355

Krajewska-Kułak E i wsp. Postawy studentów kierunku pielęgniarstwo wobec osób niepełnosprawnych

Postawy studentów kierunku pielęgniarstwo wobec osób

niepełnosprawnych

Attitudes towards disabled persons among students of nursing

Elżbieta Krajewska-Kułak

1/

, Wojciech Kułak

2/

, Cecylia Łukaszuk

1/

, Jolanta Lewko

1/

,

Agnieszka Lankau

1/

, Katarzyna Van Damme-Ostapowicz

1/

, Emilia Rozwadowska

1/

,

Ewa Kropiwnicka

3/

, Andrzej Guzowski

1/

1/

Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2/

Klinika Rehabilitacji Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

3/

Biuro Promocji i Rekrutacji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Introduction. The attitudes towards the physically and intellectually

disabled have been changing over the centuries.
Aim. The assessment of attitudes of the students of nursing towards

disabled persons.
Material and methods. The study included 101 students of the

nursing faculty, responding to an original questionnaire.
Results. Almost 24.8% of the respondents were aware of disabled

persons in their immediate surroundings and 60.4% declared

willingness to help them. The term “disability” was associated with

difficulties in functioning within the society (39.6%). Nearly 39.6%

of the respondents reported a positive attitude towards disabled

persons. 81.7% thought the disabled should be able to marry, 94,1%

– have children, 94,1% – work, 47.5% – drive a car, 72.9% – learn in

integration classes, 79.2% – that they should be taken care of by their

family. The respondents most often (81.1%) declared willingness to

take care of deaf people, and rarely (55.4%) of persons with visible

body deformations. Almost 65.3% of the respondents stated that

finding a job was the biggest difficulty for the disabled. Only 31.7% of

the surveyed thought that disabled people with motor dysfunctions

had the greatest problems. 38.6% of the respondents thought that

professional and social life activities of disabled people were average,

and 73.3% – that social campaigns are needed. However, almost

82.2% of the respondents could not mention any organization acting

on behalf of the disabled.
Conclusions. The attitudes of the students of nursing towards

disabled persons in our society were differentiated. The respondents

prefer the model of integrated functioning of the disabled, and

think they should be able to realize themselves in professional and

social life. They declared readiness to assist the disabled, but this

depended on the disability type. The knowledge on social campaigns

and organizations assisting the disabled is poor.

Key words: disability, attitudes, students, nursing

Wprowadzenie. Stosunek do osób niepełnosprawnych ruchowo

i intelektualnie zmieniał się na przestrzeni wieków.
Cel pracy. Ocena postaw studentów kierunku pielęgniarstwa wobec

osób niepełnosprawnych.
Materiał i metodyka. Badania, w oparciu o autorski

kwestionariusz ankietowy, dotyczyły grupy 101 studentów kierunku

pielęgniarstwo.
Wyniki. Respondenci w swoim otoczeniu mają/miały osoby

niepełnosprawne (24,8%) i w 60,4% deklarowały gotowość niesienia

im pomocy. Pojęcie „niepełnosprawność” kojarzyło się im z reguły

z trudnościami w funkcjonowaniu w społeczeństwie (39,6%). Stosunek

ludzi do osób niepełnosprawnych jest w opinii (39,6%) badanych dość

dobry. W opinii badanych niepełnosprawni powinni zawierać małżeństwo

(81,7%), mieć dzieci (94,1%), pracować (81,2%), jeździć samochodem

(47,5%), uczyć się w klasach integracyjnych (72,9%), a opiekować

się nimi powinna z reguły rodzina (79,25). Najchętniej (81,1%)

studenci opiekowali by się osobami słabo słyszącymi, a najrzadziej

(55,4%) osobami i z widocznym zniekształceniem, oszpeceniem

ciała. Badani preferowali model integracyjny funkcjonowania osoby

niepełnosprawnej (67,3%). Największą postrzeganą trudnością

osób niepełnosprawnych było znalezienie pracy (65,3%). Za grupę

o największych problemach uważano osoby z uszkodzonym narządem

ruchu (31,7%). Badani uważali niepełnosprawnych za średnio aktywnych

w życiu zawodowym i społecznym (po 38,6%), a wszelkie kampanie

społeczne ich dotyczące za potrzebne – 73,3%. Jednakże aż 82,2%

respondentów nie potrafiło wymienić żadnej organizacji działającej na

rzecz osób niepełnosprawnych.
Wnioski. Opinie studentów kierunku pielęgniarstwo na temat

stosunku do osób niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie

były podzielone. Preferowano model integracyjny funkcjonowania

osoby niepełnosprawnej i uważano, iż powinny one realizować się

w życiu zawodowym i społecznym. Deklarowano gotowość niesienia

pomocy niepełnosprawnym, ale uzależniano powyższe od rodzaju

niepełnosprawności. Wiedza na temat społecznych kampanii i organizacji

działających na rzecz osób niepełnosprawnych jest bardzo słaba.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność, postawy, studenci,

pielęgniarstwo

Adres do korespondencji / Address for correspondence
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Kułak

Klinika Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego

ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok

tel. [phone]

©

Hygeia Public Health 2011, 46(3): 355-361

www.h-ph.pl

Nadesłano: 10.06.2011

Zakwalifikowano do druku: 28.06.2011

Hygeia Public Health 2011, 46(3): 355-361

356

Hygeia Public Health 2011, 46(3): 355-361

Wstęp

Wfachowympiśmiennictwiezwracasięuwagę

nafakt,iżosobypochodzącezróżnychkrajówróżnią

siępomiędzysobąpodwzględempostawwobecosób

niepełnosprawnych,przyczymwkażdejnarodowości

najbardziej akceptowane są osoby chore na astmę,

cukrzycę,mająceproblemzukłademkrążeniaicho-

roby stawów, a najmniej np. osoby chore na AIDS,

niepełnosprawneumysłowoorazchorepsychicznie

[cyt. za 1]. Postawy najbardziej charakterystyczne

wtymwzględzieujawnialiNiemcy,AnglicyiWłosi,

amniejpozytywne–Chińczycy,GrecyorazArabowie

[cyt.za1].

Kossewska[2]podkreśla,iżnaprzestrzeniwie-

ków,nazmianypostrzeganiaosóbniepełnosprawnych

ruchowo i intelektualnie, wpływ miały dominujące

poglądy społeczne i filozoficzne. Początkowo obej-

mowałyonedyskryminację,izolacjęlubsegregację,

a nawet eutanazję (w faszystowskim ustroju naro-

dowosocjalistycznym), a współcześnie – integrację

niepełnosprawnychzresztąspołeczeństwa[2].

WopiniiLarkowej[3],ludziewobecosóbniepeł-

nosprawnychprzejawiająróżnepostawy:uczuciowe,

wolicjonalneiintelektualne,awkażdejznich:po-

zytywne,pośrednieinegatywne.Postawauczuciowa

pozytywna, to okazywanie życzliwości i sympatii,

postawa uczuciowa pośrednia – to współczucie, li-

tość,obojętność,uczuciowanegatywna–toniechęć

dowidokuinwalidztwa,postawawolicjonalna–to

akceptacjaichęćutrzymaniakontaktów,wolicjonalna

pośrednia–przyglądaniesię,wolicjonalnanegatywna

–unikaniekontaktuzosobaminiepełnosprawnymi,

postawaintelektualnapozytywna–touznanie,sza-

cunek dla osób niepełnosprawnych, intelektualna

pośrednia-tociekawość,zainteresowanie,apostawa

intelektualnanegatywna–toujemnaocenatychosób

[3].

Uważa się, iż negatywne postawy wobec osób

niepełnosprawnychmogąwystąpićszczególniewtedy,

gdyosobyniepełnosprawneprzejawiajątakiecechyjak

np.:manifestowaniekalectwa,zbytnieżądanieprzy-

wilejów,unikanieinnychosób,zamykaniesięwsobie,

uskarżaniesięnainwalidztwo,biernośćipoddaniesię

zrezygnacjąlosowi,atakżezłośliwość,agresywność,

czynieliczeniesięzinnymi[cyt.za1].

Wykazano,żebardziejpozytywnepostawywobec

osóbniepełnosprawnychwspółwystępujązsilniejszym

ujmowaniemżycia,jakowartościduchowejiprezen-

towane są przez osoby, które w większym stopniu

akceptowały niepełnosprawnych, traktowały życie,

jako doświadczenie, które pogłębia wiarę w Boga,

abudowanie przyjaźni z Bogiem, jako plan Boży,

dążeniekuzbawieniu,okazjędobudowaniawsobie

dobra[cyt.za1].

Witkowska[4]stwierdziła,iżosobyobardziejpo-

zytywnychpostawachwobecosóbniepełnosprawnych

charakteryzowałysiętakżewyższympoziomeminteli-

gencjiogólnej,myśleniadywergencyjnegoisamooceny

(ogólnejorazocenystosunkudosiebieidoinnych

ludzi).Wporównaniuzinnymi,obardziejnegatyw-

nychpostawach,byłytakżebardziejniezależneod

polapercepcyjnego,bardziejrefleksyjneorazbardziej

preferowały wartości moralne, religijne, społeczne,

atakżeartystyczno-estetyczne,mniejzaś–wartości

prestiżowe[4].

Cel pracy

Ocenapostawstudentówkierunkupielęgniarstwo

wobecosóbniepełnosprawnych.

Materiał i metody badawcze

Badaniu, które przeprowadzono w roku 2010,

poddanolosowowybranych101studentówkierunku

pielęgniarstwoWydziałuNaukoZdrowiuUniwer-

sytetu Medycznego w Białymstoku, w tym 97,0%

dziewcząti3,0%chłopców.Wiekbadanychwahałsię

od19do25lat,wtym19latmiało25,7%osób,20lat

–56,4%,21lat–7,9%,22lata–6,9%,23lata–2,0%,

a25lat–1,0%osób.Respondencizregułymieszkali

wmieście–50,5%,apozostalinawsi–46,5%.

Zastosowanoautorskikwestionariuszankietowy

–opracowanynapodstawieliteratury[6,7,8]oraz

przemyśleńwłasnych.

Kwestionariuszskładałsięzdwóchczęści,pierw-

szej-metryczkowejzawierającej7pytań(wiek,płeć,

miejsce zamieszkania, staż pracy, wykształcenie,

specjalizacje,miejscepracy,zajmowanestanowisko)

i drugiej – zasadniczej, złożonej z 32 pytań, m.in.

dotyczącychrozumieniapojęcianiepełnosprawność,

odczuć jakie budzi osoba niepełnosprawna, opinii

nt. zawierania związków małżeńskich i posiadania

potomstwa,poznaniazjakiegotypuniepełnospraw-

nościąstykająsięnacodzień,stosunkudoosóbniepeł-

nosprawnychspołeczeństwa,życiazawodowegoispo-

łecznegoosóbniepełnosprawnych,chęcisprawowania

nadnimiopieki,celowościkampaniispołecznychna

rzeczniepełnosprawnych,postrzeganiaprzywilejów

dla osób niepełnosprawnych i korzyści płynących

zkontaktówzosobaminiepełnosprawnymi.

