Narkotyki w Polsce Mity i rzeczywistość Ewa Korpetta Ewa Szmerd Sisicka

tytuł: "Narkotyki w Polsce - Mity i rzeczywisto

ść

autor: Ewa Korpetta Ewa Szmerd-Sisicka

Prószynski i S-ka Warszawa 2000

Copyright (c) by Ewa Korpetta, Ewa Szmerdt-Sisicka, 2000

Projekt okładki Natalia Cyrankiewicz
Redakcja Lidia Doma

ska

Redakcja techniczna El

bieta Urba

ska

Korekta Gra

yna Nawrocka

Łamanie Gra

yna Janecka

Spis tre

WSt

P 7

Wprowadzenie 9
CZ

ĘŚĆ

I. PROBLEMATYKA UZALE

NIE

ROZDZIAŁ I. Uzale

nienie jako choroba 17

1. Uzale

nienie psychiczne 18

2. Uzale

nienie fizyczne 22

3. Uzale

nienie społeczne 24

ROZDZIAŁ II. Drogi ku uzale

nieniu 27

1. "Ja si

nie uzale

" 28

2. "Młodo

ść

ma swoje prawa" 31

3. "Winna rodzina" 33
4. "Winna szkoła" 38
5. "Na skróty" 39
ROZDZIAŁ III. Leczenie uzale

nie

1. Wchodzenie w trze

ść

2. Trze

ść

3. Zapobieganie nawrotom 50
4. Programy redukcji szkód 51
5. Praca z rodzin

Podsumowanie 55
CZ

ĘŚĆ

II. SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE 57 ROZDZIAŁ I. Substancje

wziewne 59 ROZDZIAŁ II. Konopie indyjskie 63 ROZDZIAŁ III.
Psychostymulanty 69
1. Amfetamina (amfa, proszek, speed) 69
2.Ecstasy 76
3. Kokaina 78
4. Crack 81
5.Khat 82
ROZDZIAŁ IV. Halucynogeny 83
1. Ro

linne i syntetyczne 83

2. "Kwasy" 87
ROZDZIAŁ V. Pochodne opium 89
1. Morfina 90
2. Heroina 92
3. "Kompot" 94
ROZDZIAŁ VI. Skuny 97
ROZDZIAŁ VII. Leki 99
1. Barbiturany 100
2. Benzodiazepiny 101
3. Przeciwbólowe leki opiatowe 102
CZ

ĘŚĆ

III. l CO DALEJ? - GDZIE SZUKA

POMOCY 103

^'^'i CZ

ĘŚĆ

N. LIST DO... - ZAMIAST ZAKO

CZENIA lii?

•CZ

ĘŚĆ

\/. SŁOWNIK 117

WSt

Ksi

ąż

ka ta nie jest publikacj

naukow

. Nie przytaczamy w niej

ani psychologicznych koncepcji uzale

nie

, ani te

mechanizmów

fizjologicznych, towarzysz

cych przyjmowaniu

rodków

odurzaj

cych. Chcemy natomiast podzieli

naszymi obserwacjami

płyn

cymi z pracy zespołu terapeutycznego Poradni Uzale

nie

Warszawie przy ul. Dzielnej 7, a tak

e wiedz

, jak

nabywamy w

codziennych kontaktach z młodymi narkomanami i ich rodzinami.
Kontakty te pozwalaj

nam bezpo

rednio i szybko zapoznawa

z nowymi zjawiskami zwi

zanymi z narkomani

w Polsce. Problem

ywania substancji psychoaktywnych od dziesi

ciu lat narasta

lawinowo, pojawiaj

nowe

rodki, obni

a si

wiek inicjacji

narkotykowej, zdecydowanie nasila si

przest

pczo

ść

ród młodych

narkomanów. Zdajemy sobie spraw

e do

wiadczenia nasze ró

nieco od do

wiadcze

praktyków z innych o

rodków w kraju.

Jeste

my natomiast gł

boko przekonane,

e za kilka lat obraz

narkomanii z terenu Warszawy i okolic "pójdzie w Polsk

Wprowadzenie
Narkotyki znane s

od tysi

cy lat i od tysi

cy lat wła

ciwo

ci,

jakie maj

, były wykorzystywane do zmieniania rzeczywisto

ci. Ju

przed nasz

ywano ich dla relaksu, w rytuałach religijnych

i społecznych, w celu łagodzenia bólów. Stosowano je na
wszystkich kontynentach - w Afryce, obu Amerykach, Azji, Europie,
na Dalekim i Bliskim Wschodzie. Historii stosowania narkotyków
mo

