Do czego to służy?

Kierowanie samochodem ma swoje plusy
i minusy. Do minusów można zaliczyć nie−
bezpieczeństwo zaśnięcia za kierownicą. Im
dłuższa jazda oraz ciszej pracujące auto, tym
bardziej zwiększa się ryzyko. Długotrwałe
(wielogodzinne) prowadzenie pojazdu wy−
wołuje najpierw zmniejszenie koncentracji,
w dalszej kolejności senność, w najgorszym
razie wypadek drogowy spowodowany popa−
dnięciem w objęcia Morfeusza.

Prezentowany układ ma charakter profi−

laktyczny. W określonych odstępach czasu
sugeruje kierowcy, aby zatrzymał się na naj−
bliższym parkingu lub w innym dozwolonym
miejscu celem krótkiego odpoczynku.
Wprawdzie w dzisiejszych czasach nie wszę−
dzie można na postoju uciąć sobie krótką
drzemkę. W każdym razie krótka przerwa,
przeznaczona na spożycie posiłku, wypicie
herbaty może się okazać cenna i pozwoli na
dalsze kontynuowanie jazdy przez jakiś czas.

Opisane urządzenie nie jest wprawdzie

tak radykalne, jak różnego rodzaju “czuwa−
ki” i budziki, ale również może być pomoc−
ne. Jego instalacja w aucie jest bardzo prosta,
a koszt wykonania znikomy.

Jak to działa?

Schemat urządzenia mieszczącego się w ca−
łości we wtyku do gniazda zapalniczki
przedstawia rysunek 1. Uniwersalny układ
czasowy CMOS – U1 pracuje jako genera−
tor astabilny (decyduje o tym zwarcie nóżki
10 do plusa zasilania). Wewnętrzny, progra−
mowany licznik jest ustawiony na najwyż−
szy stopień podziału, co pozwala uzyskać
długie czasy na wyjściu (nóżka 8 U1). Czę−
stotliwość generatora ustalają elementy R3,
C1; R4 pełni funkcję pomocniczą. Jak wi−
dać, ich wartości nie są duże, co jest ogrom−
ną zaletą U1.

Termistor Rt1 powoduje, że w wyższej

temperaturze generator piezo Q1 będzie włą−
czany o kilkanaście minut wcześniej niż
przy niższej temperaturze we wnętrzu auta.

To dodatkowa zaleta
układu – wiadomo
bowiem, że kierow−
ca szybciej się mę−
czy i potrzebuje czę−
stszych przerw pod−
czas upałów.

CMOS U1 praco−

wałby nieprzerwa−
nie, gdyby nie przy−
łączenie wejścia ka−
sującego (n. 6) za
pośrednictwem MO−
SFET−a T1 zamiast
wprost do “minusa”.
Tranzystor T1 wraz
z R1, R2, R5, D1 ze−
zwala na pracę gene−
ratora U1 tylko przy
wzroście

napięcia

w instalacji elektrycznej pojazdu do poziomu
minimum około 12,7...13V.

Gdy gniazdko zapalniczki jest przyłącza−

ne dopiero po przekręceniu kluczyka w sta−
cyjce do pozycji “zapłon” lub/i po urucho−
mieniu auta – elementów R1, R2, R5, T1, D1
nie montujemy, a nóżkę 6 U1 łączymy na sta−
łe do minusa zasilania.

Po podaniu zasilania na układ scalony U1

jest on automatycznie resetowany (bo wypro−
wadzenie 5 zwarto do minusa) – nie ma więc
możliwości przypadkowego włączenia gene−
ratora Q1 przed upływem określonego czasu.
Gdy to nastąpi, na wyjściu U1 (8) pojawi się
stan wysoki, T2 zostaje otwarty na czas rozła−
dowania C2 przez R6. Otwarcie T2 wywołuje
włączenie generatorka piezo Q1. Jego dźwięk
jest przerywany dzięki zastosowaniu migają−
cej LED D2 (przy niektórych egzemplarzach
generatorków i diod, aby dioda migała, trzeba
zamocować dobierany rezystor równolegle do
C3). Kondensator C3 gwarantuje pewną pracę
Q1. W modelu prototypowym widocznym na
fotografii − dla C3=1

µ

F generator piezo pracu−

je ciszej, dla C3=2 x 1

µ

F (równolegle) z ma−

ksymalną głośnością.