Wyniki

Studenci najczęściej deklarowali, iż osoby nie-

pełnosprawne znają, ale niezbyt dobrze lub tylko

zwidzenia (25,7%). W swoim otoczeniu 24,8%

badanych, ma lub miało osoby niepełnosprawne

wśródznajomych,przyjaciół,a23,8%malubmiało,

takieosobywrodzinie.Pozostałeosobytwierdziły,iż

nieznajątakichosób(11,9%)lubniemajążadnego

kontaktuznimi(9,9%).

357

Krajewska-Kułak E i wsp. Postawy studentów kierunku pielęgniarstwo wobec osób niepełnosprawnych

Respondencipodpojęciem„niepełnosprawność”

rozumieli najczęściej trudności w funkcjonowaniu

w społeczeństwie (39,6%), brak całkowitej spraw-

ności ruchowej (33,7%), potrzebę funkcjonowania

zpomocąinnych(30,7%)orazzaburzonefunkcjo-

nowaniezmysłów(19,8%).Pozostałeosobywiązały

ją z chorobą psychiczną (7,9%) lub z widocznymi

zniekształceniamiciała(4,0%).

Ankietowani zapytani o słowo (cechę), jakie

pierwszeprzychodziimdogłowynaokreślenieosoby

niepełnosprawnej, najczęściej (30,7%) mieli trud-

nościzwyrażeniemswojejopinii.Inniwskazywali:

„potrzebującypomocy/opieki”(22,8%),„poruszają-

cysięnawózkuinwalidzkim”(9,9%),„niesprawny

ruchowo/fizycznie”(7,9%),„inwalida”(5,9%)lub

„niesprawnyruchowoipsychicznie”(5,0%).Pojedyn-

czeosobypodawałyokreślenia:„chory”,„kaleka”lub

„bezradny”(po3,0%),„upośledzony”,„mającytrud-

neżycie”lubnieszczęśliwy,nieporadny”(po2,0%)

oraz„ułomny”,„pokrzywdzony”lub„nieznajdujący

akceptacji”(po1,0%).

Osobaniepełnosprawnawzbudzaławbadanych

studentachróżneuczucia,odchęcipomocy(60,4%),

zainteresowaniasięjejproblemami(25,7%)iempatii

(19,8%), po litość (17,8%), chęć poznania takiej

osoby(16,8%)iwspółczucie(2,0%).

Wopiniiwiększościrespondentów(81,7%),oso-

baniepełnosprawnapowinnazawieraćmałżeństwo.

Odmiennegozdaniabyło2%respondentów,a20,8%

znichniezłożyłokonkretnejdeklaracjiwpowyższej

kwestii.

Zdecydowanawiększość(94,1%)studentówbyła

takżeprzekonana,iżosobaniepełnosprawnapowinna

miećdzieci.„Raczejnie”twierdziło6,9%responden-

tówiaż25,7%wskazałoodpowiedź„trudnopowie-

dzieć”.

Ankietowani w 39,6% twierdzili, iż stosunek

większościludziwnaszymkrajudoosóbniepełno-

sprawnychjestdośćdobry.Zabardzodobry,uznało

go21,8%studentów,azaraczejniedobry–14,9%

znich.Zdecydowanejopiniiwpowyższejkwestiinie

miało23,8%badanych.

Najwięcej (81,2%) studentów było przekona-

nych,iżosobyniepełnosprawnepowinnypracować.

Niezdecydowanistanowilijedynie8,9%badanych.

Respondenci,wwiększości(81,2%)bylitakżepewni,

iżniepełnosprawnimogąpracowaćwszędzie,razem

zezdrowymi,alepowinnimiećprzystosowanesta-

nowiskopracy.Inniuważali,iżpracatakapowinna

odbywać się w specjalnie dla niepełnosprawnych

zorganizowanych zakładach pracy (4,0%). Zdania

wpowyższejkwestiiniemiało14,9%osób.

Zdecydowanawiększośćankietowanych(79,2%)

wyraziłaopinie,iżosobyniepełnosprawneniepowinny

mieszkaćwoddzielnychdomach.Przeciwnegozdania

było5,0%badanych,a15,8%niemiałowpowyższej

kwestiizdania.

Zaklasamiintegracyjnymi,wktórychuczyłyby

się osoby niepełnosprawne z pełnosprawnymi ró-

wieśnikami, opowiedziała się większość studentów

(79,2%).Odmiennezdaniemiało5,9%badanych,

aniezdecydowanychbyło14,9%znich.

Wopiniirespondentówopiekowaćsięludźminie-

pełnosprawnymi,wspomagaćichwcodziennychspra-

wach,powinniprzedewszystkim:rodzina(79,2%),

przyjaciele/znajomi (44,6%), pracownicy ochrony

zdrowialubpracownicypomocy/opiekispołecznej(po

24,8%),grupysamopomocy(18,8%)orazorganizacje

religijne–(5,9%).Swojegozdanianiewyraziło5,0%

badanych.

Otym,iżspołeczeństwoniejestgotowedoudzie-

laniapomocyniepełnosprawnym,przekonanychbyło

55,4%studentów.Reszta,24,8%badanych,twierdziła

przeciwnie,a19,8%niemiałowtejkwestiizdania.

