Kalendarzowa zima ju¿ za pasem.

Dnie s¹ coraz krótsze, zmrok zapada
wczeœnie, a s³oñce wstaje coraz póŸniej.
Na tak¹ porê roku przydatny mo¿e oka-
zaæ siê prosty w³¹cznik zmierzchowy.
Uk³ad który prezentujê poni¿ej jest stary
jak œwiat, ale nie wszyscy m³odzi elektro-
nicy go znaj¹. Jego wielk¹ zalet¹ s¹ ele-
menty, najbardziej typowe, które mo¿na
bez trudu znaleŸæ w szufladzie lub szafce
ka¿dego chyba elektronika.

Elementem reaguj¹cym na œwiat³o

jest zwyk³y fotorezystor. Wraz z rezysto-

rem tworzy on dzielnik napiêcia. Zacie-
mniony fotorezystor przedstawia sob¹
du¿¹ rezystancjê. Zatem napiêcie dopro-
wadzone do wejœcia przerzutnika Schmit-
ta T1, T2 jest niskie. W takim stanie Tran-
zystor T1 jest nie wysterowany i na jego
kolektorze wystêpuje napiêcie wysokie
wprowadzaj¹c tym samym tranzystor T2
w stan przewodzenia. Poci¹ga to za sob¹
nasycenie tranzystora T3 i w³¹czenie
przekaŸnika zapalaj¹cego ¿arówkê.

Gdy na fotorezystor pada œwiat³o je-

go rezystancja znacz¹co maleje, co powo-

duje wzrost napiêcia na
wejœciu przerzutnika. T1
zostaje

wysterowany,

a T2 i T3 zablokowany.
PrzekaŸnik wy³¹cza siê ga-
sz¹c ¿arówkê.

Próg zadzia³ania prze-

rzutnika jest zmienny.
Oznacza to ¿e przy wzro-

œcie napiêcia wejœciowego do zmiany sta-
nu uk³adu jest potrzebne ok. 2,5 V,
a spadku napiêcia wejœciowego zmiana
nastêpuje przy wartoœci ok. 1,5 V. Efekt
ten uzyskano poprzez zastosowanie
sprzê¿enia emiterowego tranzystorów T1
i T2, wprowadzanego rezystorem R4

Ró¿nice poziomów prze³¹czania

przerzutnika eliminuj¹ oscylacjê uk³adu
(chwilowe w³¹czanie i wy³¹czanie œwiat³a
na granicy zadzia³ania. Dodatkowo uk³ad
posiada cz³on ca³kuj¹cy (opóŸniaj¹cy) R1,
C1 który eliminuje zmianê stanu przeka-
Ÿnika przy krótkotrwa³ym oœwietleniu fo-
torezystora.

Potencjometr P1 przeznaczony jest

do regulacji progu zadzia³ania uk³adu.

Pocz¹tkuj¹cym elektronikom nie po-

lecam zmieniania wartoœci elementów,
gdy¿ przerzutniki Schmitta bywaj¹ kapry-
œne i czasami nawet niewielka zmiana re-
zystancji (na poziomie 20%) mo¿e spo-
wodowaæ, ¿e uk³ad przestanie dzia³aæ.
Uk³ad przerzutnika wynalaz³ O. H.
Schmitt w 1938 r. w czasach, gdy królo-
wa³y lampy elektronowe, a fizycy biedzili
siê nad pierwszymi pó³przewodnikami.

Pomys³y uk³adowe - w³¹cznik

zmierzchowy

6,8k

130W

100k

470mF

D1÷D2 – 1N4148

8A/12V

Pk1

T3

D2

620W

BC547B

T2

R5

R4

3,9k

T1

BC547B

R1

2,4k

P1

C1

¯

220V

~

47mF

C2

BC557B

D1

220W

R8

R7

3k

R6

FOTOREZYSTOR

100k

FR1

R3

2k

R2

+9÷12V

T

Rys. 1 Schemat ideowy prostego w³¹cznika zmierzchowego

à

B.O.