SZKOA
A POLICJI W KATOWICACH
MATERIAA
Y DYDAKTYCZNE
Oszustwo metodą  na wnuczka
Opracowanie:
podinsp. dr Jerzy Gąsiorowski
nadkom. Piotr Podsiedlik
Zakład Służby Kryminalnej
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2012
� Wszelkie prawa zastrzeżone  Szkoła Policji w Katowicach 2012
Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach
Spis treści
Wstęp .......................................................................................................................................................... 5
Pojęcie oszustwa .................................................................................................................................... 6
Definicja oszustwa...................................................................................................................... 6
Oszustwo jako przestępstwo w polskim ustawodawstwie karnym.................... 7
Mechanizm działania sprawców oszustwa metodą  na wnuczka ..............................10
Oszustwo metodą  na wnuczka ...................................................................................................15
Modus operandi sprawców oszustwa ..............................................................................15
Oszustwo metodą  na wnuczka w ujęciu statystycznym......................................19
Wykrywanie sprawców i zwalczanie przestępstw....................................................22
Zapobieganie oszustwom popełnianym metodą  na wnuczka ..........................26
Bibliografia .............................................................................................................................................29
Wstęp
Rozwój techniki łączności elektronicznej w ostatnich latach wzrósł znacząco,
powodując powstanie nowych możliwości komunikacji międzyludzkiej i otwarcie
na świat. Konsumpcja produktów branży telekomunikacyjnej, a zwłaszcza
telefonii komórkowej stała się zjawiskiem bardzo powszechnym. Praktycznie
wszyscy ludzie, bez względu na wiek, zaczęli masowo korzystać
ze współczesnych urządzeń tego typu. Przełamane zostały bariery strachu przed
nowinkami technologicznymi, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku 1.
Tę otwartość w sposób szczególny potrafią wykorzystać oszuści.
Mechanizm jednego z oszustw  popełnianych metodą  na wnuczka
 opisany zostanie w przedmiotowym skrypcie. W pierwszej części omówiony
zostanie aspekt prawny oszustwa, jego kwalifikacja prawna i warunki
odpowiedzialności. W dalszej części zaprezentowany będzie mechanizm działania
sprawców oszustwa popełnianego metodą  na wnuczka , skala zjawiska w ujęciu
statystycznym, a także mechanizmy wykrywania i zwalczania tego typu
przestępstw. Co najważniejsze, zaprezentowane zostaną również wzorce
zachowań osób w starszym wieku, których zastosowanie może zapobiec
przestępstwom oszustwa popełnianego metodą  na wnuczka .
Przedmiotowe opracowanie może służyć jako materiał uzupełniający
dla słuchaczy szkolenia podstawowego podczas zajęć programowych, jak również
na zajęciach dodatkowych w ramach kół zainteresowania.
1. M. Wojciechowski, M. Hausman, Oszustwa metodą  na wnuczka . Rola analizy kryminalnej w procesie
wykrywczym,  Policja 2010, nr 3, s. 7.
5
Pojęcie oszustwa
Definicja oszustwa
Zanim zaczniemy rozważania na temat modus operandi sprawców oszustwa
metodą  na wnuczka musimy najpierw zdefiniować samo pojęcie oszustwa:
jak jest ono rozumiane w języku polskim, jak jest postrzegane w polskim systemie
prawnym oraz na czym polega. Problematyka oszustw w polskim prawie karnym
omawiana będzie w dalszej części tego rozdziału, w tym miejscu skupimy się
na jego definicji językowej.
Słownik języka polskiego 2 definiuje oszustwo, jako świadome
wprowadzenie kogoś w błąd lub wykorzystanie czyjegoś błędu dla własnej
korzyści. Nie sposób w tym miejscu nie skorzystać również z bogatych zasobów
Wikipedii 3, gdzie pod pojęciem oszustwa rozumie się przestępstwo polegające
na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
własnym lub cudzym za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania jej
błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Analizując obie przedstawione powyżej definicje możemy wywnioskować,
że oszustwo najogólniej jest działaniem człowieka, poprzez które doprowadza
on drugą osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym
majątkiem, poprzez wprowadzenie jej w błąd. Działaniu temu towarzyszyć musi
cel w postaci osiągnięcia korzyści majątkowej przez wprowadzającego w błąd,
czyli oszusta. Jest to już definicja bardzo zbliżona do kodeksowego pojęcia
przestępstwa oszustwa.
2. Słownik Języka Polskiego [online], Wydawnictwo PWN [dostęp: 30.11.2012, http://sjp.pwn.pl].
3. Wikipedia: wolna encyklopedia [online], Wikipedia Foundation [dostęp: 30.11.2012, http://pl.wikipedia.org].
6
Oszustwo jako przestępstwo w polskim ustawodawstwie karnym
Ustawodawca nie wyodrębnia w polskim systemie karnym w szczególny sposób
oszustw dokonywanych metodą  na wnuczka , nie nadaje im postaci
kwalifikowanej. Toteż przestępstwo oszustwa metodą  na wnuczka wypełnia
znamiona ustawowe i podlega sankcjom określonym w art. 286 kodeksu
karnego 4:
ż 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną
osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym
mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu
lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania
 podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
ż 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian
za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.
Tak rozumiane przestępstwo oszustwa określane jest mianem oszustwa
 klasycznego .
Czynność sprawcza w przestępstwie oszustwa polega na doprowadzeniu
innej osoby do niekorzystnego rozporządzania mieniem własnym lub cudzym.
Doprowadzenie, w tym wypadku, należy rozumieć jako wywołanie niekorzystnej
dla pokrzywdzonego decyzji rozporządzającej w odniesieniu do jego mienia 5.
Celem działania sprawcy w tym przestępstwie jest dążenie do osiągnięcia
korzyści majątkowej.
Zdaniem A. Marka 6 ustawodawca w art. 286 k.k. przewiduje różne formy
doprowadzenia pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji dotyczącej
mienia. Jako pierwszą wymienia wprowadzenie w błąd, czyli tzw.  oszustwo
czynne , które polega na tym, iż sprawca własnymi podstępnymi zabiegami
doprowadza pokrzywdzonego do mylnego wyobrażenia o określonym stanie
4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.  Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z póz
n. zm.).
5. T. Oczkowski, Oszustwo jako przestępstwo majątkowe i gospodarcze, Zakamycze 2004, s. 9.
6. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2009, s. 557.
7
rzeczy, np. co do wartości przedmiotu, cech sprzedawanego lub nabywanego
towaru, możliwości uzyskania korzyści z zawartej transakcji itp.
