Polskie Stowarzyszenie Terapii Przez SztukÄ™ (PSTS)
Terapia przez SztukÄ™
Arts Therapies
Nr 1 (03) 2012
 Terapia przez SztukÄ™
Wydawca
Polskie Stowarzyszenie Terapii Przez SztukÄ™ (PSTS)
Redaktor naczelny
Krzysztof Stachyra, Olga Handford
Rada naukowa
Wiesław Karolak, Ludwika Konieczna-Nowak, Anita Stefańska
Sekretarz redakcji
Wioletta Rauk
Skład techniczny
Wioletta Rauk
Adres redakcji
Polskie Stowarzyszenie Terapii Przez SztukÄ™ (PSTS)
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Wydział Artystyczny
Instytut Muzyki
Al. Kraśnicka 2A,
20-718 Lublin
[e-mail]
www.arteterapia.pl
©Copyright by Polskie Stowarzyszenie Terapii Przez SztukÄ™ (PSTS)
2
Spis treści
Od redakcji 4
Krzysztof Stachyra
Kształcenie i certyfikacja arteterapeutów 6
Ludwika Konieczna-Nowak
Muzykoterapia  wszystko nic 10
Ksenija Burić Sarapa, Ana Katua
ić
Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem 12
Sara Knapik
Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii 18
Teresa Leśniak
Muzykoterapia dzieci niepełnosprawnych wzrokowo 24
Marta Nowak
Muzykoterapia z
ródłem stymulacji dla wcześniaków 26
Joanna DÄ…browska
Muzykoterapia małych dzieci w Wielkopolsce 30
Marta Nowak
Zostać muzykoterapeutą  doświadczenia USA 33
Daria Andrzejewska
Arteterapia w Montrealu 36
3
Drodzy Czytelnicy,
7 grudnia 2011 odszedł Clive Robbins, współtwórca muzykoterapii kreatywnej i jeden z najsłynniejszych
terapeutów na świecie. Clive zmieniał świat na lepsze, był wzorem człowieka, który we wszystkim co robi
kierował się miłością. Był naszym Przyjacielem i honorowym Członkiem Polskiego Stowarzyszenia Terapii
Przez Sztukę. Podjęliśmy decyzję, aby ten numer  Terapii przez Sztukę zadedykować właśnie jemu. Jest to
wydanie specjalne, skupione głównie wokół zagadnień związanych z muzykoterapią. Autorami większości
tekstów są młodzi muzykoterapeuci, rozpoczynający swoją zawodową drogę. Ludzie, którzy są przyszłością
muzykoterapii.
Naszym celem jest wspieranie młodych adeptów arteterapii, tworzenie środowiska profesjonalistów, ale także
uświadamianie wszystkim osobom wielkiego terapeutycznego potencjału tkwiącego w kontakcie ze sztuką.
Dlatego cieszymy się, że nasze czasopismo zyskuje coraz więcej czytelników  ilość wejść na nasze strony
przekroczyła już liczbę 200 tys., co jest w Polsce ewenementem na tym polu. Świadczy to również o coraz
większym zainteresowaniu różnymi formami terapii przez sztukę. Mamy nadzieję, że każdy z Was znajdzie w
tym wydaniu coś dla siebie. Wierzymy, że dokładamy kolejną małą cegiełkę do rozwoju terapii przez sztukę w
Polsce.
W trzecim numerze  Terapii przez Sztukę znalazł się tekst przybliżający problemy uznawalności zawodu
arteterapeuty. Zaprezentowany w artykule projekt stanowi, naszym zdaniem, jedną z najlepszych dróg
doprowadzenia do zmiany spostrzegania arteterapeutów i arteterapii w naszym kraju oraz sprawienia, że zawody
zwiÄ…zane z terapiÄ… przez sztukÄ™ stanÄ… siÄ™ interesujÄ…cÄ… alternatywÄ… dla Narodowego Funduszu Zdrowia.
Uzupełnienie tematyki zawodu arteterapeuty jest tekst autorstwa Ludwiki Koniecznej-Nowak, w którym
rozważa czym jest muzykoterapia oraz jakie wyzwania stoją przed muzykoterapeutami.
W kolejnym tekście, autorstwa Kseniji Burić Sarapa i Any Katua
ić chorwackich muzykoterapeutek,
zaprezentowano podstawowe założenia muzykoterapii dzieci z zaburzeniami o spektrum autyzmu. Swoje
doświadczenie oraz badania skuteczności muzykoterapii w pracy z dziećmi z autyzmem opisuje Sara Knapik.
Teresa Leśniak zaś w interesujący sposób wypowiada się o muzykoterapii dzieci niepełnosprawnych wzrokowo.
Marta Nowak, studentka muzykoterapii Akademii Muzycznej w Katowicach, która w tym roku akademickim
zdobywa wiedzę i doświadczenia w USA, przygotowała aż dwa teksty. W jednym z nich dzieli się z
Czytelnikami najnowszymi informacjami na temat muzykoterapii noworodków.
Drugi poświęcony jest motywom podejmowania studiów muzykoterapii oraz przebiegowi procesu kształcenia
muzykoterapeutów w Stanach Zjednoczonych. Uzupełnieniem wypowiedzi Marty jest tekst przygotowany przez
4
Darię Andrzejewską, która studiuje i mieszka w Montrealu. Opisuje ona jak wygląda proces kształcenia
arteterapeutów w Kanadzie.
Warto przeczytać artykuł o muzykoterapii małych dzieci przygotowany przez Joannę Dąbrowską 
muzykoterapeutkę i arteterapeutkę coraz prężniej działającą w Poznaniu i okolicach. To wydanie  Terapii przez
Sztukę zamyka wyjątkowy tekst autorstwa Krzysztof Gryko, który opisuje swoje doświadczenia z dzieleniem
siÄ™ muzykÄ… z przypadkowymi ludz
mi w pociÄ…gu, na ulicy&
Gorąco zachęcamy do współpracy z naszym portalem wszystkie osoby, które zajmują się terapią przez sztukę.
Nasze czasopismo i portal powstały po to, aby ułatwić dzielenie się wiedzą, wspierać wymianę doświadczeń.
Nie jest on miejscem, gdzie wypowiadać się mogą tylko najwybitniejsi specjaliści z wieloletnią praktyką.
Chcemy, aby znalez
li tutaj swoja przystań również początkujący arteterapeuci, muzykoterapeuci, teatroterapeuci
 wszyscy, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę. Ten portal jest także dla Was. Nie bójcie się dzielić
wątpliwościami, nie bójcie się pytać i prosić o radę. Na sercu leży nam rozwój, a każdy rozwój wiąże się z
pytaniami, wątpliwościami, poszukiwaniem&
Krzysztof Stachyra, Olga Handford
5
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Kształcenie i certyfikacja
arteterapeutów
Krzysztof Stachyra
UMCS
Minęło wiele lat od czasu, kiedy powołano w Polsce Na dzień dzisiejszy praktycznie każdy może stworzyć
pierwsze studia w zakresie najbardziej popularnej własny program kształcenia. Pod szyldem
formy terapii przez sztukÄ™, a mianowicie muzykoterapii czy arteterapii przekazywana jest
muzykoterapii (stało się to w 1973 roku). W profesjonalna, sprawdzona naukowo wiedza, ale
póz
niejszym czasie zaczęły pojawiać się nowe równie często spotkać można kursy, na których
kierunki, spośród których najczęściej spotykanym  takimi nazwami określa się praktyki mające z wiedzą
obok muzykoterapii  jest obecnie arteterapia. naukową, praktyką, a nawet logiką zgoła niewiele
Niestety pomimo lat, jakie upłynęły od pierwszych wspólnego. Przy tym z przykrością należy zauważyć,
prób przygotowywania profesjonalnej kadry że praktycznie żaden z programów kształcenia
terapeutów oraz przemian jakie w tym czasie zaszły terapeutów przez sztukę nie uwzględnia w swoim
w organizacji kształcenia i pracy terapeutów na programie superwizji ani terapii własnej kandydata
całym świecie  w Polsce praktycznie nic się w tej (choć próby takie są prowadzone na Uniwersytecie
kwestii nie zmieniło. Oficjalnie dążymy do uznania Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie oraz Akademii
zawodu arteterapeuty, muzykoterapeuty, podkreślane Muzycznej w Katowicach). Nie został również
jest to przez wielu mówców na każdej konferencji wypracowany przejrzysty i obiektywny system
związanej z tą tematyką, jednak  co należy z certyfikacji arteterapeutów, który opierałby się na
przykrością zauważyć  na słowach się kończy i rzeczywistych, a nie deklarowanych kompetencjach
praktycznie brak jest realnych działań prowadzonych osób przystępujących do certyfikacji. Takie
do osiągnięcia tego celu. Niezbędne jest możliwości daje moim zdaniem jedynie egzamin
wypracowanie odpowiednich standardów w zakresie certyfikacyjny, na którym  w myśl przedstawionej
kształcenia arteterapeutów, zaś kolejnym etapem  propozycji abiturient prezentowałby studium
przygotowanie systemu ich certyfikacji. przypadku z danym pacjentem/klientem. Ta forma
weryfikacji wydaje się najlepsza również ze względu
W chwili obecnej nie ma w Polsce realnego nadzoru
na fakt, że jednocześnie daje podstawy do bieżącej
nad instytucjami kształcącymi terapeutów przez
kontroli poziomu kształcenia polskich uczelni
sztukę, a także działaniami podejmowanymi przez
oferujÄ…cych w swoim programie studia z zakresu
osoby, które już są takimi terapeutami lub do takiego
różnych form terapii przez sztukę. O poziomie
miana pretendują. Potrzebny jest system, który
absolwentów, a tym samym o jakości kształcenia
sprawi, że różne formy terapii przez sztukę będą
świadczyłyby po prostu wyniki egzaminu
mogły zyskać odpowiedni status, będą rozpoznawane
certyfikacyjnego.
i uznawane przez specjalistów z innych dziedzin. Dla
rozwoju arteterapii, muzykoterapii i innych form Proponowany przez Polskie Stowarzyszenie Terapii
terapii przez sztukę niezbędne jest wypracowanie Przez Sztukę system, choć w niniejszym tekście
odpowiednio wysokich standardów kształcenia i opisany został na przykładzie muzykoterapii, jest
stworzeniu przejrzystego, a zarazem efektywnego uniwersalny i może odnosić się do przygotowania
systemu, który z jednej strony zapewni możliwości terapeutów innych form terapii przez sztukę. Składa
ciągłego doskonalenia umiejętności zawodowych się on z kilku etapów. Punktem wyjścia jest
terapeutów, możliwość rozwoju dziedziny, z drugiej odpowiedni dobór kandydatów na
zaś da wszystkim czytelny sygnał, że te formy terapii muzykoterapeutów.
są w Polsce traktowana poważnie, a wykwalifikowani
Nie każdy nadaje się na terapeutę, dlatego
arteterapeuci mogą być realnymi partnerami dla
odpowiednie testy lub rozmowa kwalifikacyjna
placówek leczniczych, czy Narodowego czy
powinna wyeliminować z grona kandydatów na
Narodowego Funduszu Zdrowia.
Stachyra, K. (2011) Kształcenie i certyfikacja arteterapeutów. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
6
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
terapeutów osoby, które z racji znaczących zaburzeń komisję. Wskazane jest, aby kandydat oprócz
psychicznych, czy innych ważnych powodów, nie szlifowania umiejętności terapeutycznych, uczył się
będą mogły w przyszłości sprostać wymaganiom także współpracy z innymi członkami zespołu
stawianym muzykoterapeutom. terapeutycznego, miał możliwość zapoznania się ze
specyfiką prowadzonych przez nich działań, jednym
Po wstępnej selekcji kandydatów następuje szkolenie
słowem  uczył się jak być integralną częścią zespołu
osób ubiegających się o otrzymanie tytułu
terapeutycznego pracujÄ…cego z danym
muzykoterapeuty. Niezbędne wydaje się tutaj
klientem/pacjentem.
opracowanie standardów kształcenia, w ramach
których określana byłaby tzw. grupa przedmiotów Aby staż mógł spełnić swoją rolę i podnosić
podstawowych (kierunkowych) obowiązującą na umiejętności zawodowe, powinien być połączony z
wszystkich kierunkach studiów muzykoterapii w superwizją. Zapewnienie z jednej strony nadzoru nad
Polsce. Program kształcenia opracowywany byłby tak działaniami stażysty, a z drugiej strony umożliwienie
jak ma to miejsce obecnie  autonomicznie przez mu konsultacji i otrzymania porady u
poszczególne instytucje edukacyjne, lecz musiałby doświadczonego terapeuty jest bezcenne. Można
zawierać grupę treści wskazanych przez zespół spotkać się z zarzutem, że w Polsce nie ma
ekspertów (tzw. Radę Programową) jako warunków do superwizji ponieważ istnieje problem z
podstawowe, ewentualnie zatwierdzany byłby przez dostępem do dobrze przygotowanych,
Radę Programową pod kątem zawartych treści. doświadczonych terapeutów, którzy mogliby pełnić
Należy jednak podkreślić, że powinniśmy dążyć do rolę superwizora. Rzeczywiście może to być
wypracowania standardów kształcenia, ale stanowczo szczególnie trudne dla osób decydujących się na
unikać standaryzacji. Każda uczelnia dysponuje inną odbywanie stażu w mniejszych miejscowościach,
kadrą ludzi posiadających różne kwalifikacje, w choć także i w dużych miastach bywa z tym różnie.
związku z tym zasadne byłoby umiejętne tego Na szczęście w obecnych czasach powszechnie
wykorzystanie. Jeśli istnieje możliwość zaproszenia dostępna jest technika umożliwiająca rejestrację
do współpracy wybitnych specjalistów z dziedzin prowadzonych sesji a następnie konsultowanie się ze
pokrewnych, z pewnością warto z tego skorzystać. specjalistami poprzez Internet, co stanowi jeden z
Dzięki temu tworzy się niepowtarzalny program i pomysłów na efektywne rozwiązanie tych
specyfikę studiów. Proces kształcenia wymagałby problemów. Muszę przyznać, że moją pracę z
praktycznych zajęć klinicznych, w których studenci pacjentami nadzoruje superwizor w Wielkiej
początkowo braliby udział jako obserwatorzy i Brytanii, ja natomiast w Polsce pełnię rolę
uczestnicy, następnie włączeni zostaliby jako superwizora dla moich studentów, dbając o ich
współterapeuci uczestniczący również w procesie rozwój oraz jak najlepsze wykonywanie przez nich
planowania, a dopiero na ostatnim etapie mogliby zadań muzykoterapeuty. Mam dzięki temu
samodzielnie prowadzić sesje (pod specjalistyczną możliwość zobaczenia ich w naturalnej sytuacji
superwizjÄ…). terapeutycznej (nie zaÅ› jedynie w sztucznych
warunkach ćwiczeniowych na uczelni), poznania
Przedmiotem opiniowania studiów lub kursu
sposobów reagowania każdego z nich, umiejętności
muzykoterapii przez Radę Programową powinien być
interpersonalnych w pracy z klientem, umiejętności
nie tylko program i organizacja systemu kształcenia,
przystosowawczych, etc.  jednym słowem
ale i odpowiednie kwalifikacje osoby prowadzÄ…cej
dostrzeżenia tego, co wykracza poza wiedzę
dany przedmiot. Na cóż świetnie napisany program,
zdobywaną na studiach, a co jest przecież ogromnie
który realizowany jest przez niekompetentne osoby?
ważne w zawodzie terapeuty. Superwizja daje realne
Kolejnym bardzo ważnym, a wręcz nieodzownym,
korzyści dla wszystkich  pacjenta, który zyskuje
etapem uznania kompetencji kandydata do
większą pewność co do fachowości prowadzonych z
otrzymania certyfikatu jest odbycie przez niego
nim działań; studenta, który otrzymuje wsparcie i
stażu. Wydaje się, że nawet kilkumiesięczny staż jest
porady osoby z większym doświadczeniem; a także
niezastąpiony. Zawód terapeuty należy do grupy
superwizora, który ma szansę obserwować
zawodów specyficznych, które wymagają kontaktu z
początkujących (i nie tylko!) muzykoterapeutów w
klientem/pacjentem, dlatego zdobycie podstawowego
praktycznym działaniu oraz indywidualnie, a przez to
doświadczenia zawodowego w sposób teoretyczny
bardziej trafnie wspierać rozwój każdego z nich.
jest po prostu niemożliwe. Staż mógłby odbywać się
Dopiero na tym etapie można byłoby przystąpić do
w szpitalach, ośrodkach terapii, placówkach
końcowej weryfikacji wiedzy oraz umiejętności
pedagogicznych i innych odpowiednich ku temu
absolwenta danego kursu/studiów. Powołanie
miejscach, akredytowanych przez odpowiedniÄ…
niezależnej Komisji Certyfikacyjnej zwiększałoby
Stachyra, K. (2011) Kształcenie i certyfikacja arteterapeutów. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
7
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
gwarancje, że osoba otrzymująca dyplom ukończenia W celu wprowadzenia w życie przedstawionego
studiów/kursu rzeczywiście posiada odpowiednie projektu systemu należy powołać dwa organy: Radę
kompetencje. Aby zapewnić pełny obiektywizm, Programową (zespół ekspertów ds. kształcenia) oraz
Komisja Certyfikacyjna musi być ciałem złożonym Komisję Certyfikacyjną, której zadaniem będzie nie
ze uznanych specjalistów i nie może wywodzić się z tylko egzaminowanie, ale przede wszystkim
środowiska jednej uczelni. Końcowa weryfikacja opracowanie testów i zadań, które wiedzę i
może być prowadzona w formie egzaminu umiejętności kandydata będą rzetelnie weryfikowały.
certyfikacyjnego, który powinien składać się zarówno W skład obu organów powinni wchodzić specjaliści z
z pytań sprawdzających wiedzę, jak również z różnych ośrodków w Polsce, choć warto byłoby
przedstawienia przez muzykoterapeutę studium również rozważyć  przynajmniej na początkowym
przypadku w postaci nagrań sesji prowadzonych etapie wprowadzania systemu w życie  współpracę
przez niego z danym klientem/pacjentem lub grupą. ze specjalistami z zagranicy, z osobami, które mają
W ramach analizy studium przypadku, kandydat na większe doświadczenia w tym względzie. Myślę, że
certyfikowanego muzykoterapeutę musiałby wykazać już czas zrozumieć, że dzięki międzynarodowej
się umiejętnością rozumienia i rzetelnego współpracy polska muzykoterapia może jedynie
uzasadnienia obserwowanych działań. zyskać.
