1861 Mustra kosynierska

E x

L i b r i s

www.cbw.pl

CBW

MUSTRA

KOSYNIERSKA

PARYŻ

W DRUKARNI I LIT. PP. RENOU et MAULDE

PRZY ULICY RIYOLI, 144

1861

www.cbw.pl

CBW

www.cbw.pl

CBW

MUSTRĘ KOSYNIERSKĄ

WEDLE REGULAMINU

PARYZKIEJ SZKOŁY INSTRUKTORÓW

A U T O R

L U D O W I P O L S K I E M U

P O Ś W I Ę C A .

UZBROJENIE KOSYNIERA.

Uzbrojenie kosyniera składa sig :

1" Z miecza {*) skutego z krótkim sierpem, i osa

dzającego sig dowolnie za pomocą szrubowanego
bączka na mocnym drzewcu, co stanowi wlócznię

(ł ) AV braku umyślnego miecza, można osadzić na drzewiec

zwyczajny kosg, a nawet lada grot żelazny. Ale, jeżeli zwyczajna
kosa ma miecł wyręczyć, należy przynajmniej tak jej koniec

przyciąć, ażeby si$ staia zdatny do rdzennego pchnięcia.

www.cbw.pl

CBW

o dwie slopy wyższy od człowieka: (fig. 1, Tab. I).

Tylec drzewca okuwa sig tgpem ostrzem jak lanca

ułańska, dla zatykania włóczni pionowo W ziemię.

W pochodzie bezbojnym, miecz zdejmuje sig

z drzewca i chowa sig do pochwy wiszącej na pa

sie za lewem biodrem kosyniera.

Włócznia ta, jakg. każdy kowal potrafi ukuć, a

nożownik wykończyć, łączy wr sobie skuteczności
wszystkich broni siecznych i kolnych. Może ona

być z zupełnem bezpieczeństwem dla współszere-
gowców w pierwszym szeregu użyta, ale dla dru

giego szeregu, osobliwie jeżeli żołnierz jeszcze nie
wprawny, bezpieczniej jest znieść sierp i żeleziec

włóczni do samego miecza sprostować.

2° Z pasa obejmującego wcigcie żołnierza, ścig—

gajgcego sig na wątrobie szerokg sprzgczkg. U tego
pasa, po lewej stronie, wisi pochwa na miecz zdigty

z drzewca, a po prawej przesuwany pendent rze
mienny, za który pobocznik może sig każdej chwili
chwycić lewą rg k ą : (fig. 2, Tab. I ) . Nadto, pas ten
opatrzony jest na przodzie, w środku, listwą me
talowy, tak wystającą na żołądek, ażeby powierz
chnia tarczy mogła być na niśj lekko zahaczona i
oparta. Po każdej stronie tej listwy czy haka, przy

szyty jest do pasa pierścień lub duży guzik, o który
sig koniec tarczowej szelki zapina.

3° Z dwóch szlif czyli naramienników skórzanych

z hamulcem, ażeby przewieszana na nich szelka
tarczowa z ramienia się nie zesuwała. Pod szlifg

www.cbw.pl

CBW

zaś przesuwa się bandoler dźwigający tarczę (fig. 3,
Tab. I).

U° Ż długiego bandolera rzemiennego, przewie

szonego pod szlify, zazwyczaj przez lewe ram ię:

(fig. 3, Tab. I). Bandoler ten przedłużający się i

skracający do woli, opatrzony jest u obu końców
szczypcami (porte-mousquetons), któremi chwyta

tylne i przednie ucho tarczy spadaj jcśj kosynierowi
po myśliwsku na biodro.

5“ Ze sakwy płaskiej a podłużnej, wypakowanej

rzeczami kosyniera : (fig Zi, Tab. I). Ta sakwa, jak.j
z grubego płótna każda wiejska szwaczka potrafi
uszyć, a lada rymarz skórzanemi przyborami opa

trzyć, albo się nosi na któremkolwiek ramieniu, za

pomocg. szelki; albo wdziewa się na oba ramiona,

jak zwyczajny tornister, albo leż uwiesza po my

śliwsku na biodrze. Nazywana tarczę w Regulami
nie Kosyniera, ma ona służyć zarazem za tornister
w pochodach i na spoczynku, za tarczę od strzałów

karabinowych, za przeciw-wagę tylną dla zasadzo

nej w niej włóczni podczas biegu szturmowego,
za posłanie brzuchowe kiedy się kosynier kładzie
0 ziemię pod ogniem armatnim, a nareszcie za płot
przegradzający kosyniera od szarży konnej. Kształt

przeto, rozmiary, przybory i waga takiej sakwy,
upakowanej, odpowiadać równo powinny tym pię
ciu wymagalnościom.

Ażeby mogła być równo noszona jako tornister

1 jako tarcza, przyszywa się do jej wewnętrznej

www.cbw.pl

CBW

powierzchni dwie rzemienne szelki : jedna z nich
rezerwowa, oboma końcami trzymająca się sakwy,
wdziewa się na ramię jak u zwyczajnego tornistra;

druga luźna, jednym tylko końcem przyszyta, dru

gim końcem przekłada się przez ramię i zapina,
bądź z przodu do brzuchowego pasa, bądź z tylu

do dolnego krańca sakwy.

Ażeby sakwę wiszącą na bandolerze pod prawem

biodrem zużytkować jako przeciwwagę włóczni
w biegu szturmowym, wzdłuż jednego z jej brze
gów przechodzi pochwa przerwana rękojeścią. W po
chwę ową wtyka się szczelnie tylec włóczni, a rę

kojeść łukowata', której drzewiec włóczni staje sig
tym sposobem cięciwa, wykraiwa się tak blizko
przodu sakwy, ażeby się znajdowała w akuratnym
środku ciężkości połączonej sakwy z włócznią.

Dla dogodnego noszenia jej jako puklerza przed

piersiami, powierzchnia wewnętrzna sakwy opa
trzona jest szlifką, która się nasadza na hak ster
czący w środku brzuchowego pasa; a boczna rę
kawica przyszyta do brzegu przeciwległego rękojeści,
na wysokości takowej, pozwala nieść puklerz obu
rącz na piersiach.

Dla dzierżenia silnie tarczy przewieszonej bando-

lerem na ramieniu i przechylania jej do woli ku
plecom lub ku piersiom, u dołu wewnętrznej po
wierzchni, na wysokości dłoni, sterczą antaby czyli
rękawice skórzane. Przyszywa sig nadto inna an-
taba u górnego brzegu sakwy dla podnoszenia jej
i ziemi i przenoszenia jako płotu.

www.cbw.pl

CBW

Dla stawienia z niśj płotu, tuż przy tej górnśj

antabie, sterczy pierścień nasadzający się na trzo-

tek szpadlowy, który podpiera sakwę; a dla scho
wania tego trzonka szpadlowego, przyszyte sg do
krańca przeciwległego pochwie włóczniowej, dwie

tulejki rzemienne. Nareszcie, dla uwieszenia sakwy

po mysliwsku na bandolerze, przyszywa się mocne
ucho, u każdego końca pochwy włóczniowej.

