierza;
jednak
że żaden król wybrany spośród ludzi nie jest ucieleśnieniem obecności Bożej wśród ludzi.
I. W
ŁADZA KRÓLEWSKA A ŻYCIE IZRAELA
1.
Instytucja królów.
W epoce s
ędziów Abimelek próbuje ustanowić w Sychem władzę królewską typu
kanaa
ńskiego
, co natrafia na powa
żną opozycję ideologiczną
i ko
ńczy się w sposób godny
op
łakania
. Dopiero w obliczu niebezpiecze
ństwa filistyńskiego Izrael poczyna pragnąć króla, „który
by przewodzi
ł i prowadził wojny"
. Tak dwuznacznie rozumiana rola króla kry
ła w sobie ryzyko
upodobnienia Izraela do „innych narodów"
;
; dlatego w jednym z opisów Samuel sprzeciwia si
ę
bardzo zdecydowanie tym pragnieniom
;
;
. W ka
żdym razie Samuel nadaje
charakter religijny nowej instytucji przez to,
że *namaszcza Saula
i przewodniczy jego
;
. Lecz monarchia obejmuje coraz szerszy zakres spraw codziennego
życia, a jej główne rysy są wyznaczone faktem istniejącego przymierza: Saul podobnie jak sędziowie jest przywódcą
charyzmatycznym; kieruje nim *Duch Jahwe
, a on sam prowadzi
świętą *wojnę
. Nast
ępuje
po nim najprzód w pa
, a potem w Izraelu
Dawid, równie
ż jako wódz
obdarzony charyzmatami o wypróbowanej warto
ści. Lecz w jego osobie monarchia czyni jeszcze jeden krok
naprzód: królestwo organizuje si
ę politycznie na wzór państw sąsiednich. Szczególnie proroctwo Natana czyni z
dynastii Dawidowej trwa
łą instytucję ludu Bożego, będącego spadkobiercą obietnic Bożych
ludu Bo
żego będą się więc wiązały od tej pory z królestwem Dawidowym, przynajmniej w południowej części kraju
;
, gdzie ta instytucja b
ędzie miała zawsze charakter dynastyczny. Natomiast na północy
środowiska religijne będą jej nadawały formę charyzmatyczną: prorocy będą się zajmowali budzeniem powołań
królewskich
.
2.
Funkcje króla.
W Izraelu król nie nale
ży — jak to miało miejsce wśród narodów sąsiednich — do świata
bogów. Jest on poddany, podobnie jak inni ludzie, wymaganiom przymierza i przepisom Prawa, co przy ró
żnych
okazjach przypominaj
ą prorocy
;
;
. A
jednak jest on osobisto
ścią świętą, której *namaszczenie powinno być respektowane przez wszystkich
;
. Od czasu Dawida stosunek króla do Boga ulega dalszemu sprecyzowaniu: Bóg przybiera go sobie za
;
, czyni go depozytariuszem w
łasnej władzy i stawia na czele wszystkich królów
;
. Je
żeli jest wierny, Bóg przyrzeka mu swoją opiekę. Przez *zwycięstwa
odnoszone nad nieprzyjació
łmi z zewnątrz będzie on zapewniał dobrobyt ludowi Bożemu
i
*sprawiedliwo
ść wewnątrz kraju
;
;
;
wi
ęc jego zadania doczesne zbiegają się z celami, jakie stoją przed przymierzem i *Prawem. Prócz tego, jako głowa
ludu Bo
żego, przy różnych okazjach sprawuje król pewne funkcje kultyczne
;
;
, i
dlatego mo
żna również mówić o swoistym *kapłaństwie królewskim
ł króla
pobo
żnego,
sprawiedliwego i zatroskanego o panowanie pokoju ukazuje wi
ęc w pewien sposób ideały narodowe Izraela w ogóle:
sprawowanie w
ładzy królewskiej powinno wcielać te ideały w życie.
3.
Podwójne znaczenie urz
ędu króla w życiu Izraela.
