Konflikt powinności jako efekt przynależności jednostki do wielu grup społecznych.

KONFORMIZM
1. to postawa przejawiająca się w postępowaniu jednostki ściśle podporządkowanym normom i wzorom narzuconym przez grupę społeczną.
2. to uległość, podporządkowanie w celu osiągnięcia osobistych korzyści przy rezygnacji z wartości pozaosobistych
NONKONFORMIZM
to postawa charakteryzująca się odpornością jednostki na naciski i wpływy grupy

RODZINA
to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.
Zadania i funkcje:
funkcja prokreacyjna
funkcja ekonomiczna
funkcja opiekńczo-zabezpieczająca
socjalizacyjna
stratyfikacyjna
rekreacyjna
kulturowa

PROBLEMY WSPÓŁCZESNEJ RODZINY
pogorszenie się położenia ekonomicznego
nasilenie zjawisk patologicznych
konflikty pokoleniowe

MAŁŻEŃSTWO
monogamia
poligamia
poligimia jeden mężczyzna wiele kobiet
poliandria jedna kobieta wielu mężczyzn
Ze względu na krąg z skąd wybieramy małżonka
endogamiczne
zawierane w ramach własnej grupy społecznej
egzogamiczne
zawierane między partnerami z różnych grup społecznych
Rodziny:
patriarchalne
matriarchalne

PRZESZKODY W ZAWARCIU ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO:
Małżeństwa nie może zawrzeć osoba, która:
nie ukończyła 18 lat (sąd rodzinny - kobieta 16 lat)
jest całkowicie ubezwłasnowolniona ze względu choroby psychicznej lub niedorozwój umysłowy
pozostaje w ważnym związku małżeńskim (zakaz bigamii)
jest krewnym w linii prostej
Jeżeli małżeństwo zostało zawarte przez osobę niespełniającą warunków prawnych, to sąd może małżeństwo unieważnić.

Wstawowa wspólność majątkowa
Wspólnota majątkowa umowna (INTERCYZA)

Ustanie małżeństwa
śmierć albo uznanie za zmarłego jednego z małżonków
rozwód
Separacja

POKREWIEŃSTWO
określa stosunek łączący osoby, które pochodzą od wspólnego przodka.
1.w linii prostej
2.linii bocznej
WSTĘPNI to krewni od których dana osoba pochodzi (przodkowie), czyli pradziadowie, dziadowie i rodzice.
ZSTĘPNYMI są krewni pochodzący od wspólnych przodków (potomkowie)
dzieci, wnuki, prawnuki.

STOPNIE POKREWIEŃSTWA
określa LICZBĘ URODZEŃ OD WSPÓLNEGO PRZODKA.
I stopień
rodzice i dzieci
II stopień
dziadkowie i wnuki
III stopień
stryj i bratanek
IV stopień
cioteczni bracia

POWINOWACTWA
jest to związek rodzinny, który istnieje między małżonkami, a krewnymi drugiego małżonka.


SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA
to zbiorowość ludzi zamieszkujących wspólnie terytorium (wieś , miasteczko, osiedle mieszkaniowe), powiązanych ze sobą systemem więzi społecznych, wyrózniająca się spośród innych podobmnych społeczności zbiorem samodzielnie wypracowanych elementów kultury (normy postępowania, zwyczaje i obyczaje oraz tradycje)
Najważniejszym problemem jest dezintegracja pod wpływem przemian cywilizacyjnych. Klasyczne społeczności lokalne stopniowo zanikają. Odrębność terytorialna przestaje być wyróżnikiem z powodu powszechnej możliwości szybkiego przemieszczania się. (wcześniej przed koleją 15 km)
Ruchy migracyjne kolejny problem. Do niedawna skład zbiorowości był stabilny (śmierć i urodziny). Teraz jedni wyjeżdżają a na ich miejsce mogą pojawić się inni.
Migracja
okresowa lub stała zmiana miejsca pobytu
Małe miasteczka czy wsie zastępowane są wielkimi aglomeracjami miejskimi, w których społeczności terytorialne kojarzą się z osiedlem mieszkaniowym. Nowe zbiorowości nie sa tak zintegrowane. Jednostka w takiej społeczności jest anonimowa.
SPOŁECZEŃSTWO MASOWE
typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców kultury masowej.