Drugą, zdaniem według wymienionego autora 7, formą wykonawczą
oszustwa jest wyzyskanie cudzego błędu, w którym znajduje się osoba
pokrzywdzona mająca np. mylne wyobrażenie o wartości rzeczy, skutkach
transakcji itp. Ta forma oszukańczego zachowania nazywana jest czasami
 oszustwem biernym , co zdaniem A. Marka nie jest ścisłe, albowiem sprawca
w tym wypadku musi również przejawiać określoną aktywność, aby wyzyskać
błąd pokrzywdzonego.
Jako trzecia forma wykonawcza oszustwa wymieniane jest wyzyskanie
niezdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranej
czynności. Niezdolność ta może mieć charakter stały (np. osoba chora
psychicznie, małe dziecko, pozbawiona rozeznania osoba w wieku starczym)
lub przemijający (np. zaburzenia wynikające z przejściowej choroby lub innego
zakłócenia czynności psychicznych). Należy podkreślić, że ustawa nie ogranicza
przesłanek niezdolności do pojmowania znaczenia przedsiębranej czynności,
może ona zatem wynikać również z ciemnoty, zabobonu lub naiwności osoby
pokrzywdzonej 8.
Zdaniem A. Marka przedmiotem ochrony, a co za tym idzie, przedmiotem
wykonawczym oszustwa, może być mienie w znaczeniu szerszym, obejmującym
zarówno uszczerbek majątkowy, jak i utracone korzyści, jeżeli są następstwem
niekorzystnego rozporządzenia mieniem 9. Zdaniem wspomnianego autora
niekorzystne rozporządzenie mieniem może polegać np. na nabyciu rzeczy
powyżej jej wartości lub sprzedaży poniżej wartości albo nabyciu rzeczy
obciążonej wadami fizycznymi lub prawnymi, dokonaniu na korzyść sprawcy
zapisu lub rozporządzenia w testamencie, nieuzasadnionym zwolnieniu z długu,
wystawieniu czeku lub weksla itp. Jak zatem widać, wachlarz niekorzystnego
rozporządzania mieniem może być szeroki, zawsze jest ono jednak wynikiem
7. Tamże.
8. Tamże.
9. Tamże.
8
oszukańczego zachowania się sprawcy i powoduje uszczerbek w istniejącym
majątku pokrzywdzonego 10.
Oszustwo określone w art. 286 ż 1 k.k. jest przestępstwem materialnym,
a więc skutkowym. Dla bytu przestępstwa musi wystąpić skutek, którym w tym
wypadku jest niekorzystne rozporządzenie mieniem. Do chwili, kiedy
niekorzystne rozporządzenie mieniem nastąpi, mamy do czynienia jedynie
z usiłowaniem oszustwa.
W przestępstwach oszustwa popełnianego metodą  na wnuczka
zaatakowane mienie utożsamiać będziemy przede wszystkim z pieniędzmi.
Sama metoda polega głównie na wprowadzeniu ofiary w błąd poprzez
wytworzenie u niej mylnego wyobrażenia na temat stanu faktycznego, albowiem
ofiara błędnie sądzi, że pieniądze będą przekazane członkowi najbliższej rodziny.
10. Szerzej na ten temat: J. Bednarzak, Przestępstwo oszustwa w polskim prawie karnym, Warszawa 1971;
A. N. Preibisz, Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię oszustwa (art. 286 ż 1 k.k.),  Prokuratura
i Prawo 2005, nr 10, s. 63-81.
9
Mechanizm działania sprawców oszustwa metodą
 na wnuczka
Mechanizm działania sprawców przestępstwa oszustwa jest bardzo szeroki
i obejmuje pokaz
ny katalog zachowań, które zdaniem M. Wojciechowskiego
determinowane są kontekstem sytuacji, podatnością wiktymologiczną
pokrzywdzonych czy też pomysłowością i kreatywnością samego oszusta 11.
Obecnie przestępstwo oszustwa jest ściśle powiązane z przestępstwem
kradzieży. Sporo metod popełniania tych przestępstw zostało dogłębnie
poznanych przez policję i szeroko opisanych w literaturze przedmiotu. Warto
jednak w tym miejscu opisać skrótowo na czym polegają najczęściej występujące
metody stosowane przez oszustów i jakie są sposoby im przeciwdziałania.
" Metoda  na pomoc społeczną  głównym sposobem działania oszusta
jest podawanie się za pracownika opieki społecznej, który informuje
właściciela mieszkania, że została mu przyznana zapomoga w określonej
kwocie. Wypłata zapomogi będzie jednak możliwa dopiero po rozmienieniu
pieniędzy przez właściciela mieszkania. Właściciel mieszkania zgadzając
się na przedstawione mu warunki nieświadomie wskazuje oszustowi, gdzie
przechowuje pieniądze. Następnie sprawca pod pozorem np. pragnienia,
prosi właściciela mieszkania o podanie szklanki wody. Gdy właściciel
mieszkania wychodzi do kuchni, złodziej okrada mieszkanie 12.
" Podobnymi do opisanej wyżej metody są również metoda  na urzędnika
i metoda  na gazownię . W tym wypadku oszust podaje się za pracownika
gazowni, administracji itp., który okazuje sfałszowane dokumenty
dowodzące, że lokator musi dopłacić pieniądze za gaz, za mieszkanie,
za wodę lub za ogrzewanie. W tej sytuacji lokator wyjmuje pieniądze,
pokazując tym samym, gdzie przechowuje oszczędności. Następnie
11. Zob. M. Wojciechowski, M. Hausman, Oszustwa (& ), s. 7.
12. Tamże.
10
fałszywy inkasent odwraca uwagę lokatora, nakazując mu wykonanie
jakiejś czynności, np. odczytu wskazań gazomierza, wodomierza,
wskaz
nika zużycia ciepła, a sam w tym czasie dokonuje kradzieży
pieniędzy ze wskazanego przez lokatora miejsca 13. Warto podkreślić,
że oszust zazwyczaj sprawia wrażenie godnego zaufania, jest też elegancko
ubrany. Aby zapobiec tego typu oszustwom, należy zażądać okazania
legitymacji służbowej od osoby podającej się za przedstawiciela danej
instytucji. Jeżeli osoba rzeczywiście reprezentuje jakiś urząd, nie zrazi go
ostrożność i nieufność właściciela mieszkania. W razie jakichkolwiek
wątpliwości można umówić się na inny termin, sprawdzając uprzednio w
administracji osiedla lub odpowiedniej instytucji wiarygodność urzędnika.
