Eugenika, najwyższy stopień postępowej

inżynierii społecznej

Autor: Art Carden, Steven Horwitz
Źródło:

fee.org

Tłumaczenie: Paweł Grodowski

Zgodnie z obowiązującą wersją historii

ery postępowej

, oświecone władze

wkroczyły do akcji i rozpoczęły regulację rynku dóbr, pracy oraz kapitału, dzięki
czemu uchroniły nieszczęsne masy przed niestałością nieograniczonego
kapitalizmu wolnorynkowego. Progresywiści wierzyli, że różnoracy eksperci

wzniosą się ponad własne interesy i wprowadzą mądre rozwiązania, dzięki
którym stworzone zostanie wspaniałe społeczeństwo. Będące wynikiem tego
przepisy BHP na poziomie stanowym, ograniczenie pracy dzieci oraz płace
minimalne przywróciły godność i bezpieczeństwo zdeptanych i wykorzystywanych
pracowników.

Pomimo powszechnego przyjęcia tej narracji tamtych wydarzeń istnieje

wiele powodów, by zastanowić się, czy we właściwy sposób opisuje ona
motywacje i nadzieje reformatorów ery postępowej. W

artykule opublikowanym

w 2005 r.

w czasopiśmie „Journal of Economic Perspectives” p.t. „Eugenics and

Economics in the Progressive Era” („Eugenika i ekonomia w erze postępowej” —
przyp. tłum.), ekonomista Thomas C. Leonard zaproponował zupełnie nowe
spojrzenie na źródła legislacji ery postępowej dotyczącej prawa pracy, oraz na
rzeczywiste intencje zwolenników tych zmian. W swoich pracach — do których
zalicza się między innymi

ważny artykuł z 2009 r.

, napisany wspólnie z

teoretykiem prawa Davidem E. Bernsteinem dla czasopisma „Law and
Contemporary Problems”, zatytułowany „Excluding Unfit Workers: Social Control
Versus Social Justice in the Age of Economic Reform” („Wykluczając niezdatnych
do pracy: społeczna kontrola kontra społeczna sprawiedliwość w epoce reform
gospodarczych” — przyp. tłum.) — Leonard wskazuje na to, że za tym, co wiele

osób postrzega jako reformy o charakterze humanitarnym, kryło się coś o wiele
gorszego.

Bernstein i Leonard twierdzą, że niektórzy z najbardziej prominentnych

wśród postępowych reformatorów byli „stronnikami ludzkiej nierówności”.
Popierali oni interwencje w gospodarkę jako sposób na osiągnięcie swojego
eugenicznego celu, czyli czystszej (białej) rasy ludzkiej, poprzez zlikwidowanie
możliwości otrzymania poważnej pracy przez osoby „nieodpowiednie”.
„Nieodpowiednimi” były nie tylko osoby o innym niż biały kolorze skóry
(zwłaszcza Afroamerykanie), lecz także „obłąkani”, imigranci (zwłaszcza z Europy
Środkowej i Wschodniej) oraz, w nieco innym sensie, także kobiety.

Innymi słowy to, co dziś uważamy za niepożądane konsekwencje

legislacji popieranej przez współczesnych, mających dobre intencje, choć
niekompetentnych pod względem ekonomicznym postępowców, było w
rzeczywistości pożądane przed stu laty przez niektórych z ich ideowych
przodków. Pierwsi ekonomiści progresywizmu znali skutki państwowych
interwencji, lecz uważali je za mile widziane.

Ekonomiści ery postępu, żyjący pod koniec XIX i na początku XX w.,

uważali nauki społeczne nie tylko za sposób badania i zrozumienia
społeczeństwa, lecz także za środek pozwalający nim zarządzać, oraz

kontrolować je. Pod koniec XIX w. pojawienie się darwinizmu oraz jego
akceptacja, połączone z coraz większą wiarą w to, że moc nauki oraz naukowego
zarządzania może rozwiązać problemy społeczne, doprowadziło do fascynacji
eugeniką, oraz możliwością wykorzystania polityki państwowej do zapewnienia
„przetrwania najsilniejszych”, a także czystości oraz siły rasy ludzkiej. Dla wielu
myślicieli przełomu XIX i XX wieku teoria Darwina stała się uzasadnieniem dla
wykorzystania siły państwa w celu wyeliminowania osób „niepożądanych” i
„nieodpowiednich” w podobny sposób, jak zrozumienie zasad ewolucji zmieniało
rolnictwo i hodowlę zwierząt. Kluby i towarzystwa eugeniczne powstawały w

zastraszającym tempie, a wielu wiodących intelektualistów początku XX wieku, w
tym niektórzy z dobrze znanych ekonomistów (takich jak