Ponieważ szelki i antaby przyszyte sa do wewnę

trznej powierzchni sakwy, klapy takow.j zamykające,
powinny się zapinać po stronie zewnętrznej.

6° Z trzonka szpadlowego, służącego także za

przenośny palisadę do podpierania sakwy przy sta
wianiu płotu przeciw kawaleryi (fig. 5, Tab. I).
Trzonek ten, z jednego końca okuty tępo dla uty
kania w ziemi, a z drugiego widłowatem ostrzem dla
chwytania tafli rydlowej, po rozebraniu szpadla
nosi sig, jak już powiedziano, przy jednym z dłu
gich krańców sakwy.

7° Z czapki rogatej o dużem dnie, które służy

za kieszeń dla rydla zdjętego z trzonka: (fig.

Tab. I). Tafla ta żelazna przechylająca się dowoli
z dnem czapki na wszystkie strony, a po której
strzały karabinowe rykoszujg, ma dokładnie ochra

niać od takowych głowę kosyniera.

www.cbw.pl

CBW

— f i

l i

POSTAWY KOSYNIERA W OBROTACH

PLUTONOWYCH POD OGNIEM.

§ 1. Pustawa do appelu: (fig. 7, Tab. I ; fig. 15,

Tab. II). Szereg od szeregu o trzy kroki.

W obu szeregach : włócznia zatknięta, jak lanca

ułańska, tylcem w ziemię przy lewej nodze; tarcza
przewieszona po myśliwsku przez lewe ramię na
prawe biodro i na takowem przytrzymana za ręko

jeść, prawą ręką; rydel w czapce przechylony na

oczy.

Skład, szyk i hierarchia Plutonu kosynieróvv, te

same niemal co wszelkiego innego Plutonu linio
wego, ustawionego we dwa szeregi. Dodany jest
tylko do niego saper z drabinką szturmową (*),
która opatrzona krążkiem przy tylcu, służy nadto
za taczkę do niesienia płótna namiotowego, zwi
niętego w puklerz. Saper niosący ten puklerz na
czele lub w tyle Plutonu maszerującego rotami,
zasłania nim przedział międzyszeregowy : (fig

-8 i 9,

Tab. I). W Plutonie rozwiniętym, saper stoi za środ-

(’ } Spijtriajjc te plutonowe drabinki, opatrzone po temu bar-

dzo prostemi zaczepkami, saperzy jednego Batalionu mog§
w przeciąga dziesięciu minut, przygotować eskaladą wszelkiej
skarpy fortyfikacyjnej.

www.cbw.pl

CBW

kiem frontu, w gotowości do przeniesienia się na
te skrzydło, które się stanie naczelnem w pocho
dzie rotami.

Przypuszczając 32 rot trzyszeregowych na każdy

Pluton i odjiiwszy od całego Batalionu trzeci szereg
na sformowanie 5^ i

6'-j kompanii strzeleckiej,

które w niektórych tylko szykach wracają do linii
kosynierskiej, pozostaje się w Batalionie wyłącznie
kosynierskim ośm Plutonów dwuszeregowych o
32 rotach. Każdy taki Pluton ma komendanta i
czterech Podoficerów. W szyku rozwiniętym, ko
mendant : Kapitan czy Porucznik, staje za środ
kiem Plutonu obok sapera plutonowego; Podofice
rowie zaś po dwóch obok siebie, za prawem i lewem

skrzydłem Plutonu. Do appelu tylko, komendant staje
przed frontem, twarzg. obrócony do żołnierzy. Pod

porucznicy, zbyteczni w hierarchii kosynierskiej,

właściwsze znajdy miejsce w kompaniach strzele
ckich, a chyba do zastąpienia rannego lub pole

głego Porucznika będ.j z nich przywołani.

W postawie do appelu, Pluton w prawo (lub v> le

wo !). Na tę komendę w obu szeregach :

1° lewa ręka bierze za broń i niesie j j na lewe

ramię;

2° prawa ręka wznosi tarczę pionowo, bior§c

przedni jej koniec silnie pod pachę, a po wykona

niu obrotu, znowu jg.' spuszcza poziomo, ale tyłem
do ciała, przodem od siebie, ażeby kolcem szpadlo-

wego trzonka przedniej roty nie trącać. Do obró

cenia się na lewo w tył, to samo podniesienie i

www.cbw.pl

CBW

wzięcie tarczy pod prawą pachę, ażeby pobonzni-
kowi nią nie zawadzać; ale po wykonaniu zwrotu,

spuszcza się ja prostopadle do linii frontu. Broń

raz wzigta na lewe ramie, nie zatyka się w ziemię,
jak na umyślny komendę.

§ 2. Z postawy do appelu : Pluton od prawego

rolami pod ogniem! (fig.

8, Tab. I ; fig. 16, Tab. II).

Ma tę pierwszy komendę :

1" w pierwszym szeregu, prawa ręka chwyci

wszy ujęcie rezerwowej szelki, przenosi przód tar

czy przed lewe ramię i to ujęcie podaje lewej ręce;

2° prawa ręka owija kark luźną szelką, i przecią

gnąwszy ją przez hamulec lewego naramiennika na
pierś prawą, koniec jej zapina do pasa brzuchowego;

3° lewa ręka dolną antabą przytwierdza pionowo

tarczę do lewego żebra;

li° kosynier bierze włócznię na prawe ramię.

Jednocześnie, ale odwrotnie, w drugim szeregu:

1° prawa ręka uchwyciwszy ujęcie rezerwowej

szelki, wznosi przód tarczy przed prawe ram ię;

2° lewa ręka owija kark luźną szelką i przecią

gnąwszy ją przez hamulec prawego naramiennika
przed pierś lewą, koniec jej zapina o pas brzuchowy;

3° Prawa ręka dolną antabą przytwierdza tarczę

pionowo do prawego żebra;

4° kosynier bierze włócznię na lewe ram ię;

5° drugi szereg dopiera do pierwszego na jeden

www.cbw.pl

CBW

—

krok odstępu, ażeby skoro szeregi obrócą się
w prawo, między niemi tylce włóczni ledwie się

wzajemnie dotykały. W obu szeregach rydel w cza

pce przechylony na oczy.

Na drugą komendę Pluton w prawo! — rolami

prawe ramiona na przód!

1° Z puklerzem przytwierdzonym do przodu dra

binki, która mu wisi na bandolcrze u boku, a tyl

nym krążkiem toczy się po ziemi, saper przenosi
się na prawe skrzydło Plutonu i staje ria wysoko
ści pośredniej między dwoma szeregami, ażeby
obróciwszy się w prawo, puklerzem dokładnie ich

przedział zakrywał.

2° Podoficerowie wchodzą do szeregów po obu

skrzydłach, w postawie żołnierskiej; komendant
Plutonu staje za ostatnią rotą, z wolnem spojrze
niem po obu stronach Plutonu postępującego przed
nim rotami.

3° Po obróceniu się Plutonu w prawo, pierwszy

szereg przyciska brzeg tarczy do lewej piersi, a

drugi do prawej piersi, ażeby oba żebra Plutonu

dokładnie były zakryte dwoma zewnętrznemi rzę
dami tarcz ukośnych.

