Egzamin maturalny z historii sztuki  Arkusz egzaminacyjny III  maj 2002 r.
Załącznik III MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA  ARKUSZ III
Zadanie15.
Temat 1.
Scharakteryzuj architekturÄ™ koS
cioła jezuickiego na przykładzie rozwiązania prototypowego,
uwzględniając formę budowli, jej ideowe wartoS
ci wynikające z celów zakonu oraz kontekst
historyczny. Przedstaw na wybranych przykładach, jak przyjął się ten typ koS
cioła w Polsce.
Kryterium Problematyka Punktacja
I TreS
ć
Nazwa 1. Prototyp koS
cioła jezuickiego  koS
ciół Il Gesu (Imienia Jezus) w Rzymie. 0  3
obiektu, 2. Twórca projektu 2 poł. XVI w. Vignola (Giacomo da Vignola), twórca fasady
nazwiska Giacomo della Porta.
autorów, 3. 1568-1584 r. (II poł. XVI w.)
czas
powstania
Opis formy 4. Budowla jest przykładem połączenia centralnej S
wiÄ…tyni renesansowej ze 0  1
i konstrukcji S
redniowieczną budowlą podłużną. Wzniesiona została na planie krzyża
budowli łacińskiego z jedną szeroką nawą, płytkim transeptem i jednoprzęsłowym
prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą.
5. Czteroprzęsłowa nawa zasklepiona kolebką na gurtach, opięta z dwóch stron 0  1
rzędem kaplic, połączonych między sobą przejS
ciami. Kaplice przeznaczone na
prywatnÄ… dewocjÄ™, spowiedx
otwierajÄ… siÄ™ do nawy arkadami.
6. Na przecięciu transeptu i nawy znajduje się kopuła na bębnie, w kaplicach 0  1
przylegających do transeptu cztery mniejsze, pozostałe kaplice sklepione
kolebkowo.
7. Fasada bezwieżowa, pięcioosiowa, dwukondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym 0  2
naczółkiem (szczytem), podzielona zdwojonymi pilastrami. Urozmaicona
niszami z rzex
bami (posÄ…gami). R
rodkowa oS
symetrii zaakcentowana portalem i
wielkim oknem. Wyżej dwa spływy wolutowe, flankujące S
cianÄ™ nawowÄ… Å‚Ä…czÄ…
jÄ… ze S
cianami kaplic.
Opis 8. Ukształtowanie wnętrza dokładnie przemyS
lane i S
ciS
le związane z założeniami 0  1
wnętrza koS
cioła potrydenckiego. Niezbyt długa, ale szeroka nawa, krótkie ramiona
i wartoS
ci transeptu pozwalały z każdego miejsca obserwować kapłana i słyszeć jego słowa
ideowe wygłaszane z ambony.
9. Kaplice, które zastąpiły dawne nawy, służyły do indywidualnej kontemplacji 0  1
religijnej lub wspólnym modłom różnych bractw religijnych. Otwarcie kaplic na
nawę i połączenie sąsiednich kaplic przejS
ciami pozwalało swobodnie krążyć
procesjom, stanowiącym jedną z ważnych form kultu.
10. Typowa, barokowa osiowoS
ć i duża iloS
ć S
wiatła  wpływająca z okien tamburu 0  1
kopuły sprawiała, że wzrok wchodzącego do koS
cioła koncentrował się na
jasnym, mocno oS
wietlonym ołtarzu.
11. Teatralne wnętrze służyło bogactwu ceremonii, widowiskowoS
ci liturgii, w 0  1
której istotną rolę odgrywały płomienne kazania i muzyka. Ta swoista
 reżyseria miała na celu silnie oddziaływać na wiernych.
Celem architektury, rzex
by i malarstwa jest zadziwienie, wzruszenie,
zachwycenie odbiorcy i sprawienie mu przyjemnoS
ci.
