Kalendarium dziejów Bełchatowa

ok. 1500 p.n.e. – najstarsze ślady osadnictwa pochodzące z naszego regionu sięgają okresu

tzw. kultury łużyckiej

1391 – pierwsza historyczna wzmianka o Bełchatowie; Bełchatów należał wówczas do rodu

Grzymalitów. Od 1405 r. przyjęli oni nazwisko Bełchaccy, legitymując się herbem Topór

17 kwiecień 1617 – dzięki fundacji Mikołaja i Zofii Kowalewskich (herbu Prus III) powstał

klasztor franciszkanów

1624 – Za zezwoleniem nuncjusza apostolskiego dobra kościelne konsekrował franciszkanin i

biskup krakowski Adam Goski. Kościół był pod wezwaniem św. Jacka Odrowąża. Pierwszym

gwardianem bełchatowskim był o. Bogusław Paruliusz. W ten sposób Bełchatów stał się wsią

kościelną i siedzibą franciszkanów

1737 – Franciszek Rychłowski (herbu Nałęcz) – kolejny właściciel Bełchatowa – uzyskał

przywilej urządzania targów i jarmarków. Bełchatów dzielił już tylko jeden krok od

otrzymania praw miejskich.

1743 – nadanie praw miejskich przez Augusta III Sasa. Franciszek Rychłowski uzyskał

formalny przywilej, tj. prawo nazywania Bełchatowa miastem

25 lipca 1731 – oficjał i sufragan gnieźnieński franciszkanin Józef Kraczkowski, nadaje

kościołowi potrójne wezwanie: Narodzenia Najświętszej Marii Panny, św. Jacka i św.

Bonawentury. Natomiast w 1743 r. dokończono budowę wieży kościelnej, a siedem lat

później przebudowano drewniany klasztor na murowany powstały na miejscu drewnianych

zabudowań; na podstawie klasztornej kroniki zgonów i wykazów pogłównego można określić

liczbę mieszkańców na około 120 osób (kilkanaście osób szlachty, około 70 chłopów, kilka

rodzin emigrantów ze Śląska, Saksonii, kilka rodzin żydowskich)

1801 – Józef Kaczkowski zakłada pierwszą manufakturę włókienniczą w Bełchatowie

1805/1806 – w mieście wybuchła epidemia cholery, która pochłonęła 30 % ludności

Bełchatowa. Cmentarzem cholerycznym były tereny obecnego kościoła przy ul.

Czyżewskiego.

1820 – Bełchatów stał się własnością rodziny Kaczkowskich (herbu Świnka) na zasadzie aktu

kupna

1820 – dzięki intensywnemu rozwojowi włókiennictwa Bełchatów znalazł się w wykazie

„Miast fabrycznych Królestwa Polskiego”, objętych dekretem namiestnika z 18 września

1820 r. W tym czasie istniało w mieście 30 warsztatów sukienniczych.

22 marzec 1821 – opis Bełchatowa, sporządzony przez Leona Kaczkowskiego, w którym

czytamy m.in.: 352 mieszkańców, w mieście znajduje się kościół, bożnica i kirkut, fabryki

sukienne, postrzygalnie, folusz, farbiarnie, olejarnia, garbarnia, warsztaty rzemieślnicze

(szewcy, krawce, rymarze, kowale i bednarze)

1830–1831 – w czasie powstania listopadowego syn Józefa Kaczkowskiego – Stanisław

(poseł na sejm Królestwa Polskiego) jako członek liberalnej opozycji sejmowej (pod

przywództwem braci Wincentego i Bonawentury Niemojewskich) miał duży wpływ na wybór

dowódców powstania. Syn Stanisława – 21 – letni Ludwik Kaczkowski brał czynny udział w

powstaniu. Wstąpił do gwardii ruchomej województwa kaliskiego w stopniu podporucznika i