Na trzecią komendę : M

arsz

! Pluton w tej po

stawie postępuje prawemi ramionami na przód.

§ 3. Na komendę : Do odwrotu, prawe ramiona

naprzód— w k o ło ! (fig. 9, Tab. I ; fig. 17, Tab. II).

1° Saper naczelny zatrzymuje się i stoi na miej

scu puklerzem do ognia, dopóki ostatniej roty owi-

10.

www.cbw.pl

CBW

— 10

—

jającego się za nim Plutonu nie przepuści. Komen

dant zatrzymuje się w tyle Plutonu i stoi twarzg

do ognia, dopóki się z nim naczelna rota w odwro

cie nie spotka; wtedy obraca się na lew ów ty li

przodkuje Plutonowi w odwrocie.

2o Dochodzgc kolejno do punktu obrotowego,

każdy kosynifr pierwszego szeregu bez zatrzymania

się przechyla swoją tarczę w tył ku lewej łopatce,
a każdy kosynier drugiego szeregu przechyla swoją
ku prawej łopatce; w obu zaś szeregach, rydle

W czapkach przechylają się na kark (*).

3" Skoro ostatnia rola Plutonu do niego dojdzie,

saper naczelny obraca się na lewo w tył, i dźwigną
wszy drabinkę z puklerzem na prawe ramię, niesie

jśj tylnym krążkiem między szeregami, ażeby sze

rokością puklerza wiszącego mu za plecami, ile
może zbliska przedział szeregów maskował.

Pluton wraca nazad, przodem pod ogień! takim

samym obrotem :

Jakoż, na te komendę :

1” komendant i saper obracają się na lewo w tył

i zatrzymują się, każdy na swojem miejscu, dopóki

cały Pluton między niemi się nie przewinie, prze

chylając tarcze i rydle w czapkach do ognia.

(*) Aieby vr marszu ivka dźwigajgea •włóczni';, mogła na każdj

potrzeby, jak ta up. dla przerzucenia rydla w tył lnb naprzód,

pozostać woln§, drzewiec włóczni powinien być opatrzony haczy
kiem na rzemyku, zahaczającym włóczni? przez ten czas o na

ramiennik.

www.cbw.pl

CBW

—

2" Saper znowu na czele, spuszcza z ramienia

drabinkę, z puklerzem i przód drabinki uwiesiwszy
na szelce do prawego boku, tylec jej toczy za sobj
po ziemi na krążku.

§ i . Z pochodu naprzód rotami pod ogniem (*)

na pierwszą komendę :

Pluton do nttaku, formuj się w lewo!

(Fig. 10, Tab. I; fig. 18, Tab. II). Pluton zatrzy

muje się do zmienienia postawy, pierwszy szereg
półobrotem w lewo, drugi szereg półobrotem w pra

wo. Poczem, oba szeregi:

1° zatykają włócznię tylcem w ziemię;

2° odpinają luźny bandoler od pasa brzuchowego;

3° lewg. ręką chwytają włócznię, a prawą spu

szczają tarczę, aż nie nadstawią lewćj ręce wylotu
pochwy, do nasadzenia weń tylca włóczni;

ha wsadzają tylec włóczni w pochwę.

Na drugą kom endę:

Tarcz na pierś!.

(*•) V teoryi nic nie przeszkadza komendantowi prowadzić

Pluton pod ogień rotam i od lewego, a zatem, rozwijać go w p ra
w o; do czego szeregi musiałyby tylko wzięść tarcze odwrotnie
na ramiona; ale w praktyce, osobliwie majęc do czynienia z mło
dym żołnierzem, należy obrać jeden ‘tryb regulaminowy i trzy
mać go si^ ograniczenie, skoro takowy wy starcza do głównych
ewolucyj batalionowych — a takim trybem właśnie jest formo

wanie rot od prawego i rozwijanie frontu w Iowo.

www.cbw.pl

CBW

— 12 —

W obu szeregach:

1° lewa ręka chwyta boczng rękawicę tarczy;
2° kosynier oburącz wznosz§c pionowo tarczę

z nasadzony włócznig, przyciska jg na płask do
piersi i opiera środkowg szlifką na haku pasa brzu

chowego.

Na trzecig kom endę:

a r s z

Pluton w tej postawie rozwija się w lewo, ró

wnając się do nieruchomego na prawem skrzydle
sapera, który dopiero po sformowaniu się. całego
frontu, idzie w tył, za środek Plutonu. Komendant
Plutonu także staje za frontem, ale Podoficerowie,
zostajgc na miejscach jakie zajmowali w marszu ro
tami, znajduj.j się w postawie żołnierskiej, na
skrzydłach frontu plutonowego. W takim szyku i
w takiej postawie Pluton postępuje na przód, kro
kiem zwyczajnym, pod ogniem, z dwókrokowym
odstępem między szeregami; w takiej też postawie
obraca się w prawo, w lewo, lub na lewo w tył,
ale wtedy, usunięty ile możności załamami gruntu
od ognia nieprzyjacielskiego.

w a g a

. W

tej nareszcie postawie, odbywaj? si« pod ogniem

wszelkie mchy Sekcyam i. Ruchom tym nie poświęcamy tutaj
osobnego paragrafu, bo w mustrze kosynierjjkiej, nie różni? się

od sekcyjnych ruchów jakiemi się trudni każdy regulamin li
niowy. Ela przykładu tylko przypuściliśmy rozwiniecie się płotu

przeciw kawaleryi z takiej kolumny sekcyjnej, postępującej

tarcz? na piersiach : (Tab. II, Fig. 21),

www.cbw.pl

CBW

—

§ 5. W marszu rozwiniętym pod ogniem, z tar

czą na piersiach, (Og. 11, Tab. I; fig. 19, Tab. II).

Na kom endę:

Pluton do attalcu —

br o ń

1° Drugi szereg przybiera cztery kroki odstępu

od pierwszego;

2" oba szeregi podnosząc nieco tarczę na pier

siach, odhaczają ją od pasa brzuchowego, poczem
z lewej ręki wypuszczają boczną rękawicę, a ręką
prawą spuszczają do prawego biodra tarczę z nasa
dzoną włócznią;

3° pierwszy szereg nadstawia włócznię poziomo,

z sierpem obróconym w prawo, a drugi szereg po
dnosi miecz o 30 do 35 stopni do pozionu;

U° w obu szeregach, każdy kosynier ima lewą

ręką pendent swojego lewego pobocznika. Wszy

stko to wykonywa się w pochodzie, bez hamowa
nia ani zmieniania kroku zwyczajnego.

Będącemu w tej postawie Plutonowi, dla obró

cenia się na lewo w lyl, potrzeba uprzednio wziąść

tarczę na pierś, i dopiero po wykonaniu zwrotu,

spuścić na nowo broń do attaku. Wtedy, drugi sze

reg stając się frontowym, niesie włócznię poziomo,
a pierwszy stając się tylnym, podnosi ją pod kątem
30 do 35 stopni. Zwrot ten wykonywa się : Do

attaku w ti/l!

www.cbw.pl

CBW

— u —

Podobnąż zmianę postawy wykonywają kosynie

rzy za każdym obrotem z frontu, w prawo czy

w lewo.

