Układ krążenia i układ

oddechowy

dr n. med. Szymon Brużewicz

Ocena stanu fizycznego

poszkodowanego

• Ocena miejsca zdarzenia
• Wstępna ocena poszkodowanego
• Badanie fizykalne
• [Wywiad]
• Powtórna ocena stanu pacjenta

Ocena miejsca zdarzenia

• Dotyczy pacjenta i jego otoczenia
• Zabezpieczenie miejsca w celu

niedopuszczenia do dalszej
traumatyzacji pacjenta, świadków,
osób wykonujących interwencję

• Ocena zagrożenia

Wstępna ocena

• Wygląd
• Stan świadomości – skala Glasgow
• Czynności życiowe:

- drożność dróg oddechowych

- oddychanie

- krążenie

Skala Glasgow

Punkty

Otwieranie

oczu

Reakcja słowna

Odpowiedź

ruchowa

odpowiednia

do poleceń

pełna orientacja

celowa

spontaniczne

mowa

chaotyczna

ruch, ucieczka

na głos,

zawołanie

mowa

niewłaściwa

zgięciowa

na ból

niezrozumiałe

dźwięki

wyprostna

brak

15 = pełna świadomość, 3 = głęboko nieprzytowny

Wstępna ocena

poszkodowanego

• A - airways

• B - breathing

• C - circulation

• D - dysfunction

• E - exposition

Stany wymagające

natychmiastowego działania

• Brak oddychania i krążenia –

resuscytacja

• Stany zagrażające życiu:

- niedrożność dróg oddechowych

- zaburzenia krążenia i oddychania

- krwotoki

Ocena drożności dróg

oddechowych

• Zależy od stanu świadomości
• Pacjent przytomny, mówiący, krzyczący

= drożne drogi oddechowe

• Pacjent reagujący na ból lub nie

wydający dźwięków = ewentualna
konieczność udrożnienia dróg
oddechowych

Ocena funkcji oddechowej

• Częstość i jakość oddechów
• Problem: <10 i >20 oddechów na minutę
• Subiektywne trudności w oddychaniu

(pacjent przytomny)

• Ocena wzrokiem, słuchem i czuciem (zwł.

pacjent nieprzytomny)

Ocena stanu krążenia

• Obecność i jakość tętna
• Tętnica promieniowa, szyjna lub udowa
• Prawidłowo 60-90 uderzeń na minutę

(noworodek: 120-160 /min.)

• Normalnie wypełnione, słabe (wstrząs),

mocne (nadciśnienie tętnicze)

• Centralizacja krążenia – brak tętna na

kończynach = wstrząs

• Oszacowanie wielkości krwawienia
• Ocena perfuzji tkanek

Ocena perfuzji tkanek

• Kolor skóry i błon śluzowych:

- skóra blada = utrata krwi

- skóra bladoszara = wstrząs

- sinica = niedotlenienie

- skóra zaczerwieniona = reakcja

anafilaktyczna, gorączka, nadciśnienie
tętnicze

Badanie fizykalne

• Ocena wzrokiem i dotykiem
• Poszukiwanie cech urazu:
- deformacje części ciała
- otwarte rany
- obrzęki
- tkliwość
• Pacjenta przytomnego uprzedzić o

czynnościach podejmowanych w trakcie
badania

Wywiad

• Okoliczności zdarzenia
• Choroby przebyte i obecne
• Stosowane leki
• Alergie
• Ostatni posiłek

Układ oddechowy

• Drogi oddechowe
• Płuca

Drogi oddechowe
• Wstępne nawilżenie, ogrzanie

i oczyszczenie powietrza

• Narząd powonienia – jama nosowa
• Narząd głosu – krtań

Górne drogi oddechowe

• Nos zewnętrzny
• Jama nosowa

- zatoki przynosowe
- przewód nosowo-łzowy

• Gardło

- skrzyżowanie dróg oddechowych i przewodu
pokarmowego
- ujścia gardłowe trąbek słuchowych

• Krtań

Dolne drogi oddechowe

• Tchawica
• Oskrzela

- główne – prawe i lewe
- płatowe – 3 prawe i 2 lewe
- oskrzela segmentowe
- …
- oskrzeliki końcowe
- przewodziki oddechowe
- pęcherzyki płucne

Układ śluzowo-migawkowy

Płuca

• Opłucna

- płucna
- ścienna
- jama opłucnowa

• Wierzchołek
• Podstawa

- powierzchnia przeponowa

• Powierzchnia żebrowa
• Powierzchnia przyśrodkowa

Płuca

Wnęka płuca
• Korzeń płuca

- oskrzele główne

- tętnica płucna

- żyły płucne

- nerwy

- naczynia chłonne

Płuca

• Płuco prawe – 3 płaty

- górny, środkowy, dolny

• Płuco lewe – 2 płaty

- górny i dolny

- wcięcie sercowe

Unaczynienie płuc
• Czynnościowe – krwiobieg mały
• Odżywcze – tętnice i żyły oskrzelowe

Unerwienie płuc

Układ autonomiczny
• Układ współczulny – rozszerza oskrzela
• Układ przywspółczulny – zwęża oskrzela

Ośrodek oddechowy
• W rdzeniu przedłużonym
• Ośrodek wdechu i wydechu – sterują pracą mięśni

oddechowych

Mięśnie oddechowe

Mięśnie wdechowe
• Główne

- przepona
- mm. międzyżebrowe zewnętrzne
- przednie odcinki mm. międzyżebrowych
wewnętrznych
- mm. pochyłe

• Pomocnicze

Mięśnie oddechowe

Mięśnie wydechowe
• Główne – mięśnie tłoczni brzusznej

- m. prosty brzucha

- mm. skośne brzucha

- m. poprzeczny brzucha

• Pomocnicze

Układ krwionośny

• Serce
• Naczynia krwionośne

- tętnice
- żyły
- naczynia włosowate

Układ krwionośny

Krążenie duże

• lewa komora serca – aorta – tętnice narządowe –

sień naczyń włosowatych – żyły narządowe – żyły
główne – prawy przedsionek

Krążenie małe (płucne)

• prawa komora serca – pień płucny – tętnice

płucne – sieć naczyń włosowatych w płucach –
żyły płucne – lewy przedsionek

Serce (cor)

Topografia
• Śródpiersie środkowe
• Większa część po stronie lewej
• Podstawa – ku górze i na prawo
• Koniuszek – na lewo i do przodu
• Skręcenie wzdłuż osi długiej
• Część prawa – z przodu
• Część lewa – z tyłu

Serce (cor)

Budowa zewnętrzna
• Podstawa
• Koniuszek
• Pnie naczyniowe
• Bruzda wieńcowa
• Bruzdy międzykomorowe

Budowa wewnętrzna serca

Przedsionek prawy
• żyła główna górna
• żyła główna dolna
• zatoka wieńcowa
• ujście przedsionkowo-komorowe prawe
• zastawka trójdzielna

Budowa wewnętrzna serca

Komora prawa
• mięśnie brodawkowate (3)
• struny ścięgniste (3)
• ujście pnia płucnego
• zastawka półksiężycowata

Budowa wewnętrzna serca

Przedsionek lewy
• żyły płucne (4)
• ujście przedsionkowo-komorowe lewe
• zastawka dwudzielna

Budowa wewnętrzna serca

Komora lewa
• mięśnie brodawkowate (2)
• struny ścięgniste (2)
• ujście aorty
• zastawka półksiężycowata

Budowa mikroskopowa serca

• wsierdzie (endocardium)
• mięsień sercowy (myocardium)
• nasierdzie i osierdzie (epicardium and

pericardium)

Mięsień przewodnictwa

• zdolność wytwarzania i przewodzenia bodźców

regulujących rytm pracy serca

• układ nerwowy kontroluje jedynie

częstotliwość skurczów:

- współczulny – przyspiesza

- przywspółczulny - zwalnia

Mięsień przewodnictwa

• węzeł zatokowo-przedsionkowy – średnio 75

bodźców na minutę

• węzeł przedsionkowo-komorowy
• pęczek przedsionkowo-komorowy
• odnoga prawa
• odnoga lewa
• rozgałęzienia końcowe

Naczynia krwionośne

Budowa ściany naczyniowej

- błona wewnętrzna pokryta śródbłonkiem
- błona środkowa – włókna elastyczne i włókna
mięśniowe
- błona zewnętrzna – tkanka łączna

• Tętnice – silnie rozbudowana błona środkowa
• Żyły – cieńsze ściany
• Naczynia włosowate – cienkie i przepuszczalne

ściany

Problemy

• Omdlenie
• Utrata przytomności
• Zawał mięśnia sercowego
• Nagłe zatrzymanie

krążenia i oddychania

Omdlenie

• Przemijająca utrata świadomości,

spowodowana niedokrwieniem mózgu wskutek
nagłego obniżenia ciśnienia tętniczego

Przyczyny
• Rozszerzenie naczyń
• Pobudzenie nerwu błędnego
• Zażycie leków obniżających ciśnienie

Typowe objawy poprzedzające

omdlenie

• Osłabienie
• „Mroczki” przed oczami
• Szum w uszach
• Blada, spocona skóra

Rozpoznanie omdlenia

• Funkcje życiowe:

- poszkodowany nieprzytomny

- oddech zachowany

- tętno wyczuwalne [zwolnione]

• Wywiad ze świadkami zdarzenia

Postępowanie w przypadku

omdlenia

• Ułożenie na plecach
• Pozycja czterokończynowa
• [Ciężarne – ułożenie na lewym boku]
• Dostęp świeżego powietrza
• Poluźnienie odzieży
• Kontrola parametrów życiowych

Postępowanie w przypadku

omdlenia

• Brak świadomości w ciągu kilku minut –

wezwać pogotowie!

• Nie wolno:

- cucić uderzeniami w twarz

- wlewać płynów do ust

• Pamiętać o zachowaniu drożności dróg

oddechowych!!!