Wopinii69,3%studentów,niepełnosprawninie

mająpełnegodostępudowszystkichdziedzinżycia

społecznego.Odmiennąopinięwyraziło9,9%osób,

aotym,iżtylkowwybranychdziedzinach,bezwy-

mienieniajakichprzekonanych,przekonanychbyło

5,0%znich.Zdecydowanegozdaniaopowyższym

niemiało15,8%studentów.

Podobnewynikiuzyskanoprzyoceniepełnego

dostępuniepełnosprawnychdowszystkichdziedzin

życiazawodowego.Odpowiedź„tak”wybrało5,9%

badanych,„nie”–70,3%,„tylkowwybranychdzie-

dzinach”, bez podania w jakich – 4,0% i „trudno

powiedzieć”–19,8%.

Respondentówzapytano,czygdybynaprzykład

powstała,wśródichkolegówlubznajomych,inicja-

tywa nieodpłatnego pomagania, wyręczania osoby

ciężkochorejlubniepełnosprawnejwcodziennych

sprawachżyciowych(zakupy,pomocwdomu,drobne

naprawyitp.),toczymielibyczasichęcinaudział

wtakiejopiece,czyteżnie?Większośćznich(67,3%,

wtym30,7%taki36,6%raczejtak)zadeklarowała

swoją pomoc w powyższym, a 6,9% podało, iż już

uczestniczywtakiejpomocy.Pomocąniepełnospraw-

nymniechciałobysłużyć14,9%studentów(wtym

8,9%raczejniei1,5%absolutnienie),a10,9%nie

wiedziało,jakbypostąpiło.

Większość badanych podjęłaby się opieki nad

niepełnosprawnymi,wtymzregułynadmłodzieżą

(75,3%),anastępnienaddorosłymi(70,3%),nad

osobamistarszymi(70,3%)inaddziećmi(44,5%).

Takiejopiekiniepodjęłobysię22,8%wstosunkudo

osób starszych, 20,9% w odniesieniu do niepełno-

sprawnejmłodzieży,19,9%wstosunkudodorosłych

oraz14,9%wstosunkudoniepełnosprawnychdzieci.

358

Hygeia Public Health 2011, 46(3): 355-361

Pozostałeosobyniewyraziłyswojejopiniiwpowyższej

kwestii(10,9%odnośniedzieci,10,0%–osóbdoro-

słych,7,0%–osóbstarszychi4,0%–młodzieży).

Osobamizniedorozwojemumysłowymopieko-

wałobysię44,5%studentów.Opiekiniepodjęłoby

się43,6%,a11,9%niewyraziłoswejopinii.

Opiekę nad przewlekle chorymi, np. chorobą

nowotworową,zestwardnieniemrozsianymmogłoby

sprawować71,3%badanych.Przeciwnąopinięwyra-

ziło16,9%,a7,9%znichniebyłozdecydowanych

wpowyższejkwestii.

Osobami niedowidzącymi opiekowało by się

71,3%studentów.Opiekiniepodjęłobysię15,8%,

a3,0%niewyraziłoswejopinii.

Opiekę nad niewidomymi mogłoby sprawować

79,2%badanych.Odmiennąopinięwyraziło15,9%,

a5,0%znichniebyłozdecydowanychwpowyższej

kwestii.

Osobami słabo słyszącymi opiekowało by się

81,1%studentów.Opiekiniepodjęłobysię15,9%,

a3,0%niewyraziłoswejopinii.

Opiekęnadosobamigłuchymimogłobysprawować

76,3%badanych.Przeciwnaopinięwyraziło18,9%,

a5,0%znichniebyłozdecydowanychwpowyższej

kwestii.

Osobaminiepełnosprawnymizwidocznymznie-

kształceniem, oszpeceniem ciała opiekowało by się

55,4%studentów.Opiekiniepodjęłobysię30,7%,

a13,9%niewyraziłoswejopinii.

Opiekęnadosobaminiepełnosprawnymirucho-

womogłobysprawować70,3%badanych.Przeciwną

opinięwyraziło25,8%,a4,0%znichniebyłozdecy-

dowanychwpowyższejkwestii.
Osobamizwadamiwymowyopiekowałobysię68,3%

studentów.Opiekiniepodjęłobysię23,9%,a8,0%nie

wyraziłoswejopinii.

Zdaniem większości (67,3%) respondentów

najodpowiedniejszydofunkcjonowaniaosobyniepeł-

nosprawnej,jestmodelintegracyjny(osobyniepeł-

nosprawnewśródzdrowych,tesameszkoły,miejsca

pracy,domy).Zamodelemseparacyjnymopowiedzia-

łosię13,9%osób,aniezdecydowanychwpowyższej

kwestiibyło18,8%badanych.

Najważniejsze,wopiniistudentówkierunkupie-

lęgniarstwo,trudnościnajakiewżyciucodziennym

napotykająniepełnosprawni,związanesązeznale-

zieniempracy(65,3%),prowadzeniemgospodarstwa

domowego (52,5%), odrzuceniem przez przyjaciół

(49,5%),nierealizowaniemmarzeńrodzicielskich

(50,5%)orazodrzuceniemprzezrodzinę(44,6%).

Opiniiswojejniewyraziło4,0%ankietowanych.

Za jazdą przez osoby niepełnosprawne samo-

chodem opowiedziało się 47,5% badanych (w tym

7,9%%wskazało–zdecydowanietaki39,6%–raczej

tak).Przeciwnepowyższemubyło28,7%osób,wtym

–15,8%stwierdziło„raczejnie”i12,9%„zdecydowa-

nienie”).Sporyodsetek(23,8%)niemiałwtejkwestii

wyrobionejopinii.

