162

Co zły duch może zniewolić w człowieku

Najpierw trzeba mocno podkreślić, że zasadniczo ochrzczeni są

zachowywani przez Boga od takich ataków diabelskich, które prowadzą

do zniewolenia czy opętania, oczywiście poza wypadkami dopustu

Bożego dla wydoskonalenia człowieka. Zatem dzieci i młodzież

wychowani w rodzinie chrześcijańskiej winni być ochronieni od zła, co

nie przekreśla jednak ich wolnej woli.

Niestety, w wypadku, gdy przodkowie (szczególnie rodzice)

byli uwikłani w sprawy demoniczne, okultystyczne lub trwali uparcie w

grzechach czy uprawiali bałwochwalstwo, ich dzieci, choć ochrzczone,

mogą już od poczęcia doświadczać mocniejszych ataków Złego i

skłonności do zła. Zazwyczaj w wypadku, gdy małe dziecko lub

nastolatek interesuje się satanizmem czy mocno wchodzi w analogiczne

zło, od początku pasjonuje się złem, trzeba zazwyczaj upatrywać

początków tego w życiu przodków lub we wcześniejszym okresie życia

człowieka.

Trzeba przy tym dopowiedzieć, że nie chodzi o dziedziczenie

osobistych grzechów przodków, bo dziecko jedynie rodzi się w stanie

grzechu pierworodnego. Chodzi raczej o możliwość dziedziczenia „stanu

ciała” zniewolonego mniej lub bardziej przez demona, analogicznie

do dziedziczenia cech ciała czy chorób fizycznych i psychicznych.

Nie należy mylić grzechu osobistego (wymagającego wolnej decyzji

osobistej danego człowieka), grzechu pierworodnego (który jest stanem

oddzielenia od Boga) i zniewolenia (czy opętania), które nie musi być

związane bezpośrednio z winą osobistą zniewolonego.

Zresztą już stan grzechu pierworodnego jest otarty na działanie

złego, stąd Kościół poprzedza udzielanie chrztu egzorcyzmem

chrzcielnym, nawet w wypadku dzieci zrodzonych ze świętych

małżonków chrześcijańskich. Władza rodzicielska nad dzieckiem dana

rodzicom przez Boga pozwala ich zdecydować o chrzcie swego dziecka,

ale też może być nadużyta i rodzic (rodzice) mogą poświęcić dziecko

demonom, przekląć je lub porzucić (choćby tylko duchowo), a wtedy

zły duch może nawet opętać dziecko.

Według tradycji chrześcijańskiej złe duchy nie mogą oddziaływać

163

na ducha ludzkiego, to znaczy na jego duchowe „ja”, umysł i wolę,

a jedynie może na nie wywierać nacisk przez oddziaływanie na sfery

psychosomatyczne: wyobraźnię, rozum (myśli powstające na bazie

pracy mózgu), uczucia, sfery pożądawcze, zmysły i ciało. Z nauki

Ojców Kościoła i teologów wynika, że dusza nie może zostać „opętana”

ani pozbawiona wolności, chociaż jej władza nad ciałem może być

ograniczona lub uniemożliwiona przez ducha, który by opętał człowieka

(por. św. Augustyn, De sp. et an., 27; św. Tomasz z Akwinu, In II Sent.,

d. VIII, Q. i...).

Sposoby działania złego ducha

Pokusy to zwykły sposób działania złych duchów również wobec

wierzących, którzy nie są zniewoleni czy opętani. Całkowita wolność

od pokus jest darem Boga dla nielicznych na szczytach świętości (np.

przypadek św. Jana od Krzyża). Pokusy mogą pochodzić nie tylko od

złych duchów, lecz także z ciała (z ludzkiej natury nieuporządkowanej,

skażonej po grzechu pierworodnym) i od świata. Demon rzadko atakuje

wprost, a raczej wykorzystuje to, co w człowieku jest nieuporządkowane:

najczęściej demon rozpala pokusy pochodzące z ciała i od świata,

wzmacnia pożądliwości i przyśpiesza, by człowiek podjął szybko złą

decyzję, idąc za wzmocnioną pokusą. Rzadko działa tylko przez zmysły

zewnętrzne (smak, dotyk, powonienie, wzrok, słuch). Najczęściej

oddziałuje na wyobraźnię, uczuciowość i podsuwa też złe myśli.

