ROZDZIAA
10 OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA
1.WST
P
Osobowość histrioniczną charakteryzuje:
przesadna emocjonalność, egzaltacja, potrzeba przyciągania uwagi.
zbytnia koncentracja na wyglądzie zewnętrznym, uwodzicielskość, chęć bycia w
centrum uwagi.
Reakcje emocjonalne- wyolbrzymione, chwiejne, powierzchowne
Ogólnikowy sposób wyrażania myśli- wrażenia, impresje
A
atwo ulegają emocjom pragną pobudzenia
Relacje z ludz
mi problematyczne- postrzegane jako powierzchowne, płytkie,
roszczeniowe, nadmiernie zależne, przeczulone, kosztowne w utrzymaniu
Relacje te są burzliwe, nie przynoszą satysfakcji, uzależnienie od uwagi ludzi skutkuje
klękiem przed rozłąką i przeżywaniem rozpadu związku
Badania Slavney i McHugh(1974) wśród 32 osobowej grupy pacjentów
histrioniczncyh na oddziale psychiatrycznym, aż 80% przyjętych z powodu skłonności
samobójczych, depresji, bądz
obu.
Problemy, z którymi się zgłaszają: zaburzenia lękowe, np. panika z agorafobią lub
bez, uzależnienie od alkoholu, nadużywanie substancji psychoaktywnych zaburzenia
konwersyjne, somatyzacyjne, krótkotrwała psychoza reaktywna/
Osobowość histrioniczna jest najczęściej spotykana w populacji osób cierpiących na
lęk napadowy (Diaferia i In.1993).
2.RYS HISTORYCZNY
" Określenie  osobowość histrioniczna stosunkowo nowe, przez wiele lat nazywano
osobowością histeryczną wywodzącą się z koncepcji histerii ( wędrująca macica
osadzająca się w ciele kobiety, wywołując objawy histerii, leczenie- zamążpójście i
ciąża wg. Hipokratesa)
" Termin  histeria do dziś stosowany do opisu zjawisk zróżnicowanych (histerią
nazywano przejściową utratę panowania nad sobą wywołaną stresem, zaburzenie
konwersyjne, zespół Briqueta, zaburzenie osobowości, cechy osobowości).
" DSM III-  histerię zastąpiono odrębnymi kategoriami  zaburzenie somatyzacyjne,
zaburzenia konwersyjne, hipochondria, zaburzenia dysocjacyjne, osobowość
histrioniczna.
" Freuda interesowała histeria konwersyjna nie cechy os. histrionicznej. Nierozwiązane
konflikty edypalne jako przyczyna, a główny mechanizm obronny to wyparcie.
Przekonanie, że wyleczy się przez wyładowanie seksualnych stłumionych emocji
(wczesna terapia to sugestia i hipnoza, potem wolne skojarzenia, interpretacje oporu i
przeniesienia)
" Marmor(1953) podważył założenia psychoanalizy, może fiksacja osobowości
histerycznej jest bardziej oralna niż falliczna? (czyli zaburzenie powstało wcześniej)
3.DIAGNOZA RÓŻNICOWA
" Najsilniejszy sygnał świadczący o osobowości histrionicznej przesadnie
dramatyczna, teatralna prezentacja siebie, inne cechy najważniejsze dla diagnozy wg.
specjalistów ( Slavney,1978) to : dramatyzm, i teatralna prezentacja siebie, dążenie do
zwrócenia na siebie uwagi, niestabilność emocjonalna, uwodzicielskość.
Cechy trudniej rozpoznawalne: próżność, niedojrzałość, objawy konwersyjne.
" Przypadek kliniczny Cathy str. 242,245
" Pohl(1991) omawia niektóre kryteria diagnostyczne osobowości histrionicznej.
Z DSM-IV-TR usunięto 2 kryteria:  bezustannie szuka bądz
domaga się pociechy,
aprobaty i pochwał oraz jest skoncentrowana na sobie, jej działania mają przynosić
natychmiastową gratyfikację ; nie toleruje frustracji wywołanej odroczeniem
gratyfikacji . [ cechy te dominują w zaburzeniach histrionicznych, ale tak często
występują w innych, że nie mogą stanowić podstawy do rozróżniania ].