6. W marszu rozwiniętym pod ogniem, z tar

czy na piersiach, (fig. 12, Tab. I).

Na pierwszą komendę :

Pluton rozwinięty do odwrotu STÓJ!

(co się wykonywać powinno, albo pod zasłoną tyra
lierów, albo w załamie gruntu chwilowo niedopa-
trzonym przez nieprzyjaciela).

W obu szeregach zatrzymanych:

1° lewa ręka wyciąga włócznię z pochwy tarczo

wej i zatyka ją w ziemię;

2° pr'awe ramię wdziewa bandoler rezerwowy, a

lewa ręka przewiesiwszy luźny bandoler przez lewe
ramię, przypina go z tyłu do dołu tarczy. Tarcza leży

wtedy równoważnie na obu plecach, jak zwyczajny

tornister. Rydel w czapce przechyla się na kark;

3° włócznia bierze się na prawe ramię, a lewa

ręka przytrzymuje dół tórnistra na krzyżach. Jest
to także postawa do bezbojnego pochodu.

Na drugą komendę:

Lewo w tył — z w ro t!

Pluton wykonywa zwrot.

§ 7. W marszu rozwiniętym pod ogniem, (Og. 9,

Tab. I ; fig. 20, Tab. II).

www.cbw.pl

CBW

— 15 —

Na pierwszy komendę:

Pluton do odwrotu rutami — STÓJ!

1° W obu szeregach zatrzymanych, tarcza z włó

cznią spuszcza sig do prawego biodra, poczem
włócznia wydobyta z pochwy tarczowej zatyka się

w ziemię;

2“ komendant staje na prawem skrzydle pier

wszego szeregu, a saper tuż przed nim z puklerzem

do ognia. Ta zmiana postawy odbyć się powinna
albo pod zasłon.j tyralierów, albo w załamie gruntu

niewidzialnym dla nieprzyjaciela.

Na d rug (i komendę :

Pluton w prawo— lewe ramiona na przód !

Oba szeregi wykonywają akurat co przepisano

pod komend

.3 : Pluton w prawo—prawe ramiona

na przód, (§

2).

Na trzeci.j kom endę:

rsz

1° Pluton zwija się prawem skrzydłem w tył,

■/. Oficerem na czele;

2° W miarę jak dochodzi do sapera stanowiącego

punkt obrotowy, każdy kosynier pierwszego szere

gu przechyla swoją tarczę w tył ku lewej łopatce,
każdy zaś kosynier drugiego szeregu swojn. prze

chyla w tył ku prawej łopatce; przytem rydle

w czapkach przechylają się na kark;

3a po dojściu doń ostatniśj, to jest Iewoskrzydło-

www.cbw.pl

CBW

wej roty, saper obraca się na lewo w tył z pukle
rzem za plecami i kroczy za t§. ostatnią rotg..

Pluton wraca na przód rotami pod ogień, trybem

przepisanym pod komendy : Nazad przodem pod
ogień! (§ 3)..

8. W marszu rozwiniętym pod ogniem, (fig. 11,

Tab. I ; fig. 19, Tab. II).

Na pierwszy kom endę:

Pluton do szturmu '

kroków kilkadziesiąt od nieprzyjaciela, oba

szeregi bez zatrzymania się, przybierają postawę

przepisany pod komendg : Do atlaku broń ’ (§ 5).

Na drugji kom endę:

Pluton —

b i e g i e m

1° Komendant Plutonu przenosi się n;i prawe

skrzydło pierwszego szeregu, a saper dochodzi kro
kiem zdwojonym za środkiem Plutonu;

2° oba szeregi, bez znmny postawy, a tylko pil

niej spojone pendentami, biegną w takt krokiem

skocznym, bacz.jc z wytężony uwagg. na dyrekcyę
i na komendę.

Na komendę :

Hurra!

kroków kilkanaście od nieprzyjaciela, bez

zmiany postaw y i szyku :

1° Oba szeregi puszczają się całym pfdem ludz

—

www.cbw.pl

CBW

kiego biegu, aż jeżem mieczów uderza o opór nie
przyjaciela ;

2° pierwszy szereg dopiero po skrzyżowaniu się

naszych sierpów z bagnetami nieprzyjaciela, wypu
szcza z lewej ręki pendenty poboczników, ażeby

oburącz ująć włócznię do zwykłego fechtunku;

3° ale w tej samej chwili, drugi szereg doskaku-

jąc do pierwszego, przez jego szpary wpycha zni

żone miecze w ścianę nieprzyjacielską, mierząc
w brzuch zatrudnionego pierwszym naszym szere

giem przeciwnika.

Uwaga. A\'e wszystkich zmianach postawy o których dot^d

mowa, wyjąwszy kiedyśmy brali tarczę jako tornister na obie

plecy, tarcza była statecznie uczepiona oboma końcami do ban-
dolera, który sig tylko przesuwał pod lewym naramiennikiem. Do
dwóch następnych postaw, a mianowicie do stawienia p ło tu

przeciw kaw aleryi, tarcze uprzednio odczepia się. od bandolera.

§ 9.

W postawie do attaku, (fig. 13, Tab. I ;

lig. 21, Tab. II).

Na pierwszą komendę :

P n e c m kawaleryi. —

s t a w

ł o t

1° Oba szeregi zatrzymane i zachowując między

sobą odstęp trzech kroków, wydobywają włócznię,
z tarczowej pochwy i zatykają ją tylcem w ziemię;

2° oba szeregi odpinają tarczę od bandolera,

wydobywają trzonek szpadla, a w pierwszym sze

regu każdy kosynier podpiera zaraz tym trzonkiem

swoją tarczę, przed sobą;

www.cbw.pl

CBW

—

3° w pierwszym szeregu, każdy kosynier obróci

wszy się w prawo, i prawa ręk.j wziąwszy od swo

jego zaplecznika nasadzona już na trzonek tarczę,

n ij zapełnia przedział zostawiony między swoja,

swojego prawego pobocznika tarczami.

Na druga komendę:

Do attaku —

b r o ń

ł° Oba szeregi biorą włócznię oburjcz do attaku,

i przyklęknąwszy jak najbardziej przychyleni, mie
rzą do pchnięcia mieczami pod górę, pod katem
30 do 35 stopni;

2° saper z puklerzem przyklęka na prawem skrzy

dle; komendant zaś i podoficerowie stoją za fron
tem, o trzy kroki za drugim szeregiem, ażeby mię
dzy soba a kosynierami przepuścić szereg strzelecki.
Obaczemy bowiem, że w batalionowych kombina-
cyach broni siecznej z palna, postawa ta dwóch
szeregów kosynierskich zawsze się dopełnia przy
byciem trzeciego szeregu strzelców, którzy stojąc

odgrodzeni od nieprzyjaciela potrójna sztacheta
grotów, po nad schylonemi głowami poprzedników
duja do niego ognia.