Ksi
ęgi historyczne i prorockie ukazują jednak dwojakie
oblicze urz
ędu królewskiego w życiu Izraela. Ilekroć królowie sprawowaniem swojej władzy odpowiadają
wyznaczonym idea
łom, wtedy prorocy w całej rozciągłości ich popierają, a historycy obdarzają najwyższymi
pochwa
łami. Tak się rzecz ma w przypadku Dawida
;
. Ale s
ława Salomona nie jest już tak jednoznaczna
. Wreszcie jest wielu z
łych królów, zarówno w Izraelu
, jak i w pa
ństwie Judy
. Królowie izraelscy ci
ągle bowiem ulegają pokusie, zwłaszcza w państwie północnym, by
upodobni
ć się do władców monarchii pogańskich, sąsiadujących z Izraelem, nie tylko w ich despotyzmie
(napi
ętnowanym w
, lecz tak
że w kulcie *bałwochwalczym, któremu sprzyjały mityczne koncepcje
królowania boskiego. Oto dlaczego prorocy ci
ągle potępiają te nadużycia, a klęski narodowe uważają za wyraz kary
Bo
żej, na którą zasłużyli przede wszystkim królowie
;
;
;
. Ozeasz
pot
ępia instytucję królewską jako taką
. Ksi
ęga Powtórzonego Prawa, próbując wprowadzić ją znów na
w
łaściwą drogę, przestrzega królów przed pokusą naśladowania władców pogańskich
.
4.
Królowie poga
ńscy.
W stosunku do królów poga
ńskich stanowisko ksiąg świętych jest uwarunkowane
ró
żnymi czynnikami. Jak wszyscy inni władcy ziemscy, tak i oni również otrzymali swoją *władzę od Boga.
Elizeusz ingeruje nawet w imieniu Boga, by doprowadzi
ć w Damaszku do rewolty Chazaela
; por.
ńscy mogą mieć również jakieś *misje opatrznościowe do spełnienia, gdy chodzi o lud Boży:
Nabuchodonozorowi daje Bóg w
ładzę nad całym Wschodem, nie wyłączając Izraela
; potem posy
ła Cyrusa,
a
żeby poniżył Babilon i uwolnił Żydów
;
. A wszyscy owi w
ładcy poddają się Jego
wymaganiom, gdy za
ś zajdzie potrzeba, będzie Bóg wydawał swoje wyroki, by ukarać ich świętokradczą *pychę
;
oraz ich *blu
źnierstwa
. Gdy przyjdzie czas, oni te
ż muszą się ugiąć przed Jego
najwy
ższą władzą królewską i przed uprawnieniami Jego pomazańca
;
.
II. KU PRZYSZ
ŁEMU KRÓLESTWU
1.
Obietnice prorockie.
Patrz
ąc na praktykę sprawowania władzy królewskiej z punktu widzenia czysto
religijnego, wielu proroków ostatecznie pot
ępiło ją jako wysoce zgubną. Ozeasz przepowiada jej koniec
.
Jeremiasz bardzo wyra
źnie ukazywał upadek dynastii Dawidowej
, do której wielkie przywi
ązanie
opisywa
ł jeszcze Izajasz. Pisma prorockie rozpatrywane jako pewna całość pozwalają dostrzec w perspektywie
czasów ostatecznych pe
łne urzeczywistnienie się planów Bożych, zarysowanych ogólnie powołaniem Dawida i
przedstawionych w postaci *figur typologicznych, reprezentowanych przez pewne niezwyk
łe sukcesy. W VIII w.
Izajasz oczy wszystkich zwraca ku przysz
łemu Królowi, witając z *radością Jego przyszłe narodziny
: On
to przyniesie ludowi Bo
żemu radość, *zwycięstwo, *pokój i *sprawiedliwość. Ta latorośl Jessego ożywiana
*Duchem Jahwe pozwala tak dalece zapanowa
ć *sprawiedliwości, że kraj stanie się znów *rajem na ziemi
. Micheasz g
łosi tę samą ufność w Jego przyjście
. Jeremiasz nawet wtedy, kiedy dynastia znajduje si
ę w
stadium upadku, zapowiada przysz
łe królowanie sprawiedliwej Odrośli Dawida
. Ezechiel, cho
ć wyraża
zasadniczo to samo przekonanie, stanowi jednak pewien punkt zwrotny: nowemu Dawidowi, *Pasterzowi Izraela,
przyznaje on tytu
ł o wiele mniej majestatyczny — księcia
. Si
ęgając myślą poza epokę królów,
idea
łu Izraela szuka prorok w teokracji czasów Mojżesza. Wiążąc w ten sposób swoje nadzieje z ową teokracją
, Ksi
ęga pocieszenia Izajasza nie przestaje mimo to głosić wypełnienia się obietnic danych Dawidowi
.
