www.polskiinstalator.com.pl

Polski Instalator 4/2005

24

INSTALACJE SANITARNE

Stal nierdzewna
w instalacjach kanalizacyjnych

W minionych latach kanalizacjê ze stali
nierdzewnej stosowano wszêdzie tam,
gdzie istnia³y wysokie wymagania higie-
niczne i antykorozyjne: w zak³adach pro-
dukcji i przetwórstwa spo¿ywczego, prze-
myœle chemicznym i farmaceutycznym.
Obecnie, ze wzglêdu na estetykê, niskie
koszty eksploatacji i trwa³oœæ obliczan¹ na
ponad 50 lat, elementy kanalizacyjne ze
stali nierdzewnej mo¿na montowaæ prawie
wszêdzie: od budownictwa mieszkaniowe-
go po porty lotnicze, od ubojni po browary.

W³asnoœci materia³u

Nazwa stal nierdzewna obejmuje szereg
stopów metali o zró¿nicowanych w³aœciwo-
œciach. Ich wspóln¹ cech¹ jest co najmniej
12% zawartoœæ chromu. Poszczególne ga-
tunki stali nierdzewnej mo¿na podzieliæ na
3 grupy:

•

austenityczna,

•

ferrytyczna,

•

martenzytowa.

Z tych 3 g³ównych grup oko³o 90% zu¿y-
wanych stali nierdzewnych stanowi stal
nierdzewna austenityczna. Zawiera ona
przynajmniej 18% chromu i 8% niklu. Ta
proporcja przyczyni³a siê do oznaczenia
tej stali jako: 18/8. Stopy zawieraj¹ce
12-13% chromu maj¹ wystarczaj¹ce w³a-
snoœci do ochrony stali przed korozj¹
w œrodowiskach s³abo- i œrednioagresyw-
nych. Odpornoœæ na korozjê wzrasta wraz
z zawartoœci¹ chromu w stali. Na w³aœci-
woœci mechaniczne i strukturê stali wp³y-
waj¹ g³ównie stopy niklu. Dostatecznie
wysoka zawartoœæ niklu tworzy strukturê
stali austenitycznej. Co w przeciwieñ-
stwie do czystej stali chromowej (stal fer-
rytyczna) znacznie polepsza w³aœciwoœci
mechaniczne: ci¹gliwoœæ, udarnoœæ, od-
pornoϾ na zmiany temperatury i spawal-
noϾ. Struktura austenityczna poprawia
równie¿ fizyczne w³aœciwoœci stali. Staje
siê ona niemagnetyczna i uzyskuje lepsz¹
przewodnoœæ ciepln¹.
Innym dodatkiem do stopu stali nierdzew-
nych jest molibden. Poprawia on znacznie
odpornoœæ chemiczn¹ (nie chroni jednak

przed dzia³aniem kwasu solnego). Stale
z dodatkiem molibdenu nazywane s¹ po-
tocznie stalami nierdzewnymi kwasood-
pornymi, poniewa¿ s¹ odporne na dzia³anie
wiêkszoœci kwasów.

Dlaczego stal nierdzewna jest...
nierdzewna?

Dodanie do stali stopu chromu powodu-
je formowanie siê na powierzchni pow³o-
ki pasywacyjnej (pasywacja – uodpornie-
nie na korozjê), która zawiera znaczn¹

iloœæ tlenków chromu. Pow³oka ta zabez-
piecza stal przed dzia³aniem tlenu w wo-
dzie i powietrzu.
Stal nierdzewna ma zdolnoϾ do samoist-
nego odbudowywania pasywacyjnej po-
w³oki chromowej. Mo¿e to jednak nast¹-
piæ wy³¹cznie wtedy, gdy powierzchnia
stali jest ca³kowicie czysta: wolna od na-
lotów po spawaniu, obróbce cieplnej,
a tak¿e zanieczyszczeñ pochodz¹cych
z narzêdzi wykonanych ze zwyk³ej stali
wêglowej.

Pawe³ Stankiewicz

F

ot. Blücher/P

urator

Zalety stali nierdzewnej

Odpornoœæ na korozjê. Austenityczna stal chromoniklowa jest odporna na wiele produktów chemicznych
i wiêkszoœæ detergentów. Stosuje siê j¹ w szerokim zakresie w przemyœle spo¿ywczym (mleczarnie, browary, pie-
karnie, ubojnie), chemicznym, farmaceutycznym itp. Je¿eli wymagana jest zwiêkszona odpornoœæ na dzia³anie
kwasów, nale¿y stosowaæ stale nierdzewne kwasoodporne (z dodatkiem molibdenu), np. stal 1.4404 (316L).
Ten rodzaj stali jest odporny na wiêkszoœæ kwasów organicznych i nieorganicznych, chocia¿ tylko czêœciowo
zapobiega dzia³aniu kwasów zawieraj¹cych chlorki.