na po

wielk

ksi

. W tej ksi

ąż

ce zajmiemy si

narkotykami, które w ci

gu ostatnich lat pojawiły si

i zacz

ły

upowszechnia

w Polsce. Liczba przyjmuj

cych je osób ro

nie w

post

pie geometrycznym. S

to przewa

nie ludzie młodzi, a

rednia

wieku obni

a si

z ka

dym rokiem. Po narkotyki si

gaj

12-

i 13-latki. Zmiana sytuacji gospodarczej (w tym wzrost warto

złotówki wzgl

dem dolara) spowodowała,

e od pocz

tku lat

dziewi

ęć

dziesi

tych dystrybucja narkotyków w Polsce stała si

opłacalna, zwłaszcza

e do pa

dziernika 1997 roku przepisy prawne

dotycz

ce przest

pczo

ci zwi

zanej z dystrybucj

i handlem

narkotykami były przestarzałe, wr

cz gwarantowały bezkarno

ść

Brak adekwatnych przepisów dał szans

na rozwini

cie si

szerokiej i

wietnie zorganizowanej sieci dealerów, docieraj

cych

do dyskotek, klubów, szkół, osiedli. Umo

liwił równie

powielanie

w mass mediach informacji nieprawdziwych, czasem wr

zach

caj

cych do brania narkotyków, bo utrwalaj

cych ich podział

na "twarde" i "mi

kkie". Sprzyjał nawet rozwojowi w niektórych

gach mody na branie. Zmieniła si

równie

forma handlu -

zwłaszcza w Warszawie. Dawniej zawsze mo

na było zaopatrzy

na tzw. bajziu. Obecnie dealerzy narkotyków przenie

li si

miasto" - handluj

przede

wszystkim w miejscach, w których zbiera si

młodzie

, ale

handluj

wsz

dzie, gdzie tylko si

da. "Dobry" dealer zawsze wie,

gdzie znajdzie klienta i jak do niego trafi

. Wie dobrze, kto

jest "potrzebuj

cy", kto ma problemy i - rzecz najwa

niejsza -

kto jest wypła-calny. Zna mo

liwo

ci finansowe swoich nabywców

i mo

liwo

ci ich rodzin. "Dobry" dealer nie bierze narkotyków,

jest trudny do zidentyfikowania. Cz

sto dostarcza towar na

zamówienie telefoniczne - najcz

ęś

ciej słu

y do tego telefon

komórkowy, st

d nazwa slangowa współczesnych narkomanów "Hera

GSM". Obecnie prawie nie u

ywa si

nazwy "

pun".

pun był dawniej

- pi

ęć

- dziesi

ęć

lat temu. Współczesny narkoman to kto

zupełnie

inny. Inny w wygl

dzie zewn

trznym, inny w zachowaniu, inne ma

cele, z innego pochodzi domu, inna jest jego rodzina. Wi

kszo

ść

społecze

stwa tkwi jednak w starym schemacie. Brudny, wychudzony,

zaniedbany, obdarty młody człowiek z patologicznej rodziny, z
błyszcz

cym wzrokiem, marz

cy tylko o tym, by zdoby

"towar",

"da

sobie w kanał" i "odlecie

". Oto obraz narkomana, który

znamy, który - niestety - nadal si

powiela. A to ju

tylko mit.

Współczesny narkoman wygl

da zupełnie inaczej - w pierwszej fazie

uzale

nienia nie rozpoznamy go w grupie młodych ludzi. Jest

czysty, zadbany, uczy si

lub pracuje, czasem bywa wprawdzie

bezrobotny, ale wtedy szuka pracy, oczywi

cie bardzo dobrze

płatnej. Chce co

osi

ąć

yciu i wła

nie narkotyk ma mu w tym

pomóc. Nierzadko pochodzi z pełnej, tzw. dobrej rodziny. "Dobra
rodzina" obecnie nie chroni przed narkotykami. Rodzice bardzo
cz

sto s

pewni,

e ten problem ich nie dotyczy, bo wi

kszo

ść

nich dostrzega tylko

puna, a bardzo niewielu wie o "towarze,

który obecnie chodzi na rynku"... Równie

strzykawka przestała

atrybutem narkomana. Teraz nie bierze si

ylnie. Teraz si

cha, pali, wdycha - to nie zostawia

ladów, a równie dobrze

"kr

ci"... A przecie

lady wkłu

ylnych stanowi

dla

dorosłych jedyny dowód brania narkotyków: nie ma

ladów - nie ma

narkotyku. To kolejny mit. Młody narkoman zacznie bra

ylnie -

stanie si

punem - dopiero za kilka lat. Mity dotycz

narkomanii mo

na mno

w niesko

czono

ść

Nasza ksi

ąż

ka ma na celu przybli

Czytelnikom problem

narkomanii, rozwia

cho

ęść

istniej

cych mitów, pomóc młodym

ludziom w dokonaniu wła

ciwego wyboru. 10

Jeste

my przekonane,

e gdyby nasi pacjenci posiadali cał

wiedz

o tym, co zaczynaj

przyjmowa

, to 85%, a mo

e nawet wi

cej,

nigdy nie si

łoby po

rodki psychoaktywne. Niestety, oni znaj

wył

cznie mity, wiedz

jedynie,

e po za

yciu "jest super", a o

dalszych skutkach na ogół nie maj

poj

cia. Zdarza si

e po

otrzymaniu od nas informacji o tragicznych konsekwencjach
stosowania narkotyku mówi

: "to nie mo

e by

prawda" lub nawet

"pani si

na tym nie zna, skoro mówi takie rzeczy", "

aden mój

znajomy, a niektórzy długo bior

, nic takiego nie mówił"...

Najcz

ęś

ciej zaczyna si

od "spróbowania", od tego "tylko jednego

jedynego razu". Nikt nie bierze narkotyku po to,

eby si

uzale

. I nie uwzgl

dnia takiej ewentualno

ci. My natomiast

wiemy,

e ten "jeden jedyny raz" mo

e by

pocz

tkiem

uzale

nienia, ze wszystkimi zagra

cymi skutkami, o których

powiemy w dalszej cz

ęś

ci tej ksi

ąż

ki. Mamy nadziej

e si

po ni

ludzie młodzi i

e da im szans

na poznanie całej prawdy.

Mamy nadziej

e równie

rodzice, wychowawcy i opiekunowie

skorzystaj

z przekazanych tu informacji.

ĘŚĆ

PROBLEMATYKA UZALE

NIE

...D

ąż

eniem naszym jest, by przyczyny przestały by

grzechem, a

skutki katem... F.W. Nietzsche
Uzale

nienie - jak ju

wspominały

my - jest jednym z tych

zjawisk, dokoła których narosło wiele mitów i fałszywych

przekona

. Bł

dne opinie na temat czynników jego powstawania,

sposobów leczenia i innych zagadnie

zwi

zanych z t

chorob

niestety powielane na coraz szersz

skal

i czyni

coraz wi

cej

złego. To one łagodz

obaw

przed pierwsz

prób

wzi

cia

narkotyku. To one w du

ej mierze sprawiaj

, i

chory i jego

najbli

si bardzo długo nie widz

objawów choroby. To one cz

sto

stanowi

przyczyn

braku efektywnej pomocy dla osoby uzale

nionej

ze strony rodziny i przyjaciół uwikłanych we współ-uzale

nienie.

To one w ko

cu utrudniaj

decyzj

o podj

ciu leczenia oraz

powoduj

e chory cz

sto je przerywa. Có

c jest prawd

, a

co mitem dotycz

cym zjawiska uzale

nienia? Czym

e jest samo

uzale

nienie? Spróbujmy si

nad tym zastanowi

...

ROZDZIAŁ l
Uzale

nienie jako choroba

Istnieje wiele teorii psychologicznych staraj

cych si

wyja

mechanizmy powstawania uzale

nienia, jego przebiegu, sposobów

leczenia. Nie b

dziemy powoływa

adn

z nich,

adnej z

nich nie przytoczymy. Postaramy si

natomiast podzieli

wiadczeniami płyn

cymi z praktyki, z codziennej pracy

terapeutycznej z lud

mi uzale

nionymi od narkotyków, a wi

c tym

wszystkim, czego nauczyły

my si

o uzale

nieniu od naszych

pacjentów. Wszyscy teoretycy i praktycy zajmuj

cy si

uzale

nieniami s

zgodni co do tego, i

uzale

nienie jest

chorob

. Jedyn

spójn

definicj

choroby, z jak

zgadzaj

wszyscy, jest jak

e proste stwierdzenie,

e "choroba to brak

zdrowia". Co to znaczy? Według WHO (

wiatowa Organizacja Zdrowia)

zdrowie to stan dobrego samopoczucia psychicznego, fizycznego i
społecznego. Subiektywny dyskomfort w której

z tych sfer

ycia

e wi

c by

chorob

. Ale czy tylko dyskomfort subiektywny?

sto chorujemy, nie wiedz

c o tym, poniewa

objawy choroby nie

jeszcze dost

pne naszym zmysłom czy naszej

wiadomo

ci.

Wychwytuj

je natomiast badania lekarskie, dodatkowe badania

diagnostyczne, a nawet po prostu inni ludzie - pojawia si

czynnik obiektywny diagnozuj

cy chorob

. Mo

na zatem uzna

choroba to brak dobrego samopoczucia w sferze naszej psychiki,
naszego ciała lub naszego funkcjonowania społecznego, czyli pod
wzgl

dem tego, jak my odbieramy

wiat zewn

trzny i jak

wiat

zewn

trzny odbiera nas. Bardzo cz

sto trzy sfery naszego

funtelffi^ESWilmia rozdzielamy na: "moja psychika" (czyli "ja"),
,j^re ciałof^ynoje bycie w

wiecie". Trudno nam u

wiadomi

|Kfpie

do k^i^i

e te trzy

2. Narkotyki w Polsce M» ^ .^^\
A"y 17

sfery

ycia s

ze sob

nierozerwalnie zwi

zane,

e zawirowanie

w jednej z nich rzutuje w mniejszym lub wi

kszym stopniu na

pozostałe. S

choroby, w których główne objawy dotycz

psychiki

człowieka, oddziałuj

c po

rednio na jego stan fizyczny i

funkcjonowanie społeczne. S

takie, które atakuj

sfer

naszego

ciała - te uwa

amy za "chorob

prawdziw

", bo s

namacalne dowody

tego,

e jeste

my chorzy, np. co

nas boli, wyst

pił konkretny

objaw, mo

liwy do opisania, a jego przyczyn

da si

zlokalizowa

i usun

ąć

. Przy chorobie fizycznej bez trudu znajdujemy

wyja

nienie dla naszego dyskