Czytanie mózgiem. Najciekawsze fakty z neurofizjologii czytania.

Czy wiesz, co dzieje się z Twoim okiem, gdy czytasz te słowa?
Jaki jest udział mózgu w procesie czytania? Jakie znaczenie ma pole widzenia dla szybkości czytania? Poznaj czytanie od kuchni, zajrzyj do wnętrza własnego mózgu i odkryj fascynujące fakty...

Gdzie jest zlokalizowany Twój potencjał?

Gdy myślisz o sobie, swoich możliwościach i wiedzy to z jaką częścią ciała się utożsamiasz? Czy Twoja pamięć, koncentracja czy motywacja są w klatce piersiowej, brzuchu, głowie czy rękach? A może w innej części ciała?

Na to pytanie najczęściej dostaję odpowiedź: głowa. To tam jest mózg i najważniejsze narządy zmysłów. Wzrok, słuch, mowa, węch i smak zlokalizowane są w głowie. Najczęściej tam umieszczamy swój potencjał, pamięć i możliwości.

Tymczasem warto sobie uświadomić, że ciało i mózg są nierozerwalnie połączone i jednakowo uczestniczą w procesach umysłowych. Mózg bez narządów zmysłów jest ślepy, głuchy i nieczuły. Nic nie wie o rzeczywistości, interpretuje jedynie sygnały nerwowe, które otrzymuje od oczu, uszu, języka, nosa, skóry. Tym elektrycznym sygnałom nadaje znaczenie i w ten sposób uzyskujemy obraz (mapę) otaczającej rzeczywistości.

Narządy zmysłów i ciało nie mogą istnieć bez mózgu, ani mózg nie może istnieć bez ciała. Dlatego tak ważna jest rola ciała w procesie nauki. Ciało bierze aktywny udział w uczeniu się, czytaniu oraz przetwarzaniu informacji.

Czytasz oczami czy mózgiem?

Wielu ludzi jest przekonanych, że czytają „oczami”. Niemniej jednak to w mózgu zachodzi proces nadawania znaczenia obrazowi widzianemu przez oczy. Jak się to dzieje?

Światło padając na siatkówkę oka zamienia się w impusl elektryczny, który nerwem wzrokowym wędruje do tylnych płatów mózgowych. Tam zachodzi analiza obrazu pod kątem koloru, formy, przestrzenności. Informacja pobudza obszary mózgu odpowiedzialne za kojarzenie i zrozumienie, po czym aktywowany zostaje cały mózg w celu zapamiętania danej informacji.

Oczy są jedynie stacją przekaźnikową między otoczeniem a mózgiem. Popatrz na zwierzęta, wiele z nich ma lepszy wzrok niż człowiek. Weźmy na przykład orła, jednak choćby przez godzinę wpatrywał się w kartkę od książki, jego mózg nie zweryfikuje znaczeń słów tam zapisanych.

Po prostu czytamy mózgiem, nie oczami!

Zanim jednak informacja dotrze do mózgu, przechodzi przez oko. Co zatem dzieje się z okiem w momencie czytania?

Zaobserwuj kiedyś, co dzieje się z okiem osoby, która czyta. Zauważysz, że kilka razy na linijce oko zatrzymuje się na krótką chwilę. Takie zatrzymanie oka nazywa się fiksacją. Ktoś, kto umie szybko czytać, będzie miał tych zatrzymań o wiele mniej niż osoba czytająca tradycyjnie.

Oko zatrzymuje się na tekście, gdyż aby mózg mógł zweryfikować znaczenie zobaczonego wyrazu, informacja musi być wyraźna. Aby informacja była wyraźna, oko zatrzymuje się. Po krótkiej chwili przesuwa się w poszukiwaniu kolejnej porcji informacji. Oczywiście my nie odczuwamy tych przeskoków, ponieważ na siatkówce oka zachowujemy obraz z poprzedniej fiksacji (zatrzymanie się oka). W naszym odczuciu oko płynnie porusza się po tekście, w rzeczywistości jednak porusza się skokowo.

Oko dosyć długo zatrzymuje się na poszczególnych wyrazach. Jeśli chcesz przyspieszyć swoje czytanie już teraz bez żadnych dodatkowych technik, zacznij używać wskaźnika podczas czytania. Wskaźnikiem może być palec, długopis, patyczek do szaszłyka, pałeczka do jedzenia ryżu lub cokolwiek innego. W trakcie czytania podkreślaj czytany tekst wskaźnikiem w komfortowym dla siebie tempie. Dzięki temu oko sprawniej będzie przeskakiwać po tekście, co przyspieszy Twoje czytanie nawet o 100%.

Szybkość czytania zależy od pola widzenia

Wprawny czytelnik zatrzymuje się około 6 razy na linijce tekstu. Ilość zatrzymań, czyli fiksacji zależy od pola widzenia, czyli obszaru, który w trakcie czytania postrzegamy wyraźnie. Pole widzenia ostrego to elipsa o wymiarach 4-6 cm w poziomie i 0.5-1.5 cm w pionie. Dookoła rozciąga się pole widzenia peryferyjnego, które jest o wiele szersze. Informacje w polu peryferyjnym postrzegamy jako niewyraźne i rozmyte, jednak szybko wyłapujemy w nim ruch.

Wielkość pola widzenia to sprawa bardzo indywidualna. Niektórzy ludzie mają pole szersze, inni węższe. Większość ludzi w naszej kulturze ma szersze pole widzenia z prawej strony, ze względu na to, że czytamy od lewej do prawej.

Jeśli chcesz zbadać swoje pole widzenia zrób takie ćwiczenie. Weź dowolną książkę i otwórz ją na stronie wypełnionej ciągłym tekstem. Teraz wybierz na środku literę lub krótki wyraz. Zatrzymaj oczy na tej literze i uświadom sobie jakie wyrazy są po jej lewej i prawej stronie. Chodzi o to, aby były one wyraźne. To samo ćwiczenie powtórz w pionie, chcąc zbadać pionowe pole widzenia.

Jeśli chcesz zacząć trenować szybkie czytanie, możesz za pomocą różnych technik poszerzyć swoje pole widzenia. Sprawi to, że oko będzie rzadziej zatrzymywać się na linijce, co skróci czas czytania. O najprostszym ćwiczeniu na poszerzenie pola czytaj w kolejnym artykule.

--

Autor: Katarzyna Szafranowska