Odpornoœæ na uderzenia. Stal nierdzewna charakteryzuje siê du¿¹ odpornoœci¹ na uderzenia w szerokim
zakresie temperatury. Silne uderzenie mo¿e powierzchniowo zgnieœæ materia³, ale go nie zniszczy.

Ognioodpornoœæ. Stal nierdzewna jest zaklasyfikowana do grupy materia³ów niepalnych. Rury i wpusty ze
stali nierdzewnej nie wymagaj¹ dodatkowej izolacji przy przejœciach przez stropy i œciany. Wielk¹ zalet¹ stali
nierdzewnej jest brak wydzielania siê jakichkolwiek szkodliwych substancji w wypadku po¿aru.

Naprê¿enie cieplne. Dziêki bardzo niskiemu wspó³czynnikowi rozszerzalnoœci rury i kszta³tki ze stali
nierdzewnej nie ulegaj¹ odkszta³ceniom podczas zmian temperatury. Nie ma równie¿ ¿adnych zaleceñ specjal-
nych co do temperatury przechowywania lub monta¿u elementów nierdzewnych.

Ciê¿ar. Struktura stali nierdzewnej pozwala na produkowanie elementów o relatywnie cienkich œciankach.
Dziêki temu s¹ one lekkie, ³atwe w monta¿u i eksploatacji.

Polski Instalator 4/2005

25

INSTALACJE SANITARNE

Je¿eli zanieczyszczenia z powierzchni stali
nie zostan¹ usuniête, mo¿e ona ulec koro-
zji. ¯eby temu zapobiec, powierzchnia sta-
li nierdzewnej powinna byæ czyszczona po
spawaniu i obróbce cieplnej. Najbardziej
rozpowszechnion¹ metod¹ czyszczenia
jest trawienie w specjalnej k¹pieli. Trawie-
nie skutecznie usuwa pozosta³oœci po ob-
róbce i wszelkie uszkodzenia powierzchni.
Pozwala równie¿ na wytworzenie silnej
i odnawialnej pow³oki chromowej.
K¹piel trawi¹ca zawiera zazwyczaj 0,5-5%
kwasu fluorowodorowego oraz 8-20% kwa-
su azotowego. Odbywa siê zwykle w tem-
peraturze 25-60°C. Usuwa naloty i zanie-
czyszczenia. Po sp³ukaniu powierzchni
czyst¹ wod¹ rozpoczyna siê proces odtwa-
rzania ochronnej warstwy tlenków chromu.

Monta¿ i eksploatacja kanalizacji
ze stali nierdzewnej

Poszczególne elementy systemu ³¹czy siê
kielichowo. S¹ one w pe³ni kompatybilne
z systemami wykonanymi z PE i PVC.
Oznacza to ¿e rury, wpusty i inne elemen-
ty nierdzewne mo¿na bezpoœrednio ³¹czyæ
z rurami z tworzyw sztucznych. Rury
i kszta³tki wyposa¿one s¹ w uszczelki kwa-
soodporne, dostêpne w kilku rodzajach
w zale¿noœci od temperatury i sk³adu che-
micznego œcieków.
Po³¹czenia rur wykonywane s¹ na wcisk –
wsuwa siê bos¹ koñcówkê jednej rury
w kielich nastêpnej. Podczas tej czynnoœci
zaleca siê stosowanie œrodka œlizgowego,
który znacznie u³atwia monta¿. Po kilku
dniach œrodek wysycha i traci w³aœciwoœci
smarne, dziêki czemu nie u³atwia roz³¹cze-
nia rur. Sk³adniki oleju nie s¹ szkodliwe dla
zdrowia i ulegaj¹ biologicznej degradacji.
Je¿eli przewidywany jest demonta¿ ³¹czo-
nych elementów, zaleca siê u¿ywanie tra-
dycyjnego oleju, który nie wysycha.

