2012-02-22
Podstawy finansów 2012
studia niestacjonarne
Pojęcie, geneza i ewolucja
pieniądza. Funkcje pieniądza.
Cechy współczesnego pieniądza.
Pojęcie pieniądza
Pieniądz, niezależnie od swojej formy
zewnętrznej i systemu gospodarczego, jest
prawnie określonym i powszechnie
akceptowanym środkiem płatniczym, który
może wyrażać, przechowywać i przekazywać
wartość i którego wartość jest ściśle związana z
realnym produktem społecznym brutto.
1
2012-02-22
Geneza, ewolucja pieniądza
1. Pieniądz towarowy
2. Pieniądz kruszcowy
3. Pieniądz papierowy
4. Pieniądz bezgotówkowy
5. Pieniądz elektroniczny
1. Pieniądz towarowy
" wykształcony w procesie podziału pracy
(poprzedzony gospodarką barterową)
" początkowa faza -> różne towary
" istotne 2 cechy: podzielność i trwałość
2
2012-02-22
2. Pieniądz kruszcowy
- pieniądzem różne metale i ich stopy
- bimetalizm -> złoto i srebro (XVIII  XIX w.)
* zjawisko psucia monety  pieniądz gorszy wypiera z
obiegu pieniądz lepszy (prawo Kopernika-Greshama)
- monometalizm -> złoto (Anglia 1798 r.);
* cechy złota: jednorodność, podzielność, duża wartość,
nieuleganie psuciu
wartość pieniądza = wartość surowca, z którego był
wykonany
3. Pieniądz papierowy
- I faza: dematerializacja pieniądza (zastąpienie pieniądza
pełnowartościowego pieniądzem papierowym)
* posługiwanie się złotem było niewygodne
* złoto oddawano w depozyt, w zamian otrzymywano
kwity depozytowe
- II faza: proces ekonomizacji złota (zastępowanie złota
pieniądzem symbolicznym)
* wprowadzono ograniczenia dotyczące zamiany weksli
bankowych na złoto
* Proces ekonomizacji złota przebiegał do 1971 r.  USA
odstąpiły od wymienialności pieniądza papierowego na
złoto (załamanie systemu z Bretton Woods: 1un = 35$)
3
2012-02-22
4. Pieniądz bezgotówkowy
- faza dematerializacji pieniądza  powstanie
nowej, bezgotówkowej formy pieniądza ->
pieniądz wkładowy lub żyrowy nieposiadający
postaci materialnej, występuje tylko w postaci
zapisu księgowego (pieniądz księgowy,
skryptularny, bankowy)
5. Pieniądz elektroniczny
- system komputerowych zapisów
elektromagnetycznych wraz z nowymi usługami
(karty płatnicze, elektroniczne systemy
rozliczeniowe, np. home banking)
4
2012-02-22
Funkcje pieniądza
1. Funkcja środka wymiany
2. Funkcja środka płatniczego
3. Funkcja miernika wartości
4. Funkcja tezauryzacji
5. Funkcja płynności
6. Funkcja pieniądza światowego
1. Funkcja środka wymiany
- prawdopodobnie najstarsza funkcja pieniądza
- pieniądz pośredniczy w wymianie towarów 
ekwiwalent w transakcjach kupna-sprzedaży
- Przykład: przedsiębiorstwo sprzedaje towary, za które
uzyskuje środki pieniężne, służące z kolei do nabycia
innych towarów umożliwiające produkcję (surowce)
Cyrkulacja pieniądza
FORMUA
A
TOWAR PIENI
DZ TOWAR PIENI
DZ TOWAR
5
2012-02-22
2. Funkcja środka płatniczego
- polega na tym, że pieniądz ma ustawową moc
zwalniania z wszelkiego typu zobowiązań
(podatki, wynagrodzenia, umowy kupna-
sprzedaży)
- w praktyce w danym kraju nikt nie może
odmówić przyjęcia będącego w obiegu
pieniądza jako środka przekazywania wartości
związanego z realizacją zobowiązań
3. Funkcja miernika wartości
