Nowa norma dotycząca obliczeń
energetycznych w budynkach PN EN ISO
13790:2009

Wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (2002/91/EC) z dnia 16 grudnia
2002 r. dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków (energy per-formance of buildings) [1]
praktycznie we wszystkich krajach członkowskich UE napotkało szereg problemów. W wielu krajach
jednym z podstawowych problemów był brak doświadczeń w stosowaniu zaawansowanych procedur
obliczeniowych określających całoroczne zużycie energii w budynkach.
Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy metodyka służąca do okrelenia jakoci energetycznej
budynków powinna uwzględniać następujące zagadnienia:

a) właciwoci izolacji cieplnej budynku (przegrody zewnętrzne i wewnętrzne, przegrody
przyległe do gruntu itp), przy czym wła ciwo ci cieplne przegród mogą także uwzględniać ich
szczelno;
b) instalacje ogrzewania budynku i instalacja przygotowywania ciepłej wody użytkowej z
uwzględnieniem wła ciwo ci zastosowanych w nich izolacji;
c) systemy chłodzenia budynku lub j ego klimatyzacj i;
d) systemy wentylacji pomieszczeń budynku;
e) instalacje sztucznego o wietlenia, dotyczy przede wszystkim budynków nie mieszkalnych;
f) usytuowanie przestrzenne i orientacja budynku oraz poszczególnych mieszkań względem
stron wiata;
g) systemy pasywnego wykorzystania energii promieniowania słonecznego w budynku oraz
ochrony przed nadmiernym przegrzaniem pomieszczeń wywoływanym promieniowaniem
słonecznym;
h) wentylacj a naturalna pomieszczeń budynku;
i) warunki klimatyczne panujące w budynku, obejmujące warunki zakładane przez
projektanta.

Proces wprowadzania dyrektywy w państwach członkowskich Unii Europejskiej ograniczony był
różnorodnością metod obliczeniowych służących do wyznaczania całorocznego zapotrzebowania na
energię w budynkach. W celu ujednolicenia tych metod obliczeniowych w krajach członkowskich
europejska organizacja normalizacyjna CEN uruchomiła procedury uaktualnienia istniejących norm
oraz przygotowania szeregu nowych standardów z zakresu charakterystyki energetycznej budynków
tak, aby opracowany zestaw norm pokrywał pełen obszar rozważań technicznych związanych z
dyrektywą [1]. Kluczową rolę w tym zestawie norm przeznaczono dla nowelizowanej normy EN ISO
13790. Niestety Komitety Techniczne CEN nie były w stanie przygotowa tych norm na tyle wcze nie,
aby Kraje Członkowskie mogły wykorzysta je w krajowych aktach prawnych, które powinny były
zosta opublikowane przed 4 stycznia 2006 r. Wiele państw, w tym Polska, wykorzystywało jednak
fragmenty roboczych wersji tego standardu tworząc swoje krajowe metodyki [6].
W chwili gdy Polski Komitet Normalizacyjny zakończył wdrożenie normy EN ISO 13790:2008 do
polskiego zestawu norm jako PN-EN ISO 13790:2009 [4] powstaje pytanie o możliwość

wykorzystania tego standardu w polskim systemie prawa budowlanego. Dyskusji nad związanymi z
tym uwarunkowaniami poświęcony jest niniejszy artykuł.

Zakres stosowania normy
Autorzy normy PN-EN ISO 13790:2008 mając pełną wiadomo, iż może by ona wykorzystywana przez
krajowe systemy prawne, a obliczenia wykonywane na jej podstawie mogą mie konsekwencje prawne,
starali się aby procedura obliczeń była jednoznaczna, powtarzalna i weryfikowalna.

Jednoczenie zdając sobie sprawę z potencjalnych konsekwencji ekonomicznych jakie pociągnęło by
za sobą powszechne stosowanie normy starano się zachowa równowagę pomiędzy szczegółowością i
dokładnością samego algorytmu obliczeniowego a pracochłonnością pozyskiwania danych
wejciowych i ich dokładnością. Ma to znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do budynków
istniejących.