NARÓD I TOŻSAMOŚĆ NARODOWA

CZYNNIKI NARODOWOTWÓRCZE:
wspólne terytorium
wspólne pochodzenie etniczne
wspólna organizacja polityczna
integracja gospodarcza
integracja społeczna
wspólna kultura
SPOŁECZENSTWO

ZBIOROWOŚĆ
to ludzie żyjący na określonym obszarze, których łączą bardziej lub mniej trwałe stosunki i więzi społeczne.

Jeżeli owe więzi i stosunki tworzą w miarę uporządkowany i kompletny system oddziaływań społecznych, to wówczas zbiorowość można nazwać SPOŁECZNOŚCIĄ.

Wyróżnia się społeczności:
lokalną (ludzie zamieszkujący miasto, wieś, osiedle)
regionalną (ludzie zamieszkujący region np. województwo)
państwową (ludzie zamieszkujący w granicach jednego państwa)
światową (ludzie z różnych państw związanych wspólnotą interesów ekologicznych, gospodarczych czy politycznych)

SPOŁECZEŃSTWO
to duża wyraźnie wyodrębniona społeczność, która stanowi pewien zamknięty układ, mający wyspecjalizowane instytucje różnego typu (ekonomiczne, polityczne, kulturowe itp.) integrujące mniejsze społeczności i zbiorowości wchodzące w jej skład.

Społeczeństwami są wszystkie formy życia zbiorowego współpracujące, krzyżujące się (mające część wspólnych członków), uzupełniające, w ramach jednego narodu, państwa, konfiguracji kulturowej, mające określoną zasadę odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres, co najmniej kilka pokoleń, mające swe odrębności kulturowe, strukturalne, swoje osobliwości rozwoju i dziejów. (Florian Znaniecki)



STRUKTURA SPOŁECZNA

Społeczeństwo jest to organizacja grup, instytucji i różnorodnych form życia zbiorowego.

STRUKTURA SPOŁECZNA
jest to zbiór elementów, z których składa się społeczeństwo oraz układ zależności między nimi.

Struktura społeczna opisuje podziały wewnątrz społeczeństwa, odzwierciedla więzi, jakie łączą w poszczególne zbiorowości, stanowiące zintegrowane całości.


Struktura społeczna jest systemem stosunków zależności wzajemnych wynikających ze społecznego podziału pracy i funkcji, stosunków zależności jednostronnych wynikających z grupowych przywilejów i upośledzeń oraz stosunków hierarchii i gradacji. (Stanisław Ossowski)

ELEMENTY STRUKTURY SPOŁECZNEJ:
struktura klasowa (podział społeczeństwa na klasy)
struktura warstwowa zwana stratyfikacją (podział na warstwy)
struktura zawodowa (podział na kategorie zawodowe)
struktura demograficzna (podział według płci, wieku, typu miejsca zamieszkania)

Struktura społeczna jest cechą społeczeństwa, w którym nastąpił proces różnicowania się i podziału na grupy społeczne, będące jego elementami składowymi, mającymi określoną postać.
Społeczeństwo zbudowane z elementów mających swój kształt i funkcje nazywane jest SPOŁECZEŃSTWEM MORFICZNYM.
Jego przeciwieństwem jest SPOŁECZEŃSTWO AMORFICZNE
względnie jednolite, pozbawione struktury lub mające strukturę szczątkową.
Taki charakter wspólnoty pierwotne, opierające się na naturalnych podziałach
głownie ze względu na płeć, wiek i pokrewieństwo
oraz poddające się autorytetowi rytualnej starszyzny.

Społeczeństwa przechodziły w historii kolejne studia rozwoju struktury społecznej, osiągając coraz wyższy stopień jej złożoności.
Współczesne społeczeństwa mają złożoną i rozbudowaną strukturę, charakteryzującą się wysokim poziomem specjalizacji i funkcjonalności jej elementów składowych.
Struktura społeczna może być w różnym stopniu sformalizowana i zinstytucjonalizowana to jest uregulowana przez system prawny i chroniona przez instytucje społeczne.
Bardzo sformalizowany i zinstytucjonalizowany charakter miała struktura stanowa społeczeństwa feudalnego czy system kastowy w Indiach.
Współczesne społeczeństwa mają rozwinięta strukturę o charakterze niesformalizowanym i niezinstytucjonalizowanym. Funkcjonują w nich mechanizmy i kanały (drogi) umożliwiające szeroki dostęp jednostek do jakieś klasy, warstwy czy grupy społeczno-zawodowej i przepływ z jednej do drugiej. Ich struktura społeczna jest otwarta i płynna.
Pozbawienie społeczeństwa jego struktury prowadziłoby je do dezorganizacji i upadku. Bez struktury nie byłoby ani życia codziennego, ani ciągłości i trwałości społeczeństwa.