Na komendę:

Rozbierz —

p ł o t

i° Oba szeregi powstając, zatykają włócznie

w ziemię;

2“ pierwszy szereg obracając się w prawo, oddaje

drugiemu jego tarcze z trzonkami;

www.cbw.pl

CBW

— 19 —

3° oba szeregi chowają trzonki do pochew i przy

parłszy tarcze do prawego kolana, włócznie biorą
do prawćj nogi.

§ 1 0 . W lej postaw ie: (fig. 14, Tab. I ; fig. 22,

Tab. II).

Na komendę:

Pod ogniem armatnim — o

z i e m i ę

Oba szeregi w odstępie czterech kroków od siebie,

1° składają włócznie o ziemię, drugi szereg ba

cząc ażeby jego miecze nie mogły zawadzać wycią
gniętym nogom pierwszego;

2° każdy kosynier składa na płask swoją tarczę o

ziemię i sam na niej rozciąga się jak długi, brzu
chem na tarczy, a łokciami podparty o ziemię;

3° saper, na prawem skrzydle Plutonu, przy

chyla drabinkę z puklerzem do samej ziemi i sam
się tuż za nią rozciąga. Komendant Plutonu i Podo
ficerowie za frontem, ale tylko przychyleni do

ziemi na jednem kolanie, ażeby swobodnie patrzyć

o podał, po nad leżącemi szeregami.

Na kom endę;

Pluton

—

p o w s t a ń

1“ W obu szeregach, każdy kosynier powstawszy

na jedno kolano, prawą ręką podnosi tarczę, a lewą

włócznię;

www.cbw.pl

CBW

—

2° sam na obie nogi powstawszy, włócznię za

tyka w ziemię, a tarczę bierze do prawego kolana;

3 ' saper, Podoficerowie i komendant Plutona

powstawszy, zostają każdy na swojem miejscu,
w postawie swojej funkcyi.

Uwaga. W e wszystkich szykach odsyłaj gcych w tył Podofice

rów, ci niosę tarczę po myśliwsku na prawem biodrze, a włó
cznię na lewem ramieniu; w szykach zaś które ich przywołuję
do szeregu po lewem i po prawem skrzydle, Podoficerowie przy
bierają wszystkie postawy szeregowców i niczem od nich sig nic
wyróżniają.

III

OBROTY BATALIONU KOSYNIERSKIEGO

POD OGNIEM.

§ u.

BATALION ROZWIKięTl'.

Batalion rozwinięty przed bojem. W tym szyku,

Batalion kosynierów składem swoim, niczem pra
wie się nie wyróżnia od dwuszeregowego Batalionu

karabinierskiego. Podobnie, dzieli się na cztery

kompanie a ośm Plutonów podległych wszystkim

obrotom zwyczajnej mustry batalionowej. W hie

rarchii jego ta tylko zmiana, że obok Kapitana lub
Porucznika komenderującego Plutonem, nie ma
Podporucznika; za to, do każdego Plutonu obejmu

jącego tylko rot 32 dwuszeregowych, przyłącza się

czterech Podoficerów.

www.cbw.pl

CBW

W szyku rozwiniętym, (Fig. 23, Tab. III), każdy

komendant Plutonu staje za środkiem swojego
frontu, wypuszczając swoje miejsce na prawem
skrzydle takowego, saperowi plutonowemu z pu
klerzem na drabince. Ale te cztery kompanie kosy-

nierskie, obejmujące bez Podoficerów i Oficerów,
szeregowców'512, koniecznie sie dopełniają Piątą
i Szósty kompanią strzelecką, które nierozłącznie
i ciągle., choć właściwsi sobie bronią, walczą obok
kosynierów. W pochodzie kolumną dywizyonowśi,
plutonową czy sekcyjną, te dwie kompanie strze
leckie zajmują ostatnie szczeble kolumny, wedle
swojego porządkowego numeru w Batalionie.

W szyku rozwiniętym, przed bojem, stają dwoma

szeregami, w drugiej linii, po skrzydłach : piąta
strzelecka za pierwszą kosynierską, a szósta strze
lecka za czwartą kosynierską. Każda kompania
strzelecka dzieli się podobnie na dwa Plutony a
cztery Półplutony. Te ostatnie, kolejno od prawego,

noszą numera Plutonów kosynierskich, których
stają się trzecim szeregiem we wszelkich szykach
nieruchomie odpornych ; zatem jednostką takty
czną Półbatalionu strzeleckiego, powinien być Pół-
pluton, czyli ten trzeci szereg odporny odpowie
dniego mu Plutonu kosynierskiego, pod komendą
Podporucznika. Dla tćj to wyłącznej służby odsyła
się wszystkich ośmiu Podporuczników Batalionu do
Półbatalionu strzeleckiego. Nadto, każdy Pluton
strzelecki ma komendanta : Kapitana lub Poru
cznika, tudzież czterech Podoficerów rozdzielonych
po dwóch między Półplutonami. Zresztą, szyki i

www.cbw.pl

CBW

obroty tych dwóch kompanij strzeleckich należą do
zwyczajnej szkoły liniowej i tyralierskiej.

W połączonym, sześciokompanijnym Batalionie,

stojącym w rozwinięciu, Podpułkownik, dowodzący
całym Batalionem, staje konno za środkiem czte
rech kompanij kosynierskich; dobosze obok niego.

Adjutant batalionowy konno, na prawo niego, za
środkiem czwartego Plutonu; a Major Batalionu
konno, komenderujący pod dowództwem Podpuł
kownika Półbatalionem strzeleckim, staje z tręba
czami za Podpułkownikiem, na linii swojej komen
dy. We wszystkich obrotach oddalających strzel
ców od kosynierów, Major statecznie pierwszym,

a Podpułkownik drugim towarzyszy.

BATALION LEŻĄCY POD OGNIEM ARMATNIM.

(Fig. 24, Tab. III). Batalion będąc rozwinięty,

na komendę Podpułkownika:

Strzelcy na linię— Batalion o ziemię!

1° Piąta kompania (strzelecka) wybiega po przed

prawe skrzydło, szósta (strzelecka) po przed lewe
skrzydło Batalionu kosynierskiego; następnie obie
pod wodzą Majora rozwinąwszy się w łańcuch ty-

ralierski, postępują na przód, aż na skuteczną do
niosłość swojój strzelby, zakrywając całe rozwinię-

www.cbw.pl

CBW

— 23 —

cie frontu kosynierskiego i ile zagarnąć mogą obu
międzybatalionowych przedziałów na prawo i na

lewo. Zresztą zwykłe harce, opisane muslr.j tyra-

lierską.

2° Cała linia kosynierska rozwinięta, wykonywa

jednocześnie co przepisano w mustrze plutonowej

pod komend.;i: pod ogniem armatnim o ziemię, (§

10).

Dobosze przyklękają po podoficersku za linią Ofice
rów i Podoficerów; Podpułkownik i Adjutant ba

talionowy konno, nie ruszają się z miejsca przepi
sanego im we froncie rozwiniętym.

» Na kom endę:

Batalion powstań!