W trakcie tworzenia normy uwzględniono fakt, że norma PN-EN ISO 13790:2009 w powiązaniu z
innymi normami odnoszącymi się do właciwoci energetycznych budynków powinna umożliwiać jej
stosowanie z różnych sytuacjach jakich jak:

a) sprawdzanie czy nowo wznoszone budynki spełniają krajowe wymagania wyrażone w
postaci wska ników energetycznych,
b) porównywanie warto ci charakterystyki energetycznej alternatywnych wariantów
projektowych,
c) wyznaczanie charakterystyk energetycznych istniejących budynków polegająca na ocenie
analitycznej zapotrzebowania na energię budynku wyznaczonej dla standardowych warunków
użytkowania i dla typowego roku meteorologicznego,
d) obliczanie efektów energetycznych w przypadku poddawania istniejących budynków
termomodernizacji,
e) planowanie przyszłego zapotrzebowania na no niki energii w skali regionalnej, krajowej lub
międzynarodowej, poprzez zastosowanie metod statystycznych dla wyników oceny
energetycznej budynków reprezentatywnych dla zasobów budowlanych danego regionu.

Biorąc pod uwagę powyższe założenia norma PN-EN ISO 13790:2009 ma formę wariantową i
obejmuje trzy różne typy metod obliczeniowych:

ąuasi-stacjonarną metodę miesięczną wraz ze specjalną jej opcją - metodę sezo-

●

nową;

●

prostą dynamiczną metodę godzinową;

●

procedury obliczeń dla szczegółowych dynamicznych metod symulacyjnych z różnym krokiem

●

czasowym (np. godzinowym).

Metoda miesięczna oraz prosta metoda godzinowa mają status w pełni normatywny.
W wyniku obliczeń metodą miesięczną zapotrzebowania na energię otrzymuje poprawne wyniki w
skali roku, ale wyniki dla poszczególnych miesięcy bliskich do początku i końca sezonu ogrzewczego
i chłodniczego mogą mie duże błędy względne.

Alternatywna prosta metoda obliczeń godzinowych została wprowadzona do normy w celu ułatwienia
obliczeń z uwzględnieniem godzinowych harmonogramów użytkowania budynku, takich jak obecno
użytkowników budynku, o wietlenie sztuczne, użytkowanie urządzeń, nastawy temperatury, tryby
wentylacji, rozkład użytkowania ruchomych zasłon słonecznych i/lub godzinowe opcje regulacji
oparte na zewnętrznych lub wewnętrznych warunkach klimatycznych itp. W wyniku zastosowania
godzinowej metoda obliczeniowej uzyskuje się wyniki obliczeń dla każdej godziny roku, ale wyniki
dla poszczególnych godzin nie zostały poddane walidacji i należy się liczy z tym, że poszczególne
wartoci godzinowe mogą charakteryzowa się dużym błędem względnym.

W gestii instytucji krajowych leży wybór lub rezygnacja z wyboru poszczególnych opcji do
obowiązkowego stosowania, np. zależnie od regionu, typu budynku i sposobu jego użytkowania i celu
oceny.
Dane wej ciowe bezpo rednio lub po rednio wymagane przez normę powinny by zgromadzone na
podstawie dokumentacji projektowej, wykonawczej lub na podstawie wizji lokalnych w budynku.
Jednakże w wielu miejscach standardu stwierdza się wyra nie, że na poziomie krajowym można
dopuci także inne ródła informacji. W tym przypadku użytkownik powinien poda w raporcie, jakich
danych wej ciowych użyto i z jakiego ródła.