Otrzymanie certyfikatu potwierdzającego nabycie Pojawia się pytanie kto miałby nadzorować
przez terapeutę określonych kompetencji jest wprowadzanie takiego systemu w Polsce? Jego
ważnym punktem w jego rozwoju profesjonalnym / wdrożenie wymaga współpracy wielu specjalistów i
zawodowym, ale absolutnie nie może stanowić jego stowarzyszeń, w czym z pewnością pomocne byłoby
ostatniego etapu. Certyfikat wydawany byłby na stworzenie konsorcjum, w skład zarządu którego
określony czas, który proponuję wzorem większości wchodziliby reprezentanci poszczególnych
krajów ustalić na 5 lat. W tym czasie certyfikowany stowarzyszeń działających w Polsce. Jako silny
terapeuta miałby obowiązek stałego rozwijania monolit, konsorcjum mogłoby reprezentować
swoich umiejętności i poszerzenia wiedzy, czemu wszystkie stowarzyszenia  na zewnątrz , w
służyłby system doszkoleń, warsztatów, konferencji i rozmowach z przedstawicielami rządu i NFZ. Byłoby
kursów. Certyfikowany terapeuta musiałby w ciągu 5 też odpowiedzialne za powołanie i funkcjonowanie
lat zgromadzić określoną liczbę punktów, które Rady Programowej oraz Komisji Certyfikacyjnej.
przyznawane byłyby za udział w wyżej
Do przedstawionego tutaj projektu należy opracować
wymienionych formach doszkalania oraz za
projekt ustawy. Jednak nawet brak ustawy, która
publikacje. Po zgromadzeniu odpowiedniej liczby
zadba o interesy muzykoterapeutów i ich klientów,
punktów oraz przy braku negatywnych uwag
nie stoi na przeszkodzie, aby system taki zacząć
odnośnie wykonywania pracy przez danego
wdrażać. Wzorem Wielkiej Brytanii, która jako jeden
terapeutę, proces recertyfikacji, czyli przedłużenia
z trzech krajów w Europie ma ustawę o zawodzie
ważności certyfikatu na kolejne 5 lat, odbywałby się
muzykoterapeuty, należy zacząć od zadbania o
automatycznie.
standardy  wewnętrzne , a dopiero w drugiej
Jest jeszcze jeden ważny element dobrze kolejności złożenie wniosku o uznanie ich  na
funkcjonujÄ…cego systemu uznawania kwalifikacji zewnÄ…trz , czyli przedstawienie organom
zawodowych. Jest nim terapia własna kandydata na ustawodawczym projektu ustawy, która dawałaby
terapeutę. Najlepszym rozwiązaniem byłoby, aby prawne zabezpieczenie stworzonego systemu.
proces terapii rozpoczynał się jeszcze w czasie Rozpoczynanie od wymagania zabezpieczenia
studiów, lub  w wyjątkowych sytuacjach  tuż po interesu muzykoterapeutów przez rząd, bez
ich zakończeniu. Uwzględniałby również sesje w wymagania od nas samych, jest drogą na skróty.
modelu terapii, jaki reprezentuje dany terapeuta, o ile
Dopóki ustawa taka nie weszłaby w życie, pozytywna
program obejmowałby możliwość specjalizacji w
weryfikacja na egzaminie certyfikacyjnym
danym modelu terapii. O korzyściach płynących z
decydowałaby nie o tym, czy absolwent danego kursu
uczestniczenia w terapii można dyskutować bardzo
lub studiów mógłby pracować jako muzykoterapeuta
długo. Wspomnę tutaj tylko, że poza możliwością
(bo tego prawnie nie można mu zabronić), ale o tym
uzyskania lepszego wglÄ…du, uporzÄ…dkowania
by osoba taka była wyróżniana i promowana,
własnego życia wewnętrznego, daje ona również
podobnie jak ma to miejsce np. w USA, gdzie
bardzo ważną sposobność przeżycia tego, czego
certyfikowani terapeuci mają prawo używania przy
doświadczają pacjenci/klienci, możliwość lepszego
swoim nazwisku określenia  Board Certificated
zrozumienia ich odczuć i reakcji.
Stachyra, K. (2011) Kształcenie i certyfikacja arteterapeutów. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2012
8
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
(posiadajÄ…cy certyfikat). Zmierzam do tego, aby muzykoterapii bazujÄ…cy na podziale 3 + 2 wydaje siÄ™
każda osoba chcąca skorzystać z pomocy być optymalny, przy założeniu, że studia licencjackie
muzykoterapeuty mogła osobiście dokonać wyboru poświęcone zostaną zgłębianiu podstaw
czy chce poddać się terapii u absolwenta kursu / muzykoterapii, z uwzględnieniem różnych modeli i
studiów, czy woli pójść na terapię do osoby orientacji teoretycznych, zaś uzupełniające, 2-letnie
pozytywnie zweryfikowanej przez grupę studia magisterskie mogłyby stać się bardziej
bezstronnych specjalistów  niezależnych od uczelni, specjalistyczne. Ten model edukacyjny mógłby
która wydała dyplom ukończenia kursu/studiów. odnosić się także do poziomów praktyki
Należy jednak dążyć do sytuacji, kiedy tylko muzykoterapeutycznej, gdzie student studiów
certyfikowani muzykoterapeuci będą mogli być licencjackich poznawaliby przede wszystkim metody
zatrudniani w placówkach medycznych czy i techniki pracy na poziomie muzykoterapii jako
terapeutycznych. terapii aktywnej, zaś etap studiów magisterskich
koncentrowałby się na kształceniu w pracy na
Zaproponowany system, oparty na sprawdzonych już
poziomie muzykoterapii wglÄ…dowej, tak z celami
wzorcach, ma sens jedynie wtedy, jeśli zadbamy o
reedukacyjnymi, jak i rekonstrukcyjnymi. Prace nad
jakość kształcenia i zbudujemy system doszkoleń.
przygotowaniem i wdrożeniem w Polsce takiego
Inaczej możemy doprowadzić do niebezpiecznej
modelu kształcenia prowadzone są przez Polskie
sytuacji, kiedy otrzymanie certyfikatu staje siÄ™ dla
Stowarzyszenie Terapii Przez SztukÄ™ przy
niektórych osób celem samym w sobie, zwalniającym
współpracy z Uniwersytetem Marii Curie-
z konieczności ciągłego kształcenia się i
Skłodowskiej w Lublinie oraz uczelniami z krajów
doskonalenia swojego warsztatu. Stoi to w opozycji
Unii Europejskiej (w Polsce ich koordynatorem jest
do głównego celu certyfikacji, jakim jest budowanie
autor niniejszego tekstu). Ich rezultatem ma być
profesjonalnej kadry terapeutów oraz podnoszenie
powstanie międzynarodowej sieci uczelni
prestiżu zawodu.
oferujących, oprócz ogólnej wiedzy z muzykoterapii,
także możliwość zdobycia uprawnień z zakresu
Zaprezentowany system jest jedynie projektem,
wybranych modeli muzykoterapii.
pewnym ideałem, do którego należy dążyć jeśli
muzykoterapeuci chcą oczekiwać uznania ich
kwalifikacji przez instytucje medyczne oraz rzÄ…dowy
system finansujący różne formy terapii (NFZ). Jego Dr Krzysztof Stachyra  muzykoterapeuta,
wprowadzenie musi być poprzedzone odpowiednim nauczyciel wychowania muzycznego, doktor nauk
czasem przygotowań. humanistycznych w dziedzinie pedagogiki.
Pracownik naukowo-dydaktyczny w Zakładzie
Na koniec wspomnę o obecnych na świecie trendach.
Muzykoterapii i Edukacji Muzycznej UMCS w
Otóż coraz wyraz
niej uwypuklają się różne metody i
Lublinie. Przewodniczący Zarządu Głównego
podejścia w muzykoterapii, co przekłada się na
Polskiego Stowarzyszenia Terapii Przez SztukÄ™.
proces kształcenia muzykoterapeutów zakładający
Współredaktor międzynarodowego journalu
możliwość specjalizowania się w konkretnym modelu
muzykoterapeutów "VOICES" wydawanego przez
pracy. Funkcjonują na całym świecie kursy,
Uniwersytet Bergen w Norwegii. Członek Komisji
szkolenia, studia przygotowujące muzykoterapeutów
ds. Edukacji i Szkolenia Muzykoterapeutów
kreatywnych, analitycznych, psychoterapeutów
Åšwiatowej Federacji Muzykoterapii (Commission on
muzycznych etc. Wydaje siÄ™ istotne, aby dobry
Education and Training, WFMT). Współpracuje z
muzykoterapeuta miał orientację we wszystkich
Amerykańskim Stowarzyszeniem Muzykoterapeutów
najważniejszych modelach muzykoterapii, nawet jeśli
(AMTA), The Nordoff-Robbins Music Therapy
na co dzień specjalizuje się on głównie w jednym
Center w Londynie i Nowym Jorku, ośrodkiem
podejściu. Daje to możliwość możliwie
terapii dzieci autystycznych Giant Steps w USA oraz
najefektywniejszego dopasowania oddziaływań
muzykoterapeutami z Anglii, Irlandii, Francji,
muzykoterapeutycznych do problemu z jakim
Niemiec i Litwy. Po cyklu treningów w Therapeutic
przychodzi klient i wykorzystaniu tych elementów z
Arts Institute w Chicago, Irlandii i Wielkiej Brytanii
różnych podejść, które są w danej sytuacji
jest na etapie finalizacji procesu uzyskiwania tytułu
najwłaściwsze. Dostrzec tutaj można podobieństwo
psychoterapeuty muzycznego w metodzie Guided
do procesu przygotowania lekarza specjalisty, który
Imagery and Music (GIM).
musi najpierw ukończyć studia medyczne dające
wiedzę ogólną, a dopiero potem może przystąpić do Kontakt: [e-mail]
robienia specjalizacji. Dlatego też model studiów
Stachyra, K. (2011) Kształcenie i certyfikacja arteterapeutów. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
9
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Muzykoterapia  wszystko i nic
Ludwika Konieczna-Nowak
Zacznijmy od poczÄ…tku: czym jest muzykoterapia?
niedostosowanymi społecznie, na oddziale
Otóż  Pod terminem muzykoterapia rozumieć można
psychiatrycznym i w szkole specjalnej. Czy w tej
tak praktyczną działalność, jak też i wiedzę i naukę o
sytuacji musi być specjalistą z zakresu resocjalizacji,
niej, zajmujÄ…cÄ… siÄ™ teoriÄ… muzykoterapii, w tym
psychiatrii i pedagogiki?
badaniem praw rządzących kształtowaniem się
Zazwyczaj korzysta z kilki instrumentów,
wzajemnych stosunków pomiędzy człowiekiem a
standardowo  z łatwo przenośnych: gitary i
muzykÄ…  pisze Tadeusz Natanson (1979, s. 51).
instrumentu klawiszowego oraz drobnej perkusji.
 Jako dyscyplina [muzykoterapia] jest
Dobiera muzykę do działań opartych na słuchaniu.
zorganizowaną wiedzą, złożoną z praktyki, teorii i
Wraz z klientami komponuje utwory i piosenki. Czy
badań dotyczących terapeutycznych zastosowań
powinna być zatem wirtuozem wspomnianego
muzyki. Jako profesja określa zorganizowaną grupę
instrumentarium, znawcÄ… literatury muzycznej,
ludzi używających tej wiedzy w swoim zawodzie
zarówno tej klasycznej jak i rozrywkowej, zarówno w
(& ).  stwierdza Kenneth Bruscia (1998, s. 14).
wymiarze historycznym jak i bieżącym oraz
Tyle klasycy, pionierzy i wybitne postaci światowej
kompozytorem? I jeszcze literatem?
muzykoterapii. Dostrzegają wieloznaczność terminu i
Czy połączenie pełnej wiedzy ze wspomnianych
wielowątkowość kryjącego się pod nim zagadnienia.
dyscyplin naukowych z wysokim poziomem
Bruscia (1998) dodaje, że ma w sobie element
artystycznym w ich tak wielowymiarowym obliczu
artystyczny i naukowy, jest fuzjÄ… terapii i muzyki,
jest możliwe? Nie. Czy powierzchowna ich
zależną od kontekstu indywidualnego i różnic
znajomość wystarczy dla kompetentnego
kulturowych. Wciąż pozostaje w dynamicznym
profesjonalisty? Tu odpowiedz
nie jest już tak prosta.
procesie stawania siÄ™ i wytyczania granic.
Artysta muzyk, słysząc improwizacje
Kim w takim razie jest muzykoterapeuta? Jakimi
muzykoterapeuty z niepełnosprawnym dzieckiem
umiejętnościami dysponuje? Czy jest artystą,
uśmiecha się z wyższością i lekkim zażenowaniem 
naukowcem czy terapeutą? Czy może być wszystkim
toż to nie muzyka. Ten hałas ma kogoś leczyć?
na raz?
Psycholog, lekarz czy pedagog bez trudu obnaży
Muzykoterapeuci w swoim życiu zawodowym
braki muzykoterapeuty w zakresie specjalistycznej
spotykać się mogą z bardzo różnymi odbiorcami ich
wiedzy  czy ktoÅ›, kto ma zaledwie podstawowe
działań: od kobiet w ciąży, poprzez niemowlęta,
pojęcie o psychologii i psychoterapii powinien
dzieci niepełnosprawne intelektualnie,
pracować z osobami z problemami psychicznej
niedostosowane społecznie, młodzież będącą na
natury?
bakier z prawem, osoby uzależnione, z problemami
Muzykoterapeuta spotyka się z uzależnioną od
kardiologicznymi, nowotworem, neurologicznÄ…
heroiny nastoletniÄ… prostytutkÄ…. Rozmawia z niÄ…,
dysfunkcjÄ…, chorobÄ… psychicznÄ…, po walczÄ…cych z
brzdąka na gitarze najprostsze cztery akordy, po pół
demencjÄ… ludzi starszych itd. PracujÄ…
godzinie razem śpiewają rozdzierającą, stworzoną
(muzykoterapeuci) w szpitalach, szkołach, domach
wspólnie piosenkę o tęsknotach i lękach dziewczyny.
dziecka, domach pomocy społecznej i spokojnej
Kompozytor na jej widok ma ochotÄ™ uciec.
starości, świetlicach środowiskowych,
Psycholog rozkłada ręce, gdy ta wymownym gestem
poprawczakach, więzieniach, rozmaitych ośrodkach,
środkowego palca daje mu do zrozumienia, co myśli
fundacjach, prowadzÄ… praktykÄ™ prywatnÄ….
o rozmowach.
Nie jest niczym szczególnym, że osoba będąca
Muzyk, z powątpiewaniem słuchający
muzykoterapeutą pracuje równolegle z dziećmi z
improwizującej grupy niepełnosprawnych
Konieczna-Nowak, L. (2011) Muzykoterapia  wszystko i nic. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
10
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
intelektualnie, poproszony o jej prowadzenie nie ma Ludwika Konieczna  muzykoterapeutka, pracuje w
pojęcia, jak zacząć. Wirtuoz pianista posadzony przy Specjalnym Ośrodku Wychowawczym z dziećmi i
fortepianie z autystycznym dzieckiem jest zupełnie młodzieżą z zaburzeniami emocji i zachowania.
zagubiony. Muzykoterapeuta może sprawić, że grupa Absolwentka Akademii Muzycznej im. Karola
niepełnosprawnych po chwili ma już wspólny puls, a Szymanowskiego w Katowicach (teoria muzyki).
dziecko, pozornie bez kontaktu, powtarza proste Ukończyła studia podyplomowe w zakresie
struktury rytmiczne i pierwszy raz spogląda komuś w muzykoterapii we wrocławskiej Akademii
oczy. Lekarzowi pęka serce, gdy patrzy jak maluch, Muzycznej. Naukę w tej specjalności kontynuowała
któremu podał już odpowiednie leki płacze, bojąc się w School of Music, University of Louisville (USA).
nocy w szpitalu. Muzykoterapeuta przychodzi i nuci Posiada certyfikat Neurologic Music Therapist. Jest
kołysankę. Dziesięciolatek po traumatycznych asystentem w Akademii Muzycznej w Katowicach.
przeżyciach odrzucenia, swoją wokalną
improwizację, wykonaną wspólnie z
muzykoterapeutą, podsumowuje: to był mój wiersz
dla przyjaciela, który odszedł. Jest spokojny i dumny
z siebie. Muzyk, słuchający pod drzwiami, rozważał
zatkanie uszu. Pedagog nie rozumiał, jak dziwaczna
wokaliza może przynieść terapeutyczny efekt? Po
wysłuchaniu komentarza dziecka oboje są
zaskoczeni.
Specjaliści innych dyscyplin, naukowych i
artystycznych, bez trudu odnajdÄ… braki w
wykształceniu muzykoterapeutów. Nie powinni
jednak zamykać oczu na to, co w ich umiejętnościach
jest unikalne i co  zwyczajnie  jest wartością.
Czy jednak świadomość odrębności oznacza brak
konieczności ciągłego wzbogacania wiedzy?
Oczywiście, nie. Obowiązkiem muzykoterapeuty, w
praktyce stykajÄ…cego siÄ™ z zaburzeniem, chorobÄ…,
problemem, jest możliwe dobre rozpoznanie kwestii.
Powinien także stale doskonalić swoje muzyczne
umiejętności. Ważne też, by umiał odnalez
ć się w roli
członka zespołu terapeutycznego. W każdym niemal
miejscu pracy są przecież inni, lekarze, psycholodzy,
pedagodzy, inni terapeuci, z którymi kontakt pomoże
w określeniu kierunku działania. Nie jest wstydem
zadawanie pytań czy proszenie o radę, działanie w
ciemno  owszem.
Muzykoterapia jest interdyscyplinarna, pomostowa.
Nie sposób przyswoić kompletnej wiedzy ze
wszystkich  brzegów , które łączy. Jej wartość i
wyjątkowość polega na byciu  mostem właśnie. Na
tym moście, w jednej roli, tkwi dążący do
wszechstronności artysta i terapeuta, czasem też
interdyscyplinarny naukowiec. A może to tylko (?)
zwykły, kompetentny, otwarty na wiedzę, sztukę i
człowieka w potrzebie, po prostu  muzykoterapeuta.
Piśmiennictwo:
Bruscia, K. (1998). Defining music therapy. Gilsum:
Barcelona Publishers.Natanson, T. (1979). Wstęp do
nauki o muzykoterapii, Wrocław-Warszawa-Kraków-
Gdańsk Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Burić Sarapa, K., Katua
ić, A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
11
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Zastosowanie muzykoterapii u
dzieci z autyzmem
Ksenija Burić Sarapa, Ana Katua
ić
Wprowadzenie
Poważne zaburzenia w umiejętności nawiązywania wśród dzieci z autyzmem.
kontaktu z innymi ludz
mi były przez wiele lat
postrzegane jako główna cecha autyzmu (Thaut,
Czym jest muzykoterapia?
1999). Większość aspektów autyzmu w
Muzykoterapia jest dyscypliną, która używa języka
rzeczywistości może być wynikiem rozstroju
dz
więków muzycznych, w diadzie lub grupach jako
organizmu. Te charakterystyczne zachowania sÄ…
środek w systematycznym procesie interwencji,
reakcjami przystosowawczymi systemu
majÄ…cym na celu zapobieganie, rehabilitacjÄ™ lub
autystycznego w stosunku do otoczenia, opartymi na
terapiÄ™. Wszystkie patologie leczone za pomocÄ…
dopływie informacji oraz sposobie w jaki mózg
muzykoterapii są powiązane z komunikacją zarówno
przetwarza i interpretuje te informacje (Berger,
na płaszczyz
nie kognitywnej jak i uczuciowej
2002).
(Franco, 1999).
Muzykoterapia została zdefiniowana (przez Bruscia)
Jak wynika z dostępnej literatury, muzyka była
jako  systematyczny proces interwencji, podczas
stosowana jako element terapeutyczny na przestrzeni
którego terapeuta pomaga pacjentowi osiągnąć
wieków. W historycznych zapisach różnych kultur
zdrowie, używając muzycznych doświadczeń oraz
można napotkać liczne przykłady uzdrawiającej
relacji, które się dzięki nim rozwijają jako
mocy muzyki (Wigram, Pendersen, Bonde 2002).
dynamicznych czynników powodujących zmianę.
Muzyka oddziaływuje na każdego z nas w inny
(Robarts, 2009).
sposób. Pomimo wysiłku badaczy, żadne powtórzone
Współczesna muzykoterapia opiera się na założeniu,
badanie nie wykazało, że poszczególny styl lub
że wszyscy mamy wrodzoną muzykalność i że jest
rodzaj muzyki oddziaływuje na pacjentów w ten sam
ona tak solidnie zakorzeniona w naszym mózgu, że
sposób. Nie powstały również żadne badania, które
może przetrwać poważny uraz neurologiczny czy
identyfikowałyby szczególny rodzaj muzyki jako
upośledzenie. Dzięki temu muzykoterapia może być
korzystny dla wszystkich dzieci autystycznych.
postrzegana w sposób prezentowany w definicji K.
Dlatego też muzykoterapeuta stosuje podczas swoich
Bruscii (Robarts, 2009).
sesji terapeutycznych dużą różnorodność stylów
muzycznych i obserwuje reakcje dziecka.
Podczas pracy z klientem z autyzmem przydatne
Muzykoterapeuta przede wszystkim używa muzyki
może okazać się przeniknięcie do jego wewnętrznego
tworzonej na żywo, tak aby zmiany mogły zostać
świata oraz, osiągnąwszy to, stworzenie poprzez
wprowadzone nawet w ramach jednej piosenki, jeśli
prymitywne i prawie nieuporzÄ…dkowane ramy
tylko zapewni to dziecku autystycznemu optymalnÄ…
muzyczne, poczucia satysfakcji z oczekiwania na
możliwość poczynienia postępu w zakresie
coś, a także zaciekawienia dla nieoczekiwanych
zamierzonych celów (King, 2004).
wydarzeń. Specyfika autystycznego zachowania w
Muzykoterapeutyczne interwencje odgrywają główną
aktywnych działaniach odzwierciedlana jest w
rolÄ™ w stymulowaniu inteligencji przystosowawczej i
stereotypach. Z drugiej strony, stereotypowe ruchy i
instynktownej, która obejmuje emocjonalną
myśli są ściśle powiązane z głównymi elementami w
(psychologicznÄ…) dziecka autystycznego, w tym
muzyce i, w szczególności, z rytmem (Franco, 1999).
elementy odkrywania oraz wyrażania samego siebie,
 Muzykoterapia ma zwiÄ…zek z budowaniem
jak również świadomości siebie (Berger, 2002).
bezpiecznego miejsca, miejsca spotkań, gdzieś gdzie
Celem tej pracy jest zaprezentowanie aktualnego
można się czuć równym, podstawy doświadczenia, w
stanu wiedzy na temat stosowania muzykoterapii
którym w naszych ciałach zapamiętywane są emocje
Konieczna-Nowak, L. (2011) Muzykoterapia  wszystko i nic. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
12
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
doświadczenia. Rolą terapeuty jest stworzenie
oraz powiązania z innymi osobami, równorzędnie
znajdującymi się we własnej przestrzeni.
muzycznych ram, w których klient może
Muzykoterapia może być modyfikowana i definiować
funkcjonować, oraz rozwijanie poprzez te ramy takiej
ograniczenia i sztywność konwencji społecznych.
relacji z klientem, w której możliwe będzie wspólne
Może ona być modulowana, aby pokazać, że ci
zyskanie wglądu w wewnętrzną sfery życia klienta.
znajdujący się w bezpośrednio konfrontacyjnym ja-w-
Sposób pracy muzykoterapeuty oscyluje od silnie
stosunku-do-innych świecie, mogą być również
ustrukturyzowanych ram do elastyczności i swobody
pośrednio konfrontacyjni w samo-posiadający
(Wigram, 1999).
sposób, pokazujący, że życie nie jest tylko biało-
czarne, ale posiada całe spektrum pomiędzy.
Definicja autyzmu
Donna Williams, osoba zdiagnozowana jako
Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym często
autystyczna (Berger, 2002).
określanym mianem rozległego zaburzenia rozwoju.
Termin rozległy oznacza, że opóz
nienie w niektórych
Co siÄ™ dzieje w muzykoterapii?
obszarach rozwoju będzie wpływało, wraz ze
Oczywista nieumiejętność autystycznego mózgu do wzrostem, na inne obszary rozwoju, powodując
właściwego kodowania, dekodowania, integrowania i deficyty funkcjonowania. Ponieważ jest to zaburzenie
koordynowania jednocześnie wielu informacji rozwojowe, symptomy autyzmu tkwiące w danej
sensorycznych zdaje się być jedną z głównych osobowości będą się różnie objawiały w różnym
przyczyn nieprzewidywalnych zachowań oraz wieku, niektóre aspekty będą zanikały wraz ze
nieprawidłowych reakcji przystosowawczych. wzrostem, zaś inne będą się pojawiały (Berger,
Interaktywne systemy sensoryczne obejmujÄ… 2002).
dotykowe, przedsionkowe, lokalizacyjne, wzrokowe i
Autyzm jest zaburzeniem zróżnicowanym, co
słuchowe przetwarzanie informacji. Jest to obszar, w
oznacza, że nie ma tylko jednego sposobu bycia
którym interwencje muzyczne mogą mieć główny
autystycznym. Charakterystyki autyzmu rozciÄ…gajÄ…
wpływ na utrwalanie się przystosowania
się od upośledzonych geniuszy, którzy potrafią
funkcjonalnego. Niezwykle istotna jest rola wiedzy
wykonywać skomplikowane obliczenia
psychologicznej w muzykoterapii, umożliwiająca
kalendarzowe, ale nie są w stanie dodać dwa plus
przeprowadzenie atypowego organizmu człowieka w
dwa, poprzez wysokiej klasy naukowców, autorów i
kierunku stanu integracji sensorycznej. Kiedy
artystów, do ledwo funkcjonujących, niewerbalnych
integracja sensoryczna i przystosowanie funkcyjne
jednostek z poważnymi kognitywnymi
stają się pierwszorzędnymi celami stawianymi w
upośledzeniami. Każda osoba zdiagnozowana jako
muzykoterapii, ogólne dobre samopoczucie osoby
autystyczna przedstawia całkowicie unikalne cechy
autystycznej będzie nieuniknionym  efektem
na przestrzeni trwania zaburzenia (Siegel, 1966).
ubocznym\ . Umiejętność nawiązywania kontaktu,
Dzieci ze spektrum zaburzeń autystycznych
uspołecznienie oraz rozwój emocjonalny,
przejawiają znaczące trudności w kolejności
psychologiczny i kognitywny sÄ… przewidywane jako
podejmowania działań, dzieleniu się, przewidywaniu,
rezultat poczucia komfortu ciała i mózgu oraz stanu
zastanawianiu, kopiowaniu, odczuwaniu empatii. Z
swobody z samym sobÄ… i otoczeniem (Berger, 2002).
powodu braku zainteresowania i bycia świadomymi
Aby zrozumieć co zachodzi w muzykoterapii musimy
innych ludzi, mogą one przejawiać brak
wiedzieć, że angażuje ona rozwój wspólnego
zainteresowania i zdolności do reagowania,
doświadczenia muzycznego pomiędzy pacjentem a
dostosowywania siÄ™ do zmian tempa, rytmu, barwy,
terapeutą. To doświadczenie muzyczne zawiera
intensywności i wielu innych elementów wspólnego
rozwój relacji z pacjentem, gdzie muzyka, która jest
doświadczenia muzycznego. Analiza wydarzeń
tworzona, reprezentuje nie tylko osobowość i nastrój
muzycznych oraz znaczenia lub interpretacji muzyki
(zarówno klienta jak i terapeuty), ale również
dziecka musi być rozważana pod względem
nieświadome uczucia i myśli, które powstają.
intencjonalności do indywidualnego wyrażania siebie
Uczestnicy sesji muszą w jej czasie czuć się
przez dziecko, inicjowania relacji z terapeutą lub też
nieskrępowani i bezpieczni, muszą również mieć
odpowiedzi na muzykÄ™ zainicjowanÄ… przez terapeutÄ™
możliwość rozwijania pewności siebie w odniesieniu
(Wigram, 1999).
do bycia zdolnym do wyrażania siebie muzycznie
Muzykoterapia z dziećmi z autyzmem
(poprzez instrumenty i wokalnie) bez żadnych
Fakt, że muzyka jest angażującym bodz
cem dla
wymaganych umiejętności muzycznych czy
Burić Sarapa K., Katua
ić A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
13
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
wszystkich dzieci, stąd również dla dzieci z zrozumiały, a zarazem przyjemny dla dziecka
autyzmem, oraz, że wiele z nich może z sukcesem
(Wigram, Elefant, 2009). Jak zaobserwował Clive
uczestniczyć w zajęciach muzycznych, przyczynia się
Robbins, w muzykoterapii niezwykle istotne jest
do uznania wartości muzykoterapii w leczeniu
włączenie woli oraz skupienie zmysłów na
autyzmu (Thaut, 1999). Poza tym dzieci z autyzmem
działaniach podtrzymywanych siłą woli. Ten wysiłek
przejawiajÄ… potrzebÄ™ uporzÄ…dkowania, czyli tego co
woli jest wysiłkiem osobowości i scala zdolności, co
muzyka zawiera w wielu jej elementach, jak melodia,
bez wątpienia jest dużym krokiem w
harmonia, rytm, frazowanie oraz dynamika (Wigram,
samoaktualizacji (Aigen, 1998).
Elefant, 2009).
Podczas wspierającej improwizacji terapeuta próbuje
Dla dzieci, których naturalne drogi symbolizowania
nakierować, zestroić swoją wrażliwość ze stanem
zostały zablokowane wpływając na tożsamość i
pacjenta, aby stworzyć empatyczną improwizację. Ta
spójny obraz samego siebie, muzykoterapia może
metoda została opisana przez Alvin  terapeuta
zaoferować sposób na formowanie lub odzyskanie
próbuje odzwierciedlać fizyczny i emocjonalny stan
znaczenia poprzez konstruowanie zdolności
klienta w ich wspólnej muzyce, dając klientowi
symbolizowania, które wyrastają ze sfery
muzycznÄ… interpretacjÄ™ tego jak ich postrzega i
komunikacji emocjonalnej (Robarts 2009).
odczuwa (Wigram, 1999). Może to być porównane z
Obserwując trudności dziecka z autyzmem można
technikÄ… zwanÄ… dopasowaniem w programowaniu
zauważyć, że upośledzenie dysfunkcji mózgu
neurolingwistycznym.
ingeruje zarówno w proces kodowania jak również
W wolnej improwizacji zasady są punktem wyjścia.
rozumienie wiadomości (np.: język mówiony, wyraz
Improwizacja wywodzi się z wewnętrznych obrazów,
twarzy, itp.) oraz zastosowanie i rozumienie poczucia
powiÄ…zanych ze wspomnieniami lub emocjami i
czasu. Dlatego też dzieci autystyczne odbierają
nastrojami, które pojawiają się w danym momencie.
wiadomości, które je dezorientują i, w efekcie,
Oczywiście muzyczna improwizacja może
powodują ich wycofanie z interakcji społecznej.
wywoływać również nowe obrazy, emocje lub
Tworzenie muzyki w sposób wolny, improwizując,
nastroje. Tak więc muzyczna improwizacja może
jest sposobem na pewnego rodzaju komunikacjÄ™ przy
zarówno ułatwiać wyrażenie problemu, ale i w tym
pomocy prostych zasad i nieskrępowanego,
samym czasie przepracować problem i zmienić go
niewyuczonego grania (Wigram, 1999).
poprzez proces muzyczny i improwizacjÄ™.
Metody muzycznej improwizacji dzięki którym
Muzykoterapeuta, tak jak analityk, musi być
potencjał komunikacyjnej muzykalności ludzi z
świadomy tego, które motywy prowadzą do czegoś
autyzmem może być odkrywany, badany, rozwijany,
nowego, a które powinny być powtarzane.
a następnie integrowany i włączany do codziennych
Muzykoterapeuta może często kierować lub
zajęć, opierają się na technice muzycznej i metodzie
utrzymywać uwagę klienta na tematach muzycznych
terapeutycznej oraz na kontrolowanym zestrojeniu z
poprzez zastosowanie w improwizacji motywów
założonymi przez pacjenta zamierzeniami i
muzycznychklienta oraz póz
niejsze rozwijanie ich
uczuciami (Wigram, Elefant, 2009).
(Wigram, Pedersen, Bonde, 2002).
Zastosowanie improwizowanej muzyki jest często
środkiem dla tworzenia muzycznego dialogu z
klientem, stworzyło również podstawy dla wielu Diagnoza w muzykoterapii
teorii i tradycji. Elastyczność jest niezbędną cechą
Muzykoterapia dzięki niewerbalnej naturze muzyki
muzykoterapeuty, jak również przystosowanie się do
możeodgrywać bardzo istotną rolę w procesie
potrzeb klienta, do sytuacji oraz zmienności jego
diagnozowania dzieci, które cierpią na zaburzenia
stanów emocjonalnych i interakcji, w zakresie
komunikacyjne. Program muzykoterapii pozwala
szerokich lecz dobrze wytyczonych ram. Podejście
dzieciom odkryć potencjał przedwerbalnego,
oraz interwencja terapeutyczna w zależności od
alternatywnego systemu komunikacji, który może z
sytuacji obejmuje zakres od silnie ograniczonych ram
kolei potwierdzić lub odrzucić diagnozę autyzmu czy
do elastycznego, nieskrępowanego stylu pracy.
też wskazać inne kierunki diagnozy.
Muzykoterapia improwizacyjna może przenieść
Zdrowe dzieci posiadajÄ… biologicznÄ… predyspozycjÄ™
dziecko autystyczne aż do wczesnego,
do pełnienia aktywnej roli w interakcji społecznej.
przedjęzykowego etapu  kiedy to wymiana prostych
Posiadają one również wrodzone poczucie czasu,
dz
więków, począwszy od dz
więków, które dziecko
które pozwala im włączać się w proces dialog z
wydaje dla własnej przyjemności  stymuluje
innymi. Daniel Stern zauważył, że modulowana,
wewnętrzny dialog komunikacyjny, taki, który jest
zróżnicowana zmienna w postaci poczucia czasu w
Burić Sarapa K., Katua
ić A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
14
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
interakcji pomiędzy matką a niemowlęciem jest umiejętności, zmienić specyficzne zachowania,
perfekcyjnie przystosowana do utrzymania i polepszyć istniejące uwarunkowania oraz nauczyć
regulowania uwagi i emocji niemowlęcia (Graiter, nowych umiejętności (Hanser, 1999).
Apter-Danon, 2009). Jest to niezwykle istotne w
Deficyty poznawcze spowodowane autyzmem
muzykoterapii, gdyż współimprowizacja dwojga
obejmują ograniczone zdolności abstrakcyjnego
ludzi opiera się właśnie na umiejętności wyczucia
myślenia, problem ze zrozumieniem informacji
czasu oraz  przekazywaniu głosu (czyli raz mówi
słuchowych i wzrokowych oraz problemy z
jedna raz druga osoba), jak i tworzeniu, co stanowi
uszeregowaniem wydarzeń lub zorganizowaniem
sedno komunikacji.
informacji w sposób użyteczny i znaczący (Thaut,
Sposoby w jakie dziecko się porozumiewa, myśli, 1999). Muzykoterapia jest stosowana, aby
koncentruje się, reaguje, porusza się, czuje, przygotować oraz poprowadzić organizm w kierunku
postrzega, wyobraża sobie, działa i współdziała są ze adaptacji funkcjonalnej. Edgerton (1994) wspomina,
sobą powiązane i stanowią ważny element oceny, że Thaut (1980) zasugerował możliwość
diagnozy. Te czynniki dają szansę przewidzieć w jaki zaabsorbowania rytmu na poziomie fizjologicznym
sposób dziecko zareaguje na muzykę i inne działania oraz pomijania deficytów kognitywnych dzieci z
muzykoterapeutyczne. Ocena muzycznych autyzmem. Muzykoterapia wspiera inne interwencje
preferencji i umiejętności jest istotna dla tego procesu ze względu na fakt, że może ona przekraczać je
(Hanser, 1999). stymulując w kierunku całościowego przystosowania
zarówno korę mózgową jak i resztę mózgu (Berger,
Muzykoterapia może być stosowana do oceny i
2002).
uściślenia diagnozy upośledzenia rozwojowego.
Analiza aktywności muzycznej może odgrywać Dzieci z autyzmem często przejawiają całkowitą
wyjątkową rolę w ukazaniu mocnych stron oraz nieumiejętność lub brak chęci komunikowania się
trudności, jak również w identyfikowaniu potencjału, zarówno na poziomie werbalnym, jaki i niewerbalnie.
zdolności reagowania i doskonalenia umiejętności Jeśli używają one języka mówionego to może on być
społecznych dzieci z autyzmem (Wigram, Elefant, pozbawiony sensu. Improwizacje wokalne
2009). zawierające kombinacje samogłoskowe i
spółgłoskowe mają na celu stymulowanie lub
Każdy typ oceny w muzykoterapii zawiera
kształtowanie ekspresji wokalnej oraz mogą
obserwację dziecka, które tworzy lub słucha muzyki
wspomagać doskonalenie prozodycznych cech mowy
w specyficznych warunkach, umożliwiających
u dziecka. Techniki takie mogą zawierać oferowanie
terapeucie ocenę umiejętności i potrzeb dziecka.
muzycznej interakcji (pytanie i odpowiedz
, lub
Diagnoza muzykoterapeutyczna może dać terapeucie
imitowanie) na bębnie lub metalofonie, i mogą
wskazówkę odnośnie wyboru odpowiedniego
prowadzić o rozmowy opartej na dz
więkach (Thaut,
sposobu zorganizowania procesu leczenia oraz
1999). Celem takich działań jest poprawa artykulacji,
wyboru rodzaju terapii, który będzie
fleksji, oddychania i tempa mowy.
najkorzystniejszy dla dziecka (Wheeler, 2005).
Dzieci, które nie komunikują się werbalnie są
Muzyka jest wszechstronnÄ… formÄ… dostarczajÄ…cÄ…
szczególnie dobrymi kandydatami do pracy
bogate z
ródło informacji, które mogą być postrzegane
metodami muzykoterapii. Pozbawione oczywistego
z wielu różnych perspektyw. Dlatego też muzyka
środka komunikacji używanego przez większość z
może pomóc nam zrozumieć wiele fizycznych,
nas, muszą nauczyć się innych sposobów wyrażania
intelektualnych, emocjonalnych i społecznych
siebie. Muzykoterapeuci sÄ… mistrzami w oferowaniu
potrzeb dziecka (Bunt, 1994).
alternatywnej formy komunikacji, która da dzieciom
możliwość wyrażania uczuć i myśli poprzez muzykę
(Hanser, 1999).
