Stanisław Adamski (1875 – 1967), biskup katowicki, działacz
społeczny i polityczny.

Urodzony 12 IV 1875 r. w Zielonej Górze, syn Piotra, dróżnika
kolejowego i Józefy z d. Wasilewska, jeden z siedmiorga dzieci.
Po ukończeniu szkoły elementarnej w Obrzycku w 1886 r. wstąpił do
progimnazjum we Wronkach. Po dwóch latach przeniósł się do
gimnazjum im. św. Marii Magdaleny w Poznaniu, a w marcu 1894 r.
do gimnazjum w Międzyrzeczu nad Obrą, gdzie w 1896 r. złożył egzamin
dojrzałości. Studia teologiczne odbył w seminarium duchownym
w Poznaniu i Gnieźnie. Dnia 12 XI 1899 r. w katedrze gnieźnieńskiej
otrzymał święcenia kapłańskie. Był m.in. wikariuszem w parafii p/w
Trójcy Świętej w Gnieźnie, po roku przeniesiony do katedry

gnieźnieńskiej, gdzie pracował, jako wikary i archiwariusz Kapituły Katedralnej. Od 1919 r. wszedł
w skład Kapituły Katedralnej w Poznaniu, otrzymał tytuł szambelana papieskiego. A w 1920 r.
godność infułata.

W latach poprzedzających niepodległość Polski należał do czołówki polskich działaczy
społecznych i politycznych na terenie Wielkopolski. W latach 1904 – 1910 pełnił funkcje sekretarza
generalnego diecezjalnego Związku Katolickich Robotników Polskich (ZKRP). Idąc za
wskazaniami encykliki Rerum novarum Leona XIII, kierował zakładaniem stowarzyszeń
oświatowych, kulturalnych i samopomocowych. Interesował się zagadnieniami ubezpieczeń
społecznych, ucząc polskich robotników korzystania z ustawy emerytalnej, inwalidzkiej i kas
chorych. Doświadczenia w dziedzinie spółdzielczej i bankowej uczyniły go jednym z czołowych
specjalistów w okresie Polski międzywojennej. Wraz z wybuchem I wojny św. włączył się w nurt
działalności politycznej i niepodległościowej. Należał do grona działaczy, którzy dążyli do
odzyskania niepodległości na drodze dyplomatycznej i kosztem jak najmniejszych strat ludzkich.
Aktywnie włączył się w przygotowanie i przebieg powstania wielkopolskiego. W XI 1918 r. stanął
obok W. Korfantego i A. Poszwińskiego na czele rządu dzielnicowego tzw. Komisariatu Naczelnej
Rady Ludowej (KNRL). Jako przedstawiciel tejże podpisał nominacje ok. 10 generałów i 1500
oficerów różnych stopni. Prowadził rokowania z rządem w Warszawie w sprawie warunków
przyłączenia Wielkopolski do Rzeczpospolitej. Od IV 1918 r. był członkiem Narodowego
Stronnictwa Robotników (NSR), z ramienia, którego wszedł do Sejmu Ustawodawczego, gdzie na
lewicy reprezentował robotników i rolników o orientacji chrześcijańskiej. Premier W. Grabski
zaangażował go do prac nad statutem Banku Polskiego. W 1925 r. S. Adamski opracował zasady
reformy bankowej w Polsce i wydał je drukiem: Reorganizacja bankowości w Polsce. Po zamachu
majowym zaczął wycofywać się z życia politycznego. Po śmierci bpa A. Lisieckiego został
mianowany trzecim biskupem katowickim. Brał udział w obradach komisji pracującej nad statutem
Akcji Katolickiej. W programie duszpasterskim dla diecezji ogłoszonym w 1937 r. priorytetami
były dla niego: tworzenie nowych parafii, wykształcenie duchowieństwa, katolickie wychowanie
dzieci i młodzieży (w 1935 r. powstało w Katowicach Gimnazjum im. św. Jacka), integracja
ludności Górnego Śląska pod względem narodowościowym i kulturowym, walka z komunizmem
i pozyskanie dla Kościoła inteligencji zorientowanej lewicowo. Bp S. Adamski zreformował
Księgarnię i Drukarnię Katolicką w Katowicach, czyniąc z niej Spółkę Akcyjną. W wydawnictwie
diecezjalnym zainicjował serie wydawnicze m.in. antymasońskie, religijno – społeczne, bibliotekę
sceniczną. Polecił opracowanie modlitewnika diecezjalnego w duchu ówczesnego nurtu
liturgicznego (Skarbiec pieśni i modlitw, 1933 r.). Z jego inicjatywy papież zezwolił na rozszerzenie
kultu bł. Jana Sarkandra na całą Polskę. W przeddzień wybuchu II wojny św. podzielił diecezje na

rejony i wybranym przez siebie księżom przekazał specjalne pełnomocnictwa należne wikariuszowi
generalnemu. Wielokrotnie interweniował u władz niemieckich w sprawie aresztowanych księży.
Został wysiedlony z diecezji 28 II 1941 r. Początkowo mieszkał w rezydencji abpa A. Sapiehy, skąd
przeniósł się do Warszawy. W czasie powstania warszawskiego, jako jedyny biskup spełniał
posługę kapelana powstania. 2 X 1944 r. opuścił Warszawę i zatrzymał się na Jasnej Górze. Po
powrocie do Katowic (6 II 1945) nawiązał oficjalne kontakty z administracją reprezentującą
Tymczasowy Rząd Polski z siedzibą w Lublinie. W 1947 r. bp S. Adamski uległ częściowemu
paraliżowi. Na jego prośbę Stolica Apostolska mianowała drugiego biskupa pomocniczego
z prawem następstwa – H. Bednorza. Dekretem Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami
i Szkodnictwem Gospodarczym wraz z biskupami J. Bieńkiem i H. Bednorzem został wydalony
z diecezji. Powrót nastąpił w 5 XI 1956 r. Od tego roku bp Adamski stopniowo przekazywał władze
w diecezji swojemu następcy H. Bednorzowi. Zmarł 24 XI 1967 r. pochowany został w krypcie
katowickiej katedry.

Źródło: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater,
Katowice 1996