Norma uwzględnia także ewentualną konieczno podział budynku na różne strefy cieplne, z
oddzielnymi obliczeniami zapotrzebowania energii do ogrzewania i chłodzenia każdej strefy. Możliwe
są następujące warianty obliczeń wg kryteriów podziału budynku zawartych w normie:

cały budynek może by traktowany jako pojedyncza strefa cieplna;

●

budynek może by podzielony w kilka stref cieplnych (obliczenia wielostrefowe), uwzględniając

●

sprzężenie cieplne między strefami;
budynek może by podzielony w kilka stref cieplnych (obliczenia wielostrefowe), bez uwzględnienia

●

sprzężenia cieplnego między strefami.

Rys. 1. Schemat obrazujący cel i zawarto normy PN EN ISO 13790

Podstawy metod obliczeniowych stosowanych prze normę PN EN ISO 13790

Metoda skupionej pojemności cieplnej
Metodę skupionej pojemnoci cieplnej najłatwiej można wyjani odwołując się do przypadku, gdy ciało
doznaje nagłej zmiany parametrów cieplnych otocznia. Przykładem, może by jak na rysunku 2,
ogrzany kamień wrzucony do wody lub przegroda budynku poddana zmianie temperatury powietrza
zewnętrznego. Zakładając dużą warto współczynnika przewodzenia ciepła wewnątrz ciała oraz małą
warto współczynnika przejmowania ciepła na jego powierzchni, można założyć, że zmiana
temperatury we wnętrzu ciała jest niewielka. Przyjmuje się, że temperatura początkowa ciała T0 jest
jednakowa w całej objętości ciała i jest większa niż temperatura otoczenia, w którym to ciało się
znalazło Too < T0 w początkowej chwili czasu t = 0. Ciało będzie stygło w czasie t > 0 do momentu,
aż osiągnie temperaturę swojego otoczenia Tm. Zmiana temperatury wewnątrz ciała jest
spowodowana wymianą ciepła między powierzchnią zewnętrzną ciała a jego otoczeniem.

t<0

Rys. 2. Przykład nagłej zmiany parametrów otoczenia ciała

Z prawa Fouriera wynika, że przy braku różnicy temperatury przewodno cieplna materiału dąży do
nieskończoności, co w rzeczywistoci nigdy nie ma miejsca. Jednak wła nie to założenie przy małych
warto ciach współczynnika przejmowania ciepła na powierzchni ciała jest istotą metody skupionej
pojemno ci cieplnej. Słowo „skupiona" jest tu na miejscu, gdyż oznacza, że cała masa ciała skupiona
jest w jednym punkcie. Znika zmienna przestrzenna, a więc znika gradient temperatury wewnątrz
ciała.
Po przyjęciu powyższych założeń, nie jest konieczne rozważanie zjawiska przewodzenia ciepła
wewnątrz ciała, a zjawisko wymiany ciepła między ciałem a jego otoczeniem w stanie nieustalonym
sprowadza się do bilansu energii na jego powierzchni. W rozważanym przypadku zmiana energii
wewnętrznej stygnącego ciała równa jest ciepłu przejmowanemu na jego powierzchni, co można
zapisa w postaci równania:
Q = -Qs (1)
Zgodnie z pierwszą zasadą termodynamiki ilo energii Q dostarczonej do ciała o masie m i cieple
właciwym przy stałej objętości cv, które nie wykonuje pracy zewnętrznej, równa jest zmianie w
czasie t jego energii wewnętrznej U:

Ilo ciepła przejmowana na powierzchni ciała równa jest iloczynowi współczynnika przejmowania
ciepła h, pola powierzchni ciała As oraz różnicy temperatury T między wnętrzem ciała a jego
otoczeniem Tm:

Wstawiając równania (2) i (3) do równania bilansu energii (1) otrzymuje się zależność:

Po wprowadzeniu pojęcia potencjału temperatury jako różnicy między temperaturą ciała a
temperaturą odniesienia (może to by na przykład punkt zero dowolnej skali termometry cznej lub
temperatura otoczenia ciała):