Wpływ muzykoterapii na poznawczy, językowy,
sensomotoryczny, społeczny i emocjonalny rozwój Ponad 80% czasu aktywności systemu nerwowego
dzieci z autyzmem dotyczy przetwarzania i organizowania informacji
sensorycznych. Poprzez zapewnienie bodz
ców, które
Dzieci ze specjalnymi potrzebami mogą być
łączą w sobie muzykę oraz działania powiązane z
kierowane na muzykoterapię, aby zaspokoić potrzeby
muzykÄ… skierowane na konkretne zaburzenia,
komunikacyjne, kognitywne, sensomotoryczne,
muzykoterapia próbuje zachęcić organizm do
poznawczo-ruchowe, społeczne, emocjonalne i
zastosowania nowych, bardziej funkcjonalnych
psychologiczne. Muzykoterapeuci poprzez różne
interpretacji bodz
ców sensorycznych (Berger, 2002).
doświadczenia muzyczne starają się u osób z
Dziecko autystyczne jest zaabsorbowane samo
zaburzeniami o spektrum autyzmu odbudować
Burić Sarapa K., Katua
ić A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
15
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
stymulującymi zachowaniami, co stanowi często Uwagi końcowe
ważny obszar zainteresowania terapeuty. Stosowanie
Omawianie niektórych aspektów autyzmu w ten
muzyki jako zamiennego bodz
ca uznawane jest za
sposób jest próbą wyjaśnienia niektórych zachowań
sensorycznÄ… modulacjÄ™ tego zachowania (Thaut,
lub też wyeliminowania obaw związanych z
1999).
reakcjami, które są nietypowe. Jest to jednak sposób
Kiedy podejmowane są specyficzne działania przetłumaczenia znaczenia zachowań autystycznych
rytmiczne, instrumentalne, wokalne i ruchowe, na możliwą sensoryczną/fizjologiczną etiologię. Z
stymulowane przez spreparowane bodz
ce oraz pewnością każdy organizm będzie funkcjonował
unikalne ćwiczenia kierowane na uzyskanie bardziej efektywnie kiedy stres i lęk zostaną
równowagi ciała i umysłu, mogą one skutkować zredukowane i utrzymane na minimalnym poziomie
słuchowo-wzrokową integracją, zwrotnym (Berger, 2002).
planowaniem ruchowym, rytmicznÄ… internalizacjÄ…,
Muzykoterapia w sferze nieumiejętnej autystycznej
koordynacją ciała i umysłu, umiejętnością
interpretacji sensorycznej, zwłaszcza w odniesieniu
szeregowania, organizacją zadań oraz
do funkcjonalnego przystosowania, pełni ważną rolę
przystosowaniem do środowiska dz
więkowego
w dostarczaniu powtarzalnych bodz
ców, które mają
(Berger, 2002).
na celu wyuczenie innych możliwych sposobów
W każdej teorii muzykoterapii nieodzowne jest reagowania, mogących się okazać bardziej przydatne
pojęcie emocjonalnego wpływu muzyki. Pomimo na przyszłość. Musimy zrozumieć o których
faktu, że muzyka ma moc wywoływania psychicznej, zmysłach mówimy, co oznacza fizjologiczna
fizycznej, emocjonalnej i duchowej reakcji, i poza adaptacja, co zawierajÄ… podstawowe elementy
kilkoma ogólnikami, do końca nie rozumiemy jak i w muzyki i jak mogą one być stosowane w leczeniu
jaki sposób różne rodzaje muzyki będą na nas sensorycznym (Berger, 2002).
oddziaływać. Nie każdy reaguje na muzykę w ten
Kliniczny potencjał muzykoterapii może być bardziej
sam sposób. Niekoniecznie też ta sama osoba dwa
doceniany kiedy muzyka, muzykalność i wyraz
razy zareaguje tak samo na tÄ… samÄ… muzykÄ™. Reakcje
emocjonalny zostanÄ… zrozumiane jako zjawiska
mogą być niezwykle intensywne i zależeć od
biologiczne oparte na ludzkiej naturze. W muzyce tak
upodobań odnośnie rodzaju muzyki, kompozytora
jak w życiu występuje potrzeba różnorodności i
czy wykonawcy. Reakcje emocjonalne są często
powtarzalności, poczucie ciągłości, ale nie stagnacji
wynikiem skojarzeń, wspomnień i przeszłych
(Robarts, 2009).
doświadczeń, które mogą być pozytywne lub
Istnieje potrzeba dalszych badań w dziedzinie
negatywne. Emocje wynikajÄ… z reakcji na specyficzne
muzykoterapii w pracy z dziećmi autystycznymi, w
przedmioty, sytuacje lub osoby. Umiejętność
szczególności badań biorących pod uwagę różne
przeprowadzania odbiorcy z jednego nastroju lub
środowiska kulturowe klientów. Powinniśmy się
emocji w inną, stanowi część umiejętności muzyka,
również skupić na rozwoju wspólnego języka
kompozytora, i bez wątpienia również
diagnozowania autyzmu, jak i diagnozy w
muzykoterapeuty. Muzyka przede wszystkim wyraża
muzykoterapii.
nastrój, na który odbiorca wprojektowuje specyficzne
Aby odnieść się do tych niecierpiących zwłoki
znaczenie emocjonalne (Wigram, Perdersen,
zagadnień, niezwykle istotne byłoby dotarcie do
Bonde, 2002). Terapeutyczne zastosowanie działań
wszystkich profesjonalistów z różnych krajów,
muzycznych w celu załagodzenia efektów
chętnych do podzielenia się swoimi pomysłami i
poważnego urazu skutkuje poprawą kontroli
wizjami muzykoterapii i stworzenia silnej
motorycznej, jak również przynosi korzyści
międzynarodowej sieci muzykoterapeutów.
emocjonalne i społeczne dające pewność siebie i
TÅ‚umaczenie: Natalia MakolÄ…dra
radość (Panksepp, Trevarthen, 2009).
 Przed dokonaniem przemiany z izolacji na postawÄ™
otwartą na kontakty społeczne należy dokładnie
Bibliografia:
zbadać i zrozumieć skomplikowane zależności
1. Thaut, M., H. (1999). Music Therapy with Autistic
pomiędzy sferą psychologiczno-emocjonalną a sferą
Children.Davis, W.B., Gfeller, K.E., Thaut, M.H.
sensoryczną. Działania mające na celu ułatwienie
(ed.). An Introduction to Music Therapy. USA;
integracji funkcji fizjologicznych i czynników
McGraw-Hill.
psychologicznych muszą być podejmowane z dużą
2. Wigram, T. (1999). Contact in Music. Wigram, T.,
precyzją i ostrożnością (Berger, 2002).
De Backer J. (ed.), Clinical Applications of Music
Burić Sarapa K., Katua
ić A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
16
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Therapy in Developmental Disability, Paediatrics and S., Trevarthen, C. (ed) Communicative Musicality. (p.
Neurology (str. 69-92). London: Jessica Kingsley 301-327). Oxford: Oxford University Press.
Publischer Ltd.
16. Aigen, K. (1998). Paths of Development in
3. Di Franco, G. (1999). Music and Autism. Wigram, Nordoff-Robbins Music Therapy. Gilsum, NH:
T., De Backer J. (ed.), Clinical Applications of Music Barcelona Publishers.
Therapy in Developmental Disability, Paediatrics and
Neurology (str. 93-118). London: Jessica Kingsley
Publischer Ltd.
4. Wigram, T., Pedersen, I. N., Bonde, L.O., (2002).
A Comprehensive Guide to Music Therapy. London:
Jessica Kingsley Publishers Ltd.
5. Hanser, S. B., (1999). The New Music Therapist s
Handbook. Boston: Berklee Pressagement.
6. King, B. (2004). Music Therapy. Arlington, Texas;
Future Horizons.
7. Wheeler, B.L., Shultis, C.L., Polen, D.W. (2005).
Clinical Training Guide for the Student Music
Therapists. Gilsum NH, USA: Barcelona Publisher.
8. Siegel, B. (1996). The World of the Autistic Child.
Understanding and treating Autistic Spectrum
Disorders. Oxford, UK: Oxford University Press.
9. Berger, D., S. (2002). Music Therap, Sensory
Integration and the Autistic Child. London. Jessica
Kingsley Publishers.
10. Panksepp, J., Trevarthen, C. (2009). The
neuroscience of emotion in music. Malloch, S.,
Trevarthen, C. (ed) Communicative Musicality (p.
105-145). Oxford: Oxford University Press.
11. Robarts, J. (2009). Supporting the development of
mindfulness and meaning: Clinical pathways in
music therapy with a sexually abused child. Malloch,
S.,
Trevarthen, C. (ed) Communicative Musicality (p.
377-400). Oxford: Oxford University Press.
12. Wigram, T., Elefant, C. (2009). Therapeutic
dialogues in music: Nurturing musicality of
communication in children with autistic spectrum
disorder and Rett syndrome. Malloch, S., Trevarthen,
C. (ed) Communicative Musicality (p. 423-448).
Oxford: Oxford University Press.
13. Edgerton, C.L. (1994). The Effect of
Improvisational Music Therapy on the
Communicative Behaviours of Autistic Children.
Jurnal of Music Therapy, 1, 31-62.
14. Bunt, L. (1994) Music Therapy: An Art beyond
Words. London: Routledge.
15. Graiter, M., Apter-Danon, G. (2009). The
improvised musicality of belonging: Repetition and
variation in mother-infant vocal interaction. Malloch,
Burić Sarapa K., Katua
ić A. (2011) Zastosowanie muzykoterapii u dzieci z autyzmem. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
17
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Praca muzykoterapeutyczna z
dzieckiem autystycznym  refleksje
studentki muzykoterapii
Sara Knapik
że dzieci autystyczne stopniowo uczą się naśladować
Muzykoterapia i całe jej muzyczne bogactwo jest
(rodzaj gry, sposób wydobywania dz
więków) oraz
coraz bardziej doceniane i wykorzystywane w
powtarzać odpowiednie wzorce muzyczne, potrzebne
procesie terapeutycznym. Liczne techniki, metody
w komunikacji niewerbalnej (pytanie  terapeuta gra
muzykoterapeutyczne pacjenta sÄ… skuteczne w pracy
na danym instrumencie i w sposób sugestywny czeka
z każdą osobą, bez względu na wiek, pochodzenie,
na odpowiedz
dziecka który gra na jednym z
płeć, schorzenie, czy wykształcenie. Jest ona zupełnie
instrumentów perkusyjnych). Improwizacja
wyjątkową profesją, która wywiera wpływ na
instrumentalna lub wokalna (śpiewanie piosenek,
organizm człowieka, jego sferę psychosomatyczną.
różnych kombinacji spółgłosek, samogłosek,
Może ułatwiać komunikację, proces uczenia się,
naśladowanie dz
więków) wyzwala spontaniczną
poprawiać koncentrację, sferę emocjonalną oraz
aktywność u dziecka. Obserwując te zachowania,
poznawczą, wspomagać leczenie jednostki w taki
terapeuta wykorzystuje zdolności muzyczne dziecka,
sposób, aby osiągnęła lepszą jakość życia.
jego przeżycia, współuczestnicząc i nadając
Muzykoterapia stanowi proces leczenia muzykÄ…, w
odpowiednią strukturę w muzycznym działaniu.
ramach którego mieszczą się także działania
Wspólne tworzenie muzyki powoduje również
związane z aktywnością muzyczną (muzykowaniem)
poprawę umiejętności motorycznych (odpowiednie
wspierające organizm . Ponadto może stanowić formę
chwytanie pałeczki, uderzanie w membranę,
zabawy, zwłaszcza dla dzieci z zaburzeniami i
klaskanie, uderzanie stóp o podłogę) oraz
różnymi trudnościami.
sensomotorycznych (koordynacje bilateralnÄ…)
Jednym z zaburzeń, w leczeniu którego rola
(Wheeler, Shultis, Polen., 2005, s.81).
muzykoterapii jest niezwykle pomocna jest autyzm.
Przetwarzanie materiału muzycznego wpływa na
Dzieci z autyzmem charakteryzują się nieprawidłową
zapamiętywanie schematów, ale jednocześnie daje
komunikacją międzyludzką, niezdolne są do
możliwość modyfikowania go stopniowo,
tworzenia odpowiednich relacji społecznych oraz
przyzwyczajajÄ…c dzieci autystyczne do zmian.
posiadają obniżony poziom możliwości
Wzmacnia i poprawia nawiÄ…zywanie kontaktu z
funkcjonowania intelektualnego. Ponadto majÄ…
rówieśnikami, przez co daje satysfakcję ze
zaburzonÄ… sferÄ™ emocjonalnÄ… oraz poznawczÄ….
wspólnego grania i zabawy (Wheeler, Shultis,
Poprzez działania muzykoterapeutyczne dzieci
Polen., 2005, s.91). Muzykoterapia przyczynia siÄ™
autystyczne mogą nabyć praktyczne zachowania w
do wzrostu tempa rozwoju mowy tych dzieci,
zakresie komunikacji, koncentracji, percepcji
likwidacji zaburzeń komunikacyjnych oraz
słuchowej czy motorycznej. Pracując z dziećmi
zdecydowanie zmniejsza występowanie echolalii z
autystycznymi możemy zauważyć jak ważnym
95% do 10% (Błeszyński, 2005, s.62). Według J.
elementem muzycznym jest rytm. To czynnik
Alvin muzyka ułatwia zdobywanie przez dziecko
porzÄ…dkujÄ…cy, powtarzajÄ…cy siÄ™ przez pewien okres
doświadczeń sensorycznych, dotykowych i
czasu, a zatem przewidywalny  a dzięki temu
słuchowych- odczuwanie wydobywanego dz
więku
mogący dawać poczucie bezpieczeństwa . Rytm
oraz słuchanie i porównanie siły włożonej w
często towarzyszy dzieciom autystycznym przy
uderzenie (Błeszyński, 2005, s.62). Słuchanie
wykonywaniu ruchów stereotypowych (możliwość
muzyki w trakcie relaksacji pomaga dziecku
rozładowania nagromadzonego napięcia), dlatego też
autystycznemu w obniżeniu napięcia, redukcji
wykazują one szczególne zainteresowanie nim.
niepokoju, pobudliwości oraz pozwala na lepszą
Czynnik rytmiczny może wpływać na poczucie
poprawę świadomości własnego ciała (Wheeler,
kontroli i opanowania wśród dzieci autystycznych.
Shultis, Polen, 2005, s.109). Muzykoterapia ułatwia
Swobodna gra na instrumentach z terapeutÄ… sprawia,
również opanowanie podstawowej wiedzy i może
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
18
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
wpływać na lepsze przystosowanie do życia w autystycznych poprawiało i wzmacniało: relacje
społeczeństwie. interpersonalne, sferę emocjonalną, koordynacje
Wielu badaczy wykazało, że dzieci autystyczne są ruchową, świadomość własnego ciała, umiejętności
niezwykle zainteresowane muzyką i jej komunikacyjne oraz językowe.
wykonywaniem, przeżywając ją w sposób inny w Jaś, z którym prowadziłam muzykoterapię ma 14 lat,
porównaniu do dzieci prawidłowo rozwijających się. jest dzieckiem autystycznym i uczęszcza do Szkoły
Stwierdzono również, że autyści reagują intensywniej Specjalnej. Jego rozwój jest nieharmonijny, tzn.
na muzykę niż na inne stymulacje słuchowe. Sherwin przebiega różnie we wszystkich sferach
podkreśla, że wykazują specyficzną reakcję na funkcjonowania. Posiada zaburzoną sferę motoryczną
słyszane dz
więki, czy odgłosy. Dzieci autystyczne oraz poznawczą  nie zachodzi komunikacja
znaczniej bardziej niż osobami, zaabsorbowane są werbalna, natomiast istnieją niewerbalne możliwości
różnymi obiektami, w tym instrumentami oraz grą komunikacyjne. Jaś posługuje się tablicą ułatwionej
(Gaston, 1968, s.186) . Applebaum w 1979 roku (W. komunikacji oraz posiada dwa swoje znaki znaczÄ…ce:
Davis, K. Geffler, M. Thaut, An Introduction to brak zadowolenia (kciuk skierowany w dół) i
Music Therapy. Theory and Practise, USA 1999) pozytywne nastawienie (kciuk skierowany do góry).
stwierdził, że dzieci autystyczne często naśladują Istnieją problemy z naśladowaniem, z koncentracją,
pojedyncze dz
więki lub serie dz
więków, w taki sam szybko się rozprasza, im jest trudniejsze zadanie, tym
sposób lub lepiej niż dzieci zdrowe (Davis, Geffler, mniejsze jest skupienie na danej czynności. Jaś ma
Thaut, 1999, s.170). Niekiedy też mogą wykazywać zaburzoną integrację sensoryczną, dlatego nadmiar
wyjątkowe zdolności, jak to opisał O Connell (1974) bodz
ców, czy informacji powoduje napięcie,
na przykładzie gry na fortepianie przez głęboko dekoncentrację oraz stereotypie ruchowe: klaskanie w
zaburzonego autystę (Davis, Geffler,Thaut, 1999, ręce od wolnego do bardzo szybkiego i głośnego. Jaś
s.170). Blackstock (1978) badał wizualne i muzyczne chętnie nawiązuje kontakty z dorosłymi i
preferencje dzieci autystycznych oraz dzieci rówieśnikami, dąży do podtrzymywania kontaktu.
zdrowych. Wskazał, że dzieci nie autystyczne nie Gdy na początku obserwowałam Jasia, nie zauważał
wykazywały konkretnej preferencji  muzycznej lub mojej obecności i unikał kontaktu ze mną. W
wizualnej  w przeciwieństwie do dzieci momencie rozpoczęcia zajęć muzykoterapeutycznych
autystycznych, które zdecydowanie wybierały stopniowo zauważałam jak więz
pomiędzy mną, a
muzykę (Davis, Geffler, Thaut, 1999, s 170). Thaut Jasiem zmieniała się na lepsze (na przykład gdy
(1987) wskazał na znaczące preferowanie przez wchodziłam do sali Jaś, podskakiwał i cieszył się na
dzieci autystyczne stymulacji muzycznej ponad mój widok; podczas zajęć muzykoterapeutycznych,
stymulację wzrokową, wybieraną przez dzieci gdy usłyszał swoje imię w formie śpiewanej stawał
zdrowe. Porównywał również grupę dzieci się weselszy i chętniej uczestniczył w zajęciach) . Jaś,
autystycznych, dzieci prawidłowo rozwijających się oprócz stereotypii ruchowych, posiada natręctwa 
oraz grupę dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, jednym z ważniejszych jest patrzenie w okno, co
które zostały poproszone o zagranie melodii na znacznie utrudnia z nim kontakt i zmobilizowanie go
ksylofonie (1988). Poprzez analizę muzyczną, do danych czynności czy zadań.