Zakaraniemparkowaniawmiejscachprzezna-

czonych dla osoby niepełnosprawnej opowiedziało

się74,3%studentów(wtym61,4%–zdecydowanie

taki12,9%–raczejtak).Przeciwnikamistosowania

karbyło20,8%badanych(10,0%–raczejnie,10,8%

– zdecydowanie nie), a niezdecydowanych – 5,0%

osób.

W opinii 68,3% respondentów (w tym 55,4%

zdecydowanie tak i 12,9% raczej tak), w miastach

wszystkieautobusymiejskiepowinnybyćdostosowane

dopotrzebosobyniepełnosprawnej.Odmiennezdanie

wyraziło28,7%ankietowanych(raczejnie–17,8%,

zdecydowanie nie 10,9%), a pozostałe 3,0% osób

wybrałowariant„trudnopowiedzieć”.

Otym,iżsklepypowinnymiećpodjazdyprzezna-

czonedlaosobyniepełnosprawnejprzekonanychbyło

87,1%studentów(zdecydowanietak–69,3%,raczej

tak–17,8%).Pozostalirespondenciwskazali:„raczej

nie”–7,9%lub„trudnopowiedzieć”–5,0%.

Studenci, za grupy niepełnosprawnych, któ-

rym najtrudniej jest funkcjonować, uznały osoby:

zuszkodzonymnarządemruchu(31,7%),niewido-

me (27,7%), niedostosowane społecznie (26,7%),

zgłębszymizaburzeniamimowy(21,8%)lubgłuche

(15,8%).

Zdaniemankietowanych,osobyniepełnosprawne

są średnio aktywne zarówno w życiu zawodowym,

jakiwżyciuspołecznym(po38,6%).Pozostalire-

spondenciuważali,iżsąonibardzoaktywni(18,8%

wżyciuzawodowymi14,9%wżyciuspołecznym)

lubbierniw(po13,9%wskazańnażyciezawodowe

ispołeczne).Wyrobionegozdanianiemiało28,7%

wkwestii życia zawodowego oraz 32,7% w kwestii

życiaspołecznego.

Badanistudenciuważali,iżwszelkiekampanie

społeczne dotyczące osób niepełnosprawnych, są

potrzebne–73,3%.Otym,iżpokazująprawdziwy

obrazniepełnosprawności,byłoprzekonanych9,9%

ankietowanych, a że nieprawdziwy – 4,0% z nich.

Wgrupie5,0%kampaniewzbudzałychęćniesienia

pomocy,a7,9%osóbmiałoproblemwwybraniupre-

ferowanejodpowiedzi.

Wopinii53,5%respondentówkontaktzosobą

niepełnosprawną uczy niesienia pomocy potrzebu-

jącym.Stwarzamożliwośćpoznaniaichproblemów

zdaniem44,6%znich,według30,7%dajesatysfak-

cjęmoralnąwyniesionązespotkańznimi,a2,0%

twierdziło,iżuwrażliwia.Trudnościwsprecyzowaniu

własnejopiniimiało7,9%studentów.

359

Krajewska-Kułak E i wsp. Postawy studentów kierunku pielęgniarstwo wobec osób niepełnosprawnych

Większość(82,2%)badanychniepotrafiławy-

mienićżadnejkampaniispołecznejdotyczącejosób

niepełnosprawnych. Pozostali najczęściej wskazali

naakcje:„Niepełnosprawni-pełnosprawniwpracy”

–15,8%,„Niejesteśsam”–1,0%oraz„Razemłatwiej”

–1,0%.Podobniezdecydowanawiększość(86,1%)

studentówniepotrafiławymienićżadnejorganizacji

działającejnarzeczosóbniepełnosprawnych.Pozostali

wymieniali: Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy

– 3,0%, Fundację Anny Dymnej Mimo Wszystko

–3,0%,FundacjęPolsat–2,0%,PolskiZwiązekNie-

widomych–2,0%,Caritas–1,0%,Stowarzyszenie

„Jasnycel”–1,0%orazRuchŚwiatłoŻycie–1,0%.

Dyskusja

Według wyników Badania Aktywności Ekono-

micznejLudności(BAEL)[5],prowadzonegoprzez

GUSwroku2009,liczbaosóbniepełnosprawnych

prawnie,wwieku15latiwięcej,wynosiłaokoło3,5

mlnosób(dokładnie3506tys.),costanowiło11,1%

ludnościwwieku15latiwięcej.Liczbaosóbniepełno-

sprawnychprawniewwiekuprodukcyjnym,wynosiła

około2,1mln(2068tys.)istanowiła8,7%ludności

wtymwieku[5].W2009r.aktywnychzawodowo

było15,7%osóbniepełnosprawnychwwieku15lat

iwięcej,awwiekuprodukcyjnym–24,6%.Dlapo-

równaniawspółczynnikaktywnościzawodowejosób

sprawnychwwieku15latiwięcejwynosił59,8%,

awwiekuprodukcyjnym75,3%[5].Udziałosóbnie-

pełnosprawnychwwiekuprodukcyjnym,aktywnych

zawodowo,od2006r.wzrósło2,5%,zaśwstosunku

do2010roku–o0,7%[5].W2009rokuudziałosób

pracującychwśródosóbniepełnosprawnychwwieku

15latiwięcej,wynosił13,8%,awśródosóbwwieku

produkcyjnym–21,4%.Wskaźnikzatrudnieniaosób

sprawnychwwieku15latiwięcejorazdlazbiorowości

osóbwwiekuprodukcyjnym,wynosiłodpowiednio

55,0%i69,1%[5].

Powyższe dane wyraźnie wskazują, iż istotne

jestbadaniepostawspołeczeństwawobecgrupyosób

niepełnosprawnych.

