Gospodarstwa domowe i rodziny

Gospodarstwo domowe to zespół osób – spokrewnionych ze sobą bądź nie – mieszkających
razem i wspólnie utrzymujących się. Punktem wyjścia dla utworzenia gospodarstwa
domowego jest mieszkanie/dom zamieszkiwane przez daną grupę osób.
Typy gospodarstw domowych:

rodzinne (w ramach gospodarstwa wyodrębnić można chociaż jedną rodzinę) –
jednorodzinne i wielorodzinne;
nierodzinne – jednoosobowe i wieloosobowe.

Głowa gospodarstwa domowego:

osoba dostarczająca największej części dochodów (tradycyjne rozumienie);
osoba mająca największy wpływ na wydatki gospodarstwa (alternatywne rozumienie).

Rodzina to przynajmniej dwie osoby tworzące wspólnie gospodarstwo domowe, które
powiązane są bądź więzią małżeńską (lub jej tożsamą – tj. związkiem nieformalnym) bądź
więzią biologiczną (czy jej tożsamą – adopcja).
Typy rodzin:

Małżeństwo z dzieckiem/dziećmi;
Małżeństwo bez dzieci;
Związek nieformalny z dzieckiem/dziećmi;
Związek nieformalny bez dzieci;
Samotna matka z dzieckiem/dziećmi;
Samotny ojciec z dzieckiem/dziećmi.

Gospodarstwa domowe w Polsce w latach 1960

–

2002

Rok

Liczba gospodarstw

domowych (w tys.)

Dynamika zmian (spis

poprzedni = 100)

Udział gospodarstw

miejskich w % (udział

ludności miejskiej w %)

1960

8253

.

52,8 (48,3)

1970

9376

113,6

57,5 (52,3)

1978

10948

116,8

62,0 (57,5)

1988

11970

109,3

65,7 (61,2)

1995

12501

104,4

67,1 (61,8)

2002

13337

106,6 (111,4*)

67,2 (61,8)

* w stosunku do roku 1988
Źródło: Spisy powszechne z lat 1960, 1970, 1978, 1988, 2002 i mikrospis 1995

Struktura gospodarstw domowych według wielkości w latach 1960–2002 (w %*)

Kategoria

1960

1970

1978

1988

1995

2002

Ogółem

Średnia wielkość

3,47

3,39

3,11

3,10

3,06

2,84

Jednoosobowe

16,2

16,1

17,4

18,3

19,7

24,8

Dwuosobowe

18,5

18,8

21,7

22,3

23,1

23,2

Trzy

–

, czteroosobowe

38,8

41,2

44,0

42,3

39,8

37,9

Pięcioosobowe i większe 26,5

23,9

16,9

17,1

17,4

14,0

Miasta

Średnia wielkość

3,12

3,03

2,85

2,86

2,80

2,60

Jednoosobowe

21,1

19,9

20,7

20,3

22,0

27,7

Dwuosobowe

20,0

20,0

22,2

23,5

24,7

24,7

Trzy

–

, czteroosobowe

39,6

44,1

46,4

45,1

42,1

38,6

Pięcioosobowe i większe 19,3

16,0

10,7

11,1

11,2

8,9

Wieś

Średnia wielkość

3,87

3,87

3,55

3,56

3,59

3,33

Jednoosobowe

10,8

10,6

11,9

14,5

15,1

18,8

Dwuosobowe

16,8

17,1

20,7

20,0

19,9

20,2

Trzy

–

, czteroosobowe

37,7

37,0

40,1

36,9

34,9

36,6

Pięcioosobowe i większe 34,7

35,3

27,3

28,6

30,1

24,4

* średnia wielkość gospodarstwa w osobach

Gospodarstwa domowe według składu rodzinnego
w latach 1970

–

2002 (w %)