Uk³adanie ruroci¹gów
ponad powierzchni¹ gruntu

Ruroci¹gi nierdzewne mo¿na stosowaæ
wewn¹trz pomieszczeñ, jak równie¿
w miejscach o ujemnej temperaturze. In-
staluj¹c ruroci¹gi pionowe, nale¿y przewi-
dzieæ co najmniej jedno mocowanie na
3 mb przewodu lub 1 piêtro. Podczas
monta¿u ruroci¹gów poziomych odleg³o-
œci miêdzy mocowaniami s¹ ró¿ne i wyno-
sz¹ – w zale¿noœci od œrednicy ruroci¹gu:

•

DN 160 – 3,3 m,

•

DN 110 – 2,8 m,

•

DN 75 – 2,5 m,

•

DN 50 – 2,2 m.

Uk³adanie ruroci¹gów pod powierzchni¹
gruntu

Ruroci¹gi nierdzewne mo¿na uk³adaæ bez-
poœrednio w gruncie. Je¿eli w miejscu
uk³adania rur nie przewiduje siê poprowa-
dzenia ruchu pojazdów, nale¿y uwzglêd-
niaæ jedynie g³êbokoœæ przemarzania
gruntu. Ruroci¹gi ze stali nierdzewnej
mo¿na uk³adaæ na dowolnych g³êboko-
œciach, a poniewa¿ maksymalna g³êbokoœæ
zakopywania rur nierdzewnych jest wiêk-

sza ni¿ 12 m – maksymalna gruboœæ war-
stwy przykrywaj¹cej jest praktycznie nie-
ograniczona.

Wyd³u¿enie termiczne

Ruroci¹gi powinny byæ tak mocowane, aby
zmiany temperatury nie doprowadzi³y do
odkszta³ceñ termicznych lub wyrwania
koñców rur z kielichów. Rury nierdzewne
charakteryzuj¹ siê niewielk¹ rozszerzalno-
œci¹ ciepln¹. W normalnych warunkach –
dla temperatury pracy nie wy¿szej ni¿
100°C – nie s¹ wymagane specjalne po³¹-
czenia kompensacyjne. Rurê o d³ugoœci
5 m nale¿y po po³¹czeniu wysun¹æ z kieli-
cha o 5-10 mm, co zapewni wystarczaj¹cy
margines bezpieczeñstwa podczas wahañ
temperatury.

Zastosowania specjalne
– ruroci¹gi ciœnieniowe

Ruroci¹gi ze stali nierdzewnej mog¹ byæ
stosowane jako ruroci¹gi ciœnieniowe.
W standardzie, bez dodatkowych zabezpie-
czeñ znosz¹ na ogó³ nadciœnienie do 0,5 ba-
ra. Po zamocowaniu specjalnych obejm, ci-
œnienie robocze wzrasta do oko³o 3 barów.

Atesty i konserwacja

Na powierzchni stali nierdzewnej rozwój
bakterii nastêpuje o wiele wolniej ni¿ na
tworzywach sztucznych czy stali wêglowej,
dlatego te¿ rury, kszta³tki i wpusty ze stali
nierdzewnej wymagaj¹ niewielu prac kon-
serwacyjnych. W wiêkszoœci œrodowisk nie
wymagaj¹ ¿adnej konserwacji. Jednak
w bardzo agresywnych otoczeniach (prze-
mys³ chemiczny, farmaceutyczny) koniecz-
ne jest okresowe czyszczenie instalacji.
Unika siê w ten sposób osadzenia siê war-
stwy agresywnych zanieczyszczeñ, które
mog¹ prowadziæ do korodowania instalacji
w przysz³oœci. W tym celu najlepiej u¿ywaæ
myjki ciœnieniowej. Do zeskrobywania
twardych pow³ok zanieczyszczeñ mo¿na
stosowaæ narzêdzia z tworzyw sztucznych
lub mosi¹dzu. Do trudnych do usuniêcia
warstw zanieczyszczeñ mo¿na u¿ywaæ roz-
cieñczonego kwasu cytrynowego. Wa¿ne
jest, aby po czyszczeniu instalacje zmyæ
du¿¹ iloœci¹ wody.
Wybieraj¹c nierdzewn¹ instalacjê kanaliza-
cyjn¹, warto zwróciæ uwagê na atesty, jakie
ma dany producent. Dla bezproblemowego
odbioru inwestycji niezbêdny jest atest
Pañstwowego Zak³adu Higieny z Warsza-
wy. Dobrze by³oby równie¿, ¿eby produkty
by³y zgodne z europejskimi normami.

[e-mail]

F

ot. Blücher/P

urator

Fot. Wpust ko³nierzowy z trzema dop³ywami

F

ot. Blücher/P

urator

wpust
z uszczelk¹
gumow¹

ruszt perforowany

ko³nierz uszczelniaj¹cy

Fot. Elementy instalacji kanalizacyjnej ze
stali nierdzewnej