Sękowski[6]sugeruje,iżowepostawyioczekiwa-

nialudzipełnosprawnychwobecosóbniepełnospraw-

nychsąniestetyprzeważnienegatywne.

Larkowa[3]zwracanatomiastuwagęnawpływ

pięciuczynnikównakształtowaniepowyższychpo-

staw,doktórychzalicza:środowiskospołeczne,warun-

kiekonomiczne,widoknietypowychcechfizycznych,

rodzajekontaktówzosobaminiepełnosprawnymioraz

informacjeotychosobach.

JonesiGuskin[cyt.za7]wyszczególniająosiem

takich czynników: przedmiot i podmiot postawy,

uwarunkowaniawyrażaniasiępostaw,determinanty

charakterupostaw,konsekwencje,metodologiębadań,

teoretyczne podstawy badań oraz etyczne aspekty

problemu.

Maksimowicz[cyt.za1]podjęłapróbęspraw-

dzenia, w grupie studentek pedagogiki specjalnej,

czy istnieje zależność pomiędzy poczuciem sensu

życia,apostawamiwobecosóbniepełnosprawnych.

Okazałosię,żeistniejądodatnie,istotnestatystycznie

współczynnikikorelacjimiędzypostawamiwobecosób

niepełnosprawnych,aogólnympoczuciemsensuży-

cia,jakteżjegoskładnikami,tj.celamiżycia,afirmacją

życia,ocenąsiebie,ocenąwłasnegożycia,poczuciem

wolnościiodpowiedzialności.Zbardziejpozytywnymi

postawamiwobecosóbniepełnosprawnychwspółwy-

stępowało większe poczucie, iż życie ma sens i jest

celowe[cyt.za1].

Problemzależnościmiędzyróżnymiwymiarami

obrazu siebie młodzieży licealnej, a jej postawami

wobecosóbniepełnosprawnych,analizowałaRubach

[cyt.za1].Autorkastwierdziła,iżchłopcywykazujący

większą potrzebę opiekowania się innymi, bardziej

lubiącyludzi,bardziejtaktowniwstosunkudoinnych,

chętniejudzielającyimpomocyiwsparcia,charakte-

ryzowalisiębardziejpozytywnymipostawamiwobec

osób niepełnosprawnych. Większą akceptacją osób

niepełnosprawnychwykazywalitakżechłopcybardziej

pozytywnie nastawieni do życia i do innych ludzi,

bardziej konsekwentni w swym działaniu, a także

bardziejobowiązkowiorazceniącydobrąorganizację

[cyt.za1].Wynikiwgrupiedziewczątwskazały,że

większaakceptacjaosóbniepełnosprawnych,łączyła

się istotnie z większym optymizmem w przewidy-

waniu przyszłości, większą pracowitością, energią

wdziałaniu,uporemwdążeniudocelu,solidnością,

większympoczuciemobowiązku.Dziewczęta,które

przejawiałybardziejpozytywnepostawywobecosób

niepełnosprawnych, charakteryzowały się również

większąpotrzebąrozumieniasiebieiinnych.Wyka-

zywałytakżewiększąpotrzebęopiekowaniasięinnymi

i większe nasilenie potrzeby afiliacji. Były również

bardziejświadomerzeczywistościoraztolerancyjne

[cyt.za1].

W opinii ankietowanych przez Stankiewicza

[8], niepełnosprawni spotykają się na ulicy raczej

znieprzyjemnymireakcjami,takimijak:niezdrowa

ciekawość(47,83%),obojętność(30,43%),czywro-

gość(8,7%).

WynikibadaniaCBOSz2007r.[9]dotyczące

postawwobecosóbniepełnosprawnychwykazały,iż

prawie połowa ankietowanych (45%) pozytywnie

oceniałastosunekPolakówdoosóbniepełnospraw-

nych.Niemaltylesamobadanych(48%)byłojednak

przeciwnegozdania[9].

Badaniamłodzieżypodlaskiej,prowadzone,przez

Jasińską-KaniaiStaszyńską[10]wykazały,iżjestona

wyraźnieotwartanaosobyniepełnosprawne.Autorki

360

Hygeia Public Health 2011, 46(3): 355-361

wykazały jednocześnie, iż najwyższy odsetek osób

deklarował negatywny stosunek do osób niepełno-

sprawnychwsferzebiologicznejiintymnej(po9%).

Biegańska[11]wgrupie57siedemnastolatków

zLublinastwierdziła,iżtylkojednazbadanychosób

uznałastosunekPolakówdoosóbniepełnosprawnych,

jakobardzodobry.Jako„dośćdobry”określałogo17

osób,jakoraczej„niedobry”–18,a„zły”–7osób.

Bliskopołowabadanych(49,1%)znałaosobyniepeł-

nosprawnetylkozwidzenia,a15,79%twierdziło,że

wogóleichniezna[11].Trzynaścieosób(22,8%)

miało osoby niepełnosprawne wśród swoich znajo-

mych,a6miałotakieosobywrodzinie.Tylkojedna

zbadanychosób(1,8%)przyznała,żesamasiebie

uważazaosobęniepełnosprawną[11].

Wobecnymbadaniu,studenciw39,6%twier-

dzili,iżstosunekwiększościludziwnaszymkrajudo

osóbniepełnosprawnychjestdośćdobry.Deklarowali

najczęściej,iżznająosobyniepełnosprawne,jednak

niezbyt dobrze lub tylko z widzenia (25,7%), zaś

pod pojęciem „niepełnosprawność” rozumieli z re-

gułytrudnościwfunkcjonowaniuwspołeczeństwie

(39,6%).

