Kapitały (fundusze) własne banku - wielkość, struktura, znaczenie dla
banku
Kapitał własny to wyrażone w pieniądzu fundusze własne podmiotu gospodarczego, będące odpowiednikiem majątku stanowiącego jego własność.
Jednym z podstawowych wymogów stawianych założycielom banku jest zgromadzenie kapitału, którego wielkość powinna być dostosowana do rozmiarów i zakresu prowadzonej działalności. Minimalna kwota kapitału założycielskiego nie może wynosić mniej niż równowartość w złotych 5 mln ECU.
Wielkość kapitału własnego określa jego pozycję na rynku, w wielu przypadkach decyduje o wiarygodności finansowej. Większe zasoby finansowe umożliwiają zwiększenie zaangażowania finansowego banku w operacje aktywne. Wysoki kapitał umożliwia także pokrycie ewentualnych strat bez zachwiania podstaw egzystencji banku.
W zależności od formy prawnej banku, kapitałem własnym banku są:
w banku państwowym - fundusz statutowy, rezerwowy i zapasowy,
w banku w formie spółki akcyjnej - kapitał akcyjny oraz wszelkiego rodzaju fundusze rezerwowe i zapasowe,
w bankach spółdzielczych - fundusz udziałowy, zasobowy i rezerwowy
i inne fundusze zaliczone przez Prezesa NBP do funduszy własnych.
Niezależnie od formy własności kapitały własne banków dzieli się na cztery kategorie:
Fundusze (kapitały) własne podstawowe - kategoria I
Kapitał podstawowy,
Kapitał zapasowy,
Kapitały rezerwowe,
Fundusz majątku trwałego,
Niepodzielony zysk z roku ubiegłego.
Fundusze (kapitały) uzupełniające - kategoria II
Fundusz ryzyka,
Fundusz środków trwałych,
Fundusz postępu technicznego,
Fundusz inwestycyjny,
Fundusz dewizowy.
Zasoby stałe - kategoria III
Pożyczki partycypacyjne,
Zablokowane depozyty długoterminowe, kwalifikowane tylko za zgodą NBP
Inne składniki funduszy własnych - kategoria IV
Najistotniejszą grupę funduszy własnych stanowi grupa 1, gdyż stanowi ona do 50% możliwości angażowania się banku w działalność inwestycyjną na rynku kapitałowym.
Fundusze stanowiące II kategorię nie mogą być większe od 100% funduszy własnych podstawowych.
Zasoby stałe III kategorii nie mogą być większe niż połowa funduszy własnych podstawowych.
Przy wyliczaniu współczynnika wypłacalności fundusze II kategorii i zasoby stałe III kategorii nie mogą być brane pod uwagę w wielkościach większych nuż wielkość funduszy własnych podstawowych.
Suma funduszy własnych podstawowych oraz funduszy własnych II kategorii i zasobów stałych III kategorii daje fundusze własne brutto.
Chcąc ustalić fundusze własne netto należy od funduszy własnych brutto odjąć brakujące rezerwy na kredyty nieregularnej, straty z poprzedniego i bieżącego okresu sprawozdawczego oraz udziały kapitałowe w podmiotach finansowych. Tak obliczone fundusze własne netto odnoszone są w stosunku do sumy aktywów rynkowych i pozycji pozabilansowych, będących iloczynem kwot aktywów i pozycji pozabilansowych oraz stopy procentowej reprezentującej tzw. wagi ryzyka.
Banki usilnie starają się zwiększyć swoje fundusze własne. Jest to osiągane głównie:
Poprzez przeznaczenie znacznej części zysków netto na zwiększenie funduszy własnych,
Poprzez emisję akcji (w bankach akcyjnych) lub dotację (w bankach państwowych i komunalnych).
Udział kapitału własnego w kształtowaniu się sumy bilansowej jest stosunkowo mały (do ok. 10%) , wynika z tego, że większość środków jakimi dysponują banki, pochodzi ze źródeł obcych.
Mimo to spełnia wiele istotnych funkcji:
Funkcja założycielska: posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia przez odpowiednie władze na założenie banku.
Funkcja hamulca: działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału (wielkość jednego kredytu, wskaźnik Cooka),
Funkcja finansowa: kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych (majątku banku), a także długoterminowych inwestycji,
Funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat i osiągniętego zysku,
Funkcja tworzenia zaufania do banku: prezentacja wielkości kapitału jako miary solidności banku
2
1