Układ

Układ

oddechowy

oddechowy

człowieka

człowieka

Oddychanie (wymiana

Oddychanie (wymiana

gazowa)

gazowa)

-proces, w czasie którego dochodzi do dyfuzji gazów i ich
wymiany między organizmem i jego otoczeniem. W wyniku
wymiany gazowej z organizmu jest usuwany dwutlenek węgla i
wprowadzany tlen. Dyfuzja gazów odbywa się poprzez
powierzchnię oddechową, którą jest powierzchnia całego układu
oddechowego, a czasem nawet powierzchnia skóry (jak u płazów i
u ryb). Powierzchnia oddechowa charakteryzuje się znacznym
pofałdowaniem (np. skrzela, płuca) zapewniającym skuteczną
wymianę gazów.

-U człowieka wymiana gazowa przebiega w pęcherzykach
płucnych, między ścianą pęcherzyka a oplatającymi ją naczyniami
włosowatymi. Przez ścianę pęcherzyka i naczyń dyfundują gazy:
tlen i dwutlenek węgla. Dyfuzja odbywa się z miejsc o większym
stężeniu do miejsc o stężeniu mniejszym. Cząsteczki tlenu
dyfundują z pęcherzyków płucnych do krwi, w odwrotnym
kierunku wędruje dwutlenek węgla.

Wyróżniane są dwa rodzaje wymian gazowych:


zewnętrzna - w narządach oddechowych



wewnętrzna - w tkankach (komórkach)

Funkcje układu oddechowego

•

pobranie tlenu z otoczenia (powietrza lub wody)

•

oczyszczenie, ogrzanie, nawilżanie wdychanego powietrza

•

transport powietrza do narządu oddechowego, gdzie

następuje

wymiana gazowa

•

dostarczenie tlenu do tkanek oraz dwutlenku węgla z

tkanek do

narządu oddechowego (tę funkcję przejmuje układ
krwionośny)

•

wydalenie z organizmu produktów końcowych przez drogi

oddechowe

Układ

oddechowy

człowieka

–

jednostka

anatomiczno

-

czynnościowa

służąca

wymianie

gazowej

–

dostarczaniu

do

organizmu

tlenu

i

wydalaniu

zbędnych

produktów

przemiany

materii,

którym

jest

m.in.

dwutlenek węgla. Składają się na
niego drogi oddechowe i płuca.
Niewielki

udział

w

wymianie

gazowej ma również skóra.

W ich skład wchodzi

jama nosowa, gardło

– z przewodem trąbkowym łączącym je z
uchem środkowym;

krtań, tchawica,

oskrzela

– prawe i lewe, które dzielą się

na oskrzela płatowe, segmentalne i
mniejszej średnicy. Oskrzela z reguły
rozgałęziają się na dwa niższego rzędu.
Najdrobniejsze oskrzela przechodzą w

oskrzeliki

.

Sieć

oskrzeli

tworzy

rozbudowany

system

–

"drzewo

oskrzelowe".

Końcowa

część

dróg

oddechowych prowadzi do

pęcherzyków

płucnych.

DROGI ODDECHOWE

DROGI ODDECHOWE

Jama nosowa

– przestrzeń, która jest ograniczona

powierzchnią wewnętrzną nosa zewnętrznego oraz kośćmi
twarzoczaszki. Jama nosowa wyścielona jest unaczynioną
błoną śluzową z nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym,
zawierającym liczne komórki śluzowe. Dochodzi w niej do
oczyszczenia, ogrzania i nawilżenia wdychanego powietrza.

Gardło

- jest cewą włóknisto-mięśniową, rozciąga się od

podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego. Długość gardła u
dorosłego człowieka wynosi średnio 12-13 cm. Krzyżuje się
tam droga pokarmowa z oddechową. Jego najszersza część
znajduje się na wysokości kości gnykowej i wynosi 5 cm.

Krtań

– część układu oddechowego umieszczona między

czwartym kręgiem szyjnym a szóstym kręgiem szyjnym. U
dzieci jest ona położona na ogół 1-2 kręgi wyżej. Krtań łączy
gardło z tchawicą, jest także narzędziem służącym do
wydawania dźwięków.

