Rodzina jest podstawową grupą społeczną. Obejmuje uznany społecznie typ trwałego obcowania płciowego, a także określoną instytucjonalną formę małżeństwa; zawiera pewien system nomenklatury wyrażającej stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia; jest jednostką gospodarującą, to znaczy zapewniającą swym członkom utrzymanie i opiekę; zaspokajającą ich potrzeby materialne i przygotowującą ich do samodzielnego życia; jest grupą mieszkającą wspólnie, tworzącą jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować dwa lub trzy pokolenia.
Ze względu na jej strukturę wewnętrzną określa się ja także jako układ pozycji, wzajemnych stosunków międzyludzkich i międzypokoleniowych, kierowanych zespołem norm i wartości. Najczęściej spotyka się związki monogamiczne, czyli małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety. Inne rodzaje to: poliandria
jednej kobiety z wieloma mężczyznami; poligynia
związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami.
Inny podział wskazuje na występowanie rodzin:
-nuklearnych (małych)
składających się z dwóch dorosłych osób odmiennej płci wraz z ich dziećmi, zamieszkujących razem;
-poszerzonej (dużej)
składającej się z kilku rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzic
dziecko i obejmujących stosunki między rodzeństwem, np. wspólne zamieszkiwanie dziadków, ich dzieci i wnuków.
Rodzina zaspokaja również istotne potrzeby psychiczne, emocjonalne i społeczne swych członków. Wypełnia zarazem dwojakiego rodzaju zadania: wobec społeczeństwa i wobec jednostek wchodzących w jej skład. Często są one zbieżne i w stosunku do społeczeństwa, i w stosunku do jednostki.
1.funkcje rodziny wobec społeczeństwa; dzięki nim rodzina wpływa na społeczeństwo, kształtuje je:
a.prokreacyjna i biologiczna
rodzina podtrzymuje ciągłość społeczeństwa;
b.ekonomiczna
dostarczanie dóbr materialnych;
c.opiekuńcza
zapewnienie opieki członkom rodziny (osoby chore, dzieci, starcy);
d.stratyfikacyjna
wyznacza przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej;
e.socjalizacyjna
wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne i przekazywanie im wartości kulturowych;
2.funkcje rodziny wobec jej członków:
a.prokreacyjna
podtrzymuje ciągłość biologiczną społęczeństwa;
b.socjalizacyjna
wprowadzenie dziecka do życia społecznego;
c.emocjonalna
daje możliwość prawidłowego wzrostu emocjonalnego dzieci; zapewnia wszystkim członkom poczucie oparcia i bezpieczeństwa;
d.materialno
ekonomiczna
zaspokaja materialne potrzeby rodziny;
e.rekreacyjna
polega na organizowaniu swoim członkom różnych form wypoczynku i sposobów spędzania wolnego czasu;
f.religijna
polega na przekazywaniu w ramach życia rodzinnego wartości, norm i wzorów zachowań religijnych oraz na uczeniu określonych ról i określonego typu interakcji w naszym kręgu kulturowym;
g.seksualna
związana z zaspokajaniem popędu seksualnego i potrzeby miłości;
h.opiekuńcza
rodzina zapewnia codzienną opiekę tym członkom, którzy nie są w pełni samodzielni w skutek choroby, wieku czy kalectwa;
i.klasowa
pochodzenie danej rodziny wstępnie określa pozycję społeczną jej członków, stanowi punkt startu życiowego dziecka;
j.świadomościowo
moralna
rodzice są wzorem zachowań moralnych, uczą dziecko odróżniać dobro od zła, wskazują formy postępowania społecznie przyjęte;
k.kulturowa
w rodzinie dziecko poznaje dzieje kultury danego społeczeństwa, poprzez rodzinę utrwalane są zachowania tradycyjne czy zwyczajowe.