Â

WIAT

N

AUKI

Kwiecieƒ 1998 93

LISTY

W

styczniowym numerze Âwiata Na-
uki i zdziwi∏ mnie bardzo artyku∏

pt. „Walka z komputerowymi wirusa-
mi”. Jest, jak zwykle, napisany ciekawie
i zrozumiale, ale pomija i zniekszta∏ca
fakty istotne dla ca∏oÊciowego spojrze-
nia na problem wirusów. Istniejà me-
chanizmy, które dajà lepszà ochron´ ni˝
nieustanna tytaniczna walka wewnàtrz
maszyny. Nie ma potrzeby straszenia
laików, ˝e ich komputery w przysz∏o-
Êci b´dà ju˝ zawsze zamieszkane przez
„obcych”, nale˝a∏oby im raczej powie-
dzieç, ˝e obcych mo˝na próbowaç nie
wpuszczaç. Ró˝ne odmiany systemu
Unix majà wbudowane zabezpieczenia,
dzi´ki którym nie ka˝dy u˝ytkownik
mo˝e zmieniç zawartoÊci dowolnych
plików w dowolnym miejscu. Unix zo-
sta∏ w artykule wspomniany poÊrednio,
poprzez wzmiank´ o Robaku Morrisa,
który wykorzystywa∏ b∏´dy w syste-
mach zabezpieczeƒ Unixa (SunOS)
i VMS-a, nie atakowa∏ natomiast ani MS-
-DOS-a, ani MS-Windows – bo wtedy
ich praktycznie w Sieci nie by∏o. W ze-
sz∏ym roku po 10 latach pojawi∏ si´ jesz-
cze jeden wirus, który atakuje obecnie
najpopularniejszà odmian´ Unixa – Li-

nuxa. Dzi´ki zabezpieczeniom systemo-
wym stanowi raczej ciekawostk´ ni˝ re-
alne zagro˝enie [...].

Odmiany systemu Unix to mniej ni˝

10% systemów u˝ywanych na Êwiecie
zdominowanym przez ro˝ne odmiany
MS-DOS-a i MS-Windows (o powodach
takich a nie innych proporcji mo˝na by
d∏ugo mówiç), ale ich liczba szybko ro-
Ênie. Coraz bardziej popularny staje si´
Linux, którego liczb´ dzia∏ajàcych ko-
pii ocenia si´ na 5–6 milionów (...). JeÊli
uwzgl´dni si´ wy∏àcznie maszyny u˝y-
wajàce Internetu, proporcje b´dà troch´
dla Unixa korzystniejsze. (...)

Rafa∏ Maszkowski

[e-mail]

*

Artyku∏ dotyczy wirusów w Êrodo-

wisku MS-DOS i Windows 95, ponie-
wa˝ tam sà one najbardziej rozpo-
wszechnione. OczywiÊcie w jednym
artykule trudno jest dok∏adnie omówiç
wszystkie tematy i ka˝dego zadowoliç.
Niestety, problem nie polega na wy˝-
szoÊci jednego systemu operacyjnego
nad innym. Istota wirusa nie zale˝ny od
systemu operacyjnego. JeÊli u˝ytkow-
nik komputera ma prawo modyfikowaç
pliki (choçby tylko swoje w∏asne), to

problem wirusów jest aktualny. Ich brak
w odmianach systemu Unix nie bierze
si´ z jego wewn´trznej odpornoÊci, ale
z faktu, ˝e liczba instalacji nie przekro-
czy∏a jeszcze masy krytycznej.

Pierwsze wirusy komputerowe zosta-

∏y napisane i w kontrolowanych warun-
kach przetestowane w∏aÊnie na maszy-
nach z tym systemem. W latach
siedemdziesiàtych na podstawie tych
eksperymentów Fred Cohen obroni∏ pra-
c´ doktorskà. Nietrudno sobie wyobraziç
powstanie wersji MS-Office dla maszyn
z systemem Unix (wersja dla kompute-
rów Macintosh ju˝ istnieje). Z chwilà jej
powstania ponad 2000 obecnie grasujà-
cych makrowirusów mo˝e opanowaç na-
st´pne, zgodnie z Pana oszacowaniem,
5–6 mln maszyn. Nowe systemy niewàt-
pliwie spowodujà naturalne wymiera-
nie starych wirusów, nie ma jednak pod-
staw przypuszczaç, ˝e programiÊci b´dà
post´powaç bardziej etycznie. Metody
walki z wirusami te˝ b´dà si´ zmieniaç,
ale ca∏kowita eliminacja tego zagro˝enia
jest ma∏o prawdopodobna, a ju˝ na pew-
no nie za pomocà mechanizmów syste-
mów operacyjnych.