proponowane melodie przez grupę dzieci Jeśli chodzi o funkcjonowanie emocjonalne, Jaś
autystycznych wykazywały duże podobieństwo do odczuwa wszelkie emocje. Ja nie mogłam tego
melodii granych przez dzieci zdrowe, natomiast pod stwierdzić, ale po obserwacji Jasia i po wywiadzie z
wieloma względami melodie grane przez dzieci jego nauczycielką okazało się, że Jaś gdy się złości-
niepełnosprawnie intelektualnie znacznie się różniły wysoko wokalizuje lub płacze; gdy odczuwa radość-
(Davis, Geffler, Thaut, 1999, s.170-171). Firth (1972) uśmiecha się, skacze i klaszcze w dłonie.. Jaś również
analizując i porównując spontanicznie wydobywane wykazuje wrażliwość smakową i słuchową  chętnie
przez dzieci autystyczne dz
więki z ksylofonu oraz słucha muzyki oraz uczestniczy w lekcjach muzyki,
tworzone sekwencyjnie kolorowe karty, wykazał, że będąc zafascynowanym keyboardem i muzyką graną
dz
więki zagrane na ksylofonie były znacznie bardziej na żywo (kiedy gram na instrumencie lub śpiewam
złożone i zróżnicowane od sekwencji ułożonych piosenkę z akompaniamentem).
kolorów (Davis, Gaffler, Thaut, 1999, s. 170). Istnieje
jeszcze wiele przykładów, które zostały potwierdzone Opis zajęć
naukowo na to, że muzyka silnie wpływa na dzieci Zajęcia z Jasiem prowadziłam od początku
autystyczne, co widoczne jest w ich graniu, paz
dziernika 2010 roku do maja 2011 roku. Były to
tworzeniu, słyszeniu. sesje grupowe z innymi uczniami z autyzmem, lecz
Wielu muzykoterapeutów podkreślało, że stosowanie obserwacje i badania przeprowadzałam z Jasiem.
licznych metod muzykoterapeutycznych u dzieci Sesje konstruowałam na zasadzie kontrastowych
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
19
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
ćwiczeń, które miały na celu osiąganie  uczeń , padało imię Jasia,  Na bębnie graj , Wesoła
wyznaczonych przeze mnie celów terapeutycznych. piosenka ,  Taka zima ,  Co to jest ), Jaś miał
Tymi celami były: poprawa koncentracji uwagi, uderzyć w bębenek; na pozostałe zaś fragmenty
wzmożenie świadomości własnego ciała, nawiązanie musiał słuchać, nie grając, oczekując na moment gry.
kontaktu z pacjentem, poprawa aktywności ruchowej, Starałam się również, aby to on  odpowiadał na
koordynacyjnej oraz polepszenie integracji z moją grę. W taki sposób tworzyliśmy muzyczne
rówieśnikami. Dzięki pracy z Jasiem, opracowałam rozmowy, w których Jaś próbował odzwierciedlić
własną strukturę zajęć, w której wykorzystywałam moją grę. Początkowo nie respektował pauz w
podejście Muzykoterapii Kreatywnej Paula Nordoffa utworze, grając chaotycznie, nie słuchając mojej gry.
i Clive a Robbinsa, elementy Mobilnej Rekreacji Po kilku sesjach i systematycznym powtarzaniu,
Muzycznej Macieja Kieryła, elementy choreoterapii, zrozumiał strukturę zadania i powoli wspólnie
aktywnego słuchania, relaksacji i arteterapii. tworzyliśmy utwór na zasadzie: pytanie i odpowiedz
.
Struktura zajęć była niezmienna i dawała Jasiowi W trakcie improwizacji korzystałam głównie z
poczucie bezpieczeństwa. zatem składała się z pięciu keyboardu, oraz bębenka  te dwa instrumenty ze
etapów: względu na swój kolor, kształt nie wzbudzały
zainteresowania w Jasiu, przez co mógł się lepiej
1. Piosenka powitalna była śpiewana a cappella lub skoncentrować na muzycznym tworzeniu.
przy akompaniamencie keyboardu. Dzięki niej
witaliśmy się ze wszystkimi i z każdym z osobna, co 3. Improwizacja ruchowa oraz aktywne słuchanie.
polepszało więz
pomiędzy terapeutą, a pacjentem. Były to ćwiczenia aktywizujące i poprawiające
Początkowo Jaś uważnie słuchał piosenki. Uśmiechał koordynację ruchową. Dawały też Jasiowi wiele
się gdy padało jego imię . Podczas jednej z sesji, radości i satysfakcji. Wyróżniłam dwa typy ćwiczeń,
przed zaśpiewaniem tej piosenki, Jaś wziął moje ręce które przeprowadzałam na sesjach. Pierwsze polegało
i przyłożył je do keyboardu. Przyciskał tak mocno, na wykonywaniu przez Jasia wraz ze mną i z
aby palce uderzyły w klawisze i wydobyły dz
więki, opiekunem układu choreograficznego specjalnie
co mogło oznaczać, że dobrze wie, co będziemy robić dostosowanego do możliwości dziecka, przy
i jak zaczynamy naszą muzykę. W trakcie śpiewania odpowiednio dobranej muzyce (zazwyczaj był to
piosenki powitalnej, jednorazowo pokiwał mi ręką w taniec  polka lub walc), Jaś . Układ ten zawierał
odpowiedzi na mój gest, wykonany względem niego. kilka figur, które wspólnie wykonywaliśmy:
Taka wyraz
na i klarowna odpowiedz
zdarzyła się raz kołysanie rękoma, chodzenie po kole, wchodzenie do
i nigdy już nie miała miejsca na innych sesjach. środka koła oraz stykanie się rękami. Muzyka
zazwyczaj była żywa i skoczna, dlatego dawałam
2. Improwizacja wokalno  instrumentalna, Jasiowi dowolność w wykonywaniu danych figur,
instrumentalna. Były to ćwiczenia oparte na które czasami były tworzone nieprecyzyjnie przez
polskich piosenkach, na swobodnej grze Jasia na Jasia . Budowa utworu ABA, sprawiała, że Jaś
różnych instrumentach wraz w terapeutą, ćwiczenia tańcząc czuł się pewniej i bezpieczniej zwłaszcza w
poprawiające koncentrację, bazujące na naśladowaniu części I i III, co powodowało uśmiech na jego twarzy.
muzycznych wzorców, dające wiele satysfakcji i Drugim aktywizująco  ruchowym ćwiczeniem było
radości ze wspólnego tworzenia. Improwizacja poruszanie się po sali w pulsie słyszanej muzyki. Gdy
sprawiała, że Jaś słuchał, tego co gram z wielkim muzyka milkła, Jaś miał się zatrzymać, tworząc
zainteresowaniem. Na początkowych sesjach  posąg . W momencie pauzy, Jaś miał się uspokoić,
kopiowałam rytmiczną grę Jasia na bębenku, jego rozluz
nić, a ponadto w odpowiedni sposób
ruchy i zachowanie. Dzięki temu szybko zareagować- zatrzymując się. Podczas pauz,
nawiązywaliśmy niewerbalny kontakt. Początkowo podchodziłam do Jasia i bardzo spokojnie i
jego gra była niestabilna rytmiczna i impulsywna wyważonym głosem mówiłam do niego, miarowo
(zgodnie z rodzajami wypowiedzi muzycznych dzieci oddychając. Początkowo miał duże trudności w
w interakcji z terapeutÄ…, przytaczam: Robbins, zatrzymaniu siÄ™ w odpowiednim momencie oraz
Nordoff, 2007, s.60). Używając bębenka starał się rozluz
nianiu się, ale z biegiem czasu przyzwyczaił się
wyrazić swoje emocje z dużą intensywnością, ale po do danej struktury ćwiczenia. Polubił to ćwiczenie, o
chwili po zbyt dużym napięciu, wycofywał się. Po czym świadczy jego zachowanie  kiedy kończyłam
kilku sesjach muzykoterapeutycznych, zaczęłam zabawę, sam podchodził do odtwarzacza i włączał
wprowadzać stabilną grę rytmiczną, która zawierała nagranie, klaszcząc i uśmiechając się. Podczas tych
pewną strukturę  na wybrane części lub frazy ćwiczeń, Jaś uczestniczył w nich razem z innymi
piosenek ( Uczeń na bębenku gra  zamiast słowa uczniami z klasy. Zauważyłam, że w trakcie
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
20
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
osiągnięć opracowany na podstawie (z
ródło: A. Franczyk,
improwizacji ruchowej chętnie bawi się z innymi,
K. Krajewska, Kraków 2003 , s.155)
trzyma innego ucznia za rękę czy próbuje razem z
nim skakać. We wcześniejszych obserwacjach (przy
zmywaniu, ścieraniu, myciu rąk, sprzątaniu) nie
Lp. Umiejętności I półrocze II półrocze
dostrzegłam, aby tak chętnie dążył do kontaktu z
1. Czy dziecko
rówieśnikami, jak to miało miejsce w przypadku
uczestniczy
Tak Tak
zajęć muzykoterapeutycznych.
chętnie w
zajęciach?
4. Relaksacja. W tej części koncentrowałam się na
2. Czy jest
tym, aby Jaś mógł całkowicie rozluz
nić swoje ciało i
zainteresowane
pobudził do działania tylko zmysł słuchu. Jaś zajęciami, Tak Tak
dostrzega ich
wygodnie siadał na krześle i słuchał odtwarzanego
istnienie?
nagrania, które miało wolne tempo, miarowy puls
3. Czy reaguje na
oraz było mało zróżnicowane dynamicznie. Po kilku
stały sygnał Nie Tak
sesjach, zauważyłam, że Jaś nudzi się podczas
powitania?
słuchowej relaksacji. Dlatego postanowiłam, że
4. Czy czuje siÄ™
dodam różne stymulujące elementy, takie jak:
swobodnie
Tak Tak
kolorowe chusty, bańki mydlane (mydliny) oraz
podczas zabaw
masaż, które pobudzały zmysł wzroku i dotyku
na sali?
(Olechnowicz, 2004, s.54-55).
5. Czy akceptuje
Podczas relaksacji stosowałam tylko jeden z wyżej
bierne
Tak Tak
wymienionych elementów. W przypadku masażu Jaś
kierowanie
chętnie poddawał się ruchom wykonywanym na nim. swoją osobą?
6. Czy nie boi siÄ™
Czasem podnosiłam jego ręce i w rytm słyszanej
przyborów i
muzyki ruszałam nimi. Jednak to bańki mydlane
przyrządów z Nie Nie
sprawiły Jasiowi największą radość, a ponadto
którymi ma
odwracały jego uwagę od patrzenia w okno. Był tak
ćwiczyć?
nimi zainteresowany, że podążał wzrokiem za
7. Czy samo
spadającymi mydlinami, próbował dmuchać w nie i
włącza się w
dotykać. Podobnie było, kiedy użyłam chust, które
jakiś sposób do Tak Tak
dzięki swojej miękkości pobudzały zmysły pacjenta.
zabaw o
piosenek?
5. Piosenka pożegnalna. Piosenka oznaczająca
8. Czy pokazuje
koniec naszych zajęć, a zarazem moment żegnania na sobie części
Tak Tak
ciała?
się z Jasiem. Wykonywaliśmy ją a cappella, stojąc w
kółku i trzymając się za ręce.
9. Czy reaguje w
jakiś sposób na
melodiÄ™ lub Nie Tak
Badania
znanÄ… sobie
W pracy z Jasiem przeprowadziłam badanie. W tym
piosenkÄ™?
celu zastosowałam Arkusz diagnostyczny& . Celem
10. Czy potrafi
badania było poznanie wpływu technik
samodzielnie
muzykoterapeutycznych na rozwój dziecka
Tak, z pomocÄ…
odtwarzać ruch Nie
osoby dorosłej
autystycznego. Problemem badawczym było
piosenki lub
postawione pytanie:  Czy i w jaki sposób wybrane
tańca?
techniki muzykoterapeutyczne wywierają wpływ
11. Czy potrafi
na rozwój dziecka z autyzmem i poprawiają jego
współpracować
Tak Tak
stan? Oto wyniki z pierwszego badania
z osobÄ…
przeprowadzonego 29.09.2010 w pierwszym dorosłą?
12. Czy przejawia
półroczu oraz wyniki z drugiego badania
chęć gry na
przeprowadzonego 10.03.2011 roku. W tabeli,
Tak Tak
wybranym
wytłuściłam zmiany, które zauważyłam na podstawie
instrumencie?
przeprowadzonych zajęć muzykoterapeutycznych.
3.1 Arkusz diagnostyczny (z
ródło: M. Raszewska, W.
Kuleczka, Gdańsk 2009, s.54) oraz arkusz szczegółowych
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
21
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
13. Czy potrafi odtwarzanego utworu Jaś miał chodzić po obwodzie
prawidłowo
koła i zmieniać kierunki. Jednakże to sprawiło mu
trzymać
dużo trudności. Nie potrafił samodzielnie odtwarzać
Tak Tak
instrument
ruchu oraz sprawnie zmieniać kierunków poruszania
perkusyjny i
się (rozpraszał się, dekoncentrował się innymi
grać na nim?
przedmiotami, zatrzymywał się). Natomiast po kilku
14. Czy potrafi
miesięcznej pracy z Jasiem, w drugim półroczu, Jaś
współpracować Nie Tak
potrafił maszerować po obwodzie koła oraz
z partnerem?
odtwarzać ruch tańca jednakże tylko z pomocą
15. Czy akceptuje i
terapeuty. Wszelkie przejawy samodzielności
potrafi bawić
się w kończyły się dezorganizacją oraz chaosem na
Tak Tak
obecności
zajęciach. Początkowo również, nie zauważyłam, aby
dzieci z innych
Jaś nie akceptował innych dzieci, ale jednocześnie
grup?
nie przejawiał dużego zainteresowania nimi. Miał do
16. Czy potrafi
innych dzieci przedmiotowy stosunek w trakcie
maszerować po Tak, z pomocą
zajęć nie muzycznych. W drugim okresie badań,
Nie
obwodzie osoby dorosłej
zaobserwowałam, że w trakcie muzycznych zajęć Jaś
koła?
współpracuje z rówieśnikami oraz jego stosunek do
17. Czy rozpoznaje
innych znacznie się poprawia. Podczas tańca pacjent
dz
więki
wydawane przez Tak Tak brał rękę drugiego dziecka oraz pomagał mu przy
instrumenty
improwizacji instrumentalnej. Ostatnim elementem,
muzyczne?
który uległ poprawie było ograniczenie natrętnego
18. Czy koncentruje
patrzenia się w okno. Był to czas kiedy Jaś był
siÄ™ przez jakiÅ›
zamknięty w sobie i nie reagował na moje wołanie
określony czas Tak Coraz rzadziej
na ulubionych
czy opiekuna. Z biegiem przeprowadzonych sesji,
czynnościach?
coraz rzadziej koncentrował się na patrzeniu w okno i
19. Czy traktuje inne
lepiej uczestniczył w zajęciach  gdy widziałam, że
dzieci w sposób Tak Nie
zaczyna się dekoncentrować, śpiewałam wtedy
przedmiotowy?
piosenkę, w której występowało jego imię.
Jaś chętnie uczestniczył w muzykoterapii, był
Podsumowanie
zainteresowany różnymi instrumentami i
Opisane powyżej zachowanie dziecka z autyzmem w
ćwiczeniami stosowanymi na sesjach. Gdy w
trakcie zajęć muzykoterapeutycznych wykazuje, że
pierwszym okresie badań, rozpoczynałam zajęcia
prowadzona terapia wpłynęła na jego rozwój
piosenką powitalną, początkowo nie reagował na
psychofizyczny . Jak ukazałam w badaniach,
sygnał powitania  w zamyśleniu słuchał i
muzykoterapia przyczyniła się do poprawy
obserwował przebieg piosenki. W drugim okresie
koncentracji uwagi Jasia. Stała się pomostem dla
badań, jego reakcja na piosenkę powitalną uległa
komunikacji pomiędzy terapeutą a dzieckiem oraz
zmianie  cieszył się i skupiał się na słuchaniu
dzieckiem i rówieśnikami, co stanowi istotę
piosenki dla siebie (gdy śpiewałam jego imię). W
muzykoterapii. Ponadto piosenki, w których
trakcie różnych ćwiczeń, Jaś coraz częściej
występowało imię Jasia powodowały u niego radość i
przejmował inicjatywę. Z chęcią uczestniczył w
dawały mu poczucie bezpieczeństwa. Zabawy
improwizacji instrumentalnej: przestawał grać na
muzyczno  ruchowe stały się formą dziecięcej
instrumencie, a rozpoczynał nucić lub tworzyć różne
zabawy, w której ujawniały się elementy integracji,
wokalizacje. W póz
niejszym okresie badań, podczas
pełnej satysfakcji i radości. Okres ośmiomiesięcznej
improwizacji instrumentalnej, Jaś stawał się coraz
muzykoterapii nie wykazał radykalnych zmian i
bardziej pewny, co pozytywnie wpływało na jego
dlatego sądzę, że ta forma terapii powinna być
samopoczucie na całej sesji. Początkowo nie
prowadzona długoterminowo i znacznie częściej
reagował na melodię, czy znane piosenki, bo materiał
niżeli raz w tygodniu. Chciałabym również
dydaktyczny wykorzystywany przeze mnie był
podkreślić, że pomimo krótkiego okresu badań,
zupełnie nowy. Piosenka  Co to jest (z
dziecko wykazało poprawę w sferze komunikacji
pokazywaniem swoich części ciała) z biegiem czasu
niewerbalnej i sferze poznawczej, co wskazuje na
stawała się dla Jasia znana i przez niego lubiana 
dużą skuteczność muzykoterapii.
znacznie szybciej pokazywał części ciała i żywo
Praca z Jasiem była też szczególnym czasem dla
reagował na słyszaną melodię. W pierwszym
mnie. Chciałabym pracować z dziećmi autystycznymi
półroczu, podczas aktywnego słuchania, w pulsie
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
22
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
w przyszłości, poznawać je, uczyć się rozumieć ich
potrzeby i zachowania. Jak pisze La Rochefoucauld
 aby dobrze znać rzeczy, trzeba znać ich szczegóły
(Pilch, Bauman, 2001, s.35). Aby dobrze znać dzieci
autystyczne, trzeba z nimi pracować i poznawać ich
szczególny, niepowtarzalny świat.
Sara Knapik - studentka IV roku Muzykoterapii
Akademii Muzycznej w Katowicach. MuzykoterapiÄ…
fascynuję się od początku studiów, bo zawiera w
sobie niezbadane z
ródło wiedzy o muzyce, a przede
wszystkim o drugim człowieku. Od 2011 roku
rozpoczęłam pracę w Centrum Rehabilitacyjno 
Oświatowym "Odrodzenie", gdzie regularnie
prowadzę zajęcia muzykoterapeutyczne z dziećmi o
różnym stopniu niepełnosprawności: z autyzmem, z
porażeniem mózgowym, z różnymi wadami
genetycznymi. Ponadto prowadzę zajęcia muzyczno
 ruchowe dla dzieci w wieku od 1 do 4 lat.
W muzykoterapii najczęściej stosuję elementy
podejścia Muzykoterapii Kreatywnej Paula Nordoffa
i Clive a Robbins a, gdyż jej założenia są mi
najbliższe i moim zdaniem najlepiej wpływają na
rozwój zewnętrzny i wewnętrzny każdego człowieka,
niezależnie od wieku, czy zaburzenia.
Dzieci w każdym wieku, autyzm, muzyka to pojęcia
które wiążą się ze sobą i tworzą mój krąg
zainteresowań, ciągle jednak nie zbadany. W
ostatnim czasie zainteresowałam się
surdomuzykoterapiÄ…  muzykoterapiÄ… prowadzonÄ…
dla dzieci niesłyszących i niedosłyszących.
Knapik, S. (2011) Praca muzykoterapeutyczna z dzieckiem autystycznym  refleksje studentki muzykoterapii. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
23
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Muzykoterapia dzieci
niepełnosprawnych wzrokowo
Teresa Leśniak
Prowadzenie zajęć z dziećmi niepełnosprawnymi
Jestem nauczycielem muzyki i muzykoterapii
wzrokowo wymaga selektywnego doboru środków
Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego dla
oddziaływania terapeutycznego, rewalidacyjnego,
Dzieci SÅ‚abo WidzÄ…cych i Niewidomych im. Zofii
metod, technik, różnych form aktywności muzycznej
Książek- Bregułowej w Dąbrowie Górniczej.
zaczerpniętych ze wszystkich znanych systemów
Zajęcia z muzykoterapii prowadzę od 2000 roku z
wychowania muzycznego. Pierwszeństwo mają te,
dziećmi, u których stwierdzono specyficzne trudności
które bazują w głównej mierze na wrażeniach
w uczeniu. Wymagają one dostosowania treści
słuchowych oraz dotykowo- kinestetycznych.
edukacyjnych wynikajÄ…cych z programu nauczania
W swojej pracy wykorzystuję sprzęt rehabilitacyjny
do indywidualnych ich potrzeb na podstawie opinii
w postaci skrzyni rezonansowej służący do
wydanej przez zespół orzekający poradni
stymulacji sensorycznej dzieci z dysfunkcjÄ… wzroku.
psychologiczno- pedagogicznej.
Materiał dz
więkowy przekazywany podczas zajęć
W tym samym czasie na terenie naszego Ośrodka
odbierany jest przez dziecko nie tylko słuchem, ale
zaczęto organizować wczesne wspomaganie rozwoju
dodatkowo odczuwany jest całym ciałem w formie
małego dziecka. Ma ono na celu stymulowanie ich
drgań- wibracji przenoszonych przez pudło
rozwoju psychoruchowego oraz społeczno-
rezonansowe skrzyni. Równoczesne oddziaływanie
emocjonalnego. Wczesne wspomaganie rozwoju
akustyczne i somatosensoryczne jest większe niż
obejmuje dzieci od chwili wykrycia
reakcja na bodz
ce wyłącznie akustyczne. Skrzynia
niepełnosprawności wzrokowej do czasu podjęcia
wyposażona jest w kolumny głośnikowe zewnętrzne i
nauki w szkole. Jest dodatkowÄ… formÄ… pomocy i nie
wewnętrzne. Dwa głośniki wbudowane w skrzynię
wyklucza udziału dziecka w wychowaniu
wytwarzają drgania, które odczuwane są, gdy leżymy
przedszkolnym. Zajęcia muzykoterapeutyczne w
oraz siedzimy na niej, jak również przenoszone na
ramach wczesnego wspomagania organizuje siÄ™ w
całe podłoże. Urządzenie pozwala sterować
zależności od możliwości i potrzeb dziecka. Zajęcia
natężeniem, barwą dz
więku i wibracji, indywidualnie
prowadzone sÄ… z dzieckiem i jego rodzinÄ… raz w
dla każdego dziecka w zależności od wrażliwości i
tygodniu 1 godzinÄ™ (60 minut).
podatności na tego typu bodz
ce. W skład
Głównym celem zajęć muzykoterapeutycznych jest
oprzyrządowania skrzyni oprócz głośników wchodzą
wspieranie indywidualnego rozwoju niewidomych i
m.in. wzmacniacz, odtwarzacz płyt kompaktowych,
słabo widzących dzieci poprzez uzyskiwanie przez
mikser, gniazdka umożliwiające podłączenie
nie samodzielności w zakresie aktywności fizycznej,
urządzeń zewnętrznych: mikrofonu, elektronicznych
psychicznej i społecznej. Spotkania służą także
instrumentów muzycznych i innych z
ródeł
usprawnianiu zaburzonych funkcji poznawczych oraz
dz
więku.
doskonaleniu ich współdziałania. Uszkodzenie
Skrzynię rezonansową przekazała naszemu
analizatora wzrokowego może mieć niekorzystny
Ośrodkowi w 1997 roku Regionalna Fundacja
wpływ na przebieg rozwoju dziecka. W takiej
Pomocy Niewidomym w Chorzowie. Fundacja
sytuacji konieczne jest stymulowanie niezaburzonych
otrzymała ten sprzęt od Instytutu dla
defektem wzroku funkcji intelektualnych oraz sfer
Niewidomych (Blindeninstitutsstiftung) w
osobowości wychowanka, w celu kompensowania
Wq
rzburgu. Skrzynia rezonansowa z
zaistniałych niedoborów i opóz
nień.
Leśniak, T. (2011) Muzykoterapia dzieci niepełnosprawnych wzrokowo. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
24
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
oprzyrządowaniem należy do sprzętu
rehabilitacyjnego, który stosowany jest na całym
świecie jako pomoc rewalidacyjna w
psychosensomotorycznym stymulowaniu
niepełnosprawnych wzrokowo dzieci.
Muzyka jest sztuką jedyną, której pełne przeżycie nie
wymaga udziału wzroku. Stanowi zatem podstawowe
i niezastÄ…pione z
ródło doznań estetycznych dla ludzi
niepełnosprawnych wzrokowo. Ten rodzaj sztuki
może spełniać doniosłe zadanie kompensacyjne,
łagodząc braki spowodowane niemożliwością
pełnego przeżycia innych dziedzin sztuki. Właściwie
rozumiany i doceniany udział muzyki w
stymulowaniu rozwoju dziecka niewidomego
pozwala na włączenie jej do zbioru najważniejszych
środków oddziaływania rewalidacyjno-
terapeutycznego.
Zainteresowanych skrzyniÄ… rezonansowÄ…, jej
zastosowaniami i zagadnieniami wibro-akustycznymi
odsyłam do: Teresa Leśniak:  Wykorzystanie skrzyni
rezonansowej w rewalidacji dzieci
niepełnosprawnych wzrokowo , praca dyplomowa
(promotor P. Cylulko), Akademia Muzyczna,
Wrocław 2000.
Teresa Leśniak - magister sztuki, nauczyciel
wychowania muzycznego, tyflopedagog,
muzykoterapeuta. Absolwentka Państwowej Wyższej
Szkoły Muzycznej w Katowicach na Wydziale
Wychowania Muzycznego, Studiów Podyplomowych
Metodyki Wychowania Muzycznego Wydziału
Wychowania Muzycznego Akademii Muzycznej im.
Fryderyka Chopina w Warszawie w zakresie
specjalizacji: Wychowanie muzyczne w nauczaniu
przedszkolnym i wczesnoszkolnym, Studiów
Podyplomowych Muzykoterapii Akademii
Muzycznej im. K. Lipińskiego we Wrocławiu.
Członek Stowarzyszenia Muzykoterapeutów
Polskich.
Leśniak, T. (2011) Muzykoterapia dzieci niepełnosprawnych wzrokowo. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
25
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Muzykoterapia z
ródłem stymulacji
dla wcześniaków
Marta Nowak
Muzykoterapia jest świadomym użyciem muzyki,
Noworodek płci
przez wykwalifikowaną osobę, w celu uzyskania Noworodek płci męskiej
żeńskiej
pozytywnych zmian w funkcjonowaniu jednostek z
Wrażliwość dotykowa i Znacznie bardziej
problemami zdrowotnymi, bÄ…dz
edukacyjnymi na
ustna rozwinięte mięśnie
poziomie psychologicznym, fizycznym, poznawczym
A
atwiej wchodzi w
i socjalnym. Muzykoterapia może być stosowana w
interakcje Bardziej rozwinięta siła
zakresie każdej grupy wiekowej, począwszy od
(uśmiech, kontakt fizyczna
okresu ciąży, aż po kres ludzkiego życia. Przyjrzyjmy
wzrokowy)
się działaniu muzyki na tych najmłodszych  dzieci,
Wolniejszy przepływ
które przychodzą na świat przedwcześnie.
Szybszy przepływ krwi
krwi
Ponad 21% wszystkich dzieci narodzonych stanowiÄ…
Bardziej rozwinięty
te urodzone przedwcześnie lub noworodki ze zbyt
Szybszy proces reakcji
narząd słuchu
niską wagą. Przeżywalność wcześniaków wzrosła do
na bodziec
(Cassidy & Ditty, 2001)
85%, co głównie przypisuje się znacznemu
rozwojowi techniki w ostatnim czasie
Różnice występują także w odbiorze wrażeń
(za: www.powersdt.com). Jak można zastosować
słuchowych: dziewczynki reagują na wyższe
muzykoterapię dla tych dzieci, które już od początku
częstotliwości lepiej niż chłopcy. Z uwagi na to,
swojego życia muszą walczyć z procesami, nad
efekty przeprowadzania muzykoterapii mogÄ… siÄ™
którymi my się nawet nie zastanawiamy? Jak pomóc
różnić pomiędzy płciami.
im rozwinąć się w tym mniej sprzyjającym
Poparte badaniami dane świadczą o tym, że
środowisku niż łono matki? Odpowiedzi na te i inne
stymulacja muzyczna ma pozytywny wpływ na
pytania postaram się zawrzeć w mojej wypowiedzi,
poziom saturacji (Cassidy & Standley, 1995),
prezentując jednocześnie wyniki badań
szybkość rozwoju głowy (Standley, 1998a), przyrost
przeprowadzonych na terenie USA na oddziałach
masy ciała (Standley, 1998b) oraz naukę odruchu
NICU (Neonatal Intensive Care Unit), czyli
ssania (Standley, 2000). Wyniki badań Arnona
oddziałach intensywnej opieki neonatologicznej.
(2006) świadczą o tym, że w 30 minut po stymulacji
Cele, które ustala się dla muzykoterapii w okresie
noworodka muzyką wykonywaną na żywo, dzieci
zaraz po urodzeniu to: ukojenie bólu, redukcja
zapadały w głębszy i spokojniejszy sen, jak i również
poziomu stresu, stabilizacja funkcji fizjologicznych i
miały niższy puls. Turkewitz (1988) dowiódł, że
zachowań oraz przyspieszenie procesu dojrzałości
krótko po urodzeniu reakcja dzieci na bodziec
neurologicznej (Standley & Walworth 2010). Efekty
muzyczny w lewym uchu jest mocniejsza niż w
działań muzykoterapeuty będą różne dla dzieci ze
prawym. Ważna jest także stymulacja dziecka w
względu na ich płeć. Na początku życia wszystkie
zakresie językowym  w 25-27 tygodniu ciąży
zarodki mają cechy wyłącznie żeńskie (chromosomy
dziecko rozpoczyna nabywać doświadczenia w
XX). W miarę rozwoju, u dzieci płci męskiej
strukturze języka ojczystego. Dziecko słyszy przede
wytwarzany jest testosteron. W momencie narodzin
wszystkim mowę matki, ale także innych osób z
różnice w stopniu rozwoju każdej z płci są znaczne
otoczenia, na poziomie niższym jedynie o 15dB niż
(Standley & Walworth 2010):
dz
więk rzeczywisty. Narząd słuchu jest już zdolny do
tego procesu. W sytuacji gdy dochodzi do
przedwczesnego porodu, dziecko jest pozbawiane tej
możliwości, chyba, że zapewni mu się doświadczenie
w tym zakresie.
Bazując na tych wynikach badań można stwierdzić,
że zapewnienie stymulacji muzyką noworodkowi,
szczególnie temu urodzonemu przedwcześnie, jest
Nowak, M. (2011) Muzykoterapia z
ródłem stymulacji dla wcześniaków. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
26
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
działaniem pożądanym. W Stanach Zjednoczonych bodz
ców. Jednak nie tylko do tego ogranicza się
niemal 75% oddziałów NICU praktykuje muzykoterapia, bowiem gdy stymulacji jest za dużo 
muzykoterapię dla noworodków (Field, Hermandez- zadaniem terapeutów jest zadbanie o to, by wzmocnić
Reif, Feijo, & Freeman, 2006). Wykorzystywane sÄ… tolerancjÄ™ noworodka na docierajÄ…ce z otoczenia
śpiew, brzmienia gitary, czy harfy. Zdarza się też, że bodz
ce, a wraz z tym bezpośrednio związane jest
jest to muzyka odtwarzana z płyt CD. poczucie bezpieczeństwa.
Muzykoterapeuci dbają jednocześnie, by nie dopuścić Jednym z ważnych problemów, z którym borykają się
do nadmiernej stymulacji noworodka. Zespół lekarzy lekarze neonatolodzy, jest zbyt niska waga
neonatologów decyduje o dopuszczeniu dziecka do noworodka oraz nieumiejętność ssania.
muzykoterapii, stan zdrowotny musi na to pozwalać. Spowodowany zbyt wczesnym porodem stres
powoduje, że dzieci te nie posiadają odpowiedniego
Badania naukowe i działanie systemu PAL systemu motywacyjnego, który by je zachęcił do
 Jayne Standley jest dowodem na to, że w ssania, a układ neurologiczny nie jest jeszcze
cierpliwości tkwi moc&  (Za: www.powersdt.com) dostatecznie wykształcony.
Dr. Jayne M. Standley jest profesorem Colleges of Działaniem, które ma pomóc w realizacji tego celu
Music and Medicine przy Florida State University. może być opracowany przez Jayne Standley System
Jest postacią rozpoznawaną również w środowisku PAL"! (Pacifer-Activated-Lullaby)  wpływający
międzynarodowym, jako badacz naukowy, autorka pobudzająco na wykształcenie u dzieci odruchu
książek, artykułów. Jest także edytorem Journal od ssania. Działanie jego jest proste: do ust dziecka
Music Therapy oraz Dyrektorem National Institute wkładany jest czujnik w postaci smoczka, który za
for Infant and Child Medical Music pomocą przewodów jest połączony z głośnikami i
Therapy. Muzykoterapii o specjalizacji odtwarzaczem MP3. Gdy jedenaście lat temu
neonatologicznej nie wybrała od razu  początkowo rozpoczynano badania nad tym urządzeniem,
pracowała z dziećmi z wszelkiego rodzaju ówczesny prototyp wyposażony był w odtwarzacz
opóz
nieniami w rozwoju. SzukajÄ…c z
ródeł tych kaset, nieco póz
niej płyt CD. W obliczu zmian
nieprawidłowości w większości przypadków trafiała technologicznych teraz jest to wejście USB, które
na sam początek życia dziecka  były urodzone daje znacznie większe możliwości. Gdy dziecko
przedwcześnie. Powstało wtedy pytanie  jak zaczyna ssać z głośników płynie muzyka i trwa 10
wcześnie można zacząć oddziaływać na dziecko za sekund. Jest to pierwszy krok w kierunku
pomocą muzyki, by zapobiec póz
niejszym wytworzenia prawidłowego procesu oddychania,
komplikacjom i zapewnić lepszy start? Jej ssania i przełykania. Gdy dziecko przestaje ssać,
imponujący dorobek naukowy jest ciągłym następuje przerwa w muzyce, która ma zachęcić
odpowiadaniem na to pytanie. dziecko do kontynuacji. Gdy dziecko wykonuje
Dr Standley rozpoczęła badania mające na celu odpowiedni odruch  ponownie odtwarzana jest
wspomaganie dzieci przebywających na oddziałach muzyka. Dzięki temu dziecka odruch jest pozytywnie
intensywnej terapii. Najpoważniejszym problemem nagradzany muzyką.
jest brak płynności pomiędzy snem, płaczem, Struktura utworu jest ściśle określona  jednostajne
spokojem czy pobudzeniem. Właściwe proporcje dla tempo, głośność i tonacja. Kołysanka jest śpiewana w
dziecka rodzącego się po dziewięciu miesiącach języku ojczystym przez kobietę, gdyż są to
ciąży rozkładają się następująco: sen  66%, stan częstotliwości kojarzone przez dziecko z głosem
senności (zaraz po obudzeniu i tuż przed zaśnięciem) matki. Dzięki temu do noworodka docierają bodz
ce
 8%, czujność  10%, stan poddenerwowania  nie tylko muzyczne, ale także językowe, które może
11%, płacz  6%. U dzieci przedwcześnie być rekompensatą w zakresie nabywania tych
narodzonych ten układ jest jednak znacznie doświadczeń, których już nie jest w stanie zdobyć
zaburzony. Z uwagi na fakt, że stan noworodka jest będąc w łonie matki. W trakcie Konferencji
rozchwiany, kluczowym zadaniem jest stabilizacja American Music Therapy Association Listopad 2011
tego niesprzyjającego mu środowiska. Otoczenie, w po raz pierwszy została zaprezentowana wersja
którym znajdują się noworodki, znacznie różni się od seryjna urządzenia. Na chwilę obecną dostępna jest
łona matki. wersja angielska kołysanek, ale  jak zapowiedziano
Niekorzystnie głośno działająca aparatura, urządzenia  w ciągu najbliższych sześciu miesięcy ma być
wydajÄ…ce dz
więki, w połączeniu ze stresem, które dostępna internetowa baza kołysanek z całego świata,
noworodek przeżywa po często trudnym porodzie  do której muzykoterapeuci będą mieli swobodny
te wszystkie elementy mają wpływ na jego rozwój. dostęp tak, aby móc pomóc także dzieciom innych
Tutaj z pomocą ma przyjść kojące działanie muzyki, narodowości.
które wzbogaci jakość otrzymywanych Od czasu, kiedy Jayne Standley zainicjowała swe
Nowak, M. (2011) Muzykoterapia z
ródłem stymulacji dla wcześniaków. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
27
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
badania minęło niemal 11 lat. System PAL"! oddziale NICU. (Za: www.powersdt.com)
(Pacifier-Activated-Lullaby) pierwszy raz został
wykorzystany 1 lipca 1999 r. Przez szereg lat Powyżej przedstawione fakty przemawiają
dowodzony przez Jayne Standley zespół jednoznacznie za wprowadzaniem muzykoterapii na
przeprowadzał wszelkiego rodzaju badania, aby oddziały intensywnej terapii noworodków. Nie
dopuścić sprzęt do produkcji komercyjnej. Był to chodzi tylko tutaj o nastawienie na działanie systemu
okres wytężonej pracy, jak również owocnych i PAL"!. Kołysanki śpiewane przez matkę jeszcze w
imponujących wyników badań. Jak sama okresie ciąży są przez dziecko zapamiętywane i
mówi:  Jestem bardzo podekscytowana po tych znaczący nie jest jedynie fakt działania muzyki, ale
wszystkich latach. Mam nadzieję, że będzie to przede wszystkim nawiązywanie głębszej relacji
przełom. Jest to bardzo ważne dla przedwcześnie pomiędzy matką a dzieckiem. Już od pierwszych
urodzonych dzieci. Problem ten dotyczy całego chwil życia noworodka jest mu zapewniane poczucie
świata. (Za: www.powersdt.com ) bliskości i bezpieczeństwa, które wspomagają
Badania nad systemem PAL"! zostały opublikowane harmonijny i zdrowy rozwój. W dniu 16 listopada
w 2010 r. Działaniu PAL"!, zostało poddanych 68 2011r. miałam okazję czynnie uczestniczyć w
wcześniaków, 15-30 minut przed karmieniem. Były szkoleniu specjalizacyjnym dla muzykoterapeutów
to dzieci urodzone w 32, 34 i 36 tygodniu ciąży. oddziałów NICU. Profesjonalna wiedza wspierana
Noworodki poddawane stymulacji nie były trzymane wieloletnim doświadczeniem wielu profesorów o
na rękach, by uniknąć dodatkowego bodz
ca różnym stażu to rzeczywistość, która przez osiem
stymulującego, który mógłby zatrzeć właściwy godzin trwania szkolenia mi towarzyszyła. Był to
powód zmian. Dzieci zostały podzielone na trzy pierwszy z trzech kroków do zdobycia przeze mnie
grupy: certyfikatu muzykoterapeuty NICU. Kolejnym będzie
praktyka na oddziale NICU, również ta z systemem
Å„ bez stymulacji PAL PAL pod czujnym okiem dr Darcy Walworth, a
ń pojedyncza, 15-minutowa stymulacja następnie dwuczęściowy egzamin kompetencyjny
ń trzy, 15-minutowe stymulacje przygotowany przez Florida State University. Miałam
okazję osobiście poznać dr Jayne Standley a także
Cele badań odnosiły się do efektywności systemu wiele innych osób ściśle związanych z tą dziedziną
PAL"!, wpływu tego sprzętu na postęp w muzykoterapii. Uczestnicy w różnym wieku, zarówno
przyjmowaniu pokarmu przez noworodki, ustalenie, studenci, stażyści a także profesjonaliści  ta
czy występują różnice w reakcji na system w różnorodność zapewniła wyjątkową atmosferę.
zależności od płci a także zadecydowanie o Jestem przekonana, że był to jeden z decydujących
optymalnym wieku, w którym powinno się taką kroków do mojej zawodowej przyszłości.
stymulację przeprowadzać.