12. Cały program ikonograficzny poprzez apoteozę zakonu jezuitów gloryfikował 0  1
walczÄ…cy, kontrreformacyjny koS
ciół katolicki.
Rys 13. W XVI wieku przez EuropÄ™ S
rodkowÄ… i zachodniÄ… przetaczajÄ… siÄ™ wojny 0  2
historyczny religijne. KoS
ciół katolicki po wieloletniej stagnacji przechodzi do
i cele kontrofensywy. Zwołany w latach 1545 do 1563 Sobór Trydencki przyczynił się
powołania do stworzenia prężnej organizacji i centralizacji KoS
cioła, podporządkowania go
zakonu absolutyzmowi papieskiemu. Włochy na skutek licznych najazdów poniosły
szereg klęsk. Poszczególne regiony znajdowały się pod okupacją hiszpańską,
tureckÄ…, habsburskÄ… i francuskÄ…. Najbardziej samodzielne politycznie i
gospodarczo było państwo koS
cielne, a Rzym stał się jego stolicą, a także
kolebką baroku i głównym oS
rodkiem nowej kultury.
Strona 1 z 4
Egzamin maturalny z historii sztuki  Arkusz egzaminacyjny III  maj 2002 r.
14. Zakon jezuitów, z centralistyczną organizacją wewnętrzną, założony przez 0  1
Ignacego Loyolę i zatwierdzony w I poł. XVI w. pełnił pierwszoplanową rolę
w utwierdzaniu kontrreformacji po Soborze Trydenckim.
15. Walka z reformacją: działalnoS
ć kaznodziejska, misyjna, uatrakcyjnianie form 0  1
życia i działalnoS
ci religijnej, nowe szkolnictwo i sztuka. Ich działalnoS
ć zbiegła
się z nowym stylem  barokiem, który propagowali.
(Zakon uległ kasacji w II poł. XVIII w. (1773 r.), a w XIX w. (1914 r.) został
reaktywowany.)
16. Jezuita, S
w. Karol Boromeusz, opracował program jezuickiej architektury. 0  1
Architektura 17. Postanowienia Soboru Trydenckiego zostały przyniesione do Polski przez zakon 0  3
jezuicka w jezuitów najwczeS
niej w Europie. Pierwszym propagatorem tej architektury był
Polsce architekt zakonny Jan Maria Bernardoni. BudowÄ™ pierwszego koS
cioła
wzorowanego na rzymskim Il Gésu Bernardoni rozpoczyna w NieS
wieżu w 1582
roku. Polskie koS
cioły nawiązujące do wzorca rzymskiego charakteryzowało
dostosowanie go do warunków miejscowych. Z reguły: zmniejszano skalę
koS
cioła, redukowano niektóre elementy np. transept (Lublin), liczbę kaplic
bocznych (NieS
wież), czy długoS
ć nawy głównej (Kraków, Jarosław). Dzięki
temu stają się one bardziej przejrzyste, zwarte. Są skromniejsze zarówno w
dekoracji wnętrz jak i artykulacji fasad. Fasada staje się odrębnym problemem
kompozycyjnym, w którym pojawiają się różne odstępstwa np. w Kaliszu,
w dolnej częS
ci fasady pojawiają się dwa rzędy półkoliS
cie zwieńczonych okien
i nieproporcjonalnie mały, renesansowy portal. Dolną i górną kondygnację
oddziela podwójny, silnie wyładowany gzyms. Trójkątny tympanon wieńczący
wystÄ™pujÄ…cy w Il Gésu zastÄ…piono przeÅ‚amanym, falujÄ…cym szczytem. W wielu
prowincjonalnych budowlach polskich wczesnego baroku występują cechy
póx
nego manieryzmu, renesansowy detal architektoniczny (Kalisz) czy np.
wzmacnianie S
cian skarpami.