był przez jakiś czas komendantem Sieradza

1830–1832 – z inicjatywy Stanisława Kaczkowskiego wybudowany został kościół

ewangelicki przy dzisiejszej ulicy 19 stycznia

1837 – konsekracja kościoła ewangelickiego i założenie parafii ewangelickiej

1843 – staraniem Stanisława Kaczkowskiego zawiązane zostało Towarzystwo Szkoły

Elementarnej w Bełchatowie, następnie utworzona została szkoła katolicka, która liczyła 172

uczniów wszystkich wyznań

1847 – Car Mikołaj I z chwilą nowego podziału Królestwa Polskiego na 5 guberni nakazał

przywrócić miastom herby. W roku 1847 powstał w związku z tym tzw. „Album Heroldii”,

obejmujący herby 455 „nowych” miast. Był wśród nich i herb Bełchatowa, przedstawiający

Adama i Ewę przy drzewie oplecionym przez węża

1848 – założenie pierwszej apteki, której właścicielem był Piotr Cisarzewski

1852 – otwarcie szkoły ewangelickiej, w której uczyło się 148 dzieci z Bełchatowa i

najbliższych wiosek

1860 – na podstawie zestawienia ludności, sporządzonego przez burmistrza Majewskiego:

Żydzi stanowili 76% mieszkańców Bełchatowa, Polacy – 22%, Niemcy – 2%; miasto

posiadało rynek i dwie ulice: Piotrkowską i Pabianicką – żadna z nich nie była wybrukowana.

22 stycznia 1863 – w Królestwie Polskim wybucha powstanie styczniowe. Decyzję o

rozpoczęciu działań powstańczych w rejonie Bełchatowa ogłosił Józef Oxiński. W okolicach

doszło do kilku potyczek powstańców z Rosjanami m.in. w miejscowościach Lipy,

Kaszewice, Wólka Łękawska. Walczących wspomogli materialnie Kaczkowscy – właściciele

Bełchatowa (po upadku powstania utracili swój majątek).

1864 – kasacja zakonu franciszkańskiego

10 września 1870 – w tym dniu Bełchatów przestał być miastem, jako osada został oddany

pod zarząd gminy Bełchatówek. Nowym wójtem został August Felker

1876 – licytacja majątku Kaczkowskich. Cenny księgozbiór rodzinny trafił do Biblioteki

Jagiellońskiej. Kolejnymi właścicielami majątku byli: Ernst Ludendorf, Reinhold Spiller

1887 – przybycie do Bełchatowa rodziny Hellwigów z Tuszyna (Bawarczyków z

pochodzenia). Henryk Hellwig kupił nieruchomości i ziemie należące do Kaczkowskich. Na

terenie majątku założył browar

1890 – w Bełchatowie mieszkało 2600 mieszkańców, w tym 2000 Żydów

1893 – gmina żydowska wybudowała murowaną synagogę przy ul. Ewangelickiej (obecnie

19 stycznia)

1893 – utworzenie parafii katolickiej (jej pierwszym proboszczem był ksiądz Leon Zaremba),

od tej chwili przez następne 45 lat koegzystowały trzy parafie trzech wyznań i narodowości

1901 – powstała pierwsza mechaniczna tkalnia, której właścicielem był Perec Frajtag

6 grudnia 1901 – rozpoczęła działalność Straż Ogniowa Ochotnicza

1905 –

w Bełchatowie dochodzi do jednej z największych manifestacji rewolucyjnych

w regionie. Wystąpieniom przewodził ksiądz Jan Żak, proboszcz z Łobudzic k/Zelowa.

Domagano się m.in. spolszczenia szkół i urzędów.

1906 – zostało założone Koło Polskiej Macierzy Szkolnej, którego przewodniczącą była

Bronisława Hellwigowa

1914 - w pierwszych miesiącach I wojny światowej Bełchatów przeżywał kilkakrotną

zmianę frontu. W sierpniu 1914 po krótkich walkach pod Borowskimi Górami w miasteczku

pojawili się Niemcy. Wyparli ich Rosjanie. Po grudniowych walkach z wojskami austriackimi

utracili zajmowane tereny. Przez resztę wojny Bełchatów pozostawał pod okupacją austriacko

– węgierską. Przynależał do obwodu piotrkowskiego i zarządzany był przez komendę

obwodową w Piotrkowie Trybunalskim – Kreiskommando

1915 – w mieście powstał jeden z 15 obwodów Polskiej Organizacji Wojskowej przynależny

do V Okręgu POW w Piotrkowie Trybunalskim. Do Bełchatowa, jako instruktor POW

przyjeżdżał przyszły prezydent Warszawy Stefan Starzyński.