Cały Batalion jednocześnie wraca do poprzedniej

postawy, jak przepisano pod tą komendą w mustrze
plutonowćj (§

10).

§ 1 3 .

BATALION ISA PRZÓD, PLUTONAMI ROT.

(Fig. 25, Tab. III). Na trzy kolejne komendy

Podpułkownika :

1° Pod ogień, Plutony rolami!

2° W p ra w o !
3° Pnwje ramiona naprzód—

MARSzl

Wszystkie ośm Plutonów wykonywają jednocze

śnie w Batalionie kosynierskim, co pod temi sa-
memi komendami przepisano w mustrze plutono

wej, (§

2).

www.cbw.pl

CBW

W przestankach zostawionych przez Szefa Bata

lionu między temi trzema wykrzyknikami, ażebj
szeregowcom udzielić czasu potrzebnego do przy
brania odpowiedniej postawy, komendanci Pluto
nów' dopełniają je przestrogami wykonawczemu

W tym pochodzie ośmioma Plutonami rot, sape

rzy naczelni równają sig do puklerza prawoskrzy
dłowego, i od niego mierząc przedziały między-plu-

tonowe, pilnują ich akuratności, ażeby przy
zachodzeniu do frontu batalionowego, wszystkie
weń szczelnie na powrót wstąpiły. Podpułkownik,
Adjutadt batalionowy i dobosze postępuj} za środ
kiem Batalionu na przeciw przedziałowi, między

czwartym a piątym Plutonem. Adjutant batalio
nowy przebiega ten przedział, zanosząc rozkazy
Podpułkownika Majorowi strzeleckich kompanij.

Skoro Batalion kosynierski dojdzie w tym szyku

o parę set kroków od swego łańcucha tyralierskie-

go, ten idzie dalej na przód, dwiema przemijaj}-
cemi się liniami wedle właściwego sobie regula
minu, bez przerywania swojego ognia; nie zatrzy
muje się zaś, ani cofa, jak przy zatrzymaniu sie
lub cofaniu samegoż Batalionu kosynierskiego, któ
remu przez cały ciąg boju służy za pilng. firankę i
przegrodę od nieprzyjaciela, pod bezustann} ba
czności} Podpułkownika równie rozporządzającego
obiema broniami.

Odwrót wykonywa się na komendę Podpułko

wnika przez zawrót wszystkich na raz Plutonów

praicemi ramionami w koło, jak przepisano w m u-

strze plutonowej: (§ 3 ). Odwrót linii tyralierskiej

www.cbw.pl

CBW

odbywa się, wedle właściwego jej regulaminu, ale
utrzymując statecznie niiędzy-niji a Batalionem ko-
synierskim, odstęp 250 do 300 kroków.

ZAPLECZNIK Z ÓŚłllU PLUTONÓW ROT.

Batalion będąc w pochodzie na przód Plutonami

rot, jeżeli przy raptownym napadzie kawaleryi nie

przyjacielskiej, Podpułkownik uzna że nie ma czasu
do przybrania innego szyku odpornego, natenczas

zakomenderuje:

Czwarty i pięty Pluton na przód— inne od

środka schodami!

(Fig. 26, Tab. III). Na tę, pierwszą komendę, wy

jąwszy dwa Plutony środkowe dalej postępujące,
każden komendant Plutonowi swojemu zakomen
deruje : w miejscu krok /, a każdy Pluton w miejscu
depcze, dopóki go poboczny od środka nie wyminie
na odstęp półplutonowy. Po uszczeblowaniu się.
tym sposobem całego Batalionu kosynierskiego
w zaplecznik rot, a na drugą komendę. Podpułko
wnika :

Batalion stój— Bez zmiany postawy do attaku broń!

każdy komendant Plutonu komendą : pul obrotu

w prawo i w lewo1

, odwraca swoje dwa szeregi pół—

frontem do nieprzyjaciela; po czem kosynierzy
przyklękają, odpinając tylko szelkę od pasa, ażeby

—

www.cbw.pl

CBW

im tarcza własnym ciężarem spuściła się do ziemi,
i biorą włócznię do altaku.

Tym sposobem, Batalion nadstawia natychmiast

nieprzyjacielowi ośm kłosów, czyli jeżów kosynier
skich, z puklerzami od czoła. .Między ich pizedziały

linia tyralierska chroni się biegiem, ściskając swój

łańcuch yv siedm jednoszeregowycli Pólplutonów,
które zatrzymane na wysokości czwartej roty Plu
tonów kosynierskich, stawi? dwuramnik strzelecki

nieprzyjacielowi. Ósmy Półplulon strzelecki zbywa

jący od siedmiu kosynierskich przedziałów’, zdwoi

Półpluton naczelny. Podpułkownik, Adjutant bata
lionowy i dobosze zachowają miejsca, jakie w mar
szu Plutonami rot zajmowali. Oficerowie i Podofi

cerowie strzeleccy za swojemi Półplutonami, a
Major i trębacze wewnątrz zaplecznika, za sztabem
kosynierskim. Jednym z ważnych przymiotów ta
kiego szyku, że dwuramnikowy jego ogień dokła
dnie i bezpiecznie krzyżuje się z ogniem dwura-
rnników pobocznych; a gdyby jazda nieprzyjacielska
wtargnęła przez szyję na jego tyły, natenczas sztab

schroni się między dwa naczelne Plutony rot, a
część strzelców odwracając się przedziałami na tył

Plutonów, skrzyżuje swój ogień na szyję zapleczni

ka, co uczyni tył takowego jeszcze niedostępniej-

szym od jego frontu.

Dorywczy ten szaniec, z przegrodami kosynier-

skiemi a frontem strzeleckim, dozwala też w każ

dej chwili czy to odwrotu przemijanego w schody
dywizyonowe, czy to zwrotu zaczepnego całym Ba

talionem, bez żadnej zmiany szyku, a nawet po

www.cbw.pl

CBW

stawy. Nadto, uprzednio szczeblując Plutony rot,
o tyle skraca formacyę kolumny szturmowej, o któ
rej mowa w następnym paragrafie.

§ 15.

KOLUMNA SZTURMOWA.

Będąc w pochodzie na przód Plutonami rot, na

pierwszą komendę Podpułkownika : (Fig. 25 i 27,

Tab. III).

Batalion

s t ó j

— schodami do allakul

Wstępnie, łańcuch tyralierski podsunąwszy się.

o 300 lub 250 kroków od nieprzyjaciela, zbiega się
na przeciw obu skrzydłom Batalionu kosynierskiego
we dwie osobne kompanie liniowe, ustawione we
dwa szeregi, a które przez załamanie w tył na
ósmą część koła swoich skrajnych Półplu tonów,
stawiają dwa zapleczniki krzyżujące ogień rotowy

przed frontem kosynierskim.

Za tg. osłoną:

1" Wszyscy komendanci Plutonów kosynierskicli

komenderują jednocześnie swoim Plutonom ‘.zm ia
nę pustawy i formacyg frontu batalionowego w lewo,

z tarczą na piersi, jak przepisano w mustrze pluto

nowej (§ U).

2" Po dokonaniu tego rozwinięcia, Podpułkownik

zakomenderuje:

Od środka Plutonami na przód — iv schody

odłam się!

www.cbw.pl

CBW

Na tę komendę, Kapitan trzeciej kompanii ko

menderujący obecnie czwartym i piątym Plutonem,

które stanowią naczelny Dywizyon kolumny sztur
mowej, odrywa ten Dywizyon n'a przód krokiem

zwyczajnym i posuwa go z tarczą na piersi, środ

kiem przedziału między zaplecznikami strzeleckiemi

aż na kroków kilkadziesiąt od nieprzyjaciela.

3° Jak tylko naczelny ten Dywizyon kosynierski

zaczyna wymijać zapleczniki strzeleckie, te napo-
wrót rozsypują się w tyraliery i posuwają dwiema
przemieniającemi się liniami, bez przerwy ognia;
ale w tym ruchu odkrywają cały front szturmowej
kolumny przez zbaczanie na prawo i na lewo ta
kowego, a zasłaniają przedziały między-kolumnowe.

w a g a

Gdyby nieprzyjaciel występował kontra-szturmem

n a

spotkanie naszego Batalionu kosynierskiego, natenczas obie kom
panie strzeleckie zachowają szyk zaplecznikowy, w którym

M a

jor odsunie je na same skrzydła kolumny szturmowej; zt$d

ostrzeliwać bąd$ obie flanki takowej, a przed jej czołem ogień

swój krzyżować.

ha Skoro tylko naczelny Dywizyon wyprzedził o

ćwierć plutonowy odstęp front reszły Batalionu, na

głos swoich komendantów trzeci i szósty Pluton
odrywają się na przód : pierwszy półobrotem w le
wo, drugi półobrotem w praw o; a kiedy ośm ich
rot ze skrzydła wewnętrznego schowa się za tyleż
rot skrajnych naczelnego Dywizyonu, komendanci

ich zakomenderują : Naprost— dyrekeya do środka!

i tak prowadzić je będą w półplutonowym odstępie

www.cbw.pl

CBW

— 29 —

za sc hodem poprzednim. Z kolei drugi z siódmym
Plutonem, a pierwszy z.ósmym oderw-j się na głos
swoich komendantów półobrotem do środka, a po
tem skręcj się na prost, postępując w półpluto-

nowym odstępie schód od schodu, m ajjc 24 rot
odsłoniętych, a ośm schowanych za skrzydłem

schodu poprzedzającego. Miejsca Oficerów, Podofi

cerów i saperów w tym szyku, przepisane są

w mustrze plutonowej: (§ 4). Podpułkownik, Ad-

jutant batalionowy i dobosze, którzy już we froncie

rozwiniętym ftali za środkiem środkowego Dywi-
zyonu, zachowają te same miejsca w kolumnie
szturmowej.

5° Jak tylko ostatnie P lu to n y : pierwszy i ósmy,

ruszyły z miejsca, dobosze bębnij do attaku, a ko*
lumna krok zdwaja, ale bez biegu jeszcze i z tarczji
na piersiach, aż naczelny Dywizyon nie dotrze o
kilkadziesiąt kroków od nieprzyjaciela.

Uwaga. Odwrót kolumny szturmowej odbywać się może od

biedy przez proste N a lewo w t y ł —zw ro tl schodów, któro wtedy
postępując frontem w tył, dyrekcyę przybierajj do skrzydeł.
Przeciw temu trybowi odwrotu, przemawia atoli trudność utrzy
mania w marszu akuratncgo przedziału między wewnętrznemi
skrzydłami pierwszego a ósmego Plutonu; lepiej jest zatem ze-

sunje uprzednio schody w zwyczajny kolumn;, dywizionow?

(część cieniowana fig. 27tćj), i w tym szyku wykonywać odwrot.

Równie zesunjć należy kolumnę szturmów? w zwykł} dywi-

zionowj podczas marszu naprzód, kiedy cieśnina. stanie jej na

drodze. Tę przemianę w pochodzie, najłatwiej wykonać przez
ciągnienie Plutonów półobrotem w prawo i w lewo do środka,
aż się 3ci z 6tym, 2gi z Imym, a iwszy z Smym nie zejdj w trzy
Dywiziony pos'tępuj}ce akurat w ślad za naczelnym, który w miej

www.cbw.pl

CBW

— 30 —

sca depcze, dopóki wszystkie cztery nie ustalą między sob? pól-

plntonowych odstępów. I odwrotnie, kolumna dy wizionowa wraca

vr marszu do szyku szturmowego przez ciągnienie Plutonów pół
obrotem do skrzydeł, aż cały Batalion nie odzyszcze rozmiarów

i odstępów przepisanych kolumnie szturmowej.

6“ W tym szyku schodowym, na komendę. Pod

pułkownika, kolumna szturmowa o kilkadziesiąt
kroków od nieprzyjaciela spuszcza broń do attaku

i leci biegiem, jak przepisano w mustrze plutono

wej : (§ 5).

W tym ciągle szyku, dopiero o kroków kilka

naście od nieprzyjaciela, a na komendę Hurra '■
naczelny Dywizjon puszcza się całym pędem; na
stępne Plutony w biegu odwracają się półobrotem
w prawo i w lewo ku skrzydłom, a po zupełnem
odkryciu się, zwracają się na prost, przybierając
pęd Dywizjonu naczelnego. Tym sposobem, kolejno
trzeci z szóstym Plutonem, drugi z siódmym, a
pierwszy z ósmym, jeżami mieczów uderzają
w ścianę nieprzyjacielską, po skrajnych skrzydłach
swoich pobocznych.

§ 1 6 .

CZWOROBOK KOSYNIERSKO—STRZELECKI.

Jeżeli kolumna zaskoczona jest przez kawaleryę

nieprzyjacielską, będąc ściśnięta w kolumnę dywi-

zyonową, wtedy formuje zwyczajną

k n r r ę

(Fig. 28,

Tab. III). Ta się wykonywa wedle liniowego regu

www.cbw.pl

CBW

— 31 —

laminu przez zatrzymanie się naczelnego Dywi

zjonu frontem, odwrócenie się ostatniego Dywi
zjonu na lewo w tył, i zajście drugiego i trzeciego
Piutonu ćwiercią koła w prawo, a szóstego i sió

dmego ćwiercią koła w lewo. Jednocześnie, od
prawego i od lewego kolumny, którą dotąd ogniem
swoim flankowały, obie kompanie strzeleckie zbie
gają się wewnątrz zamykającej się karry kosynie

rów, przez odstęp umyślnie po temu rozwarty
między tylną ścianą, a końcami obu bocznych.

Trzy ściany : naczelna i obie boczne natychmiast

słaiciaję plot, jak przepisano w mustrze plutono

wej, (§ 9). Tymczasem, każdy Półpluton strzelecki

w miarę jak rotami wpada do czworoboku, staje

trzecim szeregiem za odpowiednim sobie Plutonem
kosynierskim. Dopiero po potrojeniu strzelcami
wszystkich czterech ścian kosynierskich, ściana
tylna zamyka przebyty przez strzelców odstęp, do

pierając plecami do końców ścian bocznych.

Taki zupełny czworobok składa się w czterech

ścianach swoich z pięciu niejako szeregów: w pier

wszym, martwym, wiązanym co Pluton puklerzem
na drabince, podwójny płot z tornistrów ze szta
chetą ostrzów trzonkowych; w d rugim i trzecim,
przychyleni kosynierzy z włócznią do aitąk u ;
w czwartym, strzelcy dający ognia po nad ich gło

wami ; w piątym nareszcie, rzed Oficerów i Podo
ficerów obu broni, z których przypada na każdą
ścianę, dywizyonową, pierwszych pięciu, a drugich
dwónastn, razem 17.

www.cbw.pl

CBW

Sztab zajmuje le same co w karrach liniowych

miejsce.

Formuje się karrę kosynierską i z innych jakich-

bądź szyków, kiedy Batalion osamotniony na na-
giem polu, lub zbyt od innych oddalony ażeby
mógł być przez nie z flanki ostrzelany, albo nare
szcie kiedy stanowi koniec linii Batalionów, o nic
lepszego nie oparty. Nierównie atoli prostszym i
składniejszym ratunkiem odpornym, osobliwie dla
kolumny szturmowej, którą na wpółattaku zasko
czy jazda nieprzyjacielska, jest batalionowy zaple-
cznik, o którym mowa w następnym paragrafie.

§ 17.

ZAPLECZNIK Z KOLUMNY SZTORMOWEJ.

Kiedy Batalion idzie w kolumnie szturmowej, na

komendę Podpułkownika :

Naczelny Dyicizyon stój— Batalion formuj

zaplecznik! (Fig. 29, Tab. III).

1° Obie kompanie strzeleckie zbiegają się od pra

wego i od lewego tylną szyją do zawierającego się

zaplecznika, i jak w karze zajmują w nim cały
trzeci szereg. Podobnież, licząc płot tornistrów za
szereg, Oficerowie i Podoficerowie obu broni znajdą
się. w piątym szeregu, a sztab jakoby w szóstym,
za środkiem naczelnego Dywizyonu.

2° Podczas kiedy naczelny Dywizyon kosynierów,

—

www.cbw.pl

CBW

zatrzymawszy się, na komendę Kapitana trzeciój
kompanii : stawia p ło t, wszystkie trzy prawo-
skrzydłowe Plutony na głos swoich komendantów,
zachodzą jednę ósmą koła w prawo, trzy lewo-
skrzydłowe zachodzą jednę. ósmą koła w lewo :
pierwsze z czuciem i równaniem do lewego, a dru
gie z czuciem i równaniem do prawego.

3° Ledwie zaszły, wyrównały się i przybrały

dwukrokowy odstęp między szeregami, obie flanki
kosynierskie jednocześnie stawiają płot, przyklękają

i biorą broń do attaku.

Jeżeliby napad kawaleryi nieprzyjacielskiej z tak

blizka zagrażał kolumnie, że szłoby tylko o jak naj-

spieszniejszy na nią ogień, wtedy trzeci i szósty

Pluton kosynierski zawieszą swoje zajście, dopóki
najbliższe, a więc czwarty i piąty Półpluton tyra-
lierski nie wpadną do zaplecznika, przesuwając się
między niemi a Dywizyonem naczelnym. Jakoż,
dwa te Półplutony, nie oglądając się na obieg re
szty tyralierów szyją zaplecznika, ledwie staną

w trzecim szeregu naczelnej ściany, natychmiast
rozpoczną palbę po nad jej dwoma kosynierskiemi
szeregami i płotem : reszta, pod tą osłoną bezpie

cznie i prędko się dokona.

w a g a

"Wyższość podobnego szyku nad staroświecką karrj,

osobliwie w regulaminie kosynierskim, jest oczywista. "Wynika
on naturalnie i bezpośrednio z kolumny szturmowej, a*wigc też
z niego najłatwiej i najprędzej wraca sig do tego szyku zacze
pnego, po wręcznem odparciu szarży nieprzyjacielskiej. Nie
przedstawia on prawie wcale kątów m artwych i od razu na ca
lem rozwinięciu swojem zatrudnia wszystek.ogień strzelecki, który

www.cbw.pl

CBW

— 34

—

t obu rozległych flank jego, obficie się krzyżuje z podobnymże
ogniem pobocznych zapleczników, a bez tego dla nich niebezpie
czeństwa, aa jakie zawsze narażać się wzajemnie muszg. czworo

boki chcące kombinować swoją palbę, w zamieszce bojowej.
Rozległa jego szyja otwiera do niego wolny przystąp wszelkim
broniom, bez podohnegoż przywileju dla nieprzyjaciela, bo dość

całemu lub części szeregu strzeleckiego obrócić się w miejscu
na lewo w tył, ażeby całe to w n trze jego od razu potrójnym
nakrzyżować ogniem, bez obawy żadnej dla trzech ścian wyła
manych do siebie pod kątami tak lozwartemi. Jedyny potrzebną
przemiany w takim przypadku, bidzie wysuniecie się strzelców
naczelnej ściany przed sztab, który się miedzy nich a szeregi
kosynierskie schroni. Jedyny takiego szyku niedogodności?, że
bez zmiany ruszyćby się ani w tył, ani w bok nie mógł, a trm
jednem karra, jako cijfgle na wsze strony obrotna, nad uim

Inje; jednakie, przemiana ta taka prosta i łatwa, że niezmienna,

obrotność karry w niewielu ją przypuszczeniach przesadzi.

§ *3.

KLAMRA Z ZAPLEC2MKA.

Jakoż, chcąc zruchomić zaplecznik w tył lub na

boki, na komendę Podpułkownika:

Batalion rozbierz płot— Z zaplecznika formuj

klamrę— na leiuo w tył, w -prawo (lub
w lewo)! (część cieniowana Fig. 29).

1° Wszystkie trzy ściany jednocześnie, na głos

swoich komendantów rozbierają płot,

ściskają

swoje szeregi, i przybierają postawę odpowiednią

swojemu stanowisku w zamierzonej klamrze, a
kierunkowi jaki jej ostatnia komenda Podpułko
wnika nadała.

www.cbw.pl

CBW

2” Naczelna ściana obraca sig na miejscu w tym

kierunku; flankowe zaś ściany obróciwszy sig na
lewo w tył, twarzą do siebie, zachodzą na ćwierć
kola : prawa w prawo, lewa w lewo. Stanąwszy
tym sposobem prostopadle do ściany naczelnej,
obie sig obracają w kierunku już przez takową wy-

tknigtym.

Z takiej klamry równie łatwo, czy to odwrotnie

symetrycznemi zajściami wrócić do szyku zaple-
cznikowego, czy też zamknąć szczelny czworobok,

przez zajście wewngtrznie na ćwierć koła, pier

wszego i ósmego Plutonu.

♦200— Paryż w drukarni i lit. PP. R

enou

et M

acldk

przy ulicy Rivoli, 144.

R o k 1861,

KONIEC.