Iloczyn gęstości, objętości i ciepła właciwego jest pojemnością cieplną ciała C, natomiast iloczyn
współczynnika przejmowania ciepła h i pola powierzchni zewnętrznej jest przewodnością
(konduktancją) cieplną nazywaną także współczynnikiem strat ciepła H. Odwrotno przewodno ci
cieplnej to oporno cieplna R. W związku z tym równanie (6) można zapisa w postaci:

Istnieje analogia równania (6) w teorii obwodów elektrycznych. Odpowiednikiem procesu wymiany
ciepła między ciałem a jego otoczeniem, w metodzie skupionej pojemno ci cieplnej, jest przepływ
prądu elektrycznego w układzie złożonym z rezystora i kondensatora przedstawiony na rysunku 3.
Układ taki nazywa się czwórnikiem RC i jest to filtr dolnoprzepustowy, który tłumi wymuszenia
okresowe o częstotliwościach większych niż częstotliwość graniczna

Rys. 3. Czwórnik RC

Podstawy modelu 5R1C
Metoda obliczeń jest oparta na uproszczeniach przenoszenia ciepła między rodowiskiem

wewnętrznym i zewnętrznym, jak pokazano na rysunku 4.
Zapotrzebowanie na energię do ogrzewania lub chłodzenia okre la się przez obliczenie dla każdej
godziny zapotrzebowania na moc grzewczą lub chłodniczą, <&Hc,nd (dodatnią dla ogrzewania i
ujemną dla chłodzenia), którą należy dostarczy do lub odprowadzi z wewnętrznego węzła
powietrznego, 6air, aby utrzyma pewną określoną minimalną lub maksymalną nastawę temperatury.
Nastawa temperatury jest średnią ważoną temperatury powietrza i redniej temperatury
promieniowania. Umowny czynnik wagi jest po równy 0,5 dla obu składowych.

Przenoszenie ciepła przez wentylację, Hve, jest połączone bezporednio do węzła temperatury
powietrza, 6mr i do węzła reprezentującego temperaturę powietrza nawiewanego, 6sup.
Przenoszenie ciepła przez przenikanie jest rozbite na część okienną (wraz z drzwiami i innymi
przeszklone elementami obudowy budynku), Htr,w, przyjmowaną z zerową masą cieplną i pozostało
resztę, Htr,op, zawierającą masę cieplną, która z kolei jest rozbita podzielona na dwie częś ci
składowe: Htr,em i Htr,ms. Zyski ciepła od nasłonecznienia i wewnętrzne zyski ciepła są rozdzielane
na węzeł powietrza, 6air, węzeł centralny, 0s (mieszanina 6air i redniej temperatury promieniowania
0r,m„) i węzeł reprezentujący masę strefy budynku, 6m. Masa cieplna jest reprezentowana przez
pojedynczą pojemno cieplną, Cm, ulokowaną między Htr,em i Htr,ms. Sprzęgająca konduktancja
cieplna jest zdefiniowana między wewnętrznym węzłem powietrza i węzłem centralnym. Gęstość
strumienia cieplnego od wewnętrznych zysków ciepła, 0mt i gęstość strumienia cieplnego od
solarnych zysków ciepła od nasłonecznienia, 0soh są rozbite podzielone między trzy węzły.

Rys. 4. Zastępczy model strefy o regulowanej temperaturze z pięcioma oporami i jedną pojemnością
(5R1C) [4].

Wybrane uwarunkowania związane ze stosowaniem normy. Powiązania z innymi normami
CEN
Ze względu na stopień skomplikowania norma, zawiera liczne odwołania do innych norm CEN, ISO
lub dokumentów krajowych (np. w sprawie danych wej ciowych lub szczegółowych procedur
obliczeń). W celu uwzględnienia istniejących regulacji na poziomie krajowym lub regionalnym norma
PN-EN ISO 13790:2009 zachowując ogólną spójno zawiera równoległe ścieżki w powoływaniu się na
inne Normy Międzynarodowe lub akty prawne.
W rozdziale Powołania normatywne znajduje się zestawienie 7. norm ISO oraz 1. normy CEN, które

są niezbędne do stosowania PN-EN ISO 13790:2009. W załączniku A normy jednoznacznie precyzuje
się, że wewnątrz obszaru CEN, a zatem także w Polsce, do stosowania normy PN-EN ISO
13790:2009 niezbędne jest dalszych 13 poniżej wymienionych norm CEN:

EN 410, Glass in building — Determination of luminous and solar characteristics of glazing;

●

EN 673, Glass in building — Determination of thermal transmittance [U value] — Calculation

●

method;
EN 13363-2, Solar protection devices combined with glazing - Calculation of total solar energy

●

transmittance and light transmittance — Part 2: Detailed calculation method;
EN 13947, Thermal performance of curtain walling - - Calculation of thermal transmittance;

●

EN 15193-1, Energy performance of buildings — Energy requirements for light-ing — Part 1:

●

Lighting energy estimation;
EN 15217, Energy performance of buildings — Methods for expressing energy performance and

●

for energy certification of building;
EN 15241, Ventilation for buildings — Calculation methods for energy losses due to ventilation and

●

infiltration in commercial building;
EN 15242, Ventilation for buildings — Calculation methods for the determination of air flow rates

●

in buildings including infiltration;
EN 15243, Ventilation for buildings — Calculation of room temperatures and of load and energy for

●

buildings with room conditioning systems;
EN 15265, Energy performance of buildings - Calculation of energy needs for space heating and

●

cooling using dynamic methods - - General criteria and vali-dation procedures;
EN 15316-2-1, Heating systems in buildings — Method for calculation of system energy

●

requirements and system efficiencies — Part 2-1: Space heating emission systems;
EN 15316-2-3, Heating systems in buildings — Method for calculation of system energy

●

requirements and system efficiencies — Part 2-3: Space heating distribu-tion systems;
EN 15316-3-1:2007, Heating systems in buildings — Method for calculation of system energy

●

requirements and system efficiencies - - Part 3-1: Domestic hot water systems, characterization of
needs (tapping requirements).

Dla powołań datowanych zastosowanie ma tylko wydanie cytowane. Dla powołań nie datowanych
stosuje się ostatnie wydanie powołanego dokumentu biorąc pod uwagę dowolne jego poprawki.
Ponieważ polskie prawo zabrania odwoływania się do dokumentów sporządzonych w językach innym
niż polski pełne wdrożenie normy PN-EN ISO 13790:2009 wymagało będzie wdrożenia także innych
norm. Należy dodatkowo zdawa sobie sprawę, że część z nich może mie odwołania do kolejnych
norm, także jeszcze nie przetłumaczonych na język polski.

Parametry wilgotnościowe powietrza
Procedury obliczeń w normie PN-EN ISO 13790:2009 są ograniczone jedynie do jawnego ciepła i
chłodu, co oznacza, że nie są brane pod uwagę ani procesy nawilżania ani osuszania powietrza.
Zużycie energii na nawilżanie powietrza i osuszanie jest obliczane w stowarzyszonej normie PN-EN
15241 [2].
Pomijanie w analizach zużycia ciepła utajonego prowadzi do bardzo dużych błędów. Jednocze nie
zużycie energii na te cele jest bardzo silnie uzależnione nie tylko od przyjętego zakresu regulacji
parametrów wilgotno ciowych powietrza, ale także od samego rodzaju instalacji klimatyzacyjnej [7].

Krok obliczeniowy
Stosując normę PN-EN ISO 13790:2009 można wykonywa obliczenia stosując u rednianie danych
wej ciowych i wyników dla sezonu, miesiąca, godziny lub nawet krótszych kroków czasowych.
Niezależnie od wybranego podej cia obliczeniowego norma PN-EN ISO 13790:2009 stosuje jednak
wspólne reguły do warunków brzegowych i fizycznych danych wej ciowych.