Montaż i uruchomienie

Wszystkie elementy lutujemy starannie
w postaci solidnego “pajaka”. Na niektóre
końcówki warto nasunąć odcinki izolacji by
uniknąć zwarć. Wygięty drut stanowiący mi−
nus wtyku skracamy i wyginamy tak, aby nie
sięgał w głąb wtyku. Dzięki temu możliwe
będzie wmontowanie w taką obudowę wszy−
stkich elementów.

Prawidłowy montaż i sprawne podzespo−

ły zapewniają pewne działanie układu bez
żadnej regulacji. Jedyną czynnością może
(ale nie musi) się okazać konieczność dobra−
nia diody Zenera D1 tak, aby układ zaczynał
działać przy wzroście napięcia zasilania do
poziomu około 13 – 14V.

Ciąg dalszy na stronie 91

89

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

U

Uk

kłła

ad

d p

prrzzyyp

po

om

miin

na

ajją

ąc

cyy::

k

kiie

erro

ow

wc

co

o o

od

dp

po

oc

czzn

niijj!!

★

★

★

Rys. 1

Generator piezo Q1 znajduje się pomię−

dzy LED D2, tkwiącą w otworze wtyku,
a pozostałymi elementami. Otwór wtyku jest
większy od średnicy LED, dzięki czemu
dźwięk generatora piezo będzie dobrze sły−
szalny przez kierowcę.

Nad termistorem umieszczonym również

we wnętrzu obudowy, można wywiercić
otwór o 5...7 milimetrowej średnicy.

Uwagi końcowe

Z egzemplarzami elementów o wartościach
znamionowych i typach jak w wykazie,
w temperaturze około +25...+28

O

C, przy

U=14,4V generator piezo był włączany co
około 84 minut na około 10 sekund. Można
to zmienić dobierając inne wartości R3 i R6.

Zastosowany CMOS (opisany w EdW

10/97) ma dobrą stabilność temperaturową
i jest dość odporny na wahania napięcia zasila−
jącego. Ta druga właściwość nie ma większego
znaczenia – podczas jazdy napięcie w instala−
cji elektrycznej auta wynosi zwykle około
14,4V. C1 w zasadzie powinien być foliowy –
byłby jednak za duży do proponowanej obudo−
wy. Dlatego zastosowano niewiele gorszy, mi−
niaturowy kondensator monolityczny.

C2 nie będzie stale pod napięciem. Dlate−

go zamiast zwykłego “elektrolita” znacznie
lepszy będzie tantalowy.

Kto chce uprościć układ może nie monto−

wać D2 – w zamian zastosować generator
piezo na 12V. Przerywany dźwięk generator−
ka wydaje się jednak skuteczniej oddziały−
wać na kierującego.

W razie konieczności można dołączyć

kondensator filtrujący (odkłócający) o po−
jemności 1uF...10uF (zalecany stały lub mi−
niaturowy tantalowy).

Dariusz Knull

90

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Wykaz elementów

Rezystory (jak najmniejsze)

R

R11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..110000

Ω

Ω

R

R22,,R

R44 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..6688kk

Ω

Ω

R

R33,,R

R55 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..5511kk

Ω

Ω

R

R66 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..222200kk

Ω

Ω

R

Rtt11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..tteerrm

miissttoorr N

NTTC

C111100 1100kk

Ω

Ω

Kondensatory

C

C11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11µµFF m

moonnoolliittyycczznnyy

C

C22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..2222µµFF//1166......2255V

V ttaannttaalloow

wyy

C

C33 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..11µµFF......44,,77µµFF

Półprzewodniki

U

U11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..C

CM

MO

OS

S 44554411

TT11,,TT22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..B

BS

S117700

D

D11 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..ddiiooddaa ZZeenneerraa 1111V

V

D

D22 .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..zziieelloonnaa lluubb żżóółłttaa 55m

mm

m,, m

miiggaajjąąccaa

Pozostałe

Q

Q11 .. .. .. .. .. ..m

maałłyy ggeenneerraattoorr ppiieezzoo 66V

V ((nnpp.. H

HC

CM

M 11220066X

X))

O

Obbuuddoow

waa .. .. .. .. .. .. .. .. ..w

wttyykk zzaappaallnniicczzkkii ssaam

moocchhooddoow

weejj