John Maynard Keynes

oraz

Irving Fisher

, prawdopodobnie nasłynniejszy w tym czasie amerykański

ekonomista), brało udział w ich działaniach i postrzegało swoją pracę przez
pryzmat eugeniki.

Eugenika i jej zamierzone konsekwencje
Słusznie czujemy grozę spoglądając dziś w przeszłość na ruch

eugeniczny. Jednak te same idee, które doprowadziły do stosowania

przymusowej sterylizacji, stanowiły także źródło ograniczeń w miejscu pracy.

Rynek pracy był bowiem miejscem, w którym zajmujący się eugeniką ekonomiści
mogli połączyć obydwa swoje zainteresowania. Już na początku zauważyli oni, że
prawo, które wykluczało osoby „nieodpowiednie” z rynku pracy pozwoliłoby na
osiągnięcie ich eugenicznych celów. Większość z tego typu przepisów została w
tym okresie wprowadzona na poziomie stanowym, lecz w

epoce New Dealu

to

samo rozumowanie często stosowano na poziomie federalnym.

Niech za przykład posłuży kwestia płacy minimalnej. Współcześnie

wydaje się nam, że ludzie ją popierają, gdyż uważają, iż płaca minimalna to

darmowy sposób na pomoc biednym. Klasyczni liberałowie od dawna krytykowali
tego typu regulacje twierdząc, że są one idealnym przykładem prawa
niezamierzonych konsekwencji, oraz dysonansu między zamierzeniami a
skutkami. Na konkurencyjnym rynku pracy każdy pracownik, który potrafi
wypracować pewną wartość, może zostać zatrudniony w zamian za
wynagrodzenie o wysokości nieprzekraczającej tej wartości. Nawet pracownicy o
ograniczonych umiejętnościach mogą zostać zatrudnieni. Płaca minimalna i inne
ustawowe korzyści tworzą kryterium minimalnej produktywności, przy której
dana osoba może otrzymać pracę, przez co zamyka się rynek dla tych, których

produktywność jest zbyt niska, by uzasadniała poniesione koszty.

Badania Leonarda wykazują, że niektórzy ze zwolenników płacy

minimalnej, w tym wielu gigantów rodzącej się profesji ekonomicznej, takich jak

John R. Commons

oraz

Richard T. Ely

, zdawało sobie sprawę z tego, do czego

doprowadzi ustanowienie płacy minimalnej, i uważało te skutki za coś
pozytywnego. Ponadto wielu postępowców i socjalistów, którzy nie byli
ekonomistami, takich jak

Eugene Debs

oraz

Beatrice

i

Sidney

Webbowie, także

popierało postulat wprowadzenia płacy minimalnej oraz inne interwencje na
rynku pracy, gdyż tego typu rozwiązania miały wyeliminować tych, którzy

zostaliby uznani za zbyt głupich lub leniwych, by konkurować w gospodarce
rynkowej — chodzi tu przede wszystkim o kobiety, imigrantów, oraz osoby o
czarnym kolorze skóry.

Jak pisze Leonard, „ekonomiści ery postępu (...) uważali, że utrata miejsc

pracy spowodowana wprowadzeniem płacy minimalnej była dla społeczeństwa
korzystna, gdyż wyświadczała mu eugeniczną przysługę, poprzez eliminowanie z
szeregów siły roboczej osób «niezatrudnialnych»”. Cytuje on także stwierdzenie
małżeństwa Webbów, według którego „bezrobocie nie jest oznaką choroby
społecznej, lecz tak naprawdę społecznego zdrowia”. Następnie przytacza

wypowiedź

Henry Rogersa Seagera

z Uniwersytetu Columbia, który stwierdził, że

płace minimalne były konieczne, by uchronić pracowników przed „męczącą
konkurencją pracownika dorywczego, oraz pracownika wędrownego”.