WynikibadaniaCBOSz2007roku[9]wykaza-

ły,iżprzeważającawiększośćankietowanych(79%)

uważała ludzi niepełnosprawnych za osoby, które

–jeślichcąimogą–powinnypracować,nawetgdy

rentawystarczaimnautrzymanie.Przeciwnypogląd

wyrażało16%respondentów.Ponadto61%badanych

przyznało,żeopróczwynagrodzeniazapracępowinni

oni pobierać również rentę. Co szósty respondent

(17%)byłprzeciwnyłączeniupensjiirenty,a12%

uważało,żewposzczególnychprzypadkachpowinno

tozależećodokoliczności.Zdecydowanawiększość

Polaków(76%)opowiadałasięzazatrudnianiemosób

niepełnosprawnych razem ze zdrowymi pracowni-

kami,natomiast17%popierałosegregacyjnymodel

zatrudnienia[9].

Badania Pankiewicz i wsp. [12] pozwoliły na

stwierdzenie,iżniepełnosprawnifizycznie,wprzewa-

żającejwiększości(49,3%)uważalisytuacjężyciową

osób psychicznie chorych za zdecydowanie gorszą

(26,44%)iraczejgorszą(22,98%)wporównaniudo

sytuacjiżyciowejinnychniepełnosprawnych.

Przekonanie,otym,iżniepełnosprawnipowinni

pracować,wyraziłotakżeponad95%respondentów

badanychprzezStankiewicza[8].Jednocześnieponad

82%znichbyłozdania,żetapracaniepowinnasię

odbywać w specjalnych zakładach zatrudniających

samychinwalidów[8].

Najwięcej(81,2%)obecniebadanychstudentów

byłoprzekonanych,iżosobyniepełnosprawnepowin-

nypracować(81,2%),razemzezdrowymi,jednakże

powinnimiećprzystosowanestanowiskopracy.Nie-

licznitylkouważali,iżpracatakapowinnaodbywaćsię

wspecjalniedlaniepełnosprawnychzorganizowanych

zakładachpracy.

WedługrespondentówzbadaniaCBOSz2007

roku [9], opieka nad ludźmi niepełnosprawnymi

iwspomaganieichwcodziennychsprawachpowinny

należeć przede wszystkim do obowiązków rodziny

(94%),służbyzdrowia(75%)ipracownikówopieki

społecznej(67%).Znacznierzadziejbyliwskazywani

wtymkontekścieprzyjaciele,znajomi(23%),orga-

nizacjereligijne(9%),inniniepełnosprawni,grupy

samopomocy(6%)[9].

Wopiniinaszychrespondentówopiekowaćsię

ludźmi niepełnosprawnymi, wspomagać ich wco-

dziennych sprawach, powinna przede wszystkim

rodzina(79,2%).

WbadaniuCBOSz2007roku[9],dwietrzecie

ankietowanych(65%)deklarowałogotowośćudzie-

lania bezinteresownej pomocy sąsiedzkiej osobie

niepełnosprawnej.Zaledwie6%znichtwierdziło,że

jużuczestniczywtakiejpomocy,acopiąty(20%)nie

chciałbywziąćudziałuwtegorodzajuinicjatywie[9].

Deklarowanaprzezrespondentówgotowośćniesienia

pomocybyłauzależnionaodrodzajuniepełnospraw-

ności,wtymnajrzadziejchcielibypomagaćosobom

zchorobamipsychicznymi[9].

WraporcieStankiewicza[8],możnastwierdzić,

iżwwiększościbadaniwłączylibysięwakcjęwolun-

tarystycznejpomocyniepełnosprawnemusąsiadowi

(ponad78%),niemielibynicprzeciwkopowstaniu

wsąsiedztwieośrodkadlaniepełnosprawnychumy-

słowo(prawie74%),alejednocześnieznacznaczęść

(prawie22%)niezabrałagłosuwtejsprawie[8].

W obecnym badaniu, osoba niepełnosprawna

wzbudzaławstudentachprzedewszystkimchęćpo-

mocy(60,4%),zainteresowaniesięjejproblemami

(25,7%)iempatię(19,8%).Zapytanijednakoto,

czygdybynaprzykładpowstała,wśródichkolegów

lubznajomych,inicjatywanieodpłatnegopomagania,

wyręczaniaosobyciężkochorejlubniepełnosprawnej

wcodziennychsprawachżyciowych(zakupy,pomoc

wdomu,drobnenaprawy,itp.),tomielibyczasichęci

naudziałwtakiejopiece,czyteżnie,aż14,9%znich

odpowiedziało,żenie.Najchętniej(81,1%)studenci

opiekowalibysięosobamisłabosłyszącymi,anajrza-

dziej(55,4%)osobamiizwidocznymzniekształce-

niem,oszpeceniemciała.

Przekonanieotym,iżosobyniepełnosprawnenie

powinnymieszkaćwspecjalnychprzeznaczonychdla

nichdomachwyraziłoponad82%badanychprzez

Stankiewicza,a91%znichtwierdziło,żewkażdej

szkolepowinnybyćklasyintegracyjne[8].

Zdecydowanawiększośćobecnieankietowanych

(79,2%)wyraziłaopinię,iżosobyniepełnosprawne

361

Krajewska-Kułak E i wsp. Postawy studentów kierunku pielęgniarstwo wobec osób niepełnosprawnych

1. Zasępa E, Czabała C, Starzomska M. Postawy wobec

niepełnosprawności i osób niepełnosprawnych. Człowiek

NiepełnosprawnośćSpołeczeństwo2005,1:23-36.