1 września 1917 – rozpoczęło działalność Miejskie Gimnazjum Koedukacyjne Polskiej

Macierzy Szkolnej

11 listopada 1918 – Polska odzyskała niepodległość

1924 – już w pierwszych miesiącach niepodległości zapadła uchwała o wyodrębnieniu miasta

Bełchatowa. Za zgodą Wydziału Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim, od 1921 r.

Bełchatów prowadził samodzielną gospodarkę finansową, niezależną od gminy Bełchatówek.

Rozporządzeniem Rady Ministrów 22 grudnia 1924 r. Bełchatów odzyskał prawa miejskie.

Liczył w tym czasie 12 ulic, 2770 morgów gruntu i 7200 mieszkańców

26 kwietnia 1925 – organizacyjne posiedzenie Rady Miejskiej miasta Bełchatowa w sali

Straży Ogniowej w czasie którego zapadły najważniejsze uchwały m.in. wybrano burmistrza,

jego zastępcę i trzech ławników. Pierwszym burmistrzem został Ludwik Bryłka

1929–1933 – w Bełchatowie odbyło się ogólnie 15 strajków o zasięgu lokalnym i dwa w skali

okręgu, w których uczestniczyło 1640 włókniarzy

14 stycznia 1937 – uchwałą Rady Miejskiej nadano miastu Bełchatów herb, który

przedstawia Adama i Ewę przy rajskim drzewku, wokół którego pnia opleciony jest wąż

1939 – w dniach 3 – 5 września trwała obrona odcinka Księży Młyn - Borowskie Góry –

Rozprza przez zgrupowanie płk Ludwika Czyżewskiego. 6 września do miasta wkroczyły

pierwsze oddziały niemieckie. Przez pierwsze pół roku Bełchatów należał do utworzonej

26.10.1939 Generalnej Guberni, ale na żądanie miejscowych Niemców został przyłączony do

Kraju Warty i znalazł się w rejencji łódzkiej. Granica przebiegała przez Mzurki na wschód od

Bełchatowa, wskutek czego został on oddzielony od powiatu piotrkowskiego, a przyłączony

do powiatu łaskiego.

1942 – w marcu aresztowano pierwszych członków AK, których rozstrzelano w drodze do

aresztu, na terenie dzisiejszego boiska Liceum Ogólnokształcącego im. W. Broniewskiego

11 sierpnia 1942 – rozpoczęto likwidację bełchatowskiego getta, ponad 5000 Żydów

wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem i do getta w Łodzi.

19 styczeń 1945 – wkroczenie do miasta oddziałów ACz 1 Frontu Ukraińskiego. Po przeszło

pięcioletniej okupacji miasto liczyło 3, 5 tysiąca mieszkańców.

1945 – usuwanie zniszczeń wojennych, organizacja od podstaw instytucji administracyjnych

i usługowych. Otwarta została nowa szkoła średnia – Miejskie Gimnazjum Koedukacyjne

1956 – utworzenie powiatu bełchatowskiego. Decyzją rady Ministrów ze stycznia 1958 r.

Bełchatów awansował do rangi miasta powiatowego. Od tej chwili nastąpił szybki rozwój

urbanistyczny samego miasta. Rozpoczęto wiele znaczących inwestycji.

1957–1961 – budowa Bełchatowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego. Była to

największa inwestycja przemysłowa w tym okresie. Zakłady posiadały nowoczesną tkalnię i

przędzalnię, dawały zatrudnienie ponad 2 300 osobom

1960 – odkrycie złóż węgla brunatnego. W dniu 9 grudnia 1960 r. Przedsiębiorstwo

Poszukiwań Naftowych wykonało otwór badawczy GEO 2 w Piaskach koło Bełchatowa.

Następnie wykonano około 60 odwiertów i na tej podstawie zasoby węgla brunatnego złoża

“Bełchatów” oszacowano na 2 156 000 000 ton. Prace badawcze wykonał zespół Zakładu

Węgli Brunatnych Instytutu Geologicznego pod kierownictwem prof. Edwarda Ciuka.

1975 – decyzja rządu o rozpoczęciu budowy Zespołu Górniczo – Energetycznego

„Bełchatów”

1977 – włączenie do miasta Binkowa, Grocholic, Politanic, części Dobrzelowa i

Domiechowic

1977 (grudzień) – o godz. 15.10 rusza kolejowe połączenie na linii Piotrków-Rogowiec (48

km)

1977 – otwarcie klubu „Energetyk”

1977– nowy klub sportowy w Bełchatowie GKS „Węgiel Brunatny” – sekcja piłki nożnej;

drużyna piłkarska została przejęta ze „Skry”.

1978 – BOP zajmuje powierzchnię 1000 tys. hektarów

1978 – powstanie Dyskusyjnego Klubu Filmowego

1979 – pierwsze obchody Dni Bełchatowa (25, 26, 27 maja); inicjatorzy: władze miasta i

Miejski Dom Kultury

1980 – w Bełchatowie jest 27 664 mieszkańców

1980 – wydobycie pierwszego węgla

1980 – uroczyste otwarcie Bełchatowskich Zakładów Przemysłu Gumowego „Stomil”

1980 – utworzono Bełchatowski Park Zoologiczno-Przyrodniczy

1980 – utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy NSZZ “Solidarność” z siedzibą

przy KWB w Bełchatowie, do którego przystąpiła część zakładów z terenu BOP; MKZ

podporządkował się MKZ – owi działającemu przy Hucie Katowice

1981 – synchronizacja I bloku energetycznego

1981 – reorganizacja struktur „Solidarności” na terenie BOP – u; na mocy porozumienia z/s

przy KWB „Bełchatów” oraz niektórych zakładów z terenu Zagłębia postanowiono o

przystąpieniu 18 zakładów do Regionu NSZZ „Solidarność” Ziemi Piotrkowskiej; MKZ z/s

przy KWB wystąpił z MKZ – u przy Hucie Katowice; przewodniczącym KZ NSZZ

„Solidarność” był Stefan Borysewicz

1981 – strajk ostrzegawczy zakładów BOP

1981 – internowano Stefana Borysewicza; nie powiodła się próba zatrzymania Stanisława

Knasia (członka KZ NSZZ „Solidarność”)

1981–1982 – na terenie BOP redagowane i kolportowane są biuletyny podziemne :

„Solidarność Wojenna” sygnowane przez „Solidarność” bełchatowską

1982 – aresztowano pracowników BZPB z kolportaż „Solidarności Wojennej”

1982 – zatrzymano 14 osób, którym zarzucono tworzenie nielegalnej organizacji, której celem

było redagowanie i kolportaż ulotek

1985 – w siedzibie klubu „Pod kielnią” powstaje Osiedlowy Dom Kultury „Piwnica”

1986 – oddanie do użytku szpitala rejonowego

1986 – Bełchatów miastem prezydenckim; w tym roku Bełchatów przekroczył liczbę 50 tys.

mieszkańców; pierwszym prezydentem Bełchatowa został Stanisław Wojtasik.