" Metoda  na kupca / handlarza  w tym wypadku oszust może
przedstawiać się jako obnośny sprzedawca (akwizytor). Najczęściej będą
to co najmniej dwie osoby, które zaoferują sprzedaż różnego rodzaju
towarów lub zaproponują kupno staroci, które może posiadać właściciel
mieszkania. Mogą też prosić o możliwość zaprezentowania przyniesionego
ze sobą produktu, np. sprzętu AGD. Kiedy oszuści wpuszczeni zostają
do mieszkania, jeden z nich dokonuje prezentacji produktu, a drugi
ze sprawców oddala się pod pozorem nagłej potrzeby udania się do toalety
i plądruje pozostałe pomieszczenia w poszukiwaniu pieniędzy oraz innych
wartościowych przedmiotów. Sprawcy posługujący się tą metodą mogą
również mieć na celu oszacowanie wartości mienia znajdującego się
w mieszkaniu oraz rozpoznanie stanu zabezpieczenia mieszkania,
by w póz
niejszym terminie dokonać włamania. Aby ustrzec się przed tego
typu metodą działania oszustów, jeżeli już koniecznie transakcja musi być
zawierana w miejscu zamieszkania, należy umawiać się na taki termin,
w którym w mieszkaniu będą co najmniej dwie osoby.
13. Tamże.
11
" Metoda  na kominiarza /  na opłatek  oszust proponuje lokatorowi
zakup kalendarza kominiarskiego, opłatka lub innego rodzaju gadżetów.
W rzeczywistości jednak nie jest on ani kominiarzem ani osobą
reprezentującą Kościół upoważnioną do sprzedaży opłatków, z kolei
pieniądze, których żąda za oferowane pod fałszywym pretekstem
przedmioty, często są nieadekwatne do realnej wartości oferowanego
towaru 14.
" Metoda  na robotnika  oszust przychodząc do mieszkania może
powiedzieć, że chce coś sprawdzić lub naprawić, może też oferować
wykonanie jakiejś drobnej usługi, np. montaż żaluzji okiennych,
jednakże jego podstawowym celem jest znalezienie pieniędzy, cennych
przedmiotów, a następnie ich kradzież. W tym wypadku warto pozostawić
sobie czas na sprawdzenie wiarygodności firmy, za przedstawiciela której
osoba się podaje, telefonując do jej właściciela. Należy również zasięgnąć
informacji na temat jakości i cen świadczonych usług, albowiem składana
oferta nie musi być wcale najkorzystniejsza. Gdy zlecamy wykonanie
usługi, należy zawsze spisać umowę wstępną na wykonanie określonych
czynności, określając w niej wysokość wpłaconego zadatku, górną granicę
ceny za usługę oraz nieprzekraczalny termin jej wykonania.
" Metoda  na rurę  oszuści, podając się za pracowników administracji,
informują właściciela mieszkania, że zalewane jest mieszkanie sąsiadów,
wobec czego muszą sprawdzić, czy w mieszkaniu nie przecieka któraś
z rur. Oszuści proszą właściciela o udanie się z nimi do np. łazienki, gdzie
wspólnie odkręcają kurek, następnie wysyłają właściciela do kolejnego
pomieszczenia z kranem, prosząc o jego odkręcenie i oczekiwanie na ich
sygnał, kiedy będzie można zakręcić kurek. Kiedy lokator posłusznie
wykonuje polecenia  pracowników administracji , złodzieje przystępują do
14. Tamże.
12
okradania mieszkania 15. Może się również zdarzyć, że jeden ze sprawców
pozostanie w pomieszczeniu wspólnie z lokatorem, a wtedy drugi sprawca
plądrować będzie mieszkanie lub też, w przypadku niezamknięcia drzwi
wejściowych, kiedy obaj sprawcy będą z lokatorem, do mieszkania może
wejść trzeci sprawca, który dokona kradzieży.
" Metoda  na zepsuty samochód  oszuści w tym przypadku wybierają
osobę mieszkającą w pobliżu  miejsca zdarzenia , a następnie udając
załamanych i zrozpaczonych, informują ofiarę o poważnej awarii
samochodu, jednocześnie prosząc o możliwość skorzystania z telefonu
domowego. Wykonują pozorowane połączenie telefoniczne do warsztatu
samochodowego lub do swojego znajomego, a następnie udają jeszcze
bardziej zrozpaczonych. Grając na emocjach, informują właściciela
mieszkania lub domu, że nie wiedzą, co mają zrobić, gdyż bardzo się
śpieszą, aby odholować samochód do warsztatu, jednak nie mają
wystarczających na ten cel pieniędzy  po czym proszą właściciela
o pożyczkę. Często oferują zastaw w postaci sztućców lub sprzętu
komputerowego, który przypadkiem mają w bagażniku samochodu,
niejednokrotnie obiecując, że oddadzą gotówkę po kilku godzinach,
w dodatku z procentem. Jeśli tylko oszuści dostaną swoje pieniądze,
pożyczkodawca nigdy już ich nie zobaczy, a wartość pozostawionych pod
zastaw przedmiotów okaże się znikoma w porównaniu do pożyczonej
kwoty 16.
" Oszukańcze gry hazardowe (np. trzy karty lub trzy kubki)  sprawcy
podczas gry stosują różne zabiegi, z których najczęstsze to: manipulowanie
kartami w celu umieszczenia jednej z nich w wybranym miejscu;
oznaczanie kart poprzez obcinanie brzegów; załamywanie, nakłuwanie,
umieszczanie drobnych znaków; pozorne tasowanie kart; a nieraz
usuwanie na pewien czas jednej lub kilku kart z talii. W celu zachęcenia
15. Tamże, s. 7-8.
16. Tamże, s. 7.
13
ofiar do udziału w oszukańczych grach w karty (trzy kubki lub trzy karty)
naciągacze stosują swoistego rodzaju reklamę: rozkładają plansze, po czym
dwóch lub trzech wspólników zaczyna grać, ogrywając właściciela stolika,
który wypłaca uczestnikom gry coraz to wyższe kwoty. Takie
przedstawienie zachęca do gry gapiów, którzy zaczynają obstawiać
wskazywaną przez siebie kartę. Pierwsze osoby mogą nawet wygrać
niewielkie sumy pieniędzy, co ma sprawić, że rozgrywka zacznie je
wciągać, po czym obstawią coraz wyższe stawki. Do gry włączają się kolejni
amatorzy łatwego zarobku. Gra zaczyna się dopiero wtedy, gdy zachęceni
początkowym powodzeniem gracze, zaczynają obstawiać coraz wyższe
stawki. Efekt w tym wypadku jest łatwy do przewidzenia  przegrywają
i to niekiedy kolosalne kwoty. W tym momencie zazwyczaj przychodzi
opamiętanie. Jeżeli przegrany zaczyna domagać się zwrotu przegranych
pieniędzy zbyt agresywnie, jeden ze wspólników ostrzega o nadchodzących
policjantach, po czym wszyscy rozbiegają się w tłumie.
