UKŁAD ODDECHOWY

• Kaszel jest złożonym odruchem obronnym, który ma na celu usunięcie ciała obcego lub zalegającej wydzieliny.

• W drogach śluzowych znajdują się takie miejsca błony śluzowej szczególnie wrażliwe, których podrażnienie wywołuje odruch kaszlu. Są to: brzegi nagłośni, rozwidlenia tchawicy i dużych oskrzeli.

• A także poza drzewem oskrzelowym: podrażnienie opłucnej lub tylnej ściany przewodu słuchowego (obszary unerwione przez nerw błędny)

• Kaszel może być szkodliwy ze względu na ogólny stan osoby chorej, np. po operacji w obrębie jamy brzusznej, klatki piersiowej, również po zranieniu płuc, opłucnej oraz w nowotworach i w gruźlicy. Wtedy stosujemy leki p/kaszlowe, ponieważ może dojść do uszkodzenia tkanki podczas kaszlu

• Ale jeśli kaszel jest objawem stanu zapalnego, gdy jest wydzielina zapalna, to należy ją usuwać, aby nie dopuścić do przejścia zapalenia na tkankę płucną. Wtedy zastosowanie leków wykrztuśnych umożliwia nawilżenie dróg oddechowych i oczyszczenie ich z zalegającej wydzieliny.

• Leki stosowane w leczeniu kaszlu dzielimy na:

- leki wykrztuśne i mukolityczne

- leki p/kaszlowe

1. LEKI WYKRZTUŚNE I MUKOLITYCZNE

1. Leki wykrztuśne:

• Ułatwiają oczyszczenie drzewa oskrzelowego z zalegającej wydzieliny. W normalnych warunkach wydzielina ochrania błonę śluzową przed wyschnięciem i gwarantuje prawidłową czynność rzęsek.

• Jednak, gdy jest zbyt gęsta i lepka ruch rzęsek jest zahamowany, trzeba ją upłynnić i wykrztusić.

• Wydzielinę można upłynnić poprzez leki a także nawadnianie, picie dużych ilości płynów i inhalacje.

• Leki wykrztuśne dzielimy ze względu na mechanizm działania na:

1. Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym – leki te drażnią błonę śluzową żołądka i na drodze odruchowej zwiększają wydzielanie wodnistego śluzu przez gruczoły oskrzelowe. Nie wolno stosować u osób z chorobą wrzodową.

Preparaty ziołowe (tradycyjne)
Ich celem jest oczyszczenie drzewa oskrzelowego z zalegającej wydzieliny. Stosujemy je w celu upłynnienia wydzieliny.
Najprostszą i najskuteczniejszą metodą jest odpowiednie nawodnienie organizmu wodą poprzez picie i inhalacje.

KORZEŃ WYMIOTNICY – praktycznie niestosowany
(mała dawka działa wykrztuśnie, duża dawka wymiotnie)

SAPONINY

• Podobne działanie do emetyny

• Znajdują się w korzeniu senegi, lukrecji, pierwiosnka, żywokostu.

• Są stosowane w postaci syropów, tabletek, nalewek, np. Pectosol, Bronchicum; w postaci złożonej, nigdy samodzielnie

BENZOESAN SODU

• Działanie jw.

• Również słabe działanie antyseptyczne

• Praktycznie został wyparty (stosowany w mieszankach)

JODEK POTASU (specyficzność środka)

• Działanie jw. + bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe

• Może działać drażniąco na błonę śluzową żołądka

• Działania niepożądane:

  • bolesny obrzęk ślinianek,

  • zaburzenia żołądkowo-jelitowe,

  • reakcje alergiczne,

  • osłabienie czynności tarczycy

• Nie wolno go stosować u chorych na gruźlicę (zaostrzenie choroby)

1. Leki wykrztuśne bezpośrednio działające na gruczoły oskrzelowe – leki te po podaniu doustnym, pobudzają je do zwiększonego wydzielania. Drażnią też błonę śluzową dróg oddechowych, co również zwiększa wydzielanie. (wchłaniają się do krwioobieguwydzielane przez gruczoły oskrzelowedrażnienie błon śluzowych w dr.oddechowychzwiększanie wydzielania)

JODEK POTASU

• działanie bezpośrednie i odruchowe

• powoduje bolesny obrzęk śluzówek, wyciek z nosa, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, objawy uczuleniowe, osłabia czynność tarczycy

• nie wolno stosować u chorych na gruźlicę

ZWIĄZKI KREOZOTU

• Produkt destylacji smoły z drzewa bukowego, oleisty płyn o piekącym smaku

• Zawiera gwajakol, krezol i inne pochodne fenolu.

• Posiada podwójne działanie: pośrednie i bezpośrednie.