Obsesja to szereg pokus o wiele gwałtowniejszych i bardziej

długotrwałych, wyrażających się np. m.in. w obsesyjnych myślach

połączonych często z koszmarami sennymi i próbami samobójczymi.

Demon może działać na wzrok przez jakieś omamy wzrokowe

w formie wizji czy to odrażających czy kuszących. W słuchu może

wywoływać wrażenie nieznośnego hałasu lub sprawia, że człowiek

słyszy bluźnierstwa lub nieprzyzwoite, bezwstydne słowa. Przez zmysł

dotyku może wywoływać doznania uderzeń, pobicia lub też uścisków

pociągających do grzechu. Może też stwarzać omamy smakowe i

węchowe w formie kuszących do zła zapachów. Często są to omamy

zmysłów jak halucynacje, a nie wytwory materialne. Należy je odróżnić

164

od halucynacji mających przyczynę w chorobie psychicznej czy

fizycznej.

Obsesyjny atak demona na władze psychiczne (wyobraźnię,

pamięć, uczuciowość, myśli) może wyrazić się w natrętnych obrazach,

trudnych do odrzucenia, pomimo wysiłków, którym towarzyszy silny

zamęt, gniew, agresja lub silne pożądanie, czy wreszcie zniechęcenie

i rozpacz. Te stany trzeba odróżnić (co nie jest łatwe) od chorobliwej

nerwicy natręctw, nerwicy lękowej, fobii czy depresji. W stanie

obsesji demonicznej człowiek odczuwa wręcz niemoc (znów różną od

chorobliwej astenii), ciężar w sercu (różny od depresji, nie dający się

leczyć), jakby ciemności ogarniały wyobraźnię i myśli.

Jeśli wykluczona jest choroba fizyczna czy psychiczna, a pokusy

(napaści) są nagłe, gwałtowne i długotrwałe, to jest to efekt działania

złego ducha. Może on działać szczególnie mocno na jedną lub kilka sfer

psycho-fizyczno-zmysłowych. Możemy wówczas mówić o zniewoleniu

jakiejś sfery (zmysłów, części ciała, władz psychicznych). Przez taki atak

z zewnątrz, obsesję zły duch zniewala w pewnym stopniu, powodując

silną, uporczywą skłonność do popełniania grzesznych aktów jak w

nałogu, choć nie każdy nałóg jest wynikiem zniewolenia demonicznego.

Może powodować też kłopoty ze zdrowiem, sprawami materialnymi,

uczuciami, pożądaniami i wobec rzeczy świętych powodować drżenie

ciała.

Ataki demona mogą też przybierać postać opresji, czyli ciosów

i nękań diabelskie z zewnątrz przez przedmioty (przesuwanie się

przedmiotów, poruszanie nimi, spadanie rzeczy na osobę cierpiącą).

Nieraz obsesja diabelska może być tak silna, że można ją nazwać

„oblężeniem diabelskim”, w którym „szatan trwa przy osobie, którą

oblega, jak dowódca trwa przy placówce, którą coraz ciaśniej otacza

swoimi wojskami; nie ma on jednak żadnej władzy stałej i trwałej nad

ciałem osoby obleganej (co zdarza się tylko w opętaniu); po skończeniu

okresu oczyszczenia zły duch bez egzorcyzmów, bez nakazu sam

przerywa oblężenie i odchodzi” (G.B. Scaramelli, Direttorio mistico,

tr. V, c. 7, nr. 76). Oczywiście w tym ostatnim wypadku chodzi o

„oblężenie diabelskie” z dopustu Bożego dla wydoskonalenia i

oczyszczenia człowieka, szczególnie w nocy ciemnej zmysłów, w

biernym oczyszczeniu, które rozpoznajemy po trzech znakach podanych

165

przez św. Jana od Krzyża. Jeśli jest to z dopustu Bożego, to egzorcyzmy

mogą nic nie pomóc, a co najwyżej wspierać człowieka w wytrwałości i

cierpliwości aż do czasu ustąpienia napaści demona. Uczynki grzeszne

popełnione w obsesji bez pełnej zgody i przyzwolenia przez osobę

postępującą w życiu duchowym nie są grzechami ciężkimi.