A.B. Wolfe, który został później prezesem American Economic Association

(Amerykańskiego Towarzystwa Ekonomicznego — przyp. tłum.), w swoim
artykule z 1917 r. zamieszczonym w „American Economic Review” napisał, jak
cytują Leonard i Bernstein, że „gdyby nieefektywni przedsiębiorcy zostali
wyeliminowani [dzięki płacy minimalnej], spotkałoby to także nieefektywnych
pracowników. Nie jestem skłonny do współczucia którejkolwiek z tych grup.

Eliminacja nieefektywnych jednostek jest w zgodzie z naszym tradycyjnym
naciskiem na wolną konkurencję, oraz z duchem i trendami współczesnej
ekonomii społecznej. Nie istnieje żadne panaceum, które mogłoby «uratować»
osoby niekompetentne chyba, że stałoby się to kosztem normalnych ludzi.
Stanowią oni obciążenie dla społeczeństwa i producentów gdziekolwiek by się nie
znajdowali”.

W kontekście początku XX w. w skład tej grupy wchodziły głównie osoby

o innym niż biały kolorze skóry, imigranci, kobiety, a także biali mężczyźni
fizycznie, lub umysłowo niepełnosprawni — te same grupy, które według

eugeników należących do ruchu progresywistów pogarszały jakość ludzkiej puli
genów. W przeciwieństwie do ich współczesnych następców, ówcześni zwolennicy
praw gwarantujących płacę minimalną nie łudzili się, co do skutków
proponowanych przez siebie rozwiązań; rozumieli oni dobrze i pragnęli
negatywnych konsekwencji, które będą wynikiem stosowania polityki
współczesnych postępowców, i których występowania starają się dowieść dzisiejsi
ekonomiści. Wielkim paradoksem ruchu popierającego płacę minimalną w
czasach ery postępowej jest to, że choć jego celem była eliminacja osób
„niezatrudnialnych”, w rzeczywistości przyczynił się on do zwiększenia ich liczby.

Leonard w swoich badaniach wykazuje także, że nawet zawodowi

ekonomiści — a wśród nich także ci, których nazwiskami nazywa się dziś nagrody
i sale wykładowe— myśleli o kwestiach takich jak płaca minimalna w sposób,
który był znacząco (a biorąc pod uwagę ich jednoznacznie rasistowskie cele
wręcz nieprzyzwoicie) antyekonomiczny. Zdaniem niektórych przedstawicieli
progresywizmu płace nie były determinowane przez krańcową produktywność,
lecz poziom życia, do którego przywykł dany pracownik. Konkurencja ze strony
kobiet, dzieci oraz członków „ras o niskich wynagrodzeniach” zagrażała godności
białych mężczyzn-głów rodzin, sile białych genów, a w końcu także samej tkance

społecznej. Leonard i Bernstein cytują socjologa

Edwarda A. Rossa

, który napisał,

że „Azjata nie może pracować lepiej niż Amerykanin, ale może żyć w gorszych
warunkach”. Jeżeli społeczeństwo miało przetrwać, biali mężczyźni-żywiciele
rodzin potrzebowali ochrony przed zewnętrzną konkurencją.

W dzisiejszych czasach ekonomiści twierdzą niekiedy, iż dotacje lub

rozszerzanie programów

negatywnego podatku dochodowego

, takich jak ulgi

podatkowe związane z uzyskanymi dochodami, są znacznie lepszymi sposobami
na pomoc ubogim, niż takie rozwiązania jak płaca minimalna. Leonard i Bernstein
wskazują, iż według działającego w erze postępowej ekonomisty

Royala Meekera

dotacje do płac były niepożądane właśnie dlatego, że doprowadziłyby do
zwiększenia zatrudnienia, zwłaszcza wśród „nieszczęśników”. Zaletą płacy
minimalnej miało być to, że zwiększała ona domniemaną godność białej siły
roboczej, odsuwając jednocześnie „nieszczęśników” i „niesprawnych” od pracy,
którą w innym przypadku by otrzymali. Płaca minimalna miała zwolenników
wśród jawnych rasistów, którzy chcieli za jej pomocą osiągnąć czysto
rasistowskie cele.