14
Oszustwo metodą  na wnuczka
Modus operandi sprawców oszustwa
Popularną ostatnimi czasy metodą działania sprawców oszustw, jest tzw.
 metoda na krewniaka częściej określana jako  metoda na wnuczka . Liczba
oszustw popełnianych tą metodą od kilku lat wykazuje tendencje wzrostowe.
Generalnie można stwierdzić, że metoda ta służy wyłudzaniu pieniędzy od osób
w podeszłym wieku. Sprawcy stosujący tę metodę wykorzystują wszelkiego
rodzaju zabiegi socjotechniczne, które pomagają im zdobyć zaufanie swoich
potencjalnych ofiar, aby następnie osiągnąć korzyści majątkowe.
Zdaniem M. Wojciechowskiego i M. Hausmana jednym ze sposobów
działania sprawców oszustwa metodą  na wnuczka jest wyszukanie osoby
starszej, samotnej, a następnie zebranie informacji o niej wśród sąsiadów 17. Jest
to jednak sposób rzadziej wykorzystywany i niosący spore zagrożenie
dla oszustów, wymaga on bowiem osobistego kontaktu oszustów z sąsiadami
ofiary, którzy w trakcie wykonywania póz
niejszych czynności przez policjantów
mogą przedstawić ich rysopis. Znacznie bardziej popularnym sposobem
typowania potencjalnych ofiar są wszelkiego rodzaju książki telefoniczne.
Zdaniem wspomnianych autorów sprawcy wyszukują w książce telefonicznej
osoby o staropolskich imionach, które mogą sugerować podeszły wiek,
np. Felicjan, Pelagia, Kazimiera, Maria, Brygida itp.
S. Strzeżek 18 informuje z kolei, że w niektórych przypadkach sprawcy
typując swoje potencjalne ofiary, ustawiają się bezpośrednio za ofiarą w kolejce
w urzędach i udając interesantów wychwytują potrzebne im dane osobowe.
Osoba w podeszłym wieku, zaabsorbowana rozmową lub przekazywaniem
17. Tamże, s. 8.
18. S. Strzeżek, Sposób  na wnuczka ,  Stołeczny Magazyn Policyjny 2010, nr 5, s. 17.
15
pieniędzy urzędnikowi, nie zwraca uwagi na stojące obok niej osoby lub te, które
w chwilę po niej opuściły miejsce transakcji i w nieznacznej odległości poruszają
się za nią. Jeszcze innym sposobem jest śledzenie ofiary, która opuściła bank
lub urząd do miejsca jej zamieszkania.
Kiedy sprawcy oszustwa ustalą miejsce zamieszkania swojej potencjalnej
ofiary przeprowadzają rozmowy z jej sąsiadami lub gospodarzem domu, podczas
których przedstawiają się jako członek najbliższej rodziny. W trakcie takich
rozmów ustalają numer telefonu ofiary i bliższe dane na jej temat.
Najczęściej jednak sprawcy wykorzystujący książkę telefoniczną, wykonują
połączenia telefoniczne na chybił trafił, bez zadawania sobie trudu związanego
ze sprawdzaniem brzmienia imion. Świadczy o tym chociażby alfabetyczny układ
wykonywanych połączeń, a także ich duża liczba. Zdarzały się sytuacje, w których
za pośrednictwem jednej karty telefonicznej pre-paid, w ciągu kilku godzin,
sprawcy wykonali setki połączeń telefonicznych, w niektórych przypadkach
do tych samych osób dzwoniąc po dwa lub trzy razy.
Sprawcy oszustw popełnianych metodą  na wnuczka zazwyczaj pracują
w parach lub w kilkuosobowych grupach. Po wytypowaniu ofiary i wykonaniu
połączenia telefonicznego oszust przedstawia się jako członek najbliższej rodziny
 biorąc pod uwagę fakt, że ofiarami tego typu przestępstw padają głównie osoby
w podeszłym wieku, jest to najczęściej wnuk lub wnuczka ofiary. Na tym etapie
rozmowy nie podawane są jeszcze żadne konkretne imiona, chyba że oszust
wcześniej przeprowadził stosowne rozpoznanie. W tym momencie często
zdarza się, że potencjalna ofiara przerywa połączenie uznając, że jest to
najprawdopodobniej pomyłka  o czym świadczy stosunek wykonanych połączeń
telefonicznych do liczby dokonanych oszustw. Oszust nie dzwoni więcej do tego
typu osób. Szuka dalej.
Nawiązując pierwszy kontakt z potencjalną ofiarą, oszust zdobywa jej
zaufanie pytając o stan zdrowia, prawi komplementy, dopytuje się o pozostałą
część rodziny, mówi o tęsknocie. Jeśli nie zna imienia osoby, za którą się podaje
usiłuje tak ukierunkować rozmowę, aby ofiara sama podała mu właściwe imię,
16
imiona rodziców i wszelkie niezbędne sprawcom do dalszej rozmowy
i póz
niejszego oszustwa dane. Rozmówca zostaje w ten sposób przekonany,
że faktycznie prowadzi rozmowę z członkiem najbliższej rodziny. W prowadzonych
w toku śledztw rozmowach z ofiarami tego typu przestępstw często podkreślają
oni, że zmyliło ich to, iż sprawca znał wiele faktów z życia ich prawdziwego
wnuka. Nie są natomiast świadomi faktu, że oni sami udzielili tych odpowiedzi.
Może się tak zdarzyć, że rozmówca nie rozpoznaje głosu swojego wnuka,
a nawet zwraca mu na ten fakt uwagę. Sprawcy tłumaczą wtedy zmianę głosu
chorobą gardła, anginą itp. Czasami rozpoczynając rozmowę mogą w pierwszych
słowach zasygnalizować problemy z gardłem.
Kiedy już ofiara nabierze przekonania, że rozmawia z prawdziwym
wnukiem, oszust przechodzi do konkretnego działania. Nakłania ofiarę
do udzielenia mu pożyczki na bardzo ważny, niespodziewany, bardzo pilny,
okazjonalny cel lub zdarzenie losowe. Do najczęściej stosowanych przez
sprawców chwytów 19 należą:
"  na maklera, inwestycje giełdowe  telefonujący zapewnia, że znajduje
się w biurze maklerskim i pilnie potrzebuje pieniędzy na inwestycję
giełdową, bo w przeciwnym wypadku straci dużą sumę pieniędzy.