Wybór odpowiedniej metody obliczeniowej a zatem kroku czasowego obliczeń, dostosowanej do typu
i sposobu użytkowania budynków, jest jedną z podstawowych decyzji instytucji krajowych
wprowadzających tę normę do systemu prawnego danego kraju.

Wybierając krok czasowy obliczeń należy pamiętać, że obliczenia miesięczne dają poprawne wyniki
w skali roku, ale wyniki dla poszczególnych miesięcy, szczególnie bliskich do początku i końca
sezonu ogrzewczego i chłodniczego, mogą mie duże błędy względne. Skorzystanie z godzinowego
kroku czasowego umożliwia stosowanie godzinowych rozkładów użytkowania budynku (takich jak
przebywanie osób, użytkowanie o wietlenia i urządzeń, nastawy temperatury, tryby działania
wentylacji, zmienne w czasie sposoby użytkowania ruchomych zasłon słonecznych i/lub godzinowe
opcje regulacji oparte na zewnętrznych lub wewnętrznych warunkach klimatycznych). Może to
stanowi ułatwienie gdyż jednocze nie znoszone jest wymaganie okre lania warto ci rednich dla tych
wielkoci. Interpretując wyniki obliczeń godzinowych należy zachowa dużą ostrożność ponieważ
wyniki analiz godzinowych były walidowane jedynie dla wartoci roku lub sezonu, a wyniki dla
poszczególnych godzin mogą mie duże błędy względne.
Możliwe jest zastosowanie różnych kroków czasowych do budynku i poszczególnych systemów
wyposażenia technicznego. Przykładem może by system klimatyzacji charakteryzujący się dużą
dynamiką pracy. Możliwe kombinacje kroków czasowych przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Klasyfikacja metodyk obliczeniowych w zależnoś ci od metody obliczania zachowania
budynku i systemów wentylacji klimatyzacji.

Typ BhSh. Konfiguracja umożliwia uwzględnianie godzinowych interakcji pomiędzy zachowaniem
budynku a zachowaniem systemów wentylacji i klimatyzacji. Ta opcja jest odpowiednia dla systemów
klimatyzacji ze zmiennym strumieniem powietrza wentylacyjnego, dla których strumień powietrza
zależy od obciążenia chłodniczego lub w przypadku znacznych zysków wilgoci, które są trudne do
obliczania w ujęciu miesięcznym.
Trudnością takiego podejcia jest jednak konieczno opracowania odrębnych algorytmów
obliczeniowych dla rozlicznych rodzajów systemów klimatyzacji.

Typ BmSh. W tej konfiguracji zachowanie systemów wentylacji i klimatyzacji jest okre lane z
godzinowym krokiem czasowym przed przystąpieniem do obliczeń budynku. Jest to możliwe w
przypadku, gdy działanie systemu nie jest uzależnione od zachowania się budynku. Dotyczy to przede
wszystkim systemów reagujących głównie na klimat zewnętrzny (np. kombinację temperatury i
wilgotnoci powietrza). Dodatkowo można wprowadza pewne założenia np. uzależnienie temperatury
powietrza w pomieszczaniu od temperatury powietrza zewnętrznego.

Typy BmSm i BhSm. W tym przypadku zachowanie systemów wentylacji i klimatyzacji analizowane
jest na podstawie u rednionych miesięcznych, sezonowych lub rocznych warto ci, przy użyciu analizy
statystycznej opartej na godzinowych obliczeniach dla typowego klimatu, konfiguracji systemu etc.
Stosowanie takiego podej cia jest możliwe także w przypadku, gdy system jest na tyle prosty, że
możliwe jest pominiecie interakcji z parametrami klimatu zewnętrznego oraz z dynamiką cieplną
budynku.

Paramenty dynamiczne budynku
Dynamikę zachowania cieplnego budynku uwzględnia się modelując opory cieplne, pojemno ci
cieplne oraz zyski ciepła od nasłonecznienia i wewnętrznych ródeł ciepła w strefach cieplnych
budynku.

W metodach sezonowej i miesięcznej, powyższe zjawiska uwzględnia się wprowadzając współczynnik
wykorzystania zysków ciepła dla ogrzewania i współczynnik wykorzystania strat ciepła dla
chłodzenia. Wartoci parametrów a0 i To służące do okrelania współczynników wykorzystania są
warto ciami empirycznymi i można je okre li na poziomie krajowym, zależnie od celu obliczeń.
Wartoci krajowe należy otrzyma przez identyfikację parametrów lub techniki analizy regresyjnej
zastosowane na wynikach otrzymanych z reprezentatywnej zbiorowo ci przypadków obliczeniowych
po zastosowanie wła ciwych metod szczegółowej symulacji dynamicznej. W ten sposób postąpiło
wiele krajów członkowskich (np. Austria czy Grecja) gdzie istnieje silne zróżnicowanie budynków w
zależności od strefy klimatycznej lub w zależności od przeznaczenia.

W przypadku braku danych krajowych można użyć wartoci stabelaryzowanych podanych w PN-EN
ISO 13790:2009 (patrz tabela 2). Należy mie jednak wiadomo , że współczynniki wykorzystania strat
i zysków ciepła zostały zdefiniowane niezależnie od charakterystyk systemów ogrzewania i
chłodzenia, zakładając idealną regulację temperatury i nieskończoną elastyczno systemów cieplnych
budynków. Ich warto ci zostały okre lone dla „u rednionego" budownictwa europejskiego (od
drewnianych budynków mieszkalnych w północnej Skandynawii, po masywne ródziemnomorskie
budownictwo kamienno-ceglane).

Tabela 2. Wartoci parametru numerycznego, aH,0 (aC,0) i stałej czasowej odniesienia, %;0 (tc,o) na
postawie PN-EN ISO 13790:2009 [4]

Inne odwołania do przepisów krajowych
Poza już wymienionymi przypadkami w normie kilkadziesiąt razy znajdują się odwołania do decyzji
instytucji krajowych, w których gestii leży dokonanie wyboru spo ród zaoferowanych przez normę
opcji lub doprecyzowanie pojęć, aby nie były sprzeczne z istniejącymi regulacjami prawnymi danego
kraju.
Przykładowo, w normie pozostawia się odpowiednim instytucjom krajowym podanie precyzyjnej
definicji przestrzeni o regulowanej temperaturze czy okre lenie obliczeniowych zakresów/nastaw
temperatury wewnętrznej.
Norma pozostawia także na poziomie krajowym, w jaki sposób uwzględnia się odzyskiwane straty
cieplne systemu: np. jako zmniejszenie sprawno ci systemu, jako element wewnętrznych zysków
ciepła, czy też jako niezależny składnik obliczeń. Norma pozostawia także do decyzji krajów
członkowskich okre lenie czasu trwania sezonu grzewczego i chłodniczego.
Ponieważ kraje członkowskie mogą stosowa różne zasady organizacji pracy (czas rozpoczęcia i
zakończenia, czas trwania przerwy niadaniowej/obiadowej, stosowanie tradycyjnej sjesty, typowe
zagęszczenie pracowników itp.) norma pozostawia swobodę w ustaleniu na poziomie krajowym
różnych standardowych schematów czasowych wykorzystania pomieszczeń oraz w okreleniu
typowych zysków ciepła od urządzeń.
Na poziomie krajowym należy zadecydowa także o uwzględnianiu lub nie-uwzględnianiu wielu
składników obliczeń. Przykładowo uwzględnianie przenoszenia ciepła do przyległych budynków oraz
uwzględnianie infiltracji powietrza z przyległych budynków powoduje, że na ocenę energetyczną

analizowanego budynku wpływ miałyby także budynki sąsiednie, co komplikuje prawne aspekty
certyfikacji energetycznej budynków.

Wnioski
Pojawienie się normy PN-EN ISO 13790:2009 w języku polskim może stanowi bardzo dobry impuls
do poprawy polskich rozwiązań w dziedzinie okre lania całorocznego zużycia energii w budynkach
[6]. Standard ten może mie bardzo duże znaczenie edukacyjne dla wielu specjalistów stosujących
wcze niej jedynie uproszczone metodyki obliczania zużycia energii w budynkach.
Jednakże stopień skomplikowania normy, jej wariantowo oraz silne sprzężenia z innymi normami ISO
i CEN powodują, że wykorzystanie tej normy przez krajowy system prawa budowlanego wymagało
będzie bardzo starannego przygotowania, przetłumaczenia kilkunastu innych norm europejskich i
zdecydowania, w jaki sposób należy wykonywa obliczenia w miejscach, w których norma odwołuje
się do decyzji krajowych.
Przed Polskim Komitetem Normalizacyjnych pozostaje jeszcze bardzo duża praca związana z
tłumaczeniem i weryfikacją norm powołanych.
Na poziomie przygotowania aktów wykonawczych prawa budowlanego podstawowe decyzje będą
dotyczyły precyzyjnego wyboru opcji obliczeń. Należałoby raz jeszcze zastanowi się czy dla
zaawansowanych technologicznie nowoczesnych klimatyzowanych budynków użyteczności
publicznej metody miesięczne są wystarczająco dokładne.
W przypadku rozwiązań opcjonalnych, aby uzyska jednoznaczne procedury obliczeniowe, należałoby
także precyzyjnie okreli, w których miejscach wprowadza się rozwiązania specyficzne dla Polski a w
których przypadkach należy stosowa uproszczone, domy lne warto ci podawane przez normę.
Biorąc od uwagę zróżnicowanie polskich zasobów budowlanych bardzo ważne jest opracowanie
specyficznych dla Polski warto ci parametrów numerycznych, aH,0 (aC,0) i stałych czasowych
odniesienia, rH;o (?c,o)-
W budynkach wyposażonych w systemy klimatyzacji norma analizie powinno by poddawane nie tylko
ciepło jawne, ale także utajone związane z regulacją wilgotnoci powietrza.
Biorąc pod uwagę liczbę i wagę koniecznych wyborów nie powinny by one wynikiem prostych decyzji
urzędniczych, ale powinny wynika z pogłębionej analizy wykonanej przy wykorzystaniu potencjału
naukowo-badawczego najlepszych o rodków w Polsce.

Bibliografia
[1] Directive 2002/91/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2002 on the
energy performance of buildings
[2] PN-EN 15241:2007 Wentylacja budynków - Metody obliczania strat energii na skutek wentylacji i
infiltracji powietrza w budynkach użyteczności publicznej (oryg)
[3] PN-EN 15251:2007 Kryteria rodowiska wewnętrznego, obejmujące warunki cieplne, jako
powietrza wewnętrznego, o wietlenie i hałas (org)
[4] PN-EN ISO 13790:2009 Energetyczne właciwoci użytkowe budynków ~ Obliczanie zużycia
energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia
[5] PN-78/B-03421 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza wewnętrznego w
pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi
[6] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii
obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku
stanowiącej samodzielna cało techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów wiadectw
ich charakterystyki energetycznej Dz. U. nr 201 poz. 1240
[7] Sowa Jerzy, Mijakowski Maciej, Narowski Piotr, Wpływ założonego zakresu zmienno ci
parametrów powietrza w pomieszczeniach na całoroczne zużycie energii, Fizyka Budowli w Teorii i
Praktyce tom IV, Sekcja Fizyki Budowli , KILiW PAN, str. 169-176, 2009

Autor: Jerzy SOWA \ Piotr NAROWSKI

Materiały z Forum Termomodernizacja 2010 zorganizowanego przez Zrzeszenie Audytorów
Energetycznych.
Podziękowania dla organizatorów za udostępnienie materiałów.

KONTAKT

Zrzeszenie Audytorów Energetycznych

E-mail:

[e-mail]

WWW:

www.energiaibudynek.pl

Tel.: [phone]