Wyniki badań dowodzą, że system PAL"! może Piśmiennictwo:
skrócić pobyt w szpitalu dziewczynek nawet o 11 dni, Robertson, A. (2009).  Music, Medicine and
w przypadku chłopców  o około 1.5 dnia. Biorąc Miracles
pod uwagę, że koszt utrzymania jednego dziecka na Standley, J. M., Walworth D.,(2010).  Music therapy
oddziale NICU w Stanach Zjednoczonych wynosi with Premature Infants: Research and Developmental
2000$/dzień, jest to znaczna oszczędność dla szpitala. Interventions
Optymalny wiek dziecka do użycia sprzętu 34 Arnon, S., Shapsa, A., Forman, L., Regev, R., Bauer,
tydzień życia, przy trzech, 15-minutowych S., Litmanovitz, I., Dolfin, T.,(2006).  Live Music is
stymulacjach. Kołysanka najbardziej efektywnie Beneficial to Preterm Infants in the Neonatal
działa na poziomie 65-70dB. Jakość ssania wzrosła Intensive Care Unit Environment.
dwuipółkrotnie w odniesieniu do grupy nie Cassidy, J., Ditty, K., (2001)  Gender differences
poddawanej stymulacji. among newborns on transient otoacoustic emissions
Jayne Standley o działaniu i istocie systemu test for hearing.
PAL"!:  Po latach badań i prowadzenia studium Standley, J., M., Cassidy, J., Grant, R., Cevaso, A.,
przypadków na oddziale NICU, wiemy, że to Szuch, C., Nguyen, J., Walworth, D., Procelli, D.,
urządzenie uczy przedwcześnie urodzone dzieci, jak Jarred, J., Adams, K., (2010)  The Effect of Music
przyjmować pokarm w sposób szybki i bezpieczny. Reinforcement for Non-Nutritive Sucking on Nipple
Zapewnia odpowiedni rozwój, przyspiesza moment Feeding Of Premature Infants. Cassidy, J., W.,
wypisania ze szpitala, jednocześnie zmniejszając Standley, J., M., (1995)  The effect of music listening
koszty utrzymania dziecka. Spowoduje to dużą zmianę on physiological responses of premature infants in the
w standardowej opiece medycznej wcześniaków na NICU.
Nowak, M. (2011) Muzykoterapia z
ródłem stymulacji dla wcześniaków. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
28
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Standley, J., M., (1998a, November),  The effect of
music intervention on head circumference of
premature infants: A post hoc analysis of music
research in neonatal intensive care.
Standley, J., M., (1998b),  The effect of music and
multimodal stimulation on responses of premature
infants in neonatal intensive care.
Standley, J., M., (2000) The effect of contingent
music to increase non-nutritive sucking of premature
infants.
Turkewitz, G., (1988)  A prenatal source for the
development of hemispheric specialization.
Field, T., Hernandez-Reif, M., Feijo, L., Freedman,
J., (2006)  Prenatal, perinatal and neonatal
stimulation: A survey of neonatal nurseries.
Marta Nowak  studentka III roku Edukacji
Artystycznej w zakresie sztuki muzycznej ze
specjalnością Muzykoterapia na Akademii
Muzycznej w Katowicach. Obecnie przebywa na
drugim semestrze wymiany studenckiej na University
of Louisville  School of Music (Kentucky, USA). W
szczególności interesuje się muzykoterapią
neonatologiczną oraz muzykoterapią małego dziecka.
Odbyła praktyki muzykoterapeutyczne w Early
Childhood Center w Louisville, a obecnie praktyki
będzie kontynuować na oddziale neonatologicznym
University of Louisville Hospital. Jest w trakcie
zdobywania certyfikatu NICU Music Therapist
nadawanego przez Florida State University.
Nowak, M. (2011) Muzykoterapia z
ródłem stymulacji dla wcześniaków. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
29
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Muzykoterapia małych dzieci w
Wielkopolsce
Joanna DÄ…browska
 To, co elementarne, oznacza zawsze nowy poczÄ…tek.
Zajęcia muzykoterapeutyczne w grupie wiekowej
Wszystko, co nowoczesne, modne, staje siÄ™ z czasem
0-1
nienowoczesne i niemodne. Dzięki swej
ponadczasowości, to co elementarne, jest rozumiane
Zajęcia muzykoterapii dla dzieci do pierwszego roku
na całym świecie& 
życia odbywają się w żłobkach, prywatnych
Carl Orff
pracowniach muzycznych, (np. RozwijajÄ…ce
Pracownie Muzyczne  Pozytywka w Poznaniu),
Wprowadzenie
klubach  Malucha , rozpowszechnione są także
zajęcia umuzykalniające z elementami
Muzykoterapia małych dzieci na terenie
muzykoterapii, na które uczęszczają dzieci wraz z
Wielkopolski z roku na rok wzbudza coraz większe
rodzicami do Osiedlowych Domów Kultury lub na
zainteresowanie. W latach poprzednich ośrodków
przykład do Centrum Kultury Zamek w Poznaniu.
oraz placówek ujmujących w swoich programach
Muzykoterapia dla niemowlÄ…t opiera siÄ™ na
zajęcia muzykoterapeutyczne było znacznie mniej.
ćwiczeniach uwrażliwiających dziecko na dz
więk,
Obecnie muzykoterapia staje siÄ™ coraz bardziej
jego barwÄ™, dynamikÄ™. Dziecko poznaje instrumenty
 popularna i traktowana nowatorsko. Jest także
także za pomocą zmysłu dotyku. Pośród najczęściej
ofertą atrakcyjną dla rodziców małych dzieci, którzy
używanych instrumentów spotyka się dzwoneczki,
dopiero zaznajamiajÄ… siÄ™ z jej metodami,
bębenki, grzechotki, itp. Rodzic z aktywną pomocą
efektywnością.
terapeuty pełni podczas zajęć rolę przewodnika po
Coraz częściej muzykoterapia prowadzona jest na
świecie dz
więków. Ćwiczenia muzyczno-ruchowe
terenach Wielkopolski przez specjalistów, których
pozwalają na wspólną zabawę dzieci z rodzicami,
jednak wciąż jest mało. Ze względu na brak
gdzie poprzez noszenie, podskoki, obroty z dziećmi,
określonych wymogów zawodu muzykoterapeuty
rodzice wzmacniają więz
emocjonalnÄ… z dzieckiem,
zdarza się, że osoby, które nie posiadają uprawnień
sprawiając mu przy tym wielką radość. Zajęcia
prowadzą zajęcia muzykoterapii, co czasami zaciera
zawierają również elementy masażu (tzw.
ich prawdziwy obraz oraz cel. Istnieją także inne
 masażyki ), ćwiczenia rozwijające koordynację
trudności, z którymi zmagają się terapeuci, gdyż ze
ruchową, jak również umiejętność chwytania
względów finansowych nie wszystkie miejsca, w
przedmiotów przez dziecko (rekwizytów,
których odbywają się zajęcia wyposażone są w
instrumentów), elementy śpiewu z akompaniamentem
instrument (np. pianino)  najłatwiej dostępny i
instrumentalnym, śpiewu przy jednoczesnym
rozpowszechniony jest zestaw dziecięcych
kołysaniu dziecka dającym poczucie bezpieczeństwa,
instrumentów perkusyjnych.
a także element relaksu, który odbywa się na
Jednak muzykoterapia mimo przeszkód rozwija się
specjalnie wcześniej przygotowanych
prężnie i stopniowo. Coraz więcej metod
poduszeczkach. Relaks realizowany jest w połowie
muzykoterapeutycznych jest wprowadzanych do
zajęć trwających godzinę, przy akompaniamencie
zajęć, dzięki czemu terapeuci osiągają lepszy stopień
muzyki relaksacyjnej lub/i klasycznej z elementami
komunikacji z małymi pacjentami, coraz częściej
odgłosów natury, elementami oddziaływania na
zauważalne stają się postępy w rozwoju, pozytywne i
zmysły, podczas którego mamy karmią, kołyszą na
korzystne zmiany zachodzÄ…ce w zachowaniu dziecka
kolanach lub przewijajÄ… swoje pociechy.
w aspekcie ogólnorozwojowym.
Obecnie na terenie Wielkopolski zajęcia
Zajęcia muzykoterapeutyczne w grupie wiekowej
muzykoterapii dla małych dzieci prowadzone są m.in.
1-3
w takich miastach jak Poznań, Piła, Luboń, Mosina,
Pobiedziska, Kalisz, Kostrzyn Wielkopolski, Ostrów
Zajęcia muzykoterapeutyczne dla dzieci od
Wielkopolski, Gostyń, Owińska, Kiekrz.
pierwszego do trzeciego roku życia obejmują więcej
Dąbrowska, J. (2011) Muzykoterapia małych dzieci w Wielkopolsce. Terapia przez 5ztukę 1 (3) 2011
30
rzez SztukÄ™ 1 (3) 2011
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
ćwiczeń rozwijających sprawność ruchową momencie gdy na zajęciach pojawia się element
maluchów. Dzieci poruszają się we wspólnym pulsie radości, dzieci, szybciej przyswajają wiedzę i lepiej
muzycznym wędrując po sali z rodzicem, naśladują się uczą nowych rzeczy. Dlatego kompozytor nazwał
odgłosy natury, zwierząt, bawią się wspólnie z swoje ćwiczenia rytmiczne  grami (Juntunen,
innymi uczestnikami. Dzieci w tym wieku chętniej Westerlund, 2001).
grają na instrumentach, docierają do zróżnicowanych Dzieci przedszkolne o specjalnych potrzebach,
z
ródeł dz
więku, szybciej nawiązują relacje z nadpobudliwe psychoruchowo, z zespołem Downa,
rówieśnikami, przełamują bariery nieśmiałości, stają autystyczne, z porażeniem mózgowym,
się bardziej wrażliwe i empatyczne, np. głaszczą niepełnosprawne pod względem fizycznym,
rodzica, czy witają się z innymi dziećmi, zgodnie z intelektualnym, psychicznym, uczestniczą w
tekstem śpiewanej wspólnie piosenki. W połowie zajęciach muzykoterapii głównie w przedszkolach
zajęć również zastosowany jest relaks, jako czas na specjalnych, gdzie zajęcia dostosowywane są do
odpoczynek przed kolejnymi elementami zajęć, a potrzeb małych pacjentów i odbywają się w
także wizualizacje. Dzieci po szybkim towarzystwie rodziców i terapeutów. Głównym
zregenerowaniu sił chętnie bawią się z innymi celem jest stymulacja rozwoju dzieci za pomocą
uczestnikami do końca trwania zajęć. różnorodnych metod jak m.in. elementy systemu C.
Naprzemiennie stosowane sÄ… elementy aktywizujÄ…ce i Orffa, elementy Ruchu RozwijajÄ…cego W. Sherborne,
uspakajające. Każdemu elementowi Metody Dobrego Startu, Metody Dennisona,
przyporządkowana jest odpowiednio dobrana muzyka elementów metod oddziaływania na zmysły dziecka.
kompozytorów epoki baroku, klasycyzmu, Zajęcia trwają krócej niż u zdrowych dzieci,
romantyzmu, a także współczesna, jak również zazwyczaj pół godziny zegarowej. Muzykoterapeuta
specjalnie opracowane aranżacje muzyczne, (np. z korzysta podczas zajęć z różnego rodzaju pomocy
głosem dziecięcym, odgłosami dziecięcych zabawek, dodatkowych, kolorowych rekwizytów.
odgłosami natury lub w postaci jazzowych rytmów z Muzykoterapia połączona jest także z elementami
dziecięcą grzechotką w tle). sztuk plastycznych w formie warsztatów
Dla maluchów w tym wieku, starszego rodzeństwa arteterapeutycznych przeprowadzanych przez
oraz rodziców organizowane są w Poznaniu koncerty, terapeutów w stowarzyszeniach działających na rzecz
podczas których dzieci mogą odkrywać terapeutyczną dzieci niepełnosprawnych lub stanowi osobny
moc muzyki słuchając wykonań brzmiących  na warsztat w cyklu warsztatów arteterapeutycznych, np.
żywo , a także podziwiać grę niewiele starszych od w Stowarzyszeniu Na Rzecz Dzieci i Młodzieży
nich dzieci, stawiających swoje pierwsze kroki na Niepełnosprawnej w Pobiedziskach, Kostrzynie
scenie. Wielkopolskim, Ostrowie Wielkopolskim, zajęciach
organizowanych w Przedszkolach Specjalnych, m.in.
Muzykoterapia w grupie wiekowej 3-5 Gostyniu, Mosinie, Ośrodkach Dla Dzieci
Niepełnosprawnych na terenie Wielkopolski.
Dzieci przedszkolne, pełnosprawne, uczestniczą w Również w szpitalach m.in. Poznaniu, Kiekrzu, na
zajęciach z elementami muzykoterapii, z oddziałach rehabilitacji, onkologii, neurologii
zastosowaniem systemów C. Orff a, E.J. Dalcroze a, prowadzone są warsztaty muzykoterapii przez
ćwiczeń muzyczno-ruchowych, zabaw, korowodów, specjalistów, a także wolontariuszy. W Poznaniu
elementów tańca. Także relaks, oddziaływanie na mieści się Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci,
zmysły pomaga dzieciom odprężyć się, pozbyć nazywany Domem Słońca, gdzie dla dzieci
lęków, czy stresu. Starsze dzieci przedszkolne niepełnosprawnych intelektualnie prowadzone są,
uczestniczą w godzinnych zajęciach same, bez oprócz zajęć rehabilitacyjnych, ruchowych,
udziału rodziców. Ciekawym elementem podczas logopedycznych, zajęcia muzykoterapeutyczne.
zajęć są krótkie i proste improwizacje ruchowe lub
instrumentalne. Orff podkreślał, iż:  przetwarzanie na Podsumowanie
ruch improwizowanych przez dzieci rytmów pozwala
dzieciom realizować się w sposób twórczy, Spoglądając na powyższy opis można stwierdzić, iż
rozwijający pamięć muzyczną, zautomatyzowanie, muzykoterapia małych dzieci na terenach
niezależność ruchów, wyzwolić ich ekspresję i Wielkopolski dynamicznie się rozwija. Powstaje
indywidualność artystyczną (Krauze-Sikorska, 2006, coraz więcej ośrodków, placówek dla dzieci
s. 80). Stąd również znaczącą rolę odgrywa podczas niepełnosprawnych, pojawiają się nowe możliwości
zajęć miła atmosfera dająca dziecku poczucie uczestnictwa w terapii, w tym  muzykoterapii dla
bezpieczeństwa, akceptacji, radości tworzenia, kobiet w ciąży , która staje się coraz bardziej
integracji w grupie. Także według Dalcroze a, w powszechna. Wydaje się, że najważniejszym
Dąbrowska, J. (2011) Muzykoterapia małych dzieci w Wielkopolsce. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
31
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
kierunkiem działania w obecnej sytuacji powinno być
dążenie do określenia standardów dla
muzykoterapeutów, a także popularyzacja
muzykoterapii, jako efektywnej formy rozwoju i
terapii. Warto pamiętać, iż kształtujemy
osobowość dziecka już od najmłodszych lat jego
życia, dlatego tak ważne jest, by terapia, której
poddawane są dzieci była prowadzona w możliwie
najbardziej profesjonalny sposób. Nie można również
zapomnieć o najcenniejszej rzeczy na świecie, jaką
jest& uśmiech dziecka.
Piśmiennictwo:
Krauze-Sikorska H. (2006) Edukacja przez sztukÄ™,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Juntunen M., Westerlund H. (2001) Digging
Dalcroze, or, Dissolving the Mind Body Dualism:
philosophical and practical remarks on the musical
body in action, Music Education Research, Vol. 3,
No. 2.
y
ródła internetowe:
http://www.szkolkamalegodziecka.pl/
http://www.kreatywka.pl/index.php?id=144,400,0,0,1
,0
http://www.epozytywka.pl/
http://gdzieciaki.pl/wydarzenia/zajecia-adaptacyjne-
z-elementami-muzykoterapii
http://www.kiekrz.com/
http://integracja-
plus.pl/index.php?option=com_content&view=catego
ry&layout=blog&id=2&Itemid=5
Dąbrowska, J. (2011) Muzykoterapia małych dzieci w Wielkopolsce. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
32
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Zostać muzykoterapeutą -
doświadczenia z USA
Marta Nowak
2. Muzykoterapia to połączenie wszystkiego co mnie
Jak najefektywniej wykorzystać muzykę? Jak
zawsze interesowało i wdrażanie tego w praktykę i
najlepiej zadziałać na pacjenta tak, aby wyciągnął z
przez to oddziaływanie na ludzi, jednocześnie
tego najwięcej korzyści? Jak dotrzeć do pacjenta, z
pomagając im w robieniu postępów.
którym współpraca na początku wydaje się bardzo
trudna? To tylko niektóre z pytań, które zadają sobie
Mary, 23 lata
muzykoterapeuci pracujÄ…cy we wszelkiego typu
1. Dowiedziałam się o muzykoterapii od mojej mamy
ośrodkach na całym świecie. Jeden cel mają wszyscy
która przeczytała o tym w Internecie. Było to w czasie
 pomóc, zadziałać, obudzić skrywane emocje.
studiów licencjackich, kiedy studiowałam
Współpraca międzynarodowa jest kluczowa w
psychologię, póz
niej zaczęłam się bardziej
procesie rozwijania tej stosunkowo nowej
interesować muzyką. Jest to kompromis między moimi
dyscypliny. Duże doświadczenie i spora ilość
dwoma pasjami: psychologiÄ… i muzykÄ….
opublikowanych badań naukowych zaprowadziła
mnie do Ameryki Północnej. Aby mieć pełniejszy
2. Muzyka to naturalny dar który każdy z nas ma w
wgląd w proces kształcenia muzykoterapeutów na
sobie, więc muzykoterapia jest użyciem naturalnych
terenie Stanów Zjednoczonych, postanowiłam zadać
instynktów i wykorzystanie ich na różne sposoby by
studentkom po dwa pytania. Pierwsze dotyczyło tego
pomagać ludziom, którzy tego potrzebują. Nie trzeba
jak dowiedziały się o muzykoterapii, drugie  czym
być muzykiem by w pełni czerpać przyjemność ze
według nich jest. Odpowiedzi były bardzo ciekawe,
słuchania muzyki bądz
z uczestniczenia w zajęciach
gdyż za każdą kryje się historia.
wykorzystujących jej działanie. Trzeba być jednak
muzykiem, by  bazując na wiedzy  mieć
świadomość tego, jak pacjenta poprowadzić.
Adrienne, 22 lata
Ellen, 20 lat
1. Podjęłam studia licencjackie na wydziale
instrumentalnym w klasie fletu, ale szybko
1. Muzyka była moją pasją, a czytać lubiłam również
zorientowałam się, ze nie jest to spełnienie moich
o psychologii. Pierwszy raz o muzykoterapii
marzeń. Interesował mnie proces w jaki odbieramy
usłyszałam kilka lat temu, ponieważ była ona
muzykÄ™ z punktu widzenia biologicznego i
zaproponowana jako leczenie wspierające rozwój
psychologicznego, bo doszukiwałam się w muzyce
mojego brata, który choruje na zespół Aspergera.
głębszego sensu. Nie czułam się spełniona. To był
Spodobała mi się koncepcja pomocy ludziom poprzez
fenomen, który chciałam głębiej poznać. Dobrałam
dzielenie siÄ™ mojÄ… pasjÄ….
dodatkowe zajęcia, gdzie miałam szansę obserwować
2. Muzykoterapia dla mnie to środek którego używa
muzykoterapeutkÄ™ RonnÄ™ Kaplan, prezydent
się do poprawy jakości życia, poprzez różne techniki.
American Music Therapy Association, która
Moim cele jest specjalizacja w muzykoterapii okresu
prowadziła sesje dla dzieci w wieku 0-3 lat.
wczesnego dzieciństwa.
Uczestniczyłam także w jej rezentacji na temat
muzykoterapii  czym jest i jak można przez nią
oddziaływać. Było to idealne rozwiązanie łączące
Tak naprawdę myśli związane z wykonywaniem
działanie za pomocą muzyki oraz interakcje z
zawodu muzykoterapeuty w każdej z osób rodzą się
pacjentami. Było to coś więcej niż tylko
w inny sposób. Ilu muzykoterapeutów, tyle historii
występowanie na scenie.
związanych z tym  jak to się zaczęło . y
ródła
Nowak, M. (2011) Zostać muzykoterapeutą - doświadczenia z USA. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
33
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
informacji mogą być różne, zarówno media  gazety, licencjackich student uczestniczy w co najmniej
telewizja, Internet, jak i ludzie  ci, którzy są sześćdziesięciu sesjach w sześciu różnych
muzykoterapeutami bÄ…dz
też ci, którzy w sesjach placówkach, pod okiem wielu specjalistów. A ta
muzykoterapii uczestniczyli bezpośrednio bądz
wiedza i nabyte doświadczenie to dopiero początek.
pośrednio (np. rodzice). Jakakolwiek nie byłaby
Opierając się na relacjach studentów i
droga do pierwszego kontaktu z umiejętnym
muzykoterapeutów mogę stwierdzić, że staż
wykorzystaniem działania poprzez muzykę i
(Internship) który studenci odbywają po ukończeniu
nawiÄ…zywania relacji z pacjentem  w Stanach
studiów pierwszego stopnia jest jedną z
Zjednoczonych edukacja zaczyna siÄ™ od pierwszych
najważniejszych decyzji zawodowych. Trwa on sześć
przesłuchań na uniwersytecie.
miesięcy (co najmniej 900 godzin pracy), przy czym
Kandydaci na muzykoterapeutów muszą wykazać się odbywa się na zasadzie wolontariatu. Student odbywa
umiejętnościami w zakresie grania na instrumencie, a staż w wybranej przez siebie placówce na terenie
także prezentować określony poziom umiejętności i Stanów Zjednoczonych, kierując się swoimi
wiedzy muzycznej w teorii i praktyce. zainteresowaniami i planami na przyszłość. W tym
Przeprowadzana jest też z nimi rozmowa mająca czasie również ma na miejscu zapewnioną opiekę
określić predyspozycje i wiedzę ogólną o supervisora, do którego w razie kłopotów bądz

muzykoterapii. Jeśli egzaminy zaliczone są z wątpliwości może się zwrócić.
wynikiem pozytywnym  kandydat rozpoczyna studia
Po ukończeniu stażu student jest zobowiązany do
na poziomie Bachelors  odpowiednik polskich
przystÄ…pienia do egzaminu przygotowanego przez
studiów licencjackich. Trwają one rok dłużej niż w
organizacjÄ™ The Certification Board for Music
Polsce, gdyż rok pierwszy (Freshman) jest w całości
Therapists (www.cbmt.org), przedstawiajÄ…c
poświęcony kształceniu muzycznych umiejętności
jednocześnie dokumenty na temat swojego
studenta, jedynym przedmiotem zwiÄ…zanym ze
doświadczenia, odbytej dotychczas edukacji, a przede
specjalnością jest Wprowadzenie do muzykoterapii.
wszystkim stażu. Przystępuje do egzaminu
W Stanach Zjednoczonych i w tutejszym rozumieniu
pisemnego, jeśli wynik jest pozytywny, zostaje
zawodu muzykoterapeuty bardzo podkreślane są
oficjalnie wpisany na listÄ™ licencjonowanych
zawodowe umiejętności muzyczne, doświadczenie na
muzykoterapeutów na terenie USA, która jest
scenie, nabyte zarówno indywidualnie, jak i również
ogólnodostępna, dzięki czemu każdy z obywateli
w zespołach (chór, orkiestra, zespoły kameralne).
może zasięgnąć informacji w tym temacie. Na chwilę
Drugi rok studiów (Sophomore) to okres, kiedy pod
obecną w USA jest około 5500 certyfikowanych
okiem opiekuna-muzykoterapeuty student jest
muzykoterapeutów. Przy jego nazwisku pojawia się
wprowadzany w tematykÄ™ sesji, teorii muzykoterapii,
skrót MT-BC (Music Therapy Board Certified).
a także po raz pierwszy uczestniczy w sesjach
Mogłoby się wydawać, że to koniec ciężkiej pracy 
muzykoterapii jako obserwator. Dopiero drugi
ale to jedynie koniec pierwszego, ważnego etapu. Po
semestr drugiego roku to prowadzenie sesji lub jej
uzyskaniu certyfikatu muzykoterapeuta ma dwie
części, nadal pod czujnym okiem doświadczonego
opcje do wyboru: kontynuować studia na poziomie
muzykoterapeuty. Kolejny rok (Junior) to
magisterskim, bÄ…dz
też rozpocząć pracę z zawodową.
kontynuacja prowadzenia sesji, z tym że początkowe
Każda z tych opcji zakłada dalszy rozwój osobowości
sesje są obserwacją pacjenta  dzięki czemu student
wiedzy na temat najnowszych prowadzonych czy
może zaplanować swoje działania w całym
publikowanych badań, dzielenie się doświadczeniami
semestrze. Ważne jest to, że w każdym z semestrów
z innymi muzykoterapeutami, prace nad własnymi
student musi wykazać się uczestnictwem w co
badaniami i prezentacje na ten temat. Wszystkie te
najmniej dziesięciu sesjach, przygotować plany sesji,
opcje gwarantuje uczestnictwo w konferencjach
jak i oddać raporty z obserwacji po ich zakończeniu.
American Music Therapy Association
Czwarty rok (Senior) to okres, w którym student
organizowanych raz w roku, jesieniÄ…. OdbywajÄ… siÄ™
prowadzi sesje bez poczÄ…tkowych obserwacji,
one w różnych częściach kraju, z roku na rok
instynktownie dobierając aktywności bazując na
organizowane z coraz większym rozmachem. Jest to
wcześniejszych doświadczeniach, ale przede
okazja do spotkania się ze specjalistami z całego
wszystkim solidnej wiedzy teoretycznej. Warto
kraju, a także zzagranicy, odbycia dodatkowych
podkreślić, że w każdym z semestrów student jest
szkoleń, do których certyfikowany muzykoterapeuta
zobowiązany zmienić placówkę, w której odbywa
jest zobowiązany. Raz na pięć lat musi wykazać 100
praktyki, dzięki czemu nabywa doświadczenia w
godzin szkoleń w zakresie dowolnej dziedziny
pracy z różnymi populacjami w różnym wieku.
muzykoterapii. Uzasadnione jest to tym, że
Wynika zatem z tego, że w zakresie studiów
muzykoterapia jest stosunkowo nową dziedziną, więc
Nowak, M. (2011) Zostać muzykoterapeutą - doświadczenia z USA. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
34
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
specjaliści są zobowiązani do bycia na bieżąco i
ciągłego dokształcania się. Konferencja jest nie tylko
czasem szkolenia, ale także uczestnictwa w
ciekawych sesjach, które dają inspirację. Ta jest
niewątpliwie kluczowa w pracy twórczej, którą jest
bycie muzykoterapeutą. Niecały tydzień wśród ludzi,
którzy wykonują tą samą profesję i dzielą się swoją
kreatywnością dodaje energii z pewnością na długi
czas.
Jeśli muzykoterapeuta decyduje się na dalsze
zdobywanie doświadczenia wybiera Masters Degree
(odpowiednik polskich studiów magisterskich), a po
nauce trwającej na tym poziomie trzy lata, może
podjąć studia doktoranckie.
Proces zdobywania wykształcenia w tej dziedzinie
jest bardzo wymagajÄ…cy, ale przede wszystkim uczy
pracy nad własną osobowością. Co ważne 
muzykoterapeuci utrzymują ze sobą kontakt, dzięki
czemu łatwo mogą zasięgnąć rady w razie potrzeby.
Niezależnie od tego jak potoczą się losy zawodowe,
w jakiej placówce przyjdzie muzykoterapeucie
pracować, nadal może się dokształcać na wysokim
poziomie, będąc na bieżąco z najnowszymi
badaniami dzięki kwartalnikowi Journal of Music
Therapy. Współpraca zarówno między studentami jak
i specjalistami zapewnia stały rozwój, a przede
wszystkim jest wypełnieniem właściwej misji
muzykoterapii  pomaganiu pacjentom w powracaniu
do zdrowia, rehabilitacji, poprawianiu samopoczucia
czy też wspieranie w edukacji. To tylko niektóre z
celów, które stawiać sobie powinien każdy
muzykoterapeuta. Jednocześnie bazując na]
najnowszych wynikach badań muzykoterapia staje się
dziedziną nie tylko godną zaufania, ale także coraz
bardziej zrównującą się prestiżem z innymi
dyscyplinami medycyny i terapii, które mają znacznie
dłuższą historię.
Marta Nowak  studentka III roku Edukacji
Artystycznej w zakresie sztuki muzycznej ze
specjalnością Muzykoterapia na Akademii
Muzycznej w Katowicach. Obecnie przebywa na
drugim semestrze wymiany studenckiej na University
of Louisville  School of Music (Kentucky, USA). W
szczególności interesuje się muzykoterapią
neonatologiczną oraz muzykoterapią małego dziecka.
Odbyła praktyki muzykoterapeutyczne w Early
Childhood Center w Louisville, a obecnie praktyki
będzie kontynuować na oddziale neonatologicznym
University of Louisville Hospital. Jest w trakcie
zdobywania certyfikatu NICU Music Therapist
nadawanego przez Florida State University.
Arteterapia w Montrealu
Nowak, M. (2011) Zostać muzykoterapeutą - doświadczenia z USA. Terapia przez Sztukę 1 (3) 2011
35
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
Daria Andrzejewska
Drogi do arteterapii są najróżniejsze, ale zawsze
kreatywne. Jestem studentkÄ… programu arteterapii na
Wysłałam aplikację rok przed rozpoczęciem
Uniwersytecie Concordia w Montrealu w Kanadzie.
programu arteterapii, zakwalifikowałam się na
Obecnie zaczynam mój drugi i ostatni rok studiów
wywiad z profesorami i zaczęłam naukę we wrześniu
magisterskich. Oto pokrótce jak odbyła się moja
2010. Co roku studia na tym kierunku rozpoczyna
osobista droga do arteterapii.
około dwunastu nowych studentów, głównie płci
Ponad dziesięć lat nosiłam się z zamiarem
żeńskiej. Studia magisterskie trwają tutaj dwa, ale za
ukończenia programu arteterapii, związane z tym
to intensywne lata. Nauka odbywa się w języku
były moje plany i życiowe decyzje. A wszystko
angielskim. W pierwszym roku staże są wykonywane
zaczęło się gdy mając około 20 lat, podczas studiów
w parach, nacisk kładziony jest na terapie grupowe i
dziennikarskich, napisałam artykuł o arteterapii z
każdy ze studentów prowadzi jedną terapię
dziećmi w przedszkolu& Oczywiście uprzednio
indywidualną. Często odbywają się w
miała na mnie wpływ emigracja w moim wczesnym
środowiskowych domach samopomocy z ludz
mi
dzieciństwie. W latach 80. moja rodzina wyjechała z
niepełnosprawnymi, lub z osobami starszymi,
Polski, mieszkaliśmy przez pewien czas w obozie
czasami także z osobami z autyzmem. Staże mogą
przejściowym dla uchodz
ców we Włoszech, aż do
być wykonane w języku angielskim lub francuskim.
momentu naszego przyjazdu do Kanady. Ta podróż
Wraz z partnerką z programu, odbyłyśmy 350 godzin
wewnętrznie mnie wzmocniła i otworzyła na
stażu w ośrodku dla dorosłych z chorobami
otaczający świat. Pragnę dzielić się z ludz
mi w
psychicznymi, najczęściej depresją,
potrzebie, pomagać im, tego nauczyłam się w życiu.
stresem/niepokojem, problemami relacyjnymi.
Wierzę, że sztuka może dodać człowiekowi nadziei,
Wszelkie kliniczne trudności rozwiązywane są
odwagi i mocy do kierowania swoim życiem.
systematycznie dzięki konsultacjom z wykładowcami
Po dziennikarstwie, dostałam się na licencjat ze
w szkole oraz na miejscu stażu.
sztuki pięknej. Pomiędzy lekcjami odbyłam kursy
W naszym programie dominuje podejście
historii sztuki, sztuki plastycznej, edukacji
psychodynamiczne, lecz uczymy siÄ™ o
artystycznej, które są niezbędne aby zakwalifikować
najróżniejszych metodach, od humanistycznych do
siÄ™ na studia magisterskie arteterapii na
poznawczo-behawioralnych. Program zajęć jest
Uniwersytecie Concordia. Przez ten czas pracowałam
nastawiony za zdobycie praktycznych umiejętności
w Muzeum Lachine w Montrealu, gdzie zajmowałam
tworzenia odpowiednich zajęć artystycznych.
się programem edukacyjnym sztuki, a także pisałam
Uczestniczymy w zajęciach o procesie twórczym w
artykuły o publicznej sztuce i architekturze do gazety
praktyce klinicznej, analizie obrazu i symbolach oraz
La Voix Populaire dla osiedla Sud-Ouest Montrealu.
z zakresu poradnictwa psychologicznego. Jeden raz w
Następnie pracowałam jako koordynatorka
sesji mamy również dodatkowe, weekendowe zajęcia
wolontariuszy dwóch organizacji w
ze statystyki, etyki w praktyce klinicznej oraz
Australiipomagającym dorosłym niepełnosprawnym
zagadnień kulturowych.
w Melbourne i uchodz
com w Brisbane. Ważne jest
Drugi rok, który właśnie zaczynam, to dalsze zajęcia
aby mieć doświadczenie z ludz
mi w potrzebie.
o prowadzeniu prac badawczych w arteterapii, jak
Podczas pobytu w Australii, zrobiłam
m.in. wybierać metody i techniki pracy z dziećmi,
korespondencyjnie certyfikat z psychologii, następnie
młodzieżą i rodzinami. W drugim roku studiów
konieczne zaliczenie akademickie na program
również przewidziany jest staż, tym razem w
arteterapii. Administratorzy programu oczekują także
wymiarze 450 godzin. Studenci sÄ… bardziej
od kandydatów doświadczenia osobistego w zakresie
samodzielni, wybierajÄ… miejsce i samodzielnie
Andrzejewska, D. (2011) Arteterapia w Montrealu. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
prowadzą terapie indywidualne. Większość
terapii.
studentów staż odbędzie w szkołach i szpitalach, z
36
Terapia przez SztukÄ™ Volume 1 (3) 2011
dziećmi i młodzieżą. W pierwszym semestrze
zdecydowałam się pracować w klinice medycznej z
dziećmi i młodzieżą, którzy są uchodz
cami. Program
magisterski kończy się pisaniem 40 stronnicowego
raportu na temat wybrany przez studenta. Studia w
zakresie arteterapii prowadzone są przez dział
Kreatywnych Terapii przez Sztukę wydziału Sztuk
Pięknych na Uniwersytecie Concordia. Oprócz
arteterapii, prowadzi także teatroterapię, a także, od
niedawna, muzykoterapię. Po zakończeniu programu
większość studentów znajduje pracę początkowo na
pół etatu w szpitalach, szkołach, więzieniach, domach
młodzieży, a także w gabinetach prywatnych.
Concordia była pierwszym uniwersytetem, który
otworzył program magisterski w zakresie arteterapii
w Kanadzie w 1982 roku (Leclerc, 2011).
Więcej informacji o programie arteterapii na
Uniwersytecie Concordia znalez
ć można na stronie:
http://creativeartstherapies.concordia.ca/
Piśmiennictwo
Leclerc, J. (2011). A history of the development of
Creative Arts Therapies:Programs at Concordia
University. Press Release of the Association of Art
Therapists of Quebec celebrating their 30th
anniversary. Montreal, Canada
Daria Andrzejewska urodziła się w Poznaniu, od
1989 roku mieszka w Montrealu, Kanadzie, gdzie
obecnie studiuje "TerapiÄ™ przez sztukÄ™" na
Uniwersytecie Concordia.
Andrzejewska, D. (2011) Arteterapia w Montrealu. Terapia przez SztukÄ™ 1 (3) 2011
37