Po odbiór gotówki wysyła kogoś podającego się za  maklera giełdowego ;
"  na wypadek  telefonujący informuje, że spowodował wypadek
samochodowy i pilnie potrzebuje pieniędzy na zapłacenie ofierze
wypadku, aby uniknąć wezwania policji i rozprawy sądowej;
"  na porwanie  kobieta podająca się za córkę lub wnuczkę dzwoni
informując, że została porwana i musi zapłacić okup;
"  na zwrot długu znajomemu  telefonujący informuje, że zaciągnął
u znajomego pożyczkę i w związku z nieszczęśliwym zdarzeniem tamtej
osoby musi szybko zwrócić dług. Następnie po odbiór pieniędzy
19. Zob.: Poradnik. Jak nie paść ofiarą oszustwa metodą  Na wnuczka [online], Związek Banków Polskich
[http://www.zbp.pl oraz http://www.dokumentyzastrzezone.pl, dostęp: 21.01.2011].
17
przychodzi rzekomy znajomy, który potwierdza swoją ciężką sytuację
finansową;
"  na zakup nieruchomości lub ruchomości  telefonujący informuje,
że jest w trakcie dokonywania bardzo korzystnej transakcji
np. u notariusza i pilnie potrzebuje brakującej kwoty na jej sfinalizowanie.
Oszuści potrafią wywoływać u ofiary głębokie emocje  płacząc podczas rozmowy
czy też stwierdzając, iż osoba, do której właśnie dzwoni, jest jej ostatnią deską
ratunku  co sprawia, że ofiara czuje się bardziej zmotywowana, by nieść pomoc
 członkowi rodziny .
Zdarza się również, że sprawca nie wskazuje żadnego konkretnego celu,
na który potrzebuje pieniędzy, zawsze jednak prosi rozmówcę o dyskrecję wobec
innych członków rodziny, tłumacząc to chęcią pozostawienia swoich problemów
w tajemnicy, aby nie martwić najbliższych, czy też niespodzianką, którą chce
sprawić. Dodatkowo sprawca zawsze zapewnia o bardzo szybkim i osobistym
zwrocie pożyczonych pieniędzy.
Należy podkreślić, że sposób wymyślania przez sprawców powodów,
dla których ofiara powinna udzielić pożyczki jest bardzo różny. Co więcej oszuści
wykonują do swoich ofiar bardzo dużo połączeń telefonicznych, w krótkich
odstępach czasu, w celu wywarcia presji psychologicznej i nakłonienia
do szybkiego przekazania pieniędzy. Częste telefony mają ponadto utrudnić
osobie oszukiwanej ewentualne nawiązanie kontaktu z prawdziwymi członkami
rodziny, za których podają się oszuści.
Gdy ofiara zdecyduje się na udzielenie pożyczki  wnukowi , umawia się on
na ich odbiór. Regułą jest, że sprawca zapewnia, iż po odbiór pieniędzy zgłosi się
osobiście, nigdy jednak tego nie czyni. Po pewnym czasie od przeprowadzenia
pierwszej rozmowy, dzwoni ponownie i tłumaczy, że nie może osobiście odebrać
pożyczki. Aby uzasadnić swoją nieobecność najczęściej podaje przyczyny losowe,
o których wcześniej mógł wspomnieć ofierze, a które zaistniały nagle i których
w żaden sposób nie może uniknąć. Uspokaja on jednak ofiarę, twierdząc,
że nie stanowi to problemu, bo po pieniądze zjawi się jego przyjaciel lub dobry
18
znajomy. Podaje imię i nazwisko, opisuje wygląd i ubiór tej osoby. Przestrzega
 babcię , aby była nieufna i najpierw dokładnie przyjrzała się osobie, której ma
wręczyć pieniądze, zapytała jak się nazywa i czy zna, ewentualnie skąd zna,
jej wnuka.
Sprawcy oszustwa metodą  na wnuczka mają na celu nakłonić ofiarę
do przekazania pieniędzy nieznajomemu, mimo że będzie widziała go po raz
pierwszy w życiu. W tej sytuacji nieświadoma niczego ofiara przekazuje obcej
osobie niejednokrotnie wszystkie swoje oszczędności, a zdarza się również,
że w celu udzielenia pomocy wnuczkowi pokrzywdzeni postanawiają wziąć
kredyt w banku 20. Gotówka, a czasem nawet kosztowności (biżuteria itp.)
przekazywane są w miejscu zamieszkania ofiary, na ulicy, a nawet w placówkach
bankowych  w sytuacji, gdy ofiara dokonuje wypłaty z banku lub zaciąga kredyt.
Kiedy pokrzywdzony po jakimś czasie dzwoni do prawdziwego wnuczka,
aby zapytać czy znajomy dostarczył mu pieniądze, dowiaduje się, że padł ofiarą
przestępstwa.
Oszustwo metodą  na wnuczka w ujęciu statystycznym
Jak już wcześniej wspomniano, z roku na rok rośnie liczba stwierdzonych
przestępstw oszustwa metodą  na wnuczka . Na podstawie danych
statystycznych zgromadzonych w Biurze Wywiadu Kryminalnego Komendy
Głównej Policji, a zamieszczonych przez M. Wojciechowskiego i M. Hausmana
na łamach magazynu  Policja , można przedstawić następujące informacje
na temat oszustw metodą  na wnuczka :
1. Cechy ofiar:
a) podeszły wiek (przeważnie 60  80 lat i powyżej);
b) samotność  osoby zamieszkiwały samotnie bądz
też w chwili
popełnienia przestępstwa przebywały w mieszkaniu bez
obecności innych osób;
20. S. Strzeżek, Sposób  na wnuczka (& ), s. 8.
19
c) w większości przypadków  płeć żeńska.
2. Przestępstw tych dokonywano najczęściej w dni robocze, największa ich
liczba przypada na środek tygodnia (czyli środę i czwartek), bardzo
rzadko dokonywano ich w soboty lub niedziele.
3. Oszustw metodą  na wnuczka dokonywano głównie w  godzinach
pracy , czyli w przedziale od 900 do 1800. Sprawcy przestępstw wybierają
zatem dni i godziny, które dają prawdopodobieństwo nieobecności
w mieszkaniu współlokatorów ofiary.
