Ekstaza św. Teresy – Bernini – wygięcie nadaje cień klasycznego założenia – dynamizuje
kompozycję aediculi przez gierowane partie belkowania oraz lekkie wygięcie.
San Andrea al. Quirinale, 1688, kopuła oparta na solidnym płaszczu mury w którym
wygnębiono kalpice. Jest to nic innego jak przetworzenie Panteonu z tym że Bernini
przetworzył koło na owal. Jest to próba zdynamizowania centralnej formy przez nadanie jej
formy owalnej.
Kolumnda i Scala regia – 1663-66 i po 1667, wykorzystuje nie wielki odstęp na schody,
które są świetnie zagospodarowane. Nadanie monumentalnej formy wejściu do Sali – jest
to klasycyzująca form, zmniejszona odległości między ścianami przez co optycznie wydłuża
schody przez cezurę światła wykonaną przez okno.
Poszerzenie fasady bazyliki św. Piotra przez zawalone wieże – Bernini zastosował
perspektywę rozbieżną, zastosowaną przez Michała Anioła na Kapitol. Kolumnada spełnia
swoje zadanie – choć jest punto stabile – miejsce z którego należy ją oglądać, i jest to
centrum placu, wtedy fasada wpisuje się w boczne kolumnady i w ten sposób bardzo
szeroka fasada wygląda bardziej efektownie, naturalnie. Kolumnada jest imponująca.
Via Consutacione – która połączyła dwie pierwsze ulice, niestety został zniszczony
pałac Rafaela. Kolumnada nie tylko modyfikuje fasadę, ale oddziela ją od chaotycznego
zabudowania tej dzielnicy.
Włosi w XVI wieku dominuwoali w arch. barkowej dopiero po 1678, znaczenie zaczyna
odgrywać Wersal, Luwr

FRANCESCO BOROMINI – NURT EKSPRESYJNY – bardzo interesujący, poruszający,
bez tego była by bardzo nudna architektura. Tam gdzie silna władza tam będzie wielbiony
Bernini, tam gdzie było dużo katolików tam wielbiony był Borromini, jego arch. miała
przyciągać.
Arch. Borominiego jest porównywana do rzeźby i spowodowała nasza arch. nowoczesną.
Zaznacza się że cała koncepcja baldachimu na tel dzieł Berniniego jest zbyt dynamiczna,
nigdy więcej nie powielona, po 1624 roku i Bernini i Borromini pracowali przy baldachimie, a
koncepcja jest Borrominiego, ale wykończył Bernini. Ta współpraca była wymuszona przez
papieży.
Zamiast kopuły mamy spływy wolutowe spięte architektoniczną agrafą. Cała konstrukcja
arch. to właściwie, ażurowa konstrukcja. W Bawarii kolejno baldachim stał się oznaczającą
bazylikę, wystarczyła namalować baldachim a wszyscy rozumieli nawiązanie. Te kolumny
będą też nazywane Salomonowymi np. w Hiszpanii. Wybór takiej formy jest niezwykle celny
ponieważ, inaczej nie był by on widoczny w tej architekturze – jest to wysokie na 23 m, czyli
u nas nawet nie ma tak wysokiego kościoła
San Carlo ale Quatro Fontana – 1634, 46 korpus poświęcony, 1682 ukończony po śmierci
Borrominiego. Tylko szczególnie odważni decydowali się na Borrominiego i jego prace, bo
to było cos innego, nowego. Niby jest na planie owalu, ale jak widać wszystko jest pogięte,
pfalowane i maksymalnie skomplikowane – dłuższy czas się zastanowiono jak powstał
ten plan, uznano że jest to apoteoza owalu – 4 w planie i 5 jako kopuła. Punktem wyjścia
w rysunki Borrominiego są to dwa trójkąty równoboczne ze zdynamizowanymi końcami.
Kościół był dla Trynitarzy, którzy od Turków wykupywali katolików. Plan ma tak naprawdę
bardzo prostą architekturę, 4 filary, które są połączone ścianą ale nie pełną. I te 4 filary
dźwigają pendentywy na których osadzona jest kopuła. Tu po raz 1. Zerwano z prostą
ścianą, on zerwał z gładka, płaską ścianą, ona cała jest powyginana, formowana jako bryła
rzeźbiarska. Rytm klęsko wypukły ukazany w gzymsie, które kolejno są pootrzymywane
przez kolumny. U góry rytm wklęsłości jest podwójny, znajduje się tam tabernakulum w

którym znajduje się okno.