DSM-IV-TR  nowe kryterium  uważa swoje relacje z innymi za bliższe niż są w
rzeczywistości .
" Konceptualizacja osobowości histrionicznej odzwierciedlenie karykatury
kobiecości próżna, zależna, egoistyczna.
" W praktyce częściej rozpoznawana u kobiet, u mężczyzn wiąże się z
homoseksualizmem być może to pochodna oczekiwań społecznych, a nie rzeczywista
różnica. Być może to zaburzenie powinno się rozumieć jako karykaturę ról
seksualnych- skrajnej męskiej i kobiecej? (Kolb,1968).
" Emocje osoby histrionicznej są przesadzone, nieprzekonujące (własna reakcja
terapeuty jako wskazówka w kierunku tego zaburzenia
" Pacjenci z zaburzeniami histrionicznymi często ukazują objawy, myśli i działania jako
zewnętrzne, narzucone. Wykonują teatralne gesty, hiperbole, dramatyczne gesty,
aktorska intonacja, mają nietypowe, prowokacyjne ubrania.
" Informacje o relacjach interpersonalnych są nieodłączne w przypadku diagnozy (o
potencjalnym zaburzeniu mogą świadczyć: romantyczny stosunek do związku, który
potem się rozwiewa; związki początkowo iddyliczne, z końcową katastrofą; burzliwe
związki o dramatycznym zakończeniach.
" Podczas diagnozy : zebranie danych jak pacjenta postrzega otoczenie, informacje o
jego myślach, groz
bach samobójczych( czy próby te są manipulacją?)
" U osobowości histrionicznej (jak u osób z zaburzeniami z osi pierwszej  cyklotymii,
zaburzenia dwubiegunowego) pojawiają się okresy hipomanii.
Millon (1996) wskazuje, że w cyklomanii jest poczucie pośpiechu, niepokoju oraz
nasilenie fazy hipomanii, a brak tego w osobowości histrionicznej.
" Podobieństwa między osobowością histrioniczną,a innymi zaburzeniami osobowości:
Pragnienie bycia w centrum uwagi (narcystyczne i histrioniczne)
Osobowość histrioniczna częściej ulega,żeby dostać uwagę otoczenia,
A osobowość narcystyczna poświęca uwagę na rzecz swojego statusu.
Zmienne i dramatyczne emocje (borderline i histrioniczne)
Osobowość z pogranicza częściej angażuje się w zachowania
autodestrukcyjne,a przy silnych emocjach dyskomfort.
4.KONCEPTUALIZACJA
Rys. 10.1. Model poznawczy osobowości histrionicznej (łączy postulaty Miliona,Shapiro i
Becka)
" Shapiro(1965) typowy styl poznawczy dla osób z histerią (niezależnie od treści)
cechuje się ogólnikowością, rozmyciem oraz wrażeniowością.
" Beck przedstawił poznawczą konceptualizację histerii (lecz wtedy bardziej opisał os.
Konwersyjną)
" Millon (1996) opisał koncepcję osobowości histrionicznej inspirowaną teorią
biospołeczno-poznawczą.
" Głębokie założenie pacjenta z osobowością histrioniczną :  jestem niekompetentny i
nie poradzę sobie z życiem
Osoby o innych zaburzeniach mają podobne, ale odróżnia je sposób radzenia sobie z
nim. ( depresyjni- rozpatrują cechy negatywne, czują się bezwartościowe; osobowość
zależna- podkreślają swoją bezradność i liczą na opiekę; osobowość histrioniczna-
podejście pragmatyczne, skoro sami nie mogą zapewnić sobie opieki próbują zyskać
uwagę otoczenia i aprobatę, co zapewni im realizację potrzeb.)
Skoro to inni ludzie mają środki do przetrwania, histioniczna osobowość jest
przekonana, że musi być uwielbiana za wszystko, pojawia się lęk przed odrzuceniem.
" Lęk przed odrzuceniem u osobowości histrionicznej  sama myśl stanowi zagrożenie
przypominając o jego nieistotnej pozycji. Poczucie własnej niekompetencji i
desperackie pragnienie aprobaty powoduje, że żyje pod presją zdobywania uwagi
przez metody skuteczne w przeszłości (często wyolbrzymiony stereotyp płci).