KSZTAŁT STRUKTURY SPOŁECZNEJ ZALEŻY OD RÓŻNEGO RODZAJU CZYNNIKÓW.
Bezpośrednio determinują ją warunki ekonomiczne
poziom rozwoju gospodarczego, techniki wytwarzania dóbr materialnych, proporcje miedzy sektorami gospodarki, społeczny podział pracy, zasoby siły roboczej, stosunki własnościowe, rozmiary i struktura wytworzonego dochodu oraz zasady jego podziału.

Struktura społeczna kształtuje się także na podłożu demograficznym obejmującym potencjał ludnościowy społeczeństwa globalnego, skład ludności ze względu na płeć, wiek, i typ miejsca zamieszkania.

Na strukturę społeczna wywierają wpływ również czynniki geograficzne, takie jak rozmiary oraz ukształtowanie powierzchni kraju, wyposażenie w bogactwa naturalne, klimat.
Pośrednie znaczenie w procesie kształtowania struktury społecznej mają czynniki ustrojowe i ideologiczne (np. sposób rozumienia sprawiedliwości społecznej) oraz kulturowe (np. poziom wykształcenia ogólnego i styl życia ludności)

W obrębie struktury społecznej wyróżnia się:
mikrostrukturę
makrostrukturę

Mikrostruktura jest układem pozycji i ról społecznych jednostek w ramach grup społecznych oraz małych grup wchodzących w skład większych zbiorowości. (np. wspólnoty rodzinne, społeczności lokalne, sąsiedzkie kręgi rówieśnicze, przyjacielskie i towarzyskie). Małe struktury oparte są na więziach osobistych zachodzących między ich członkami. Np. rodzina ma swoja strukturę będącą układem osób zajmujących określone pozycje i odgrywających wyznaczone im role społeczne w celu funkcjonowania jej jako całości.

Makrostruktura jest układem klas i warstw społecznych, grup społeczno-zawodowych, wielkich społeczności terytorialnych. Jest właściwością społeczeństwa globalnego, narodu, państwa. Makrostruktura nie stanowi prostej sumy mikrostruktur. Tworzy nadrzędne całości społeczne podlegające specyficznym dla nich prawidłowościom. Całości te obejmują wiele poziomów organizacyjnych i szczebli zależności między różnymi rodzajami grup i instytucji społecznych. Wielkie struktury składają się i opierają swoje funkcjonowanie na małych strukturach społecznych.
Trzy sposoby ujmowania struktury społecznej przez socjologię;
funkcjonalny
dychotomiczny
gradacji

W ujęciu funkcjonalnym struktura społeczna
to system stosunków wzajemnych zależności wynikających z podziału funkcji i wymiany usług. Stosunki wzajemnych zależności mają charakter symetryczny. Występują miedzy grupami w zasadzie równorzędnymi, wzajemnie sobie potrzebnymi. Dysponują one różnymi kwalifikacjami oraz wypełniają zadania niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania całego społeczeństwa.
Funkcjonalne ujęcie traktuje społeczeństwo jako ograniczoną całość złożoną z zależnych od siebie, zróżnicowanych części o wysokiej funkcjonalnej specjalizacji. Zakładają nadrzędność całości wobec części.
Realizacja celu, czyli funkcja pełniona przez nie w ramach całości, potrzeba jaką zaspokoją, są racja ich istnienia.

Funkcjonalne ujęcie struktury społecznej jest wytworem INTEGRACYJNEJ TEORII SPOŁECZEŃSTWA, w której akcentuje się równowagę i harmonię w społeczeństwie. (Opozycyjna do tej jest KONFLIKTOWA TEORIA SPOŁECZEŃSTWA)
W UJĘCIU DYCHOTOMICZNYM strukturę społeczną ujmuje się jako system zależności jednostronnych, wynikających z grupowych przywilejów i upośledzeń, przed wszystkim przywileju posiadania mniej lub bardziej stałych środków przymusu względem innych członków społeczeństwa. Zależności jednostronne rozumiane są zazwyczaj jako podleganie czyjeś władzy ekonomicznej lub politycznej.
Schemat dychotomiczny przyjmuje z reguły postać dwuczłonowego podziału biegunowego społeczeństwa na grupy o przeciwstawnych cechach:
uprzywilejowanych
upośledzonych
posiadających
nieposiadających
niepracujących
pracujących
wyzyskujących
wyzyskiwanych
bogatych
biednych
rządzących - rządzonych
Dychotomiczny schemat struktury społecznej jest elementem KONFLIKTOWEJ TEORII SPOŁECZEŃSTWA.
Klasy podstawowe
to klasy przeciwstawne, mieszczące się na biegunach struktury społecznej.