Jest tam maksymalne rozszerzenie planu, gzyms wygięty. Robi wrażenie jakby był na
planie krzyża greckiego przez wnęki kaplic. Bardzo konsekwentnie realizuje wewnętrzną
kolumnadę. Duże skomplikowanie ścian, przez np. wejście do klasztoru, przejście na
dziedziniec. Co ciekawe że w belkowaniu się to uspokaja i na pendentywach wspiera owalną
kopułę. Co dryga głowica jest inaczej opracowane – jednj liście akanty rozwijają się a drugie
zwijają. Jest to opracowane na zasadzie opisu Witruwiusza, który pisała że liście obrosły
koszyk na grobie dziecka.
Niezwykle prosty dziedziniec, który skałada się z przenikających się serlian.
Kacper Bażanka, był bardzo ceniony w XVIII wieku, i został przyłapany jako szpieg strony
szwedzkiej, i wykupiony przez cesarza ?, i zaszył się w Krakowie i tworzy dzieła nawiązujące
do Borominiego.

Boromini świadomie wykorzystywała podświadomość ludzi, co my odkryliśmy w latach 80.
XX wieku – kiedy fasada jest wklęśnięta wtedy osoba idąca zawsze tam wejdzie, zajrzy-
budynek wciąga nas.
Kościół San Ivo’della Sapientia, od XIV wieku było tam gimnazjum, kolejno zamieniano
na uniwersytet, któremu brakowało kaplicy. Budowano w 1642, 60 została poświęcego
– w całości ją wykonała – na planie został skonstruowany przez przenikające się trójkąty
równoboczne – powstała gwiazda Salomonowa. Widać dokładnie 2 trójkąty równoboczne,
których koćce zakończone są półkoliście. Dolna kondygnacja została zakomponowana z
motywów Giacomo della Porta, dolna kondygnacja jest wklęśnięta gdzie bęben kopuły jest
wypukły i kolejno znów wklęśnięcie. Zwieńczenie miało na celu uzyskania efektu wyrzucenia
kuli na którym jest krzyż. Przy dużym oświetleniu nie widać prętów, które to podtrzymują.
Wnętrze jest dość ciasne, dlatego zamiast kolumn są pilastry – znów wewnętrzna
kolumnada.
Plan kościoła zaczyna się klarować na poziomie gzymsu, a gdy patrzymy na kopułę widzimy
plan kościoła. Forma od gzymsu uspokaja się po to by uzyskać ideał centralną formę u
podstawy latani. Właśnie ten proces jest niezwykły. Jest on uważany za najwspanialszych
tylko pytania dla kogo, dla tych którzy uwielbiają nurt ekspresyjny w Baroku.
W 1646-54 przebudowa korpusu św. Pawła na Lateranie, I siedziba papieżów na terenie
Konstantyna, gdzie jest prawdziwa siedziba papieżów. Boromi zachował partię prezbiterium
wczesnochrześcijańskie z zachowanymi moziakmi, a w korpusie wprowadził szeroki filary
w obramieniu których umiesił rzeźby. Zachował także strop drewniany, który został pięknie
zakomponowany. Nawy boczne proste z ch. aniołkami przy łukach.
Sw. Agnieszka na Piazza Navona, zaczął po 1562, na planie krzyża greckiego, ale dodaje
fasadę do zwykłego kościoła. Jest to wyraźne nawiązanie do św. Piotra i jest jego lepszą
realizacją. Stosuje on wystąpienie z rytmy pałaców, które są po bokach, fasada jest też nieco
wklęsła przez co wszyscy tam wchodzą.
Ok 1630 w Palazzo Spada, by piękna rzeźba umieścić w aranżacji arch by została ona
wyeksponować i zastosowano sztuczny zbieg, choć jest to bardzo mała przesteń
Kościół Oratorium stworzyszenia które zajmowała się rozkrzewianiem wiary, wzniesiona
wzdłuż jednej z ulicy, gdzie fasada jest wklęśnięta, najważniejsze jest kościół
Kościół Di Propaganda Fide, 1646 pracuje, niezwykłość polega na tym, że on zrezygnował
z prostych naroży i wprowadza się zakrzywienie. Wprowadza także kaplice, do których
prowadzą prostokątne formy. (identycnzy w Krakowie, kościół Bażnaki)
Wprowadza także lustra, które które powiększają całą przestrzeń. Sklepienie jest bardzo
proste, krzyżującej się formy. Takie uksztłtowanie gurtów dzięki czemu kościół mógł być

szerszy. Wprowadzenie długich ukośnych form dało taki efekt. Guarino Guarni będzie to
potem często wykorzystywał. Sklepienie tu jest żeglaste, spłaszczone.
GUARINO GUARINI – 1624 – 1685 R, tak znakomicie podejmuje dzieła Borominiego ze
bardzo cżesto nazywa się ten nurt Borominiowsko-Guariniowski. Guarino wyciągnął jeszcze
lepsze wnioski.
Palazzo Caliniano, 1680 r, stsouje wklęsła fasadę, ale nawet tabernakulum zostało użyte ,
widać nawiązanie do San carlo ale Quatro Fontana. Był on teatynem, zakonon który
nauczyał na wyższym poziomie, był on świetnym matematykiem, dzięki czemu mógł
wymyślać jeszcze bardziej efektowne rzeczy
Działał głownie w Turynie, które jest dziwnym miastem. W XVII w, nazywano jes miastem
diabła, faktem jest że to tam godzona się na wszystkie ekstrawagancje (cita del diabolo)
San Loreno, Turyn. 1668 rok, z Borominiego maskymalne rozszerzenie i skomplikowanie
planu. W narożach mamy wygięte kaplice. To wsyztsko zaczyna się uspokajać u nasady
kolumny. Niebywała komplikacja zachodzi w kaplicach, a dopiero spokojny gzyms to
wszystko porządkuje. Z naroży wyrastaj pendentywy. Pierwsze skojarzenie to architektura
arabska – na terenie północej hispzani powstają dzieła chrześcijańskich arch. ale pod
wpływem arabskiej kultury i stad konstrukcje mijających się gurtów. To właśnie on został
zaangażowany do budowy kościoła teatynów w Lizbonie i musiał odbyć podróż do hiszpani
i tam natkął się na arch. tego typu i ją wykorzystał do takich pomysłów konstrukcyjnych i na
pewno był nią zachwycony.
Kaplica Całuny przy katedrze w Turynie, jest na tyłąch katedry, kopułowa konstrukcja, gdzie
liczne odcinki łuków tworzą zamknięcie kopuły, dekoracje wyraźnie nawiązują do arabskich.
Kościół S. Maria Ettinga w Pradze, 1679, próbuje stosować ukośne gurty które powodują,
że konstrukcje mają najróżniejsze formy. Także kościół Teatynów, w Paryżu w 1670 –
rozebrany podczas regulowania Paryża, kościół w Lizbonie – rozpadł się podczas trzęsienia
ziemi. W Pradze projekt się znalazł, był licznie studiowany, ale nigdy nie powstał – był zbyt
śmiały.
Fasady – są wszystko maksymalnie rozfalowane, nie ma prostych odcinków. I na tym kończy
się arch. XVII w włoska, która do tej pory była najważniejsza. Po Berninim, Borominim I
Guarinim, zaczyna się rozwijać sztuka baroku w całej Europie.
Kościół Santa Maria della Salute - Na planie ośmioboku – wiara w zbawienie, poświęcony
Marii, 1631 – Baltazare Longena – największy architekt XVII wieku, na tronie wysoki bęben
opatrzony spływami wolutowymi. W środku prosty kościół, a kopuła jak parasol. Jest on jak
pałac kultury w Warszawie
Kościół w Gostyniu – (bud. Ferrara) budowany ze wskazówkami Longeny, choć w Pl. nie
umiano wznieść takiej kopuły – znacznie piękniejsza i ciekawsza jest ta z Gostynia.
Florencja – ok 1604 budowano kościół Medyceuszy, duża konstrukcja, wyłożona kolorymi
marmurami, z kolei dzisiaj ludzi tego nie zauważa. Trochę kiczowate, bardzo bogate,
kolorowe, krzykliwe. Nie przypadkowo mauzoleum Michała Anioła nie zostało skońćozne.