Gospodarstwa

1970 1978 1988 1995 2002

Polska ogółem

Jednorodzinne

77,8 77,9 75,0 73,3 69,0

Dwurodzinne

4,6

3,8

4,9

5,1

4,4

Trzy

-

i więcej

rodzinne

0,1

0,1

0,2

0,2

0,2

Nierodzinne

17,5 18,2 19,9 21,3 26,4

Miasta

Jednorodzinne

76,1 75,7 75,1 73,3 67,6

Dwurodzinne

2,3

2,4

2,8

2,8

2,8

Trzy

-

i więcej

rodzinne

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Nierodzinne

21,5 21,8 22,0 23,8 29,5

Wieś

Jednorodzinne

80,0 81,3 74,8 73,3 71,9

Dwurodzinne

7,9

6,1

9,1

9,9

7,6

Trzy

-

i więcej

rodzinne

0,1

0,2

0,4

0,5

0,4

Nierodzinne

12,0 12,4 15,7 16,3 20,1

Struktura rodzin według typu biologicznego w
Polsce w latach 1970

–

2002

1

(w %)

Kategoria

1970 1978 1988 1995 2002

Ogółem

Małżeństwo bez
dzieci

20,5 22,3 22,8 23,6 23,5

Małżeństwo

z

dziećmi

66,8 64,3 61,8 59,6 57,1

Matka z dziećmi

11,3 11,9 13,6 15,0 17,2

Ojciec z dziećmi

1,4

1,5

1,8

1,8

2,2

Miasto

Małżeństwo bez
dzieci

20,2 21,7 22,3 23,8 24,5

Małżeństwo

z

dziećmi

65,9 63,4 60,9 57,9 54,4

Matka z dziećmi

12,5 13,3 15,0 16,4 18,8

Ojciec z dziećmi

1,4

1,6

1,8

1,9

2,3

Wieś

Małżeństwo bez
dzieci

21,0 23,3 23,6 23,2 21,8

Małżeństwo

z

dziećmi

67,7 65,5 63,4 62,4 61,7

Matka z dziećmi

9,9

9,8

11,3 12,7 14,4

Ojciec z dziećmi

1,4

1,4

1,7

1,7

2,0

1

Dla roku 2002 w przypadku kategorii małżeństwa

z dziećmi i małżeństwa bez dzieci dokonano
zsumowania liczb odnoszących się do formalnych i
nieformalnych związków. W poprzednich spisach
publikowane

dane

nie

czyniły

rozróżnienia

pomiędzy tymi dwoma typami związków.

Źródło utrzymania

Źródło utrzymania – źródło, z którego pozyskuje się środki do życia. Źródła utrzymania
mogą być badane w odniesieniu do poszczególnych osób lub też ich grup – gospodarstw
domowych.
Główne źródło utrzymania – źródło, z którego pochodzi największa część dochodów
jednostki lub gospodarstwa domowego.

Typy źródeł utrzymania:
1) Dochody z pracy – dochody z samodzielnie wykonywanej pracy najemnej lub pracy na
własny rachunek;
2) Źródło niezarobkowe – dochody z transferów społecznych, takich jak emerytury, renty,
zasiłki;
3) Dochody z własności – dochody z wynajmu nieruchomości, papierów wartościowych,
lokat;
4) Pozostawanie na utrzymaniu innych.

Ludność Polski według głównego źródła utrzymania w latach 1988 i 2002 (w %)

Główne źródło utrzymania

1988

2002

Dochody z pracy

45,4

32,3

Poza rolnictwem

34,8

28,0

W rolnictwie

10,6

4,3

Niezarobkowe źródło

18,0

28,0

Emerytura

9,1

13,9

Renta z tytułu niezdolności do pracy

5,7

6,6

Renta rodzinna

1,6

2,2

Zasiłek dla bezrobotnych

–

1,6

Zasiłek pomocy społecznej

0,2

0,6

Dochody z własności

–

0,1

Na utrzymaniu

36,6

38,0