Kilka dekad później, pomimo szlachetniejszych intencji, rezultaty są wciąż

te same. W opublikowanym niedawno (2011 r. — przyp. tłum) artykule p.t.

”Unequal Harm: Racial Disparities in the Employment Consequences of Minimum
Wage Increases” („Nierównomierna krzywda: różnice rasowe w konsekwencjach
podwyższenia płacy minimalnej na rynku pracy” — przyp. tłum.) William Even i
David Macpherson twierdzą, że w stanach, w których ostatnio zwiększono płacę
minimalną, zmiany te kosztowały młodych Afroamerykanów więcej miejsc pracy
niż sama recesja. Polityczne posunięcia powinniśmy oceniać po rezultatach, a nie
po zamiarach. Jak powiedziałby ekonomista

Thomas Sowell

to, czy dana polityka

nazywana jest „miłosierną”, powinno zależeć od jej efektów, a nie deklarowanych
przez jej zwolenników celów.

Inne ingerencje w rynek pracy
Eugenika dostarczała rzekomo naukowego pretekstu dla wprowadzania

protekcjonistycznego ustawodawstwa — szczególnie restrykcji dotyczących
imigracji. Jej zwolennicy popierali takie ograniczenia, gdyż uważali, że
przedstawiciele „ras o niskich wynagrodzeniach” mogliby zagrozić nie tylko
standardowi życia białych, lecz także — poprzez krzyżowanie się z nimi — ich puli
genetycznej. Ich zdaniem imigranci oraz inni obcy (czytaj: Afroamerykanie)
spowodowaliby pogorszenie jakości siły roboczej, i zdeprawowaliby rasę.

Progresywiści popierali taki model społeczeństwa, w którym (biały) żywiciel

rodziny płci męskiej otrzymywał „rodzinne wynagrodzenie” wystarczające by
utrzymać swoją (białą) żonę oraz swoje (białe) dzieci. Zadaniem kobiet miało być
spełnianie roli „matek rasy”, natomiast dzieci miały być wychowywane w taki
sposób, aby żyć jak ich rodzice.

W swoim artykule opublikowanym w 2005 r. Leonard zauważył, że

ograniczenia pracy dzieci zostały wprowadzone w szczególności w tym celu, by
uniemożliwić klasom niższym wysyłanie swojego potomstwa do pracy. To
prawdopodobnie miało spowodować, że ich przedstawiciele pomyśleliby dwa

razy, zanim postaraliby się o dziecko, a także ograniczyłoby dochody tej grupy.

Progresywiści wykorzystali ten sam sposób, by ograniczyć szanse kobiet

na rynku pracy. Kobiety były postrzegane jako słabe — wymagające ochrony
przed rygorami miejsca pracy, oraz mające do spełnienia szczególną rolę
wydawania na świat potomstwa i zajmowania się domem jako „matki rasy”.
Kontrastowało to z przekonaniem o nadmiernym rozmnażaniu się przedstawicieli
innych ras, oraz imigrantów z miejsc takich jak południe lub wschód Europy.
Postępowi reformatorzy starali się nie dopuszczać kobiet do rynku pracy poprzez
wprowadzanie na poziomie stanowym różnych „ochronnych” przepisów, w tym

maksymalnych godzin pracy oraz płacy minimalnej, ustalonych na innym
poziomie, niż przepisy tego samego typu dotyczące mężczyzn. Sprawiło to, że
kobiety były mniej pożądanymi i droższymi pracownikami, co ograniczyło ich
uczestnictwo w zasobach siły roboczej — cel reformatorów został spełniony.