2.
W oczekiwaniu na obietnice.
Sprawowanie w
ładzy królewskiej kończy się w r. 587. Ogólnie rzecz biorąc,
by
ła to jedynie pewna parenteza w historii Izraela, ale pozostawiła ona trwały ślad w umysłach ludzi. Podczas
niewoli ca
ła dynastia doznaje wielkiego poniżenia
. Naród modli si
ę o jej odrodzenie
rozbudza na jaki
ś czas nadzieje, że owa „Odrośl Dawida" przywróci na nowo
monarchi
;
; lecz nadzieje te trwaj
ą krótko. Zreorganizowany teokratycznie judaizm z
czasów po niewoli znalaz
ł się pod władzą królów pogańskich, którzy zapewniają mu wspaniałomyślnie jego
autonomi
, a lud w zamian za to modli si
ę za owych władców oficjalnie
;
. W
miar
ę przedłużania się czasu doświadczania narodu oczy wszystkich kierują się znów coraz bardziej ku ostatnim
czasom, zapowiedzianym przez proroków. Oczekiwanie na *Królestwo Bo
że stanowi element centralny nadziei
eschatologicznych. Lecz w ramach tych nadziei oczekiwanie na przysz
łego króla zajmuje zawsze bardzo ważne
miejsce. Mówi
ą o tym najstarsze Psalmy królewskie
;
;
, i w
łaśnie na ich podstawie można
sobie wyobrazi
ć panowanie przyszłego króla. Ukazuje się na horyzoncie postać króla sprawiedliwego, zwycięskiego
i wprowadzaj
ącego pokój
. Je
żeli zaś chodzi o królów pogańskich, to czasami przedstawia się ich jako
poddanych w
ładzy owego przyszłego króla i biorących udział w kulcie Boga prawdziwego
, kiedy
indziej za
ś zapowiada się sąd nad nimi oraz ich zgubę
jako rezultat ich wyst
ąpień przeciwko Królestwu
.
3.
U progu Nowego Testamentu.
Odrodzenie monarchii za czasów dynastii hasmonejskiej w epoce apokalips,
szukaj
ących oparcia w oczekiwaniu na cudowną interwencję Boga
;
, nie zmierza ju
ż w
kierunku dawnych nadziei. Je
żeli rewolta Judy Machabeusza nawiązuje do dawnych *wojen świętych
to z
łożenie całej władzy w ręce Szymona
okazuje si
ę pewną innowacją. Poza tym monarchia hasmonejska
przyswaja sobie bardzo szybko zwyczaje i metody rz
ądzenia, stosowane z upodobaniem przez królów pogańskich.
Dlatego *faryzeusze zrywaj
ą z tą monarchią, trwając w wierności wobec dynastii Dawidowej, z której miał się
narodzi
ć *Mesjasz (por. Psalmy Salomona). Równocześnie esseńczycy wystąpili przeciwko *kapłaństwu; uważając
je za bezprawne, oczekiwali przyj
ścia „Mesjasza Aarona i Mesjasza Izraela" (arcykapłan i król z dynastii
Dawidowej, który b
ędzie poddany arcykapłanowi). Po Hasmoneuszach władza przechodzi zresztą na dynastię
Heroda, rz
ądzącego pod kontrolą Rzymian. Pomijając saduceuszy, godzących się z takim stanem rzeczy,
oczekiwanie na króla eschatologicznego jest bardzo
żarliwe w całym narodzie żydowskim. Jednakże, trwając nadal
przy tym samym przedmiocie religijnym, jakim jest ko
ńcowe Królestwo Boga, oczekiwanie owo przyjmuje, ogólnie
rzecz bior
ąc, charakter dość wyraźnie polityczny: wszyscy się spodziewają, że Król-Mesjasz uwolni Izraela od
obcego ucisku.
NOWY TESTAMENT
Tematem centralnym i na wskro
ś religijnym całego Nowego Testamentu jest Królestwo Boże. Dawne *królestwo,
mesja
ńskie, zakorzenione tak głęboko w świadomości Izraela i opierające się na obietnicach prorockich, służy teraz
do okre
ślenia roli Jezusa jako ludzkiego twórcy Królestwa. Lecz aby znaleźć miejsce w pełnym objawieniu
*zbawienia, uwalnia si
ę ono całkowicie od wszelkich elementów politycznych.
I. KRÓLOWANIE JEZUSA PODCZAS JEGO ZIEMSKIEGO
ŻYCIA
1.
Czy Jezus jest królem?
W ci
ągu swej publicznej działalności Jezus nigdy nie poddawał się entuzjazmowi
*mesja
ńskiemu rzesz, gdyż było w tym entuzjazmie zbyt wiele elementów ludzkich i nadziei doczesnych. Nie
przeciwstawia si
ę On ani * władzy tetrarchy Heroda, widzącego w Nim swego konkurenta
; por.
, ani zarz
ądzeniom cesarza rzymskiego, któremu należy płacić podatek
; Jego
*pos
łannictwo jest zupełnie innego rodzaju. Nie kwestionuje On mesjańskiego wyznania wiary Natanaela („Jesteś
królem Izraela",
, ale kieruje jego spojrzenie ku paruzji *Syna Cz
łowieczego. Kiedy po rozmnożeniu chleba
t
łum chce Go porwać i uczynić królem, On uchodzi
. Lecz jeden raz, to znaczy podczas swego uroczystego
wjazdu do Jerozolimy, staje si
ę dobrowolnie powodem manifestacji: ukazując się na zewnątrz bardzo skromnie,
zgodnie z proroctwem Zachariasza
, pozwala obwo
łać się królem Izraela
.
Lecz ten sukces przy
śpieszy jedynie godzinę Jego męki. Wreszcie w perspektywach czysto eschatologicznych
ukazuje On uczniom swoje Królestwo, kiedy ju
ż będzie miała się rozpocząć Jego męka
.
2.
M
ęka a królowanie Jezusa.
Pytania stawiane Jezusowi podczas Jego *procesu religijnego dotycz
ą Jego
godno
ści Mesjasza i *Syna Bożego. Natomiast podczas przesłuchania świeckiego przed Piłatem chodzi przede
wszystkim o Jego w
ładzę królewską; ewangeliści wykorzystują ten fakt po to, by pokazać, że męka jest
paradoksalnym objawieniem Jego królowania. Zapytany przez Pi
łata, czy jest królem żydowskim
, Jezus nie odrzuca tego tytu
łu
, lecz wyja
śnia stwierdzeniem, że Jego *„Królestwo nie jest z
tego
świata"
, i dlatego nie zamierza stanowi
ć konkurencji dla cesarza
. W za
ślepieniu swej
niewiary w
ładze żydowskie uznają wyłączność władzy politycznej cesarza, by tym skuteczniej odrzucić władzę
królewsk
ą Jezusa
. Tymczasem w
ładzę królewską Jezusa manifestuje się za pomocą gestów, które miały
j
ą wystawić na drwiny: po ubiczowaniu żołnierze pozdrawiając Go mówią, że jest królem żydowskim
; napis na krzy
żu głosi: „Jezus Nazareński, król żydowski"
; stoj
ący pod krzyżem zachęcają
si
ę wzajemnie do drwin z tego królestwa śmiesznego
;
. Lecz dobry
łotr, uznając
prawdziw
ą naturę Jezusa, prosi, by „pamiętał o nim, kiedy się znajdzie w swym królestwie"
. Wreszcie
Jezus okryje si
ę królewską chwałą, lecz stanie się to dzięki Jego *zmartwychwstaniu i paruzji w dzień ostateczny.
Przyszed
łszy, jak ów syn królewski z przypowieści, by otrzymać królestwo, mimo że został odrzucony przez swych
rodaków, posi
ądzie władzę i wróci, by zażądać zdania sprawy od swoich *wrogów i dokonać *zemsty
. Na *krzy
żu zaś owa godność królewska zajaśnieje w sposób szczególny dla tych, którzy potrafią patrzyć
oczyma wiary: Vexilla Regis prodeunt, fulget crucis mysterium... (Krocz
ą sztandary królewskie, lśni blaskiem
tajemnica krzy
ża).
II. KRÓLEWSKA GODNO
ŚĆ CHRYSTUSA ZMARTWYCHWSTAŁEGO
1.
Obecne królowanie Pana.