4. Jeżeli chodzi o wysokość strat poniesionych w wyniku oszustw
popełnionych metodą  na wnuczka , to w roku 2009 w okresie
styczeń  wrzesień, sytuacja wyglądała następująco:
Straty PLN Liczba wystąpień
Do 999 63
1000  4999 89
5000  9999 84
10000  19999 82
20000  29999 28
30000  39999 9
40000  49999 4
Powyżej 50000 7
Tabela 3.1. Wysokość strat poniesionych w wyniku oszustw metodą  na wnuczka 21
5. Praktycznie na terenie całego kraju odnotowany został wzrost liczby
oszustw dokonywanych metodą  na wnuczka , przy niezbyt wysokiej
wykrywalności. Liczba popełnionych przestępstw na terenie
poszczególnych jednostek Policji przedstawiona została w poniższej
tabeli:
21. y
ródło: M. Wojciechowski i M. Hausman, Oszustwa (& ), s. 10.
20
Liczba Liczba
Jednostka
zdarzeń zdarzeń Dynamika
rejestrująca
2008 r. 2009 r.
KSP Warszawa 243 253 104%
KWP Kraków 146 133 91%
KWP Wrocław 144 176 122%
KWP Katowice 131 129 98%
KWP Poznań 129 59 46%
KWP Gdańsk 99 102 103%
KWP Bydgoszcz 80 86 108%
KWP A
ódz
57 65 114%
KWP Lublin 35 34 97%
KWP Szczecin 31 38 123%
KWP Olsztyn 27 31 115%
KWP Rzeszów 24 33 138%
KWP Kielce 23 11 48%
KWP Białystok 23 25 109%
KWP Radom 19 41 216%
KWP Opole 10 25 250%
KWP Gorzów Wlkp. 4 19 475%
103%
RAZEM 1225 1260
(średnio)
Tabela 3.2. Liczba i dynamika zdarzeń dotyczących oszustw metodą  na wnuczka
(na podstawie danych z bazy KSIP) 22
Podkreślić należy, iż w przypadku oszustw popełnianych metodą  na wnuczka
mamy do czynienia z tzw. zjawiskiem  ciemnej liczby , a więc ilością dokonanych
przestępstw, które nie zostały zgłoszone policji. Liczba tych przestępstw
pozostaje nieznana. Zdarza się bowiem, że starsze osoby nie zawsze
zawiadamiają o dokonanym oszustwie policję, wstydząc się, że dały się
tak łatwo oszukać.
22. y
ródło: Tamże, s. 12.
21
Wykrywanie sprawców i zwalczanie przestępstw
Sprawcy oszustwa popełnionego metodą  na wnuczka , jak już wcześniej
wspomniano, zazwyczaj działają w kilkuosobowych grupach, jednak ich wykrycie
i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej w praktyce policyjnej jest niezmiernie
trudne. Wykrywalność tego typu przestępstw w latach 2008 i 2009 obrazuje
poniższa tabela:
2008 2009
Jednostka
rejestrująca
KSP Warszawa 12 243 4,94 7 253 2,77
KWP Kraków 23 146 15,75 18 133 13,53
KWP Wrocław 41 144 28,47 6 176 3,41
KWP Katowice 28 131 21,37 4 129 3,10
KWP Poznań 15 129 11,63 38 59 64,41
KWP Gdańsk 25 99 25,25 38 102 37,25
KWP Bydgoszcz 39 80 48,75 17 86 19,77
KWP A
ódz
10 57 17,54 9 65 13,85
KWP Lublin 13 35 37,14 4 34 11,76
KWP Szczecin 12 31 38,71 8 38 21,05
KWP Olsztyn 6 27 22,22 6 31 19,35
KWP Rzeszów 4 24 16,67 3 33 9,09
KWP Kielce 15 23 65,22 5 11 45,45
KWP Białystok 10 23 43,48 1 25 4,00
KWP Radom 4 19 21,05 3 41 7,32
KWP Opole 2 10 20,00 5 25 20,00
KWP Gorzów Wlkp. 2 4 50,00 5 19 26,32
RAZEM 261 1225 21,31 177 1260 14,05
Tabela 4.1. Wykrywalność zdarzeń oszustw metodą  na wnuczka
(na podstawie danych z bazy KSIP) 23
23. y
ródło: Tamże, s. 13.
22
%
%
Wykryte
Wykryte
Liczba zdarzeń
Wykrywalność
Liczba zdarzeń
Wykrywalność
Zdaniem M. Wojciechowskiego i M. Hausmana 24 na tak niską wykrywalność tego
typu przestępstw składa się wiele czynników. Jednym z nich jest sam sposób
działania sprawców, którzy wykazując ostrożność unikają popełniania błędów.
Ofiary natomiast, często ze względu na wiek, nie są w stanie podać istotnych
szczegółów, które mogłyby przyczynić się do wykrycia sprawców przestępstwa.
W trakcie wykonywania czynności służbowych na miejscu popełnienia
oszustwa metodą  na wnuczka policjanci uzyskują bardzo niewiele danych.
W miejscach nieobjętych monitoringiem, zazwyczaj jest to rysopis osoby, która
zgłosiła się po odbiór pieniędzy oraz numer telefonu pokrzywdzonego i godziny
wykonanych połączeń telefonicznych. W oparciu o zeznania ofiary dotyczące
rysopisu sprawcy można wykonać jego portret pamięciowy, który następnie jest
rozsyłany do innych jednostek policji. W powyższym kontekście należy pamiętać,
iż osoba, w oparciu o zeznania której sporządzany jest rysopis sprawcy, jest
w podeszłym wieku, a na dodatek może być zdenerwowana tym, iż oszust
wykorzystał jej łatwowierność  to z kolei może mieć przełożenie na jakość
sporządzonego rysopisu.
Większe możliwości wykrywcze przy tego typu przestępstwach dają
czynności operacyjno-rozpoznawcze, a szczególnie metoda analizy kryminalnej.
Zdaniem S. Czarneckiego analiza kryminalna jest szczególnie przydatna,
a czasami wręcz niezbędna, w sprawach wielowątkowych i obejmujących duży
zasięg terytorialny 25. A właśnie z tego typu sytuacjami mamy do czynienia
w sprawach oszustw popełnianych metodą  na wnuczka . Zanim jednak
do wykorzystania tej metody dojdzie, policjanci przeprowadzający czynności
wykrywcze związane z przestępstwem oszustwa  na wnuczka , muszą wykonać
szereg dodatkowych zadań.
W oparciu o uzyskany numer telefonu ofiary ustala się biling połączeń
przychodzących na telefon ofiary. Na jego podstawie ustalany jest numer telefonu
(karty SIM 26), którym posługiwał się sprawca. Sprawcy do tego typu przestępstw
24. Tamże, s. 13.
25. S. Czarnecki, Analiza kryminalna  narzędzie pracy Policji,  Prokurator 2007, nr 1(29), s. 24.
26. ang. Subscriber Identity Module  moduł identyfikacji abonenta.