2. KossewskaJ.Społeczeństwowobecosóbniepełnosprawnych

–postawyiichdeterminanty.StudiaPsychologicaI2003,14:

1-11.

3. LarkowaH.Postawyspołecznewobecosóbzodchyleniami

odnormy[w:]Pedagogikarewalidacyjna.HulekA(red.).

PWN,Warszawa1988:479.

4. WitkowskaB.Osobowościoweuwarunkowaniapostawwobec

osóbzzaburzeniamipsychicznymi.PrzeglPsychol2001,44:

239-254.

5. Przegląd danych dotyczących osób niepełnosprawnych

za 2009r. http://www.niepelnosprawni.gov.pl/

niepelnosprawnosc-w-liczbach/przeglad-danych-dot-osob-

niepeln/,datapobrania21.09.2010.

6. SękowskiT.Analizailościowaijakościowazmianwnasileniu

cechosobowościowychuczestnikówprojektu.Raportzbadań

rezultatówmiękkichprzeprowadzonychwramachprojektu.

„Per linguas mundi ad laborem (przez języki świata do

pracy)”. www.kul.pl/files/292/files/Tomasz_Sekowski_

raport.doc,datapobrania21.09.2010.

Piśmiennictwo / References

7. Kirenko J, Korczyński M. Niepełnosprawni wobec

niepełnosprawności.AnnUMCSSectD2000,18:78-87.

8. Stankiewicz P. Raport z Badania Postaw Wobec Osób

Niepełnosprawnych. Stowarzyszenie Pomocy Osobom

zProblemamiEmocjonalnymi„SPOZA”,Warszawa:2008,

1-16.

9. Badanie CBOS. Postawy wobec osób niepełnosprawnych.

Komunikat z badań. BS/169/2007, Warszawa 2007, 11:

1-25.

10. Jasińska-Kania A, Staszyńska KM. Diagnoza postaw

młodzieży województwa podlaskiego wobec odmienności

kulturowej.BiałyKruk,Białystok2008,1-196.

11. Biegańska A. Model niepełnosprawności w mediach

apostawywobecosóbniepełnosprawnych.SzkołaSpecjalna

2005:42-78.

12. Pankiewicz P, Erenc J, Lemska M. Sytuacja społeczna

niepełnosprawnych psychicznie postrzegana przez

niepełnosprawnych fizycznie. Wyniki badań. Ann Acad

MedGedan2002,32:185-191.

niepowinnymieszkaćwoddzielnychdomach,po-

winnyuczyćsięwklasachintegracyjnych(79,2%)

ipowinnyjeździćsamochodem(47,5%).

OsobyzbadaniaStankiewicza[8]byłypewne,iż

parkowanienamiejscachdlaosóbniepełnosprawnych

powinnobyćbezwzględniekaranemandatami,a65%

z nich było zdania, że jako kierowcy, nie stanowią

zagrożeniadlaruchu.

Zakaraniemparkowaniawmiejscachprzezna-

czonychdlaosobyniepełnosprawnejopowiedziałosię

74,3%obecniebadanychstudentów,alejednocześnie

dużagrupa(20,8%)wyraziłaodmiennezdanie.

Wceluzmianypostawspołecznychwobecosób

niepełnosprawnych, które są wynikiem pewnego

stereotypu funkcjonującego w społeczeństwie, sta-

jącymsiębarierąwpostrzeganiuifunkcjonowaniu

osóbniepełnosprawnych,sącorazliczniejszekam-

paniespołeczne.Obecnebadaniewykazałojednak,iż

większość(82,2%)studentówniepotrafiła,niestety,

wymienićżadnejkampaniispołecznejdotyczącejosób

niepełnosprawnych,aresztawskazałajedynie:

•akcję „Niepełnosprawni-pełnosprawni w pracy”

-realizowanąprzezPaństwowyFunduszRehabi-

litacjiOsóbNiepełnosprawnychimającąnacelu

tworzeniewiększychmożliwościzatrudnianiaosób

niepełnosprawnychnaotwartymrynkupracy

•działania Fundacji „Nie jesteś sam”, założonej

przezTVNw2001roku

•akcjeStowarzyszenia„Razemłatwiej”,zajmującą

się niesieniem pomocy osobom potrzebującym,

znajdującymsięwtrudnejsytuacjiżyciowej,atakże

osobomstarszymisamotnym.

Podobniezdecydowanawiększość(86,1%)stu-

dentów nie potrafiła wymienić żadnej organizacji

działającejnarzeczosóbniepełnosprawnych.

Podsumowanie i Wnioski

1. Opinie studentów kierunku pielęgniarstwo na

temat stosunku do osób niepełnosprawnych

wnaszymspołeczeństwiebyłypodzielone.

2. Studencipreferowalimodelintegracyjnyfunk-

cjonowania osoby niepełnosprawnej i uważali,

iżpowinnyonerealizowaćsiężyciuzawodowym

ispołecznym.

3. Badanideklarowaligotowośćniesieniapomocy

niepełnosprawnym,aleuzależnialipowyższeod

rodzajuniepełnosprawności.

4. Wiedzanatematspołecznychkampaniiiorgani-

zacjidziałającychnarzeczosóbniepełnospraw-

nychbyłabardzosłaba.

Postulat

Wskazane byłoby wdrożenie do kształcenia

studentówtreścimającychnaceluzwiększenieich

świadomościwzakresiekampaniispołecznychoraz

organizacjispołecznychdziałającychnarzeczniepeł-

nosprawnych.