Tchawica

- narząd układu oddechowego, sprężysta cewa,

stanowiąca przedłużenie krtani i zapewniająca dopływ powietrza
do płuc. Rozpoczyna się na wysokości kręgu szyjnego C6-C7,
kończy zaś na wysokości kręgu piersiowego Th4-Th5. U swego
dolnego końca, tchawica dzieli się na oskrzela główne prawe i
lewe, pod kątem otwartym ku dołowi. Miejsce tego podziału
tworzy rozdwojenie tchawicy. W tym miejscu znajduje się także
ostroga tchawicy rozdzielająca powietrze do płuc. Długość
tchawicy wynosi 10,5-12 cm, jej średnica zaś jest znacznie
mniejsza (11-12 mm).

Oskrzela

- jest to zespół rozgałęziających się rurek o szerokości

powyżej 1 mm doprowadzających i odprowadzających powietrze
do/z płuc. Przedłużenie tchawicy. Ściana oskrzeli wysłana jest
błoną śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym,
umożliwiającym czynne przemieszczanie się śluzu do większych
(oskrzeli/tchawicy). Umięśnienie składa się z mięśni gładkich. W
zależności od wielkości oskrzela, chrząstka pomagająca w
utrzymaniu kształtu oskrzela występuje jako pierścienie, małe
płytki bądź wysepki.

Oskrzela podział

Główne prawe Główne lewe

Płatowe górne prawe płatowe
górne lewe

Płatowe pośrednie prawe płatowe dolne
lewe

Płatowe dolne prawe

Górne drogi oddechowe:



jama nosowa



gardło

Dolne drogi oddechowe:



krtań



tchawica



oskrzela

Płuca

U zdrowego człowieka występują 2 płuca – prawe i lewe.
Oba położone są w klatce piersiowej i mają kształt
stożka z podstawą na przeponie. Są pęcherzykowatymi
narządami o płatowatej budowie (lewe ma 2 płaty – ze
względu na umiejscowienie serca, prawe 3). Otaczają je
dwie warstwy z tkanki łącznej – opłucna ścienna i
opłucna płucna. Pomiędzy nimi występuje jama
opłucnej, która wypełniona jest płynem, którego
zadaniem jest zmniejszanie tarcia pomiędzy warstwami
opłucnej podczas wykonywania ruchów oddechowych
oraz umożliwianie przylegania płuca pokrytego opłucną
płucną do opłucnej ściennej (która jest zrośnięta z
wewnętrzną ścianą klatki piersiowej). W jamie opłucnej
panuje podciśnienie.

Do każdego z płuc dochodzi odpowiednie rozgałęzienie
oskrzeli głównych. Oskrzela główne wchodzą do płuca
wraz z tętnicą płucną i żyłą płucną (wychodzi ona z płuca)
w miejscu, które nosi nazwę wnęka płuca.

Płuca dorosłego człowieka mogą pomieścić do ok. 5 litrów
powietrza. Dorosły człowiek robi od 16 do 24 oddechów
na minutę.

Pęcherzyk płucny

-

struktura

anatomiczna

ludzkiego płuca posiadająca kształt wydrążonej jamy,
której ścianę tworzy cienki nabłonek jednowarstwowy
płaski (zbudowany głównie z pneumocytów I i II typu).
Z zewnątrz pęcherzyki są pokryte przez naczynia
włosowate. Liczbę pęcherzyków w płucach człowieka
szacuje się na 300-500 milionów, ich średnica wynosi
od 0,15 do 0,6 mm, a ich łączna powierzchnia wynosi
od 50 do 90 m².

Przepona –

główny mięsień oddechowy. Oddziela

jamę brzuszną od klatki piersiowej. Praca przepony
powoduje zmianę kształtu oraz objętości klatki
piersiowej co umożliwia wdychanie i wydychanie
powietrza. Skurcz włókien mięśniowych powoduje
obniżenie przepony i zmniejszenia ciśnienia w jamie
klatki piersiowej co umożliwia wdech.

Ruchy oddechowe

Ruchy oddechowe

Wentylację płuc zapewniają ruchy ssąco-tłoczące
klatki piersiowej.

Wdech

powodowany jest

skurczem mięśni oddechowych: przepony rozpiętej
na łuku żeber dolnych oraz mięśni
międzyżebrowych zewnętrznych, rozpiętych na
żebrach. Rozciągnięcie klatki piersiowej we
wszystkich trzech wymiarach prowadzi do
zwiększenia objętości płuc i wytworzenia
podciśnienia zasysającego powietrze.

Wydech

jest

najczęściej aktem biernym. Rozluźnienie mięśni
oddechowych sprawia, że klatka piersiowa i płuca
kurczą się, a niewielkie nadciśnienie wytłacza
powietrze z płuc i dróg oddechowych.

Przy wdechu powietrze dostaje się najpierw do
jamy nosowej. Tam ulega ogrzaniu, nawilżeniu i,
w znacznym stopniu, oczyszczeniu z kurzu,
bakterii i innych drobnych zanieczyszczeń. Jest
to możliwe dzięki wyścieleniu jamy nosowej
silnie unaczynioną błoną śluzową z
wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym,
zawierającym liczne komórki śluzowe. Następnie
powietrze przepływa do gardła i krtani. W gardle
krzyżują się drogi oddechowe i przewód
pokarmowy, dlatego przy przełykaniu dochodzi
do zatrzymania oddechu i zamknięcia dróg
oddechowych przez nagłośnię. Przez krtań i
tchawicę powietrze przechodzi do drzewa
oskrzelowego, by dotrzeć w końcu do
pęcherzyków płucnych, w których zachodzi
właściwa wymiana gazowa

WDECH powietrza --- JAMA NOSOWA ---

GARDŁO --- KRTAŃ --- TCHAWICA

--- OSKRZELA --- PĘCHERZYKI PŁUCNE

---

WYMIANA GAZOWA --- WYDECH

powietrza

KONTROLA CZYNNOŚCI ODDECHOWYCH:

Czynność oddechowa jest kontrolowana i regulowana
przez ośrodkowy układ nerwowy. W rdzeniu przedłużonym
znajdują się centra oddechowe, które sterują pracą mięśni
oddechowych.

Człowiek oddycha spontanicznie, mimowolnie.

Podstawową rolę w kontroli oddychania odgrywają
sprzężenia zwrotne, związane z panującymi we krwi
ciśnieniami tlenu i dwutlenku wegla. Czujnikami tych
ciśnien są receptory znajdujące się w dużych tętnicach: w
aorcie i tętnicy szyjnej. Spadek ciśnienia tlenu i/lub wzrost
ciśnienia dwutlenku węgla we krwi tętniczej powoduje w
drodze odruchu pobudzenie centrów oddechowych w
rdzeniu

przedłużonym.

Stamtąd

płyną

pobudzenia

zwiększjące aktywność i wysiłek mięśni oddechowych i w
rezultacie - poprawę wentylacji, czego efektem jest
powrót do ciśnienia gazów we krwi do poziomu
zapewniającego prawidłowe oddychanie tkankowe.

Pojemność życiowa płuc:

Pojemność życiowa płuc:

-największa

objętość

powietrza,

jaką

można

wydmuchać z płuc po wykonaniu maksymalnego
wdechu.

Sposób mierzenia:

Podczas spokojnego oddychania nabieramy pewną
objętość powietrza, tak zwaną objętość oddechową. W
każdym momencie możemy jednak zrobić głębszy
wdech pobierając dodatkowo tak zwaną zapasową
objętość wdechową. Podobnie w trakcie spokojnego
oddychania w każdej chwili możemy pogłębić wydech o
tak zwaną zapasową objętość wydechową. Suma tych 3
składników stanowi pojemność życiową. Pojemność
życiową określamy w trakcie wykonywania spirometrii
(rodzaj badania medycznego, podczas którego mierzy
się objętości i pojemności płuc).

CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO:

Najczęstszymi chorobami dotykającymi układ oddechowy
są infekcje, od banalnego "kataru" począwszy po
zapalenie płuc. Na ogół są to samowyleczalne zakażenia
wirusowe. Najbardziej znanym z nich jest grypa, która
czasem może mieć dramatyczny przebieg. W przeszłości
zmorą społeczeństw była gruźlica płuc. Obecnie choroba
ta, choć uleczalna, ponownie stała się niebezpieczna.

Coraz częściej spotyka się astmę, napadową chorobę
oskrzeli, charakteryzującą się kurczem mięśni oskrzeli i
raptownym gromadzeniem się śluzu w drzewie
oskrzelowym, w większości wypadków wskutek
zadziałania alergenu.

Palenie papierosów jest przyczyną choroby płuc i raka
płuca.

Koniec.

Koniec.