Czytanie mózgiem. Najciekawsze fakty z
neurofizjologii czytania.
Czy wiesz, co dzieje się z Twoim okiem, gdy czytasz te słowa? Jaki jest udział mózgu w procesie
czytania? Jakie znaczenie ma pole widzenia dla szybkości czytania? Poznaj czytanie od kuchni,
zajrzyj do wnętrza własnego mózgu i odkryj fascynujące fakty...
Gdzie jest zlokalizowany Twój potencjał?
Gdy myślisz o sobie, swoich możliwościach i wiedzy to z jaką częścią ciała się utożsamiasz? Czy
Twoja pamięć, koncentracja czy motywacja są w klatce piersiowej, brzuchu, głowie czy rękach? A
może w innej części ciała?
Na to pytanie najczęściej dostaję odpowiedz
: głowa. To tam jest mózg i najważniejsze narządy
zmysłów. Wzrok, słuch, mowa, węch i smak zlokalizowane są w głowie. Najczęściej tam
umieszczamy swój potencjał, pamięć i możliwości.
Tymczasem warto sobie uświadomić, że ciało i mózg są nierozerwalnie połączone i jednakowo
uczestniczą w procesach umysłowych. Mózg bez narządów zmysłów jest ślepy, głuchy i nieczuły.
Nic nie wie o rzeczywistości, interpretuje jedynie sygnały nerwowe, które otrzymuje od oczu, uszu,
języka, nosa, skóry. Tym elektrycznym sygnałom nadaje znaczenie i w ten sposób uzyskujemy
obraz (mapę) otaczającej rzeczywistości.
Narządy zmysłów i ciało nie mogą istnieć bez mózgu, ani mózg nie może istnieć bez ciała. Dlatego
tak ważna jest rola ciała w procesie nauki. Ciało bierze aktywny udział w uczeniu się, czytaniu oraz
przetwarzaniu informacji.
Czytasz oczami czy mózgiem?
Wielu ludzi jest przekonanych, że czytają  oczami . Niemniej jednak to w mózgu zachodzi proces
nadawania znaczenia obrazowi widzianemu przez oczy. Jak się to dzieje?
Światło padając na siatkówkę oka zamienia się w impuls elektryczny, który nerwem wzrokowym
wędruje do tylnych płatów mózgowych. Tam zachodzi analiza obrazu pod kątem koloru, formy,
przestrzenności. Informacja pobudza obszary mózgu odpowiedzialne za kojarzenie i zrozumienie,
po czym aktywowany zostaje cały mózg w celu zapamiętania danej informacji.
Oczy są jedynie stacją przekaz
nikową między otoczeniem a mózgiem. Popatrz na zwierzęta, wiele z
nich ma lepszy wzrok niż człowiek. Wez
my na przykład orła, jednak choćby przez godzinę
wpatrywał się w kartkę od książki, jego mózg nie zweryfikuje znaczeń słów tam zapisanych.
Po prostu czytamy mózgiem, nie oczami!
Zanim jednak informacja dotrze do mózgu, przechodzi przez oko. Co zatem dzieje się z okiem w
momencie czytania?
Zaobserwuj kiedyś, co dzieje się z okiem osoby, która czyta. Zauważysz, że kilka razy na linijce
oko zatrzymuje się na krótką chwilę. Takie zatrzymanie oka nazywa się fiksacją. Ktoś, kto umie
szybko czytać, będzie miał tych zatrzymań o wiele mniej niż osoba czytająca tradycyjnie.
Oko zatrzymuje się na tekście, gdyż aby mózg mógł zweryfikować znaczenie zobaczonego wyrazu,
informacja musi być wyraz
na. Aby informacja była wyraz
na, oko zatrzymuje się. Po krótkiej chwili
przesuwa się w poszukiwaniu kolejnej porcji informacji. Oczywiście my nie odczuwamy tych
przeskoków, ponieważ na siatkówce oka zachowujemy obraz z poprzedniej fiksacji (zatrzymanie
się oka). W naszym odczuciu oko płynnie porusza się po tekście, w rzeczywistości jednak porusza
się skokowo.
Oko dosyć długo zatrzymuje się na poszczególnych wyrazach. Jeśli chcesz przyspieszyć swoje
czytanie już teraz bez żadnych dodatkowych technik, zacznij używać wskaz
nika podczas czytania.
Wskaz
nikiem może być palec, długopis, patyczek do szaszłyka, pałeczka do jedzenia ryżu lub
cokolwiek innego. W trakcie czytania podkreślaj czytany tekst wskaz
nikiem w komfortowym dla
siebie tempie. Dzięki temu oko sprawniej będzie przeskakiwać po tekście, co przyspieszy Twoje
czytanie nawet o 100%.
Szybkość czytania zależy od pola widzenia
Wprawny czytelnik zatrzymuje się około 6 razy na linijce tekstu. Ilość zatrzymań, czyli fiksacji
zależy od pola widzenia, czyli obszaru, który w trakcie czytania postrzegamy wyraz
nie. Pole
widzenia ostrego to elipsa o wymiarach 4-6 cm w poziomie i 0.5-1.5 cm w pionie. Dookoła
rozciąga się pole widzenia peryferyjnego, które jest o wiele szersze. Informacje w polu
peryferyjnym postrzegamy jako niewyraz
ne i rozmyte, jednak szybko wyłapujemy w nim ruch.
Wielkość pola widzenia to sprawa bardzo indywidualna. Niektórzy ludzie mają pole szersze, inni
węższe. Większość ludzi w naszej kulturze ma szersze pole widzenia z prawej strony, ze względu
na to, że czytamy od lewej do prawej.
Jeśli chcesz zbadać swoje pole widzenia zrób takie ćwiczenie. Wez
dowolną książkę i otwórz ją na
stronie wypełnionej ciągłym tekstem. Teraz wybierz na środku literę lub krótki wyraz. Zatrzymaj
oczy na tej literze i uświadom sobie jakie wyrazy są po jej lewej i prawej stronie. Chodzi o to, aby
były one wyraz
ne. To samo ćwiczenie powtórz w pionie, chcąc zbadać pionowe pole widzenia.
Jeśli chcesz zacząć trenować szybkie czytanie, możesz za pomocą różnych technik poszerzyć swoje
pole widzenia. Sprawi to, że oko będzie rzadziej zatrzymywać się na linijce, co skróci czas
czytania. O najprostszym ćwiczeniu na poszerzenie pola czytaj w kolejnym artykule.
--
Autor: Katarzyna Szafranowska