W UJĘCIU GRADACYJNYM struktura społeczna ujmowana jest jako system stosunków porządkujących opartych na zasadach klasyfikacyjnych. Społeczeństwo dzielimy na grupy wyodrębnione ze względu na stopień (nasilenie) określonej, posiadanej przez nie cechy, stanowiące kryterium podziału. Grupy te są nazywane w teoriach stratyfikacji WARSTWAMI SPOŁECZNYMI.

WARSTWA
w sensie stratyfikacyjnym jest grupą ludzi, która zajmuje te samą pozycję na określonej skali pionowej. Struktura społeczna w tym ujęciu jest układem warstw społecznych rozmieszczonych jedną nad drugą.

Społeczeństwo postrzegane jest jako porządek hierarchiczny obejmujący elity społeczne, warstwy średnie oraz warstwy niższe.

Pozycja społeczna (status społeczny)- oznacza położenie społeczne jednostki lub grupy w społeczeństwie, wynikające z przypisanych im praw i przywilejów, stylu życia i poważania społecznego.

Istnieje w społeczeństwie hierarchiczny "porządek statusowy". Wyznacza on stratyfikację grup według posiadanego statusu społecznego.
W ujęciu gradacji klasą podstawowa jest klasa średnia. Według Arystotelesa bogaci i biedni tworzą klasy marginalne.
Stanisław Ossowski rozróżnia dwie wersie schematu gradacji:
gradację prostą
system warstw wyższych i niższych oparty na stopniowaniu jednej obiektywnie wymierzalnej cechy. Może to być stratyfikacja ekonomiczna (bogaci, średnio zamożni, biedni) lub ze stopnia udziału w dochodzie społecznym (warstwy o dużych, średnich i małych dochodach), poziom konsumpcji (warstwy o wysokim, średnim i niskim poziomie konsumpcji)
drugim rodzajem stratyfikacji prostej jest gradacja społeczna według stopnia wykształcenia.
Stratyfikacja wynikająca z zróżnicowanych przywilejów politycznych i stopnia udziału we władzy (jedna z postaci
wyodrębnienie ludzi zajmujących stanowiska kierownicze samodzielne oraz wykonawcze)
Syntetyczne ujecie stratyfikacji funkcjonującym w świadomości społecznej jest uwarstwienie według kryterium prestiżu, czyli szacunku okazywanego poszczególnym zawodom i stanowiskom.

W teoriach stratyfikacji akcentuje się funkcjonalną konieczność pionowego uwarstwienia każdego społeczeństwa. Dlatego nazywane są FUNKCJONALNYMI TEORIAMI STRATYFIKACJI.

KLASY I WARSTWY SPOŁECZNE
KLASAMI SPOŁECZNYMI - nazywane są grupy podstawowe w społeczeństwie, zróżnicowane rola i pozycją ekonomiczną.
Tak postrzegane są w liberalnej wizji społeczeństwa doby wolnokonkurencyjnego kapitalizmu ADAMA SMITHA.
Analiza źródeł dochodów poszczególnych grup umożliwia mu rekonstrukcję klasowej struktury społeczeństwa kapitalistycznego. Każdy swój dochód czerpie ze źródła, które jest jego własnością i identyfikuje związki miedzy nimi: renta z ziemią, zysku z kapitałem, płacy z pracą. Według Smitha podstawowymi klasami społeczeństwa kapitalistycznego są: klasa właścicieli ziemi, żyjąca z renty, klasa kapitalistów, żyjąca z zysków i klasa robotnicza, żyjąca z płacy.
Pod koniec XVIII wieku pojecie klas społecznych upowszechniło się w porewolucyjnej Francji.
Francois Babeuf przedstawiał społeczeństwo francuskie w kategoriach antagonizmu klasowego, przejawiającego się w walce pracującego ludu, zwłaszcza proletariatu, z bogata burżuazją.
Claude Saint-Simone wyróżniał i przeciwstawiał klasę przemysłową i klasę pracujących, związane z cywilizacją industrialną, klasom próżniaczym korzystającym z resztek przywilejów stanowych.
Pojęcie klasy społecznej rozpowszechniło się w XIX w. w teoriach struktury społecznej, manifestach ideologicznych i programach politycznych. Dużą role w tym odegrał ruch robotniczy. Do koncepcji klas jako grup o charakterze ekonomicznym Smitha nawiązywał Karol Marks. Marksistowska teoria uwzględnia zespół trzech kryteriów ekonomicznych klas:
stosunek do środków produkcji
źródła i rozmiary dochodów
miejsce i rola w społecznej organizacji pracy