Dr Andrzej Kadlof

Instytut Informatyki

Uniwersytet Warszawski

Po co straszyç?

P

odana w lutowym numerze Âwiata
Nauki informacja o roli wiàzaƒ

wodorowych w strukturach DNA
[

W SKRÓCIE:

„Uk∏adanka z ATCG”] za-

wiera kilka nieÊcis∏oÊci. Po pierwsze, na-
zwa typowej formy drugorz´dowej,
w jakiej wyst´puje DNA, brzmi „po-
dwójna helisa”, a nie „podwójna spira-
la”. Po drugie, cytowany autor, Eric
Kool, w swych badaniach u˝ywa∏ tylko
analogu chemicznego nukleotydu z fa∏-
szywà (tj. w zamyÊle niezdolnà do
utworzenia wiàzaƒ wodorowych w ra-
mach pary Watsona-Cricka) tyminà, nie
zaÊ tyminà i adeninà. Po trzecie wresz-
cie, praca Koola [S. Moran, R. X. Ren, E.
T. Kool, Proc. Natl Acad. Sci. USA, 1997,
t. 94, ss.10506–10511) wcale nie pod-
wa˝y∏a poglàdu, i˝ wiàzania wodoro-
we sà istotne dla trwa∏oÊci podwójnej
helisy DNA. Wr´cz przeciwnie, wynika
z niej, i˝ umieszczenie w DNA „zasady
nukleinowej” niezdolnej do utworzenia
klasycznych wiàzaƒ wodorowych w ra-
mach pary Watsona-Cricka znacznie t´

helis´ destabilizuje. Kool sugeruje na-
tomiast (co zosta∏o przedstawione w
wymienionej notce), ˝e to „kszta∏t” za-
sady, a nie jej zdolnoÊç do tworzenia
„poprawnych” wiàzaƒ wodorowych
odgrywa g∏ównà rol´ podczas replika-
cji DNA. Enzym replikacyjny, polime-
raza, nie mia∏ wi´kszych trudnoÊci z po-
wieleniem nici DNA, zarówno gdy
„fa∏szywe” nukleotydy znajdowa∏y si´
w nici macierzystej, jak i kiedy mia∏y
byç w∏àczone do nici potomnej.

Odr´bnà sprawà, nie poruszanà we

wspomnianej notce, jest pytanie, czy
Kool mia∏ racj´. Chyba jednak nie... Jak
wykazali w b∏yskawicznie opublikowa-
nej i celnej ripoÊcie T. A. Evans i K. R.
Seddon (Chem. Commun., 1997, ss. 2023–
2034), rozumowanie Koola opiera si´ na
b∏´dnych za∏o˝eniach, a jego wnioski
dotyczàce „deprecjacji” wiàzaƒ wodo-
rowych sà fa∏szywe. Wed∏ug Evansa
i Seddona b∏´dy Koola polegajà na
przyj´ciu, i˝ fluorowany toluen (majàcy
udawaç tymin´) jest niepolarny oraz na

przeoczeniu faktu, ˝e „sfa∏szowana za-
sada” jest w istocie równie˝ zdolna do
utworzenia wiàzaƒ wodorowych, z tym
tylko, ˝e sà to wiàzania N–H...F oraz
C–H...N. Okazuje si´ wi´c, ˝e praca
Koola nie tylko nie podwa˝y∏a poglàdu
o roli wiàzaƒ wodorowych, ale wr´cz
dostarczy∏a dalszego dowodu na jego
poprawnoÊç.

Prof. dr hab. Mariusz Jaskólski,

Zak∏ad Krystalografii UAM

Centrum Badaƒ Biokrystalograficznych

IChB PAN

*

Termin „spirala” jest oczywiÊcie nie-

prawid∏owy i przemknà∏ si´ na nasze
∏amy nieszcz´Êliwym zrzàdzeniem lo-
su. Dzi´kujemy za pozosta∏e uwagi i
uÊciÊlenia.

(Red.)

A jednak wiàzania wodorowe...

WYK¸ADY Z ASTRONOMII

– na które zapraszaliÊmy Czytelników

w numerze marcowym – odbywaç si´

b´dà w podanych terminach

o godz. 17

00

.