18. Wzniesiony w latach 1605  1619 koS
ciół pod wezwaniem S
w. Piotra i Pawła w 0  2
Krakowie jest najbardziej reprezentacyjną i najbliższą rzymskiemu wzorcowi
jezuicką budowlą w Polsce. Ufundowany przez króla Zygmunta III Wazę,
zaprojektowany został przez królewskiego architekta Jana Trevano. Od
rzymskiego wzoru różni się: skalą (posiada trzy pary kaplic zamiast czterech),
sklepieniem krzyżowym w kaplicach przy transepcie zamiast kopuł. Jest bardziej
zwarty, jednorodny, statyczny, jasny pod względem koncepcji przestrzennej.
Smuklejszy, surowszy dzięki ograniczonej dekoracji i jednobarwnoS
ci. Bardziej
dekoracyjnie w porównaniu z rzymskim pierwowzorem potraktowana został
parawanowa fasada zbliżona do pierwotnego projektu Vignoli. Obie
kondygnacje połączone wklęsłym spływem. KoS
ciół oddzielony od ulicy rzędem
figur.
19. Polskie koS
cioły jezuickie barokowe. Od poł. XVI w. (1564 r.) jezuici w Polsce. 0  1
NieS
wież (II poł. XVI w.), Bernardoni. Kalisz (II poł. XVI w.), Bernardoni.
Lublin (XVI-XVII w.), Bernardoni. Wilno (XVII w.), Jan Frankiewicz. Kraków,
koS
ciół S
w. Piotra i Pawła, Trevano. Poznań (XVII w.), Catenazzi, Wąsowski.
II
Spójna, logiczna wypowiedx
, zachowanie ciągłoS
ci i logiki wywodu oraz spójnych 0  2
Kompozycja
przejS
ć między kolejnymi częS
ciami pracy. WÅ‚aS
ciwa struktura i proporcje między
poszczególnymi częS
ciami pracy, przemyS
lana konstrukcja z zakończeniem
uwzględniającym wnioski.
III Układ graficzny i czytelnoS
ć pisma. 0  1
Estetyka
IV PoprawnoS
ć gramatyczna (fleksja, składnia), ortograficzna i interpunkcyjna. 0  2
Język
V JednorodnoS
ć i poprawnoS
ć stylistyczna. 0  1
Styl
razem 30 pkt.
Strona 2 z 4
Egzamin maturalny z historii sztuki  Arkusz egzaminacyjny III  maj 2002 r.
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA  ARKUSZ III
Zadanie15.
Temat 2.
Przedstaw różnorodnoS
ć zjawisk artystycznych w krakowskim S
rodowisku malarzy, rzex
biarzy i
architektów około 1900 roku.
Punktacja
Kryterium Problematyka
I Uczeń może podawać daty. Ważniejsze, by podał zdarzenia. Obowiązkowo:
TreS
ć 1. 1895  reforma Szkoły Sztuk Pięknych, J. Fałat jej rektorem, od 1900 
Akademia  nowoczesne trendy odejS
cie od  szkoły historycznej Matejki
Wydarzenia 0  2
kulturalne oraz dwa inne ukazujące ożywienie intelektualne miasta, np.:
wpływające 2. 1898  przybycie do Krakowa Przybyszewskiego
na sztukÄ™, 3. 1897  powstanie stowarzyszenia artystycznego  Sztuka
ożywienie 4. redakcja Życia  Przybyszewski, Wyspiański 0  2
5. 1901  premiera Wesela Wyspiańskiego
S
rodowiska
6. 1901  powstanie Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana  odnowa
rzemiosła artystycznego
7. podarowanie kolekcji sztuki japońskiej Feliksa Jasieńskiego Mangghi
muzeum krakowskiemu
8. działalnoS
ć kabaretu Zielony Balonik w Jamie Michalikowej
Architektura 9. Od eklektyzmu po secesję. Uczeń powinien wskazać na secesję, jako nowy 0  2