" Pacjentki histrioniczne (niektórzy pacjenci) od wczesnych lat nagradzane za urok,
urodę bardziej niż kompetencje wymagające myślenia, planowania. Mężczyz
ni
przyjmują rolę macho, bo częściej nagradzani za męskość i siłę.
" Maisto (1985) przedstawia problem osobowości histrionicznej jako :  nadmierną
potrzebę uwagi oraz nieumiejętność wykorzystania stosownych umiejętności
społecznych do jej osiągnięcia . W związku z tym osobowość histrioniczna:
Nie posiada strategii zdobywania uwagi otoczenia ( jest to jej
nadrzędny cel)
Nie potrafi obserwować i analizować reakcji innych ludzi
Nie zna sposobów zadziwiania, zjednywania ludzi, odgrywa pewne
role (za to był nagradzany)
Próby zjednania otoczenia same w sobie nie muszą być dysfunkcyjne,
ale osoba skupia się na nich, zapomina o swoim celu i na końcu zależy
jej głównie na teatralności i pobudzeniu.
" Osobowość histrioniczna a relacje.
Uważają się za osoby przyjazne, towarzyskie (początkowo takie robią
wrażenie, jednak w miarę trwania relacji roszczeniowe i wymagające
wsparcia).
Często stosują manipulacje lub groz
by, wymuszanie, ataki furii, próby
samobójcze.
" Osobowość histrioniczna a przeżycia wewnętrzne.
Osobowości histrionicznej bardzo zależy na aprobacie, dlatego
przecenia doświadczenia zewnętrzne nad wewnętrzne.
Lekceważąc przeżycia wewnętrzne nie ma poczucia tożsamości i
odrębności, postrzega siebie głównie w relacji do otoczenia.
Doświadczenia wewnętrzne wydają jej się obce, kłopotliwe, unikają
poznawania siebie
Niewiele uwagi zwracają na przeżycia, więc nie wiedzą jak reagować
na potrzebę głębi w związku, ich związki więc są płytkie, oparte na
graniu ról.
" Osobowość histrioniczna a procesy poznawcze.
Procesy poznawcze osobowości histrionicznej  globalne, brakuje im
szczegółów.
Poczucie Ja rozwija się na podstawie wrażeń, impresji a nie cech czy
dokonań ( nie spostrzega szczegółowo swoich działań i uczuć)
Przesadne myśli wywołują przesadne, wyolbrzymione emocje ( silne i
zmienne, ponoszą pacjenta, bez integracji poznawczej trudno je
opanować, więc częste wybuchy emocji ( założenie psychologii
poznawczej o wpływie myśli na emocje.)
" Osobowość histrioniczna a styl myślenia.
Styl myślenia osobowości histrionicznej prowadzi do zniekształceń
poznawczych (J.Beck):
myślenie czarno-białe (nagłe, silne reakcje, gwałtowne wnioski,
pozytywne lub negatywne, jedna osoba widziana jako wspaniała druga
negatywna).
nadmierne uogólnienie interpretacji zdarzeń ( silne emocje, nie zwracają
uwagę na logikę, gdy raz odrzuceni twierdzą, że będą zawsze, mają też
skrajne interpretacje pozytywne).
zniekształcenia w rozumowaniu emocjonalnym ( ich emocje dowodzą
prawdy, gdy czują się niekompetentne, to takie są)
5. STRATEGIE I METODY LECZENIA
Ogólnie:
Praca nad konkretnymi problemami  techniki pozn-beh ( w zależności od celów-
zauważanie i podważanie trafności automatycznych myśli, eksperymenty
behawioralne, planowanie czynności, trening technik relaksacyjnych, rozwiązywanie
problemów, rozwój asertywności).
Konceptualizacja poznawcza sugeruje strategię leczenia łączącą pracę nad
modyfikacją zachowań interpersonalnych oraz stylu myślenia pacjenta z
wprowadzeniem zmian koniecznych do realizacji doraz
nych celów.