1988 – na mocy uchwały RM przestał istnieć Centralny Okręg Energetyczny, a wchodząca w

jego skład Elektrownia Bełchatów uzyskała samodzielność i stała się przedsiębiorstwem

użyteczności publicznej

1989 – powołanie Komitetu Organizacyjnego NSZZ „Solidarność” w Elektrowni Bełchatów

1989 – strajk w KWB „Bełchatów; powstaje Komitet Strajkowy z Ryszardem Brzuzym –

przewodniczącym kopalnianej „Solidarności”

1989 – wybory do organów samorządowych w Elektrowni Bełchatów

1989 – nadanie bełchatowskiemu szpitalowi imienia Jana Pawła II

1989 – wybory do Sejmu i Senatu; mandat poselski uzyskał Ryszard Brzuzy – pracownik

KWB „Bełchatów”

1989 – strajk w Elektrowni Bełchatów; 16 sierpnia powstały Komitety Strajkowe Solidarności

i Związków Zawodowych pracowników Elektrowni Bełchatów;17 sierpnia powołano

Międzyzakładowy komitet Strajkowy, który wysunął listę 13 postulatów; akcja protestacyjna

została poparta przez Komitet Organizacyjny Związku zawodowego Inżynierów i techników;

23 sierpnia podpisano porozumienie z przedstawicielami rządu

1989 – odbyły się wybory do komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” Elektrowni

Bełchatów; przewodniczącym komisji został Kazimierz Siudy

1989 – w Elektrowni Bełchatów powołane został Krajowe Porozumienie Rad Pracowniczych

Elektrowni i Elektrociepłowni Zawodowych z siedzibą w Bełchatowie

1990 – w Bełchatowie mieszka 57 698 osób

1990 – Miejska Rada Narodowa przyjęła rezygnację Stanisława Wojtasika ze stanowiska

prezydenta Bełchatowa, powołując jednocześnie na to stanowisko Tomasza Karolaka

1990 – minister budownictwa podjął decyzję o podziale Kombinatu Budowy Elektrowni w

Bełchatowie na kilka mniejszych przedsiębiorstw

11 listopada 1990 – uroczystość powtórnego odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej

poległym żołnierzom POW

1990 – odbyły się wybory do samorządów lokalnych; przewodniczącym RMB został wybrany

Józef Węgrzyński; na stanowisko prezydenta miasta RM powołała Edwarda Olszewskiego

1990 – zebranie Delegatów Samorządu Załogi Elektrowni bełchtaów unieważniło wybory do

organów samorządowych z 4 kwietnia 1989 roku. Nowe wybory odbyły się 4 i 18

października 1990 r.; przewodniczącym wybrano Jana Świderskiego

1990 – Rada Miejska podjęła decyzję o likwidacji Przedsiębiorstwa Usług Inwestycyjnych w

Bełchatowie

1990 – KS NSZZ „Solidarność” KWB ogłosił gotowość strajkową; 15 listopada akcję

protestacyjną (głównie na tle płacowym) ogłosił ZZ Pracowników Górnictwa KWB

1990 – pierwszy numer Bełchatowskiego Tygodnika Popularnego „Megawat – Tydzień”

1991 – RM w Bełchatowie podjęła uchwałę o likwidacji przedsiębiorstw komunalnych:

MPEC, PEDM, BPBO; na kolejnej sesji zlikwidowano również PGKiM; na miejsce

zlikwidowanych przedsiębiorstw utworzono jednoosobowe spółki z o.o.

1991 – do rejestru Stowarzyszeń w Sądzie Wojewódzkim w Piotrkowie Trybunalskim zostało

wpisane Stowarzyszenie Przyjaciół Bełchatowa

1991 – od początku czerwca Bełchatów został włączony do automatycznego ruchu

telekomunikacyjnego

1991 – piłkarska drużyna seniorów GKS Bełchatów awansowała do II ligi

1991 – w Bełchatowie uruchomione zostało nowe targowisko miejskie przy ul. Wojska

Polskiego

1991 – otwarto Liceum Społeczne; zmniejszyła się ilość placówek przedszkolnych o 7

1991 – na Słoku odbył się finał Motorowodnych Mistrzostw Polski

1991 – uruchomiony został Punkt Konsultacyjny UŁ

27 października 1991 – wybory do parlamentu RP; w sejmie Bełchatów reprezentowany jest

przez Jerzego Orłowskiego (KLD), w senacie przez Tomasza Jagodzińskiego (niezależny).

