1

BANKOWOŚĆ ĆWICZENIA 4 09.12.2012

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej



celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej powinno być zredukowanie wielkości tego ryzyka do

maksymalnie dopuszczalnych rozmiarów, a nie próba jego ograniczenia



identyfikacja ryzyka i pomiar: do pomiaru ryzyka służy metoda luki, analiza okresowa, metoda

elastyczności lub modele symulacyjne. Z zagrożeniem dla banku należy się liczyć wówczas, gdy przy
rosnącym trendzie rynkowej stopy procentowej wystąpi: (dla malejącej odwrotnie):

o

nadwyżka po stronie aktywów o stałej stopie procentowej

o

wyższy wskaźnik duration po stronie aktywów o stałej stopie procentowej niż wskaźnik po
stronie pasywów o stałej stopie procentowej, gdyż świadczy to o tym, że aktywa są dłużej
związane niż pasywa i w przypadku rosnącej stopy procentowej mogą wzrosnąć koszty
refinansowania

o dla pozycji o zmiennej stopie procentowej większa elastyczność dopasowania się do zmian

rynkowej stopy procentowej po stronie pasywów niż aktywów może stanowić zagrożenie dla
banku



w odwrotnej sytuacji przy tendencji malejącej możliwa jest sytuacja, że pasywa są dłużej związane niż
aktywa, a przy spadającym oprocentowania aktywa spadną dochody z odsetek.



Zbadanie wrażliwość banku na zmiany stopy procentowej, czyli określenie wpływu oczekiwanych
zmian rynkowej stopy procentowej na dochody netto z odsetek lub wynik finansowy i stwierdzenie
stopnia zagrożenia. Maksymalne dopuszczalne rozmiar podejmowanego ryzyka są ściśle związane z
pozycją finansową danego banku posiadanym kapitałem, rezerwami, suma bilansową , wynikiem
finansowym.



Wybór odpowiednich przedsięwzięć, mających na celu zmniejszenie rozmiarów ryzyka

o

Wyznaczenie odpowiednich limitów

o

Zmiana struktury aktywów lub pasywów

o

Dążenie do zawierania większej ilości umów z klauzulą zmiany oprocentowania

o

Zabezpieczenie się przed ryzykiem stopy procentowej za pomocą nowych instrumentów
finansowych, np. derywaty

Kredyt

o Jak stanowi art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do

dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem
na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w
umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty
oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Kredyt – funkcje

o

Emisyjna

– wprowadzenie pieniądza do obiegu

o

Dochodowa

– tworzenie korzyści ekonomicznych i finansowych dzięki powiększeniu skali produkcji,

zwiększeniu siły nabywczej firmy

o

Rozdzielcza

– kredyt wpływa na wzrost dochodu w danym regionie, branży oraz zwiększa popyt w

określonym segmencie rynku

o

Interwencyjna

– kredyt jest wykorzystywany jako instrument polityki ekonomicznej, element rynku

kapitałowego

Umowa kredytowa – cechy charakterystyczne

 Jest umowa konsensualną, czyli dochodzi do skutku w momencie jej zawarcia. Oddanie do dyspozycji

kredytobiorcy środków pieniężnych nie jest konieczna przesłanką jej zawarcia, lecz elementem
wykonania zawartej umowy

 Jest umową dwustronną zobowiązującą bowiem:

o

Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę Sroków pieniężnych

o

Kredytobiorca zobowiązuje się do

 Korzystania z niej na warunkach określonych w umowie
 Zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami
 Zapłaty prowizji

2

 jest umową odpłatną , bowiem kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty:

o odsetek od wykorzystanego kredytu
o

odsetek za zwłokę od kredytu nie płaconego w terminie

o

prowizji określonych w umowie

 musi być w niej zawsze oznaczony termin na jaki została zawarta
 musi być w niej zawsze wskazany cel na jaki mają być przeznaczone środki pieniężne
 jest zobowiązaniem pieniężnym
 jest umową która jest zastrzeżona do wyłącznej kompetencji banku

Kredyty - rodzaje

Kryterium

Rodzaje kredytów

Wg przedmiotu kredytu

1. obrotowe
2. inwestycyjne
3. na finansowanie projektów inwestycyjnych

Wg formy kredytu

1. w rachunku kredytowym
2. w rachunku bieżącym

Wg wykorzystania i spłaty

1. w formie doraźnej transakcji (docelowej)
2. w formie linii kredytowej
3. rolowanie
4. pomostowe

Wg okresu kredytowania

1. krótkoterminowe do roku
2. średnioterminowe do 5 lat
3. długoterminowe powyżej 5 lat

Wg osoby kredytobiorcy

1. na finansowanie działalności gospodarczej
2. konsumpcyjne

Wg waluty kredytu

1.

dewizowe

2.

złotowe

Wg sposobu jego zabezpieczenia

1. zabezpieczone osobiście
2. zabezpieczone rzeczowo, np. lombardowe,

hipoteczne

3. niezabezpieczone

Wg banku kredytującego

1.

udzielany przez 1 bank

2.

udzielone przez 1 bank z partycypacją
finansową innego banku

3.

konsorcjalne - syndykalne

Wg zasad oprocentowania

1. o stałym oprocentowaniu
2. o zmiennym oprocentowaniu

Wg częstotliwości wykorzystania i spłaty

1. wykorzystane jednorazowo lub w transzach
2. spłacane jednorazowo w ratach lub z

wpływów na rachunek

Wg preferencyjności

1. komercyjne - każdy bez ulg
2. preferencyjne, np. z dopłatami dla firm

zatrudniających niepełnosprawnych

Kredyty - charakterystyka



kredyty na finansowanie działalności gospodarczej jest udzielany wyłącznie przedsiębiorcom na

finansowanie działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej, prowadzonej w celach
zarobkowych i na własny rachunek, są to kredyty o wyższej wartości niż kredyty dla ludności, tańsze,
ale również mają ściśle określony cel – finansowanie bieżące działalności gospodarczej, zakup środków
trwałych lub obrotowych, przedsięwzięcie inwestycyjne, itp. Niejednokrotnie wymagają dodatkowego
zabezpieczenia kredytowego i spełnienia określonych wymogów formalnych



linia kredytowa jest odnawialna i nieodnawialna w ramach limitu i okresu, kredytowanie wielu

transakcji dotyczy określonego typu towarów, materiałów surowców czy usług



kredyt docelowy jest udzielony pod ściśle określoną umowę

3



kredyt obrotowy jest to kredyt na sfinansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy, związany z

prowadzoną działalnością gospodarczą, np. zakup towarów, materiałów, surowców, opłatę energii, na
płace, powodujące zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy



kredyt kasowy – chwilowy kredyt gotówki, np. na wypłatę wynagrodzenia, krótkoterminowy,

najczęściej kilkudniowy



kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań – nie powinien być odnawialny, krótkoterminowy,

najczęściej kilka miesięcy. Krótkotrwałe trudności płatnicze spowodowane wzrostem zobowiązań lub
zakłóceniem sprzedaży



kredyt sfinansowanie należności – w przypadku, gdy kredytobiorcy przysługuje z mocy ustawy

należność od dłużnika, krótkoterminowy, nie wyższy niż kwota należności, zabezpieczony przelewem
przez bank na przysługującej kredytobiorcy wierzytelności, na sfinansowanie której został udzielony.
Kredytobiorca musi złożyć w banku umowę potwierdzającą, że wierzytelność mu przysługuje



kredyt sezonowy – na sfinansowanie kosztów produkcji lub odbudowe stanu zapasów, firma

specyfikacja produkcji lub świadczonych usług, nie dłużysz niż 2 lata, nieodnawialny



kredyt In blanco – krótkoterminowy, bez żadnego zabezpieczenia, udzielany osobie dobrze znanej

przez bank, zazwyczaj nie przekracza 30% środków własnych kredytobiorcy i 30% średnich
miesięcznych wpływów na jego rachunek bieżący



kredyt kasowy (overdraff) – znany bankowy klient, upoważnienie przez bank do pobierania z

rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycia na tym rachunku, kilkudniowym, odnawialny po
spłacie do wysokości limitu i długości okresu kredytowania



stała zaliczka – bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku
zawsze o jedną pełna kwotę udzielonego kredytu



kredyt inwestycyjny – kredyty przeznaczone na finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie

nowego lub powiększenie istniejącego majątku trwałego



kredyt hipoteczny – kredyt o długim okresie spłaty 25-30 lata, przy niewielkiej racie kapitałowej. Jest

z reguły spłacany w sposób annuitetowy – obciążenie jest jednakowe w każdym okresie spłaty zmienia
się tylko udział oprocentowania i raty kapitałowej zmniejszającej poziom zadłużenia. Docelowo
oprocentowanie powinno być stałe w całym okresie spłaty; zabezpieczony majątkiem



kredyt komunalny – podstawą zawarcia transakcji jest umowa pożyczki lub rewers dłużny. Kredyt

cechuje się niska waga ryzyka przy wyliczaniu WSP. Wypłacalności oraz duża wartością nominalną



kredyt konsumpcyjny – kredyt krótko – 1 średnioterminowe, mają charakter konsumpcyjny, mogą

mieć formę:

o

gotówkową – wyżej oprocentowane niż kredyty bankowe, ale kredytobiorca zwykle nie
deklaruje przeznaczenia kredytu

o bezgotówkową – przekazywane są na określonemu sprzedawcy na opłacenie zakapowanego

przez kredytobiorcę dobra



kredyty rolowane – wielokrotnie przedłużany termin spłaty



kredyty pomostowe – przed udzieleniem kredytu zasadniczego



kredyty konsorcjalne - udzielone przez kilka banków, przy dużych wartościach kredytu



kredyt lombardowy – udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów itp.



kredyt walutowy – w walucie obcej



kredyt walutowy zagraniczny – udzielany rezydentom przez banki zagraniczne



kredyt w rachunku bieżącym – debet w koncie, możemy płacić więcej niż mamy na koncie



kredyt w rachunku kredytowym – specjalne tworzony rachunek aby obsługiwać kredyt



kredyt konsumpcyjny – na różnego rodzaju konsumpcję ludności, zabezpieczenie nie wielkie, gdyż

kwota nie jest wielka

Ryzyko kredytowe

to niebezpieczeństwo iż kredytobiorca nie wypłaci zobowiązań i warunków umowy,

narażając kredytodawcę na powstanie starty finansowej. Ryzyko kredytowe obejmuje następujący zakres
działalności banku:



udzielone kredyty



przyznanie a nie pobrane kredyty



gwarancyjne i akcepty bankowe



akredytywy



lokaty międzybankowe



instrumenty rynku kapitałowego

4

Rodzaj ryzyka kredytowego



aktywne/ czynne – nie spłacenie kredytu



pasywne/bierne – wcześniejsza spłata kredytu



indywidualne – pojedynczy kredyt



ryzyko portfelowe – kilka kredytów

Metody ograniczania ryzyka kredytowego



polityka sterowania ryzykiem kredytowym jest prowadzona niezależnie w odniesieniu do pojedynczego

kredytu i całego portfela kredytowego



podstawowym mechanizmem redukcji ryzyka jest stosowane regulacji ostrożnościowych

o

zewnętrznych o charakterze uniwersalnym np. limity koncentracji kredytów, rezerwy celowe,
poziom wypłacalności banku

o

wewnętrzne- charakterystyczne dla danego banku, np. zasady tworzenia funduszy ryzyka,
ograniczenia branżowe w udzielaniu kredytów



w odniesieniu do pojedynczego kredytu zwykle stosuje się następujące mechanizmy

o

rozwój i stosowanie metod określających wiarygodność kredytowa klienta

o stosowanie limitów organizacyjnych wartość udzielonych kredytów
o

stosowanie różnorodnych form zabezpieczeń kredytowych

o

ocena wiarygodności kredytowej w trakcje kredytowania



w odniesieniu do portfela kredytowego banku

o dywersyfikacja ryzyka czyli rozproszenia – zróżnicowania akcji kredytowe
o

ubezpieczenie się przed ryzykiem

o transfer ryzyka
o doskonalenie meto organizacyjnych i kadrowych sprzyjających podnoszeniu jakości akcji

kredytowej np. usprawnienie procesu przepływu informacji, rozwój technik informatycznych,
podnoszenie kwalifikacji zawodowej pracowników pionów kredytowych.