Podważyć trafność głębokich założeń (jestem niekompetentna, trzeba być
uwielbianym zawsze i wszędzie).
5.1. Strategia współpracy.
" Sprzeczne style myślenia pacjenta i terapeuty- frustracja. Jeżeli konflikt stylów da się
rozwiązać, to zmiany poznawcze łagodzą trudności emocjonalne pacjenta.
Terapeuta musi być elastyczny, aby pacjent przyjmował postawę, która wydaje mu się
na początku terapii nienaturalna. Ujęcie poznawcze ma pokazać nowy sposób
postrzegania i przetwarzania doświadczeń ( przez systematyczne, zorientowane na
problemy ujęcie poznawcze). Proces uczenia się zasad terapii poznawczej jest nie
tylko środkiem do celu, ale często najważniejsze znaczenie mają umiejętności
zdobyte w trakcie czynnego uczestnictwa w terapii.
" Początkowo- pacjent widzi terapeutę jako wszechmocnego ratownika, który przyniesie
poprawę ( to może ograniczać skuteczność). Im bardziej aktywna rola pacjenta tym
trudniej utrzymać taki obraz terapeuty, dlatego ważna współpraca i dialog kierowany,
a nie przyjmowanie przez terapeutę roli wybawcy ( bo os. histrioniczna ma tendencję
do zależności w relacji).
" Nieuważny terapeuta przyjmie rolę wybawcy, przyjmie odpowiedzialność za to, że
pacjent nie pracuje nad zmianą, ulegnie żądaniom. W ten sposób wzmocni poczucie
bezradności u pacjenta i wejdzie w relacje przypominającą związki pacjenta.
" Należy w pacjencie wzmacniać poczucie kompetencji, rozwijać umiejętność
zwracania uwagi na szczegóły przebiegu terapii ( P przekonuje się, że asertywność i
ocena szczegółów opłaca się na sesji, w ten sposób uczy się aktywnego
rozwiązywania problemów.
5.2. Wybrane metody interwencji
" Pacjent z os. histrioniczną musi nauczyć się koncentracji uwagi na jednym aspekcie w
danej chwili (ustalanie szczegółów sesji jako nauka koncentracji na szczegółach).
" Należy ograniczyć czas sesji na przegląd wydarzeń z minionego tygodnia ( mają
tendencję do przeznaczania całej sesji na dramatyczne opisy) T okazuje wsparcie, P
czuje się zrozumiany, reszta sesji na realizację celów.
" Problemem jest częsta rezygnacja z terapii przed zajściem zmian rozwiązaniem jest
ustalenie sensownych i ważnych dla niego samego celów przynoszących korzyści
bliskiej i dalszej przyszłości (sami pacjenci zwykle postulują cele ogólne,
niekonkretne, należy zastąpić je szczegółowymi).
T pomaga skonkretyzować cele, tworzy się model osoby, którą pacjent chciałby się
stać, potem je zapisują.
" Gdy minie początkowy etap terapii, interwencje zależą od aktualnych problemów oraz
celów. (trzeba jednak zająć się wszystkimi elementami konceptualizacji poznawczej,
by zmiana była trwała).
" Nauka obserwacji, zauważania pewnych myśli jest ważnym elementem terapii (bo os.
histrioniczna ma problem z ogólnikowym, impresyjnym stylem myślenia)
Podczas uczenia obserwacji dysfunkcjonalnych myśli wiele czasu poświęca się na
precyzowanie zdarzeń, myśli, uczuć za pomocą procedury zapisu (os. histrioniczna
często zapomina dlaczego ma zauważać myśli automatyczne poza sesjami). Należy
przypominać, że celem zapisu jest rozpoznawanie i weryfikowanie myśli, bo zmienia
to emocje.
" Pacjenci często uważają zad. domowe za nudne podważyć to przez pokazanie
korzyści. Zamiast walczyć z dramatyzmem, wykorzystać wyobraz
nie prosząc o
korzystanie z dramatyzmu podczas zapisywania racjonalnych reakcji, bo wtedy okażą
się bardziej przekonujące od myśli automatycznych.
