11. Organizacja stanów w okresie monarchii stanowej.

Monarchia stanowa była wynikiem wyodrębnienia
się zróżnicowanych pod względem prawnym grup
ludności (stanów). Przynależność do stanu była
dziedziczna, chociaż istniały wyjątki – np. zmiana
stanu w wyniku małżeństwa. Istniały trzy
podstawowe wyróżniki stanów:



Stosunek do ziemi



Posiadanie odrębnego
systemu prawnego



Instytucje obrony praw
stanu

W Polsce wyodrębniły się stany:

 Szlachecki (rycerski)
 Duchowny
 Mieszczański
 Chłopski

W Polsce dominującą pozycję uzyskał stan

szlachecki. Nie wytworzył się solidny stan mieszczański,
mogący stanowić oparcie dla króla w razie konfliktu ze
szlachtą. Pozycję szlachty umacniała jej stosunkowo
wysoka liczebność oraz fakt, że nie nastąpiło
rozwarstwienie i zróżnicowanie prawne tego stanu.
Obronę

pozycji

szlachty

gwarantował

rozwój

reprezentacji stanowej w postaci sejmików ziemskich,
sejmów prowincjonalnych oraz Sejmu Walnego.

Będąc jedynym liczącym się partnerem

politycznym króla szlachta żądała coraz to nowych
przywilejów umacniających jej dominację oraz
dyskryminujących pozostałe stany. Umocnieniu pozycji
szlachty sprzyjały także zmiany dynastii – Ludwik
Węgierski i Władysław Jagiełło musieli zapłacić
przywilejami za poparcie szlachty. Kolejne przywileje
ograniczały kompetencje króla. Ostatnim przywilejem
nadanym przez króla był przywilej nieszawski nadany
przez Kazimierza Jagiellończyka w 1454r. Później
przywileje były nadawane w formie konstytucji
sejmowych.

Stan szlachecki wywodził się z możnowładztwa

oraz dawnej drużyny, która otrzymała ziemię na prawie
rycerskim. Szlachcicem można było zostać także przez
nobilitację (uszlachcenie – pełnię praw szlacheckich ród
uzyskiwał dopiero w trzecim pokoleniu) lub indygenat
(uznanie obcego szlachcica w Polsce)

Stan duchowny ze swojej istoty musiał być

uzupełniany ludźmi wywodzącymi się z innych stanów
(duchowni, przynajmniej oficjalnie, nie posiadali
potomków).

Duchowieństwo

posiadało

odrębny

system prawa (prawo kanoniczne) i sądownictwa.

Stan mieszczański powstał w wyniku kolonizacji

na prawie niemieckim, która była w późniejszym czasie
wzbogacona o nowe formy zarządu miastami, oraz
uzyskaniu przez miasta prawa do samorządności.

Stan chłopski ukształtował się w wyniku

kolonizacji na prawie polskim i niemiecki. Kolejne
przywileje coraz bardziej uzależniały chłopów od
szlachty i pogarszały ich sytuację.

Król Polski w okresie monarchii stanowej nie

był właścicielem państwa – nie mógł dzielić jego
terytorium, ale powinien zabiegać o odzyskanie
utraconych ziem (zasada Corona Regni Poloniae).
Pojawiły się dwa podmioty władzy suwerennej – król
oraz reprezentacja stanu szlacheckiego.