23
wykorzystują zazwyczaj telefon komórkowy z kartą pre-paid, do której nie jest
przypisany imiennie żaden abonent. Nie mniej jednak w oparciu o numer karty
SIM telefonu sprawcy należy zwrócić się do Wydziału Wywiadu Kryminalnego
właściwej miejscowo komendy wojewódzkiej policji o bilingi połączeń
(wychodzących i przychodzących) wykonanych z przedmiotowego numeru,
a także o ustalenie numeru identyfikacyjnego aparatu telefonicznego  IMEI27
oraz numerów kart SIM, które kiedykolwiek współpracowały z aparatem
telefonicznym o podanym IMEI, a także bilingi połączeń wykonanych z tych kart.
Cechą charakterystyczną telefonów wykorzystywanych przez sprawców
oszustw metodą  na wnuczka jest to, iż karty SIM są w nich aktywne jedynie
przez krótki okres czasu  najwyżej do kilku dni, czyli do momentu
sfinalizowania przestępstwa. Sprawcy w jednym aparacie mogą wykorzystywać
kolejno kilka kart SIM, po czym telefon milknie całkowicie (przestaje być przez
sprawców wykorzystywany).
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że szybkie uzyskanie danych bilingowych
jest niezmiernie ważne w procesie ustalania sprawców oszustw. Dane te to często
jedyny dostępny materiał pozostający po działalności sprawców, na podstawie
którego można pokusić się o próbę ich wytypowania. M. Wojciechowski
i M. Hausman uważają wręcz, że dane te są bardzo przydatne i mają ogromne
znaczenie, gdyż łączą się w bezpośredni sposób z uczestnikami działań
przestępczych. Wydaje się, że w tym przypadku przyjęcie zawiadomienia
o popełnionym przestępstwie czy też przesłuchanie osób poszkodowanych
nie przynosi tyle informacji co uzyskane dane teleinformatyczne (bilingowe) 28.
Uzyskane w ten sposób dane powinny zawierać wszystkie informacje
o dokonanych połączeniach telefonicznych, również o numerach kart SIM, które
nawiązywały połączenie. W oparciu o nie można starać się ustalić dane innych
osób, do których dzwonili sprawcy  zarówno wspólników, jak i potencjalnych
ofiar. Oszuści przeważnie dzwonią na numery telefonów stacjonarnych swoich
27. ang. International Mobile Equipment Identity  indywidualny numer identyfikacyjny telefonu komórkowego
GSM lub UMTS.
28. M. Wojciechowski, M. Hausman, Oszustwa (& ), s. 13.
24
ofiar, które znalez
li w książce telefonicznej, a których abonenta łatwo można
ustalić. Można zatem wnioskować, że połączenia wychodzące na numery SIM
telefonów komórkowych mogły służyć do nawiązania kontaktu ze wspólnikami
oszusta, tak jak i wszystkie połączenia przychodzące na dany numer SIM.
W wyniku powyżej opisanych czynności możliwe jest ustalenie numerów IMEI
i SIM telefonów komórkowych, którymi posługują się sprawcy, zarówno tych
wykorzystywanych do popełniania przestępstw, jak i posiadanych prywatnie.
W toku dalszych czynności należy wystąpić do Wydziału Wywiadu
Kryminalnego o ustalenie miejsc logowań określonych kart SIM, które
zarejestrowane zostały w oparciu o lokalizacje stacji przekaz
nikowych (BTS 29),
łącznie z pozycją geograficzną stacji BTS oraz kątem i azymutem, które posłużą
do dalszego typowania miejsca zamieszkania, przebywania czy przemieszczania
się sprawców przedmiotowych przestępstw. Uzyskane w ten sposób dane
poddawane są następnie analizie kryminalnej wykonywanej w Wydziale
Wywiadu Kryminalnego 30.
Właściwa praca zaangażowanego w sprawę oszustwa metodą  na wnuczka
analityka oraz właściwa współpraca z policjantem zlecającym dokonanie
analizy kryminalnej (polegająca głównie na wzajemnej wymianie informacji),
a także wykonywanie innych czynności operacyjno-rozpoznawczych, może
w konsekwencji doprowadzić do ujawnienia, ustalenia oraz zatrzymania
sprawców trudniących się tym procederem.
Podkreślić należy za M. Wojciechowskim i M. Hausmanem, że zwalczanie
oszustw dokonywanych metodą  na wnuczka nie powinno być wyłącznie reakcją
na ich zaistnienie, ale przede wszystkim profilaktyką uprzedzającą, wpisaną
w aktywność każdego z nas. W przypadku zaistnienia oszustwa tego typu
powinno się zastosować wachlarz dostępnych środków i narzędzi, rzecz jasna
uwzględniając zasadność ich wykorzystania. Również kwestia zlecania analizy
29. ang. Base Transceiver Station  stacja przekaz
nikowa usługodawcy telekomunikacyjnego (BTS).
30. Szerzej na temat analizy kryminalnej: M. Wojciechowski, M. Hausman, Oszustwa (& ); S. Czarniecki, Analiza
kryminalna (& ); W. Ignaczak, Wybrane zagadnienia analizy kryminalnej, Szczytno 2005.
25
kryminalnej powinna być brana pod uwagę w każdym przypadku, jeżeli tylko
istnieje cień szansy, że przyniesie ona wymierne korzyści.
Podjęte przez policję działania (w latach 2009-2010) pozwoliły
na zatrzymanie 71 sprawców oszustw metodą  na wnuczka 31. Większość
zatrzymanych stanowiły osoby, których rola polegała na odbieraniu pieniędzy
od pokrzywdzonych. Wobec zatrzymanych, prawie we wszystkich wypadkach
sądy stosowały środki zapobiegawcze w postaci tymczasowego aresztowania.
Zapobieganie oszustwom popełnianym metodą  na wnuczka
Sprawcy dokonujący oszustwa metodą  na wnuczka w sposób szczególnie
zuchwały wykorzystują dobre serca swych ofiar, łatwowierność, naiwność osób
starszych, a także ich chęć niesienia pomocy rodzinie, poczucia bycia potrzebnym,
a czasem nawet bezmyślność. Nie jest rzeczą dziwną, że osoby starsze w dużej
mierze są bardziej wiktymne niż osoby młodsze, bardziej też przeżywają
następstwa związane z dokonanym na ich szkodę przestępstwem. Z tych właśnie
względów przestępstwo oszustwa popełnianego metodą  na wnuczka ,
jest działaniem wymierzonym w ludzi starszych 32.