Zagrożenia lat 30. umożliwiły wprowadzenie dodatkowych utrudnień na

rynku pracy, których celem było wykluczenie „nieodpowiednich” pracowników.
Jak podają Leonard i Bernstein, Davis-Bacon Act

1

uchwalono „z zamiarem

uniemożliwienia wędrownym afroamerykańskim pracownikom, a także innym
osobom, konkurowania z białymi członkami związków zawodowych przy

federalnych projektach budowlanych”. Wzmocnienie polityki opartej o grupy
interesów było w epoce New Dealu wyraźnie widoczne w dość oczywistych
staraniach postępowców, mających na celu ochronę konkretnych grup interesów
przed konkurencją ze strony słabo opłacanych pracowników z Południa, to znaczy
Afroamerykanów, oraz innych „ras o niskich wynagrodzeniach”

W latach 30-tych kongresmen ze stanu Missouri John Cochran, członek

Partii Demokratycznej, stwierdził, że „otrzymał w ostatnich miesiącach wiele
skarg na firmy budowlane z Południa, które zatrudniały słabo opłacanych

1

Ustawa uchwalona w Stanach Zjednoczonych w 1931 r., która określiła minimalne

wynagrodzenie dla pracowników zatrudnionych przy robotach publicznych – przyp. tłum.

kolorowych mechaników i sprowadzały do pracy Południowców.” Wtórował mu
kongresmen Clayton Allgood (Partia Demokratyczna, Alabama): „Nawiązano do
firmy budowlanej ze stanu Alabama, która udała się do Nowego Jorku z
nielegalnie zatrudnionymi pracownikami. Taka jest rzeczywistość. Firma ta ma
tanią, kolorową siłę roboczą, którą transportuje i kwateruje w budach. To właśnie
tego typu siła robocza konkuruje z białymi pracownikami w całym kraju”.

Skutki ustaw takich jak National Industry Recovery Act (NIRA)

2

były

surowe. Leonard i Bernstein przywołują szacunki, wedle których „[zawarte w

NIRA] przepisy dotyczące płacy bezpośrednio lub pośrednio doprowadziły do
zwolnienia 500 tys. afroamerykańskich pracowników”. Piszą też, że „American
Federation of Labor (Amerykańska Federacja Pracy — przyp. tłum.) przypisała
sobie porażkę ustawy Fair Labor Standards Act (FLSA), w zapewnieniu niższej
płacy minimalnej na Południu”, co uniemożliwiło przepływ kapitału w tym
kierunku.

Postępowcy, współczesna lewica oraz ponura nauka
Ta historia może być odczytywana jako amerykańska wersja tego, co

wydarzyło się wcześniej w Anglii. David Levy pokazał, że ekonomia została
okrzyknięta „ponurą nauką”, gdyż przedstawiciele klasycznego liberalizmu w
ekonomii (tacy jak

J. S. Mill

) byli zwolennikami równości ras i wolnego rynku

pracy. Reakcyjni, należący do elity romantycy brytyjscy, tacy jak

Thomas Carlyle

i

John Ruskin

twierdzili, że wolny rynek, z leżącym u jego podstawy założeniem

równości, wyeliminowałby hierarchię rasową i doprowadził do „ponurej”
przyszłości mieszania się ras. To ekonomiczni klasyczni liberałowie zapewniali
intelektualne wsparcie dla takiej przyszłości.

Płynie z tego morał, iż pomimo ciągłych twierdzeń współczesnej lewicy,

że filozofia prorynkowa jest rasistowska, seksistowska i ksenofobiczna, historia
udowadnia, iż to klasyczni liberałowie/libertarianie byli zwolennikami równości i
przeciwnikami rasizmu, natomiast ci, którzy postrzegali rasy jako nierówne,
chętniej odwoływali się do wsparcia państwa, przede wszystkim w kontekście
rynku pracy. Pod tym względem dziedzictwo lewicy jest znacznie bardziej
niejednoznaczne, niż chcą przyznać jej przedstawiciele.

Pomimo swych odrażających poglądów na rasę i wykorzystanie państwa

do narzucania eugenicznej wizji przyszłości, reformatorzy ery postępowej mieli

2

Ustawa uchwalona w 1933 r. w celu stymulacji amerykańskiej gospodarki poprzez

regulacje dotyczące przemysłu oraz rynku pracy, w tym także te odnoszące się do płacy
minimalnej – przyp. tłum.

jedną,

istotną

przewagę

nad

swoimi

współczesnymi,

lewicowymi

odpowiednikami. Rozumieli oni, że wolne rynki, a zwłaszcza wolny rynek pracy,
są przeciwnikami rasizmu.