 twórcy, styl dekoracyjny, z oryginalną ornamentyką organiczną na asymetrycznych
dzieła, style fasadach oraz wymienić:
" Franciszek Mączyński, Tadeusz Stryjeński, Teatr Stary w Krakowie
" poszukiwania nowego stylu w architekturze wnętrz  prace S. Wyspiańskiego
w Domu Towarzystwa Lekarskiego lub domu Boya Żeleńskiego
10. Dodatkowo jeden z przykładów:
" Jan Zawiejski  Teatr im SÅ‚owackiego (teatr miejski)  jeszcze neobarokowy
" Projekty Wyspiańskiego  Nowego Akropolis czyli Wzgórza Wawelskiego
" Pawilon Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych
" Także poszukiwania stylu narodowego przez Stanisława Witkiewicza
Rzex
ba 11. minimum dwa nazwiska: Xawery Dunikowski (cykl Kobiety brzemienne) oraz 0  2
Wacław Szymanowski lub Konstanty Laszczka i Bolesław Biegas
Malarstwo 12. Uczeń wykazuje się rozumieniem pojęć: Młoda Polska, secesja, modernizm, 0  8
symbolizm, ekspresjonizm, impresjonizm; zjawisk, takich jak: ludomania/
huculszczyzna; charakterystycznych dla epoki postaw: dekadentyzm,
katastrofizm.
13. WÅ‚aS
ciwie łączy kierunek z artystą.(Za każde 2 nazwiska  1 punkt) 0  4
14. Podaje odpowiednie przykłady dzieł malarskich. (Za każde 2 tytuły  1 punkt) 0  4
Na przykład: ( przykłady odnoszą się do punktu 13 i 14)
" Stanisław Wyspiański (widok na kopiec KoS
ciuszki, witraże do koS
cioła
franciszkanów, projekty witraży do katedry wawelskiej, i inne tytuły)
" Józef Mehoffer (Dziwny ogród, witraże do Fryburga)
" Julian Fałat
" Jacek Malczewski (Błędne koło, Melancholia, Zatruta studnia, Thanatos)
" Jan Stanisławski (Topole, krajobrazy ), Witold Wojtkiewicz (cykle Ceremonie.
Cyrki, Monomanie ) także 2 innych: Wojciech Weiss (Zachód słońca), rodzina
Kossaków, Leon Wyczółkowski (pejzaże z Ukrainy), Ferdynand Ruszczyc
(Ziemia ), Władysław Podkowiński (Szał lub Szał uniesień, Mokra wieS
), Józef
Pankiewicz.
Kompozycja Spójna, logiczna wypowiedx
, zachowanie ciągłoS
ci i logiki wywodu oraz 0  2
spójnych przejS
ć między kolejnymi częS
ciami pracy. WÅ‚aS
ciwa struktura i
proporcje między poszczególnymi częS
ciami pracy, przemyS
lana konstrukcja z
zakończeniem uwzględniającym wnioski.
Estetyka Układ graficzny i czytelnoS
ć pisma. 0  1
Język PoprawnoS
ć gramatyczna (fleksja, składnia), ortograficzna i interpunkcyjna. 0  2
Styl JednorodnoS
ć i poprawnoS
ć stylistyczna. 0  1
razem 30 pkt.
Strona 3 z 4
Egzamin maturalny z historii sztuki  Arkusz egzaminacyjny III  maj 2002 r.
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA  ARKUSZ III
Zadanie15.
Temat 3.
Wybierz i omów motywy S
mierci w malarstwie najwybitniejszych romantyków XIX wieku (Goya,
Delacroix, Friedrich, Grottger).
Punktacja
Kryterium Problematyka
TreS
ć
Rys 1. I poł. XIX w. to czas ruchów wolnoS
ciowych w całej Europie. 0  1
historyczny 2. Szybsza informacja o tragediach losowych.
3. Romantyzm I poł. XIX w. to kierunek m. in. w malarstwie opozycyjny do 0  3
chłodnego, intelektualnego klasycyzmu. Romantyk osobiS
cie angażuje się
przekazując swoje emocje, aby kształtować wrażliwoS
ć odbiorców.
4. Romantycy uS
wiadamiajÄ… sobie i widzom nieuchronnoS
ć S
mierci i pokazujÄ…
różne jej oblicza.
Interpretacja 5. R
mierć heroiczna  za ideę np. wolnoS
ci, b. ważnej dla romantyka. Malarz 0  4
osobiS
cie angażuje się po stronie walczących i zabijanych  Goya 
 Rozstrzelanie powstańców Madryckich  pokazany jest tu człowiek w
obliczu machiny S
mierci plutonu egzekucyjnego.  WolnoS
ć wiodąca lud na
barykady  zabici ludzie są niejako częS
cią składową barykad; warto
poS
więcić życie dla wolnoS
ci. Dopuszczalne inne przykłady.
6. Wojna wyzwala okrucieństwo i niesie S
mierć   OkropnoS
ci wojny Goyi. 0  4
Chęć poruszenia opinii publicznej przez pokazanie bezsilnoS
ci ofiar wobec
napastnika   Rzex
na Chios  Delacroix. Dopuszczalne inne przykłady.
7. Inspiracje literackimi motywami S
mierci:  R
mierć Ofelii Delacroix (obraz 0  4
inspirowany  Hamletem Szekspira)  nieszczęS
liwa miłoS
ć, szaleństwo,
S
mierć samobójcza dramatycznie pokazana;  R
mierć Sardanapala  inspiracją
dla Delacroix´a byÅ‚ poemat Byrona - S
mierć w egzotycznym dla Europejczyka
S
wiecie; teatralnoS
ć formy z malowniczo-perwersyjnym przedstawieniem
wymordowania nałożnic i konia na polecenie satrapy, potem odebranie sobie
życia, by nic nie dostało się w ręce wroga. Obraz krytykowany za zbytnią
zmysłowoS
ć.
Dopuszczalne inne dzieła inspirowane literaturą.
8. Inspiracje tematami podejmowanymi w publicystyce np. Géricault:  Tratwa 0  4
meduzy , Friedrich:  Statek Nadzieja .
9. Friedrich  niem. romantyk, twórca melancholijnych, refleksyjnych obrazów, 0 - 2
uS
wiadamiających człowiekowi jego znikomoS
ć przez motywy: cmentarza,
wykopanego grobu, grobowców, a także pomników bohaterów z przeszłoS
ci
(kamień otoczony dębami). O przemijaniu mówią też motywy ruin, zwłaszcza
w górach, które jako wytwory Boga ujawniającego się w naturze są wieczne, a
dzieła ludzkie, znikome,
10. W Polsce Grottger (w formie klasycysta, w treS
ci romantyk) porusza problemy 0  2
martyrologii Polaków pod zaborem rosyjskim   Pierwsza ofiara w cyklu
 Warszawa ; cykl  Wojna . Pokazuje też równoS
ć ludzi w obliczu S
mierci 
 Pojednanie .
Kompozycja Spójna, logiczna wypowiedx
, zachowanie ciągłoS
ci i logiki wywodu oraz 0  2
spójnych przejS
ć między kolejnymi częS
ciami pracy. WÅ‚aS
ciwa struktura i
proporcje między poszczególnymi częS
ciami pracy, przemyS
lana konstrukcja z
zakończeniem uwzględniającym wnioski.
Estetyka Układ graficzny i czytelnoS
ć pisma. 0  1
Język PoprawnoS
ć gramatyczna (fleksja, składnia), ortograficzna i interpunkcyjna. 0  2
Styl JednorodnoS
ć i poprawnoS
ć stylistyczna. 0  1
razem 30 pkt.
Strona 4 z 4