Kalendarzowa  zima  ju¿  za  pasem.

Dnie  s¹  coraz  krótsze,  zmrok  zapada
wczeœnie,  a  s³oñce  wstaje  coraz  póŸniej.
Na  tak¹  porê  roku  przydatny  mo¿e  oka-
zaæ  siê  prosty  w³¹cznik  zmierzchowy.
Uk³ad  który  prezentujê  poni¿ej  jest  stary
jak œwiat, ale nie wszyscy m³odzi elektro-
nicy  go  znaj¹.  Jego  wielk¹  zalet¹  s¹  ele-
menty,  najbardziej  typowe,  które  mo¿na
bez trudu znaleŸæ w szufladzie lub szafce
ka¿dego chyba elektronika. 

Elementem  reaguj¹cym  na  œwiat³o

jest  zwyk³y  fotorezystor.  Wraz  z  rezysto-

rem  tworzy  on  dzielnik  napiêcia.  Zacie-
mniony  fotorezystor  przedstawia  sob¹
du¿¹  rezystancjê.  Zatem  napiêcie  dopro-
wadzone do wejœcia przerzutnika Schmit-
ta T1, T2 jest niskie. W takim stanie Tran-
zystor T1 jest nie wysterowany i na jego
kolektorze  wystêpuje  napiêcie  wysokie
wprowadzaj¹c  tym  samym  tranzystor  T2
w stan przewodzenia. Poci¹ga to za sob¹
nasycenie  tranzystora  T3  i  w³¹czenie
przekaŸnika zapalaj¹cego ¿arówkê.

Gdy na fotorezystor pada œwiat³o je-

go rezystancja znacz¹co maleje, co powo-

duje  wzrost  napiêcia  na
wejœciu  przerzutnika.  T1
zostaje 

wysterowany, 

a  T2  i  T3  zablokowany.
PrzekaŸnik wy³¹cza siê ga-
sz¹c ¿arówkê. 

Próg  zadzia³ania  prze-

rzutnika  jest  zmienny.
Oznacza  to  ¿e  przy  wzro-

œcie napiêcia wejœciowego do zmiany sta-
nu  uk³adu  jest  potrzebne  ok.  2,5 V, 
a  spadku  napiêcia  wejœciowego  zmiana
nastêpuje  przy  wartoœci  ok.  1,5  V.  Efekt
ten  uzyskano  poprzez  zastosowanie
sprzê¿enia emiterowego tranzystorów T1
i T2, wprowadzanego rezystorem R4

Ró¿nice  poziomów  prze³¹czania

przerzutnika  eliminuj¹  oscylacjê  uk³adu
(chwilowe w³¹czanie i wy³¹czanie œwiat³a
na granicy zadzia³ania. Dodatkowo uk³ad
posiada cz³on ca³kuj¹cy (opóŸniaj¹cy) R1,
C1 który eliminuje zmianê stanu przeka-
Ÿnika przy krótkotrwa³ym oœwietleniu fo-
torezystora.

Potencjometr  P1  przeznaczony  jest

do regulacji progu zadzia³ania uk³adu. 

Pocz¹tkuj¹cym  elektronikom  nie  po-

lecam  zmieniania  wartoœci  elementów,
gdy¿ przerzutniki Schmitta bywaj¹ kapry-
œne i czasami nawet niewielka zmiana re-
zystancji  (na  poziomie  20%)  mo¿e  spo-
wodowaæ,  ¿e  uk³ad  przestanie  dzia³aæ.
Uk³ad  przerzutnika  wynalaz³  O.  H.
Schmitt w 1938 r. w czasach, gdy królo-
wa³y lampy elektronowe, a fizycy biedzili
siê nad pierwszymi pó³przewodnikami.

Pomys³y uk³adowe - w³¹cznik

zmierzchowy

6,8k

130W

100k

470mF

D1÷D2 – 1N4148

8A/12V

Pk1

T3

D2

620W

BC547B

T2

R5

R4

3,9k

T1

BC547B

R1

2,4k

P1

C1

¯

220V

~

47mF

C2

BC557B

D1

220W

R8

R7

3k

R6

FOTOREZYSTOR

100k

FR1

R3

2k

R2

+9÷12V

T

Rys. 1 Schemat ideowy prostego w³¹cznika zmierzchowego

à

B.O.