• Po wchłonięciu wydziela się do światła oskrzeli i drażni błonę pobudzając gruczoły oskrzelowe

• Ma bardzo dobre działanie wykrztuśne.

• Preparaty zawierające związki kreozolu:

  • sulfogwajakol (Apipulmol, Apitussic, Kalium gwajacosulfonicum)

  • gwajofenazynę (Gujazol)
    ogólnie preparaty są dobrymi „fajnymi” lekami, ale mają tylko działanie wykrztuśne przy lekko zagęszczonej wydzielinie

OLEJKI ETERYCZNE

• Działanie drażniące na błonę śluzową oskrzeli, zwiększają wydzielanie bardziej płynnej wydzieliny, łatwiejszej do wykrztuszenia

• Słabe działanie odkażające i odwaniające

• Stosowane w postaci syropów nie mają działania – skuteczne tylko te syropy, które zawierają efedrynę lub kodeinę (te składniki powodują działanie)

• Skuteczniejsze przy podaniu wziewnym (znakomite przy inhalacjach)

• Olejki: sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy, terpentynowy, miętowy

• Są także w maściach od nacierania na klatkę piersiową (wspomagają oddychanie)

• np.:

  • sir Pini – z kodeiną, stosowany w suchym kaszlu (kodeina ma bardzo silne działanie i przyćmiewa Pini)

  • sir Thymi – z solami bromu i amoniaku

  • Tussipect – z saponinami i efedryną

1. Leki wykrztuśne zmieniające odczyn (pH) wydzieliny gruczołów oskrzelowych – powoduje to jej upłynienie, co ułatwia wykrztuszanie, niewielka skuteczność dlatego są łączone z innymi lekami.

WODOROWĘGLAN SODU – alkalizuje (sal Vichy, sal Ems)
sole Emskie dodawane są do związków, które już same w sobie działają mukolitycznie, same mają słabe działanie

CHLOREK AMONU – zakwasza, słabe działanie

1. Leki sekretolityczne:

• Upłynniają wydzielinę, ale nie przez zwiększenie ilości tylko przez zmianę jej składu (w przeciwieństwie do wykrztuśnych, które powodują zwiększenie wydzieliny)

• Dzielą się na:

  • mukolityczne

  • enzymy proteolityczne

  • detergenty

1. Leki mukolityczne:

ACETYLOCYSTEINA
KARBOCYSTEINA

• Zmniejszają lepkość wydzieliny przez rozrywanie wiązań disiarczkowych w polipeptydach śluzuśluz ulega upłynnieniu

• Mają dużą skuteczność w podaniu wziewnym, mniejszą w doustnym

• Są stosowane drogą inhalacyjną w chorobach z dużą lepkością wydzieliny, np. mukowiscydozie (w astmie nie, bo mogą wywołać skurcz oskrzeli) czyli działanie mukolityczne, a nie wykrztuśne!!!

• Działania niepożądane

  • nieprzyjemny smak

  • podrażnienie błon sluzowych nosa i gardła

  • nudności i wymioty

  • skurcz oskrzeli przy podaniu wziewnym

  • wodnisty wyciek z nosa

• Podczas stosowania należy podawać (łącznie lub zamiennie) leki wykrztuśne, poza tym stosować oklepywanie generalnie są znakomite pod warunkiem, że pamięta się o odkrztuszaniu, dlatego nie można podawać u maleńkich dzieci, bo nie mają wykształconego odruchu kaszlowego,
  należy również uważać z tymi lekami przy osobach starszych i leżących

• Szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• Stosowane jako antidotum w zatruciach paracetamolem (mechanizm działania polega na wiązaniu grup SH) Acetylocysteina to swoista odtrutka

• Stosowane w zapaleniu zatok (rozbijają śluz wszędzie również w zatokach i np. żołądku- stąd przeciwwskazania)

• Nie stosuje się w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy (ponieważ rozbijanie śluzu), u osób w podeszłym wieku, u osób z ciężką niewydolnością oddechową, nie stosujemy również w astmie po powodują skurcz oskrzeli

• Nigdy nie podawać na noc!!!

• Interakcje: mogą osłabiać działanie penicylin, cefalosporyn, tetracyklin, aminoglikozdów. Aby stosować razem należy zachować minimum 2 godziny odstępu

MESNA (Mucofluid) 2-merkaptoetylosulfonian

• Mechanizm działania podobny do pochodnych cysteiny

• Podawana miejscowo w postaci aerozolu np. do nosa

• Zastosowanie:

  • trudna do wykrztuszenia, lepka wydzielina

  • znieczulenie ogólne i bronchoskopia – w celu ułatwienia odessania wydzieliny

  • niektóre stany zapalne zatok przynosowych, zapalenia ucha środkowego

• Dział. niepożądane:

  • nudności i wymioty

  • podrażnienie błony śluzowej nosa i gardła

• nie wolno stosować z antybiotykami amino glikozydowymi – osłabienie działania

• nie wolno w astmie – mogą wywołać napady duszności

BROMHEKSYNA (Flegamina)

• Działanie wykrztuśne (bezpośrednio na gruczoły) i odruchowe. Wykazuje też silne działanie mukolityczne przez zmniejszenie zawartości mukopolisacharydów i albumin w śluzie czyli działanie dwuwymiarowe

• Zwiększa wytwarzanie surfaktantu (substancji powierzchniowo czynnej)

• Podawana doustnie, wziewnie, dożylnie (w astmie tylko dożylnie, ponieważ można dostać ataku duszności)

• rzadko działania niepożądane:

  • zaburzenia żołądkowo-jelitowe przy podaniu doustnym

  • napady kaszlu przy podaniu wziewnym

• p/wskazania: choroba wrzodowa żołądka

AMBROKSOL (Deflegamin, Mukosolvan, Ambrosol)

• jest czynnym metabolitem bromoheksyny

• działa silniej

• rzadko działania niepożądane

  • jw.

  • ból przy chorobie wrzodowej (przy czynnej stosowanie jest przeciwwskazane)

• dobry i popularny

• raczej nie podaje się dożylnie

Ogólnie leki te były na kaszel „mokry” działanie wykrztuśne

1. Leki przeciwkaszlowe:

1. działaniu ośrodkowym:

• Duża skuteczność działania ale też dużo działań niepożądanych

• Działanie poprzez hamowanie ośrodka kaszlu w rdzeniu przedłużonym

1. Leki opioidowe p/kaszlowe

• działanie euforyzujące, szybko uzależniają:

MORFINA ( przy zranieniu klatki piersiowej, przebiciu opłucnej, nowotworach)

OKSYKODON (w premedykacji chirurgicznej)

BEZYTRAMID (w leczeniu szpitalnym)

• nie wykazujące działania euforyzującego, słabo uzależniające:

KODEINA

• skuteczne działanie p/kaszlowe.

• słabsza od morfiny

• działanie p/bólowe

• hamuje ośrodek oddechowy (nie daje takich efektów depresyjnych jak morfina)

• łatwo wchłania się z p. pokarmowego

• działania niepożądane:

  • zaparcia, nudności, wymioty

  • zmniejszenie częstości oddechu

  • senność i zawroty głowy

• należy uważać na łączenie preparatów na przeziębienie z preparatami p/kaszlowymi zawierającymi kodeinę
  kodeina bywa nadużywana

• Nieuzależniające:

DEKSTROMETORFAN

• nie ma działania przeciwbólowego, nie hamuje ośrodka oddechowego, nie daje uzależnienia (jednak czasem nadużywany, np. w preparacie acodin)

• stosowany przede wszystkim jako lek przeciwkaszlowy (siła działania jak kodeiny)

• antagonista receptorów NMDA – stosowany z innymi preparatami w bólu neuropatycznym

FOLKODYNA

• syntetyczna pochodna kodeiny o silnym działaniu przeciwkaszlowym

• mniej działań niepożądanych (nie daje zaparć, słabiej hamuje ośrodek oddechowy)

NOSKAPINA

• działanie przeciwkaszlowe podobne do falkodyny

• dodatkowo działanie spazmolityczne (może trochę rozszerzać oskrzela)
  tutaj mam coś takiego: nie hamować mokrego kaszlu np. Gripex’em

BUTOMIRAT (Supremin)

• dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego

• przedawkowanie = senność

1. Leki nieopioidowe:

OKSELADYNA

OKSOLAMINA

• Działanie przeciwkaszlowe trochę słabsze od leków opioidowych, ale nie hamują ośrodka oddechowego

• Niektóre neuroleptyki – poch. fenotiazyny

• Mechanizm o działaniu p/histaminowym. ??

1. Leki o działaniu obwodowym:

BENZONATAT

• Preparat opioidowy

• Wpływa na zakończenia czuciowe w oskrzelach, wykazuje miejscowe działanie znieczulające

• Zastosowanie:

  • anestezjologia

  • premedykacja przed bronchoskopią i bronchografią

** ŚLUZY

• Działanie osłaniające na błony śluzowe. Łagodzą odczucie drażnienia w gardle, w obrębie błony śluzowej żołądka

• Ich działanie jest bardzo słabe, nie mają działań niepożądanych, ale należy uważać na uczulenia!!!

• Preparaty:

  • Korzeń prawoślazu

  • Liść podbiału

  • Kwiat dziewanny

  • Liście i kwiat malwy

  • Preparaty z porostu islandzkiego

Stosowanie leków przeciwkaszlowych:

• w suchym, nieproduktywnym kaszlu ale teoretycznie nie powinno się

• należy maksymalnie ograniczyć stosownaie