Skutkiem tego przestępstwa jest niejednokrotnie pozbawienie ofiar
oszczędności życia, doprowadzenie ich najczęściej do nieodwracalnej straty
finansowej. Ponadto po doznaniu takiego przestępstwa ofiary nieraz pozostają
z niezatartą skazą psychiczną zawiązaną z utratą wiary w drugiego człowieka
i utratą poczucia bezpieczeństwa. Współcześnie również w mediach coraz
częściej przedstawiane są przypadki popełnienia tego typu przestępstw, które
z uwagi na bezbronność ich ofiar mają szeroki wydz
więk społeczny. Jak zatem
im zapobiegać?
Przestępcy atakują głównie osoby starsze, niewątpliwie więc tę grupę
wiekową należy objąć szeroko zakrojoną akcją prewencyjną, w którą można
31. Zob.: Poradnik. Jak nie paść ofiarą oszustwa metodą  Na wnuczka [online], Związek Banków Polskich
[http://www.zbp.pl oraz http://www.dokumentyzastrzezone.pl, dostęp: 21.01.2011].
32. M. Wojciechowski, M. Hausman, Oszustwa (& ), s. 16.
26
zaangażować również podmioty pozapolicyjne (np. pracowników opieki
społecznej, pracowników administracji czy też duchownych). W wielu
jednostkach policji przeprowadzane są, warte polecenia, spotkania z seniorami,
podczas których policjanci informują uczestników o sposobie działania sprawców
oszustwa metodą  na wnuczka . Przekazują wiedzę o tym, jak postępować, aby
nie stać się ofiarą przestępstwa. Rozdawane są też specjalnie na tę okoliczność
przygotowane ulotki.
Rys. 3.1. Przykładowa ulotka ostrzegająca przed oszustami 33
Oto podstawowe zasady zachowania, które mogą pomóc uniknąć przestępstwa
oszustwa metodą  na wnuczka 34:
1. Upewnij się, że na pewno telefonuje ktoś z rodziny. Zadzwoń
do rodziców  wnuczka i upewnij się, czy rodzina rzeczywiście
potrzebuje pomocy. Jeżeli rodzinie zależy naprawdę na Tobie,
nie na Twoich pieniądzach, na pewno to zrozumieją.
33. Uważajmy na oszustów  na wnuczka [online], KRP IV  Bemowo, Wola [dostęp:
http://wola.policja.waw.pl/wai/r4/439/18270/Uwazajmy_na_oszustow_na_wnuczka.html,
dnia: 18.01.2011].
34. S. Strzeżek, Sposób  na wnuczka (& ), s. 18.
27
2. Unikaj miejsc nieoświetlonych i mało uczęszczanych. Umów się
na przekazanie pieniędzy w domu. Nie wpuszczaj do domu osób,
które nie są Ci znane.
3. Nigdy nie przekazuj pieniędzy sam, poproś o pomoc kogoś z rodziny
lub sąsiada.
4. Pieniądze przekazuj tylko osobom z rodziny. Nie przekazuj pieniędzy
nieznajomemu. Jeśli już musisz, poproś o dokument i zapisz dane.
5. Nie działaj w pośpiechu, odrocz udzielenie pożyczki w czasie,
najlepiej na następny dzień.
6. W przypadku jakichkolwiek obaw i podejrzeń niezwłocznie powiadom
najbliższą jednostkę policji .
Podobny sposób postępowania proponuje Związek Banków Polskich 35:
1. Bądz
ostrożny w kontakcie z nieznajomym.
2. Nigdy nie przekazuj pieniędzy osobom, których nie znasz. Nie ufaj
osobom, które telefonicznie podają się za krewnych lub ich przyjaciół.
3. Zawsze potwierdzaj  prośbę o pomoc , kontaktując się osobiście:
wykonaj telefon lub skontaktuj się bezpośrednio.
4. Wszelkie telefoniczne prośby, w tym z zagranicy o pomoc, grożą utratą
pieniędzy.
5. Gdy ktoś dzwoni w takiej sprawie i pojawia się jakiekolwiek
podejrzenie, że to może być oszustwo koniecznie powiadom policję
(nr tel. 112)!
35. Oszustwa metodą "Na wnuczka" [online] Związek Banków Polskich [dostęp:
http://www.dokumentyzastrzezone.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=293&Itemid=75,
dnia: 12.11.2012].
28
Bibliografia
1. Bednarzak J., Przestępstwo oszustwa w polskim prawie karnym, Warszawa
1971.
2. Czarnecki S., Analiza kryminalna  narzędzie pracy Policji,  Prokurator 2007,
nr 1(29).
3. Ignaczak W., Wybrane zagadnienia analizy kryminalnej, Szczytno 2005.
4. Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009.
5. Oczkowski T., Oszustwo jako przestępstwo majątkowe i gospodarcze,
Zakamycze 2004.
6. Preibisz A. N., Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię oszustwa
(art. 286 ż 1 k.k.),  Prokuratura i Prawo 2005, nr 10.
7. Strzeżek S., Sposób  na wnuczka ,  Stołeczny Magazyn Policyjny 2010, nr 5.
8. Wojciechowski M., Hausman M., Oszustwa metodą  na wnuczka . Rola analizy
kryminalnej w procesie wykrywczym,  Policja 2010, nr 3.
9. Poradnik. Jak nie paść ofiarą oszustwa metodą  Na wnuczka [online],
Związek Banków Polskich [dostęp: 21.01.2011, http://www.zbp.pl oraz
http://www.dokumentyzastrzezone.pl,].
10. Uważajmy na oszustów  na wnuczka [online], KRP IV  Bemowo, Wola
[dostęp: 18.01.2011, http://wola.policja.waw.pl/wai/r4/439/18270/Uwazaj
my_na_oszustow_na_wnuczka.html.
11. Oszustwa metodą "Na wnuczka" [online] Związek Banków Polskich [dostęp:
12.11.2012, http://www.dokumentyzastrzezone.pl/index.php?option=com_co
ntent&view=article&id=293&Itemid=75].
12. Słownik Języka Polskiego [online], Wydawnictwo PWN
[dostęp: 30.11.2012, http://sjp.pwn.pl].
13. Wikipedia: wolna encyklopedia [online], Wikipedia Foundation
[dostęp 30.11.2012, http://pl.wikipedia.org].
14. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.  Kodeks karny
(Dz. U. Nr 88, poz. 553, z póz
n. zm.).
29