" Terapeutów zachęca się do strategii modyfikacji wyobrażeń (bo myśli i przekonania
często mają postać wizji, nie stwierdzeń), a także do przemawiających do pacjentów
prowokacji słownych- np. eksternalizacji głosów ( T odgrywa automatyczne myśli, P
przystosowawcze reakcje)
" Można wykorzystać teatralne eksperymenty behawioralne do podważania myśli
automatycznych. (opis przypadku str 255 np. wywoływanie zawrotów głowy przez
obracanie się wokół własnej osi w bezpiecznym środowisku i konfrontacja z nimi przy
zgłaszanym lęku przed zawrotami głowy).
" Rozpoznawanie automatycznych myśli ogranicza impulsywność (przerwa na
uświadomienie sobie myśli przed reakcją to początek samokontroli)
" Technika zapisywania wad i zalet ( rozwija umiejętność radzenia sobie w trudnych
sytuacjach). Warto wprowadzić tę technikę na początku terapii przy oporze pacjenta
wobec skupiania uwagi na ustalonych tematach analiza wad i zalet różnych
kierunków działania, nauka rozwiązywania problemów, dokonywania wyborów.
" Strategie rozwiązywania problemów  np. technika myślenia o środkach i ich
rezultatach ( means-end thinking) polegająca na generowaniu różnych rozwiązań
problemu (środków) i oceny prawdopodobnych konsekwencji (rezultatów).
" Praca nad relacjami interpersonalnymi. Osoby histrioniczne dominują w relacjach,
stosują niejawne strategie(manipulacje np. kryzysy emocjonalne, urok, uwodzenie,
odmowa współżycia, gderanie, łajanie, skargi) zmniejszające ryzyko odrzucenia.
Zachowania te są doraz
nie skuteczne, osoby nie myślą o konsekwencjach, dlatego
zakwestionowanie automatycznych myśli nie wystarczy, należy oprócz tego zdać
sobie pytanie  czego ja teraz naprawdę chcę i analizować alternatywne opcje
realizacji pragnień.
" Praca T powinna skupić się na rozwijaniu poczucia  ja , dostrzegania swoich
pragnień, rozważyć zastosowanie asertywności, prawa do realizacji swoich potrzeb.
" Pacjenci histrioniczni uważają, że poczucie tożsamości maja inni ludzie, nie oni, przy
zgłębianiu tego są przytłoczeni. Należy zbierać jego emocje, pragnienia, treści, które
wypowiada o sobie i zapisywać je jako poczucie siebie (sumę spraw które wiemy o
sobie).
" Ważne podważanie przekonania, że rozpad związku to katastrofa. Aby pacjent
przestał traktować odrzucenie jako tragedię są dwie metody: wyobraża sobie
rzeczywistość po rozpadzie bądz
przypominać sobie życie przed. Przydatne też
eksperymenty behawioralne- ćwiczenie odrzucenia.
" Podważenie przekonania  jestem niekompetentny nie poradzę sobie w życiu.
6. UTRZYMNANIE POST
PÓW
" Pacjenci obawiają się, że staną się nudni, nijacy (należy wyjaśnić, że celem nie jest
pozbycie się emocji, ale bardziej konstruktywne ich wykorzystanie).
" T może zachęcać do korzystania z wyobraz
ni w sposób przystosowawczy, do
podważania myśli automatycznych.
" T zachęca P do innych, konstruktywnych metod poszukiwania sensacji- warsztaty
aktorskie, rywalizacja sportowa, dramatyczna literatura, kino, religia.
" P. który nie chce rezygnować z emocjonalnych przeżyć może uczyć się  planowania
przeżyć traumatycznych poprzez wybór pory dni,, kiedy podda się silnym emocjom.
" Pacjent histrioniczny szuka aprobaty, więc skuteczna może być strukturalizowana
poznawcza terapia grupowa. Kass (1972) pokazuje, że uczestnicy pomagają sobie w
utrwalaniu asertywności i eliminowaniu przesadnie emocjonalnych reakcji.
" Pacjentom zaangażowanym w związki proponuje się terapię dla par ( rozpoznawanie
wzorców w związku).
7. WNIOSKI
Zmiana cech osobowości histrionicznej- 3 lata (wg. Beck)