*Jezus Chrystus zmartwychwsta
ły wszedł do swego Królestwa. Przedtem jednak
musia
ł wyjaśnić swym *świadkom, na czym polega natura tego Królestwa mesjańskiego, tak bardzo różnego od
królestwa, na które czekali
Żydzi: On wcale nie przychodzi po to, by przywrócić królestwo na korzyść Izraela
; Jego Królestwo b
ędzie wprowadzane przez głoszenie *Ewangelii
. Jako Król jest On, wed
ług
*nauczania wczesnochrze
ścijańskiego, które do Niego stosuje wypowiedzi proroków, Królem sprawiedliwości z
, Królem-Kap
łanem z Psalmu
. By
ł nim w sposób tajemniczy od samego początku
swojego
życia na ziemi, jak to podkreślają ewangeliści, opisując historię Jego dziecięctwa
;
. Lecz
Jego Królestwo, „nie b
ędąc z tego świata"
i nie maj
ąc przedstawiciela w żadnym monarsze ludzkim,
któremu Jezus delegowa
łby swoją władzę, nie stanowi też żadnej konkurencji dla królów ziemskich. Chrześcijanie
staj
ą się poddanymi tego Królestwa, kiedy Bóg „uwalnia ich spod władzy ciemności i przenosi do królestwa
umi
łowanego swego Syna, w którym mają odkupienie"
. Nie przeszkadza to jednak,
że są następnie
poddani w
ładzy królów tego *świata i że im cześć oddają
;
śli ci królowie są poganami:
wystarczy a
żeby, jako depozytariusze *władzy, nie sprzeciwiali się duchowej władzy Jezusa. Dramat polega na tym,
że owi królowie niekiedy sprzeciwiają się właśnie tej władzy Jezusa urzeczywistniając w ten sposób proroctwo z
Psalmu
. Mia
ło to miejsce podczas męki Jezusa
. Zdarza
ło się to na przestrzeni dziejów wiele razy
przedtem, kiedy królowie ziemscy, uprawiaj
ąc nierząd z *Babilonem
, któremu pozwalaj
ą nad sobą
panowa
ć
, uczestnicz
ąc tym samym w królestwie szatańskim *Bestii
, upojeni posiadan
ą
*w
ładzą, poczynają prześladować Kościół i jego synów, podobnie jak to czynił sam Babilon, upijający się krwią
*m
.
2.
Królestwo Chrystusa w momencie paruzji.
W nakre
ślonym przez Apokalipsę symbolicznym obrazie
czasów ostatecznych kryzys ko
ńcowy rozpocznie się od kampanii wszystkich tych królów przeciwko *Barankowi:
oddawszy swoj
ą władzę do dyspozycji *Bestii
ą się wszyscy na wielki dzień
, lecz
Baranek ich zwyci
ęży
, „ bo *Panem jest panów i Królem królów"
;
; por.
ędzie olśniewającą manifestacją Jego królowania, a tym samym ukazania także Królestwa Bożego
. Zgodnie z zapowiedzi
ą
, Król, potomek *Dawida, zg
ładzi wtedy *Antychrysta przez samo
swoje przyj
ście
. Potem przeka
że swoje Królestwo *Ojcu, gdyż zgodnie z Psalmem
trzeba,
żeby
panowa
ł tak długo, dopóki „nie położy wszystkich nieprzyjaciół u nóg swoich"
. Po zako
ńczeniu owej
*wojny eschatologicznej, któr
ą będzie prowadził jako Słowo Boże, zacznie rządzić swymi nieprzyjaciółmi zgodnie z
,
żelaznym sceptrem
. Wówczas te
ż, uczestnicząc w Jego królewskiej władzy
, wszyscy m
ęczennicy straceni kiedyś dlatego, że nie chcieli złożyć czci *Bestii, zmartwychwstaną, aby
panowa
ć z Nim i z Bogiem
; por.
. B
ędą oni również uczestniczyli, według obietnicy podanej
;
, w Królestwie odwiecznym *Syna Cz
łowieczego. Czyż nie to właśnie przyrzekł Jezus
Dwunastu podczas Ostatniej Wieczerzy?: „Ja przekazuj
ę wam Królestwo, jak mi je przekazał Ojciec... żebyście
siedzieli na tronach i s
ądzili dwanaście pokoleń Izraela"
.