Utrata przytomności

• Stan, w którym poszkodowany nie

reaguje na bodźce zewnętrzne

Utrata przytomności -

przyczyny

• Urazy – zwykle głowy
• Wstrząs
• Padaczka, udar mózgu, inne choroby układu

nerwowego

• Choroby metaboliczne – cukrzyca
• Choroby układu krążenia – zawał serca,

nagłe zatrzymanie krążenia

Utrata przytomności -

przyczyny

• Choroby układu oddechowego – ostra

niewydolność oddechowa

• Substancje chemiczne – alkohol, leki, jady

zwierzęce

• Zadławienie, przegrzanie, hipotermia,

utopienie, reakcja uczuleniowa, porażenie
prądem, i in.

Utrata przytomności

• Możliwe następstwa

- niedrożność dróg oddechowych – opadanie
nagłośni i języka do tylnej ściany gardła

- zalanie dróg oddechowych śliną lub treścią
żołądkową

Utrata przytomności -

rozpoznanie

• Źrenice – reakcja na światło, szerokość,

symetria

• Skóra wokół oczu – krwiak okularowy,

zasinienie (złamanie podstawy czaszki)

• Nos – krwotok, wyciek płynu mózgowo-

rdzeniowego (złamanie podstawy czaszki)

• Jama ustna – zapach alkoholu, zapach acetonu

(śpiączka cukrzycowa), inny zapach, ciała obce,
tylna ściana gardła – krew, płyn mózgowo-
rdzeniowy (złamanie podstawy czaszki)

Utrata przytomności -

rozpoznanie

• Ucho – krew, płyn mózgowo-rdzeniowy

(złamanie podstawy czaszki)

• Żyły szyjne zewnętrzne – zapadnięte

(wstrząs hypowolemiczny), wypełnione
(tamponada serca)

• Kończyny – napięcie mięśniowe
• Klatka piersiowa – rany, siniaki
• Jama brzuszna – rany, siniaki
• Miednica - stabilność

Utrata przytomności -

postępowanie

• Wezwanie pomocy
• Ocena oddechu i krążenia
• Analiza przyczyn i możliwych następstw
• Pozycja bezpieczna i regularna kontrola

oddechu – poszkodowany oddycha, brak
urazów

Wstrząs

• Zespół objawów chorobowych,

spowodowany nagłym
ograniczeniem dopływu krwi do
tkanek, które prowadzi do powstania
poważnych zaburzeń
czynnościowych oraz anatomicznych
w niedokrwionych narządach

Wstrząs

Przyczyny
• Oligowolemia – zmniejszenie objętości krwi

krążącej (krwotok, odwodnienie)

• Nadmierne zwiększenie objętości łożyska

naczyniowego (toksyny bakteryjne,
mediatory reakcji alergicznych, niektóre leki)

• Niewydolność mięśnia sercowego (zawał,

tamponada) – nagły spadek objętości
wyrzutowej lewej komory

Zawał mięśnia sercowego

Infarctus myocardii

• Ograniczona martwica mięśnia

sercowego, spowodowana ogniskowym
ostrym niedokrwieniem

• Przyczyna – zamknięcie światła tętnicy

wieńcowej lub jej odgałęzienia

Zawał mięśnia sercowego

Przyczyny pośrednie:
• Pęknięcie blaszki miażdżycowej

z uwolnieniem substancji indukujących
krzepnięcie krwi

• Skurcz naczyń wieńcowych
• Zator
• Zapalenie tętnicy wieńcowej
• Wady wrodzone naczyń wieńcowych
• Przyjmowanie kokainy

Zawał mięśnia sercowego

• Konsekwencje niedokrwienia zależą od:

- stopnia ograniczenia przepływu
wieńcowego

- czasu trwania niedokrwienia

Ograniczenie przepływu

wieńcowego

• 40-50% - niedokrwienie tolerowane

- brak skurczów
- nie występuje martwica

• 20-40% - niedokrwienie krytyczne

- jeśli nie ma poprawy przepływu – martwica

# po 1-2 godzinach (20%)
#po 6-12 godzinach (40%)

• 0-20% - niedokrwienie śmiertelne (letalne)

- martwica po upływie ok. 20 minut

Objawy zawału mięśnia sercowego

• nagły, kłujący ból w okolicy mostka
• wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej
• często promieniowanie bólu przez lewe

ramię aż do małego palca

• niepokój, strach przed śmiercią
• chłodna, blada skóra, zimny pot
• czasem nudności i wymioty
• często nieregularny puls

Interwencja

• Jak najszybciej zapewnić pomoc lekarską!
• Chorego ułożyć w pozycji odciążającej – lekko

uniesiony tułów

• Ułatwienie oddychania – rozluźnienie garderoby
• Wilgotne okłady na dłonie i ręce
• W razie potrzeby – resuscytacja
• Uspokojenie pacjenta
• Nie wolno stosować pozycji stosowanych

we wstrząsie!