W rejonie bełchatowskim najwięcej głosów uzyskał Tadeusz Rozpara (SLD) przed Janem

Skrobiszem (KPN)

1992 – w Bełchatowie mieszka 58 314 mieszkańców

1992 – powstanie Radia „Bełchatów”

1992 – powstała grupa poetycka „18.05”

1992 – BZPG „Stomil” został przekształcony w jednoosobową spółkę akcyjną skarbu

państwa

1992 – dworek Olszewskich siedzibą Młodzieżowego Domu Kultury „Ruina” w Bełchatowie

1992 – rozpoczęła działalność Straż Miejska Bełchatowa

1992 – w Bełchatowie powstało Koło Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

1992 – Rada Miejska w Bełchatowie podjęła uchwałę w sprawie utworzenia w naszym

mieście pierwszej samorządowej przychodni zdrowia

1992 – emisję programów lokalnych rozpoczęła Telewizja Bełchatów

1992 – odbyło się zebranie założycielskie Agencji Rozwoju Regionalnego w Bełchatowie

1993 – Bełchatów przystąpił do Związku Miast Polskich

1993 – Rada Miejska przyznała pierwszy tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Bełchatowa”;

tytuł ten otrzymał m.in. łodzianin Apoloniusz Zawilski, autor monografii pt. „Bełchatów i

jego historyczne awanse”

1993 – na posiedzeniu zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Bełchatowa powołano Komitet

Założycielski bełchatowskiego Muzeum Regionalnego

1994 – utworzenie Muzeum Regionalnego

1994 – Bełchatowska Inicjatywa Społeczna powstaje jako Komitet Wyborczy przed

wyborami samorządowymi, jako stowarzyszenie BIS zarejestrowano w 1995 roku

1994 – wybory samorządowe wygrywa koalicja BIS i SLD; prezydentem - Tadeusz Rozpara

(SLD), przewodniczącym RM – Stanisław Drozdowski (BIS)

1995 – I Miejska Olimpiada Sportowa Dzieci i Młodzieży

1995 – z inicjatywy Stanisława Tomasza Kuśmierka – wiceprezydenta Bełchatowa powstaje

stowarzyszenie „Bełchatów – Mała Ojczyzna”

1996 – powstaje Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej „Zgrzyt”

1997 – w Bełchatowie odbył się Międzynarodowy Kongres Energia 2000

1998 – wybory do Rady Miejskiej Bełchatowa wygrała koalicja SLD – BIS (III kadencja);

prezydentem został Tadeusz Rozpara,

1998 – Sąd Gospodarczy w Piotrkowie zarejstrowal spółkę akcyjną: Kopalnia Węgla

Brunatnego “Bełchatów”

1999 – od 1 stycznia przestały funkcjonować Urzędy Rejonowe, ich miejsce zajęły powiaty

(w granicach powiatu bełchatowskiego znalazła się gmina Rusiec)

1999 – Rada Pracownicza Elektrowni „Bełchatów” wyraziła zgodę na przekształcenie

przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną

1999 – wybrany został nowy Zarząd Miasta; wiceprezydentami zostali – Stanisław

Półchłopek (BIS) i Jan Wieczorkiewicz (SLD)

2001 – powołane zostaje Porozumienie Lokalnych Ugrupowań Społecznych (PLUS) w skład

którego weszły: Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Regionalne Stowarzyszenie Społeczno -

Kulturalne, Organizacja Społeczno – Wychowawcza „Strzelec”, Liga Miejska i Wiejska

2002 – wybory samorządowe; w wyborach do Rady Miejskiej w Bełchatowie wygrała

koalicja SLD - UP , w wyborach do Rady Powiatu Ziemia Bełchatowska - PLUS

2002 – w pierwszych bezpośrednich wyborach prezydenckich prezydentem zostaje Marek

Chrzanowski (PLUS): wybrano wiceprzewodniczących RM – Dariusz Matyśkiewicz (PLUS)

i Piotr Kopek (wybrany z listy SLD, popierany przez Ziemię Bełchatowską)