- wyrażanie w pieniądzu wartości towarów,
usług i kosztów produkcji
- pieniądz mierzy wartość poprzez ceny
- wyrażenie wartości poszczególnych kategorii
ekonomicznych
6
2012-02-22
4. Funkcja środka przechowywania
wartości (tezauryzacji, skarbienia)
- pieniądz obarczony jest najmniejszym ryzykiem utraty wartości
w czasie
- funkcja środka przechowywania wartości polega na tym,
pieniądz ma zdolność przechowywania siły nabywczej w czasie
- inflacja powoduje jednak stopniową utratę realnej wartości
pieniądza (deprecjacja pieniądza)
- odpowiednie zarządzanie finansowe może przeciwdziałać
zjawisku spadku wartości pieniądza w czasie
- mimo tej wady pieniądz jest najpowszechniejszym środkiem
gromadzenia dóbr
- gromadzony poza obrotem gospodarczym  spadek ilości
pieniądza w obiegu
4. Funkcja środka przechowywania
wartości (tezauryzacji, skarbienia)
- gromadzenie pieniądza w postaci tzw. surogatów
pieniądza  jego substytutów  quasi-pieniądz
- przykłady: dzieła sztuki, karty kredytowe, znaczki,
czeki&
7
2012-02-22
5. Funkcja płynności
- Podmioty gospodarcze mogą regulować swoje
zobowiązania za pośrednictwem pieniądza bez
dodatkowych kosztów związanych ze zamianą
aktywów na pieniądz
6. Funkcja pieniądza światowego/
międzynarodowego środka płatniczego
- pieniądz jednego kraju jest honorowany jako
środek płatniczy w innym kraju (twarde waluty:
dolar USA, SDR, euro)
8
2012-02-22
Cechy współczesnego pieniądza:
1. papierowy
2. państwowy
3. zabezpieczony towarami i usługami
4. kredytowy (żyrowy)
Cechy współczesnego pieniądza:
1. papierowy
- brak związku ze złotem
- emitowany tylko przez bank centralny [dawniej: dualizm
pieniężny  emitowany także przez Skarb Państwa - asygnaty]
- przymus prawny  papier, który na podstawie przepisu
prawnego jest obowiązującym w danym kraju środkiem
płatniczym
- pieniądz zdawkowy (pomocniczy)  reprezentuje
określoną wartość w sposób symboliczny, ułatwia
rozliczenia
9
2012-02-22
Cechy współczesnego pieniądza:
2. państwowy
- gwarantem pieniądza papierowego jest
państwo
- pieniądz instytucjonalny  konieczna instytucja
o najwyższym autorytecie
- oparty na zaufaniu (wymiar realny i
psychologiczny)
Cechy współczesnego pieniądza:
3. zabezpieczony towarami i usługami
- zgodność wartości nominalnej z wartością
substancjalną? Wzrost ilości pieniądza a wzrost masy
towarowo-usługowej
- nominalistyczna teoria pieniądza vs. kruszcowa teoria pieniądza
Arystoteles vs. Platon
10
2012-02-22
Cechy współczesnego pieniądza:
4. kredytowy (żyrowy)
- z
ródłem pieniądza jest kredyt bankowy
- ma swoje z
ródło w depozytach
- kreacja pieniądza bezgotówkowego
Znaczenie pieniądza dla gospodarki
- przyczynił się do postępu gospodarczego
- jego zastosowanie zmniejsza niepewność w działalności
gospodarczej
- obniżenie kosztów transakcyjnych
- umożliwia to osiągnięcie większego wolumenu transakcji
- charakter prawnego środka płatniczego
- w gospodarce narodowej nie można odmówić przyjęcia pieniądza
jako środka płatniczego
- jest on prawnie określonym i powszechnie akceptowanym
środkiem płatniczym
- może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość
11