W innych wypadkach obsesji należy podejmować wytrwałą walkę

z pokusami, uciekać się o pomoc do Boga i prosić o wstawiennictwo

Świętych i Aniołów, korzystać z sakramentów i sakramentaliów, w

tym nawet z egzorcyzmu większego, sprawowanego przez kapłana-

egzorcystę.

Opętanie diabelskie – Oprócz działania złego ducha z zewnątrz w

formie pokus, obsesji czy opresji, może on zaatakować ciało człowieka

od wewnątrz i przejąć nad nim kontrolę, do czego dochodzi w opętaniu.

Wtedy demon nie tylko przeszkadza człowiekowi w swobodnym

posługiwaniu się swoimi władzami cielesnymi czy psychicznymi, lecz

nawet sam mówi i działa przez opętanego, tak że on sam nie może

temu przeszkodzić, a nawet czasem traci świadomość tego, co się z nim

dzieje. Demon działa bezpośrednio na członki ciała, wykonując nimi

różne ruchy i działa pośrednio na władze wewnętrzne w takim stopniu,

w jakim zależą one od ciała. Działanie demona w stanie opętania nie jest

zawsze takie samo, lecz odróżniamy stan napadu (rzucanie się, wybuchy

wściekłości, agresji, bluźnierstw, nienawiści, przejawy nadnaturalnej

mocy), i stan spokoju, kiedy wydaje się, że demon się wycofał, choć

pozostają jakieś dolegliwości (w ciele czy psychice), których nie można

wyleczyć.

Opętanie jest częściej karą niż próbą oczyszczającą, choć w

historii Kościoła znamy przypadki opętania dopuszczonego przez

Boga dla wydoskonalenia Świętych lub osób mających szczególe

powołanie wynagradzające (bł. Eustachia z Padwy, bł. Maria od Jezusa

Ukrzyżowanego). Zatem opętanie może zdarzyć się w celu oddania

Bogu chwały (np. przez zmuszanie złego ducha do wyznania ustami

opętanego np. Bóstwa Chrystusa czy do bicia pokłonów krzyżowi

Chrystusa przez ciało opętanego), lub jako kara za grzechy, albo dla

poprawy grzesznika, czy wreszcie dla naszego pouczenia i objawienia

przez uwolnienie mocy przychodzącego królestwa Bożego (por. m.in.

166

św. Bonawentura, In II-um Sent., dist. VIII, part. II, q. 1).

Opętanie trzeba odróżnić od padaczki czy choroby psychicznej,

w której też mogą być przejawy agresji, wściekłości, bluźnierstw.

To rozróżnienie jest nieraz bardzo trudne, a nieraz demon może

wywoływać choroby nerwowe, halucynacje, objawy schizofreniczne

i fobie. Może też wzmocnić istniejącą chorobę. Rozeznanie wymaga

współpracy egzorcysty dobrze zaznajomionego z psychopatologią

i wierzącego psychiatry, mającego też wiedzę demonologiczną.

Znakami rozpoznawczymi opętania obok mówienia obcymi językami,

ujawnianiem rzeczy ukrytych mogą być nadludzkie przejawy mocy,

nieskuteczność leków i sprawdzonych metod leczenia. W takich

wypadkach konieczne są często długotrwałe egzorcyzmy, trwające

wiele godzin, dni, nawet miesięcy.

Opętanie doskonałe – stan, w którym ofiara jest pod całkowitą

kontrolą zła, że nie wysyła na zewnątrz żadnych sygnałów czy oznak,

że jest opętana. Nie reaguje na widok symboli religijnych czy wobec

wody święconej. Pozbawiona swej woli, której choćby częściowe

przyzwolenie jest konieczne do skutecznego egzorcyzmu, jest kuszona

do śmierci, by połączyć się z księciem ciemności w jego królestwie.

Zainfekowanie przez szatana miejsca i przedmioty (a nawet

zwierzęta) to miejsca, w których sprawowano ryty satanistyczne,

kultyczne, spirytystyczne seanse, gdzie dokonywano zabójstw lub

popełniono samobójstwo… Przebywanie w tych miejscach może

spowodować napaść złego ducha. Kościół dodaje egzorcyzm prosty w

rytuale, który służy m.in. uwalnianiu takich miejsc i rzeczy.