Struktura klasowa jest więc układem trzech rodzajów stosunków:
własnościowych
dystrybucji
społecznego podziału pracy

Marksizm posługuje się dychotomicznym modelem struktury klasowej. Skrzyżowanie trzech podziałów dychotomicznych:
klasy posiadające
klasy nie posiadające
klasy pracujące
klasy niepracujące
klasy korzystające z pracy najemnej
klasy nie korzystające z pracy najemnej

Istnieje zatem sprzeczność interesów dwu klas podstawowych
kapitalistów i robotników.

Max Weber zwracał uwagę na wielowymiarowy charakter struktury społecznej. Wyróżniał w społeczeństwie trzy typy układu:
ekonomiczny
społeczny
polityczny

Posiadanie lub nieposiadanie dóbr i dochodu są podstawowymi kategoriami położenia klasowego. Według Webera struktura klasowa jest układem nierówności i dystansów, kształtujących się na podstawie faktu posiadania środków produkcji, kapitału finansowego i specjalistycznych kwalifikacji zawodowych.
ŁAD SPOŁECZNY jest sposobem w jaki w danej zbiorowości rozdziela się GODNOŚĆ społeczną między typowe grupy w niej uczestniczące. Podmiotami ładu społecznego są wspólnoty skupiające ludzi o podobnym stylu życia oraz poważaniu i szacunku społecznym, nazywane stanami. posiadanie lub nieposiadanie godności są podstawowymi kategoriami położenia stanowego.
Trzecim wymiarem struktury społecznej według Webera jest ŁAD POLITYCZNY wyrażający się w udziale we władzy. Podmiotami ładu politycznego są partie, nastawione na zapewnienie swym członkom wpływów na istniejący aparat władzy.

Klasa średnia
już Arystoteles dostrzegał stan średni (właściciele drobnych obszarów rolnych i warsztatów pracy, którymi sami kierowali). Gloryfikował on stan średni, uznając, ze stanowi on podstawę stabilności państwa. Ludzie tego stanu najłatwiej dawali się powodować rozumowi, mieli wystarczający majątek, a dzięki umiarowi byli najbardziej bezpieczni dla państwa. Państwo oparte na stanie średnim było wolne od wstrząsów wewnętrznych.


Współcześnie socjologowie ujmują klasę średnią jako wielesegmentową zbiorowość wewnętrznie zróżnicowaną, złożoną z odrębnych grup społeczno-zawodowych.

Grupy ludzi zajmujący najwyższe pozycje na skalach stratyfikacji społecznej tworzą elity
wykształcenia, kultury, majątku, władzy, prestiżu, itp.

WARSTWA SPOŁECZNA
1.część klasy, czyli grupę wewnątrz klasową
Klasy nie są jednolite pod względem składu społecznego, dzieląc się na warstwy mające odrębne cechy i interesy.
Mogą się różnić stanem posiadania (wielka, średnia i drobna burżuazja), rodzajem działalności gospodarczej (burżuazja przemysłowa i handlowa, rolnicy przemysłowi i rolni), poziomem wykształcenia (robotnicy nie- i wykwalifikowani)
2.kategorie społeczno-zawodowe, które nie wyodrębniają się ze względu na stosunek do środków produkcji, ale ze względu na miejsce i rolę w społeczeństwie oraz charakter pracy. (inteligencja skupiająca różne grupy pracowników umysłowych: urzędników, prawników, przedstawicieli wolnych zawodów, inżynierów, ekonomistów itp.)
3.grupa ludzi żyjąca w podobnych warunkach, tworząca wspólnotę obyczajów i stylu życia. Nie musi być ona jednolita pod względem pozycji ekonomicznej i przynależności klasowej. (chłopi cechujący się silną tożsamością i etosem społeczno-zawodowym, młodzież tworząca subkulturę, emeryci odznaczający się specyficznym stylem życia i cechami psychicznymi)
Socjologowie wyróżniają też warstwy na podstawie kryteriów narodowościowych, rasowych czy religijnych (mniejszości narodowe, rasowe, religijne)

W socjologii pojęcie warstwa w sensie stratyfikacyjnym. Warstwa obejmuje grupę ludzi o podobnym statusie wykształcenia, majątku, władzy, prestiżu.