Zastosowanie promieniotwórczości. Wykrywanie i ochrona przed promieniowaniem.

1.

Promieniowanie jonizujące

Naturalne promieniowanie jonizujące (tzw. promieniowanie tła) pochodzi:

- z przestrzeni kosmicznej;
- radionuklidów znajdujących się w skorupie ziemskiej i powietrzu.

Sztuczne promieniowanie jonizujące pochodzi głównie z

- niektórych urządzeń medycznych, przemysłowych,
- elektrowni jądrowych i konwencjonalnych
- oraz ze źródeł stosowanych w badaniach naukowych.

Promieniowanie jonizujące, w odpowiednich dawkach, wywiera szkodliwy wpływ na procesy zachodzące w
komórkach, poprzez radiolizę wody (wytwarzanie rodników i nadtlenków), niszczenie enzymów, zmiany w
cząsteczkach DNA. błonach komórkowych. Wczesne skutki silnego napromieniowania obserwuje się w tkance
krwiotwórczej, w przewodzie pokarmowym, w układzie sercowo - naczyniowym, mózgu i skórze. Do późniejszych
następstw napromieniowania zalicza się nowotwory, skrócenie życia, przyspieszone starzenie się oraz zmiany
genetyczne.

2.

Dozymetria Promieniowania Jonizującego

Najważniejsze znaczenie przy określaniu skutków oddziaływania promieniowania jonizującego z
materią ma ilość energii promieniowania jonizującego ∆E pochłonięta przez absorbent o masie
∆m.
Podstawową wielkością określającą skutki oddziaływania promieniowania jonizującego z materią
jest dawka pochłonięta promieniowania D:

Używana jest także jednostka spoza układu SI: 1 rad (rad = roentgen absorption dose)

1 rad = 0,01 Gy = 1 cGy.

Skutki biologiczne zależą od
a)

Dawki pochłoniętej D

b)

Rodzaju promieniowania

Wpływ rodzaju promieniowania określa równoważnik dawki H:

gdzie Q oznacza współczynnik jakości promieniowania (ang. Quality factor).

Jeżeli D wyrażone jest w:


grejach (Gy) to H w sivertach (Sv)



w radach (rad) to w H w remach

Wartości współczynników wagowych w

R

promieniowania (dawniej Q, QF) dla różnych rodzajów

promieniowania i różnych zakresów jego energii ustalone przez ICRP 60 (International Commission on

Radiological Protection)

Nie wszystkie organy i narządy są jednakowo wrażliwe na dane promieniowanie. Wymaga to
stosowania odpowiednich poprawek przy prawidłowym obliczaniu dawki. Przy
napromienieniu całego ciała lub kilku narządów posługujemy się pojęciem dawki skutecznej.

Dawka skuteczna, H

ef

dawka efektywna (dawna nazwa: skuteczna dawka równoważna),

(ang. Effective dose), suma wszystkich równoważników dawek od napromieniowania
zewnętrznego i wewnętrznego we wszystkich tkankach i narządach z uwzględnieniem
odpowiednich współczynników wagowych narządów lub tkanek, obrazująca narażenie
całego ciała.

3.

Rodzaje Dozymetrów:



Dozymetry kalorymetryczne



Dozymetry fotograficzne



Dozymetry chemiczne



Dozymetry scyntylacyjne



Dozymetry termoluminescencyjne



Dozymetry fotoluminescencyjne



Komora jonizacyjna

Istnieje szereg detektorów promieniowania jonizującego, jak liczniki cząstek jonizujących. Są
to na ogół proste detektory promieniowania jonizującego umożliwiające szybkie,
elektroniczne zliczanie rejestrowanych cząstek, takie jak:


liczniki scyntylacyjne,



detektory półprzewodnikowe,



liczniki Geigera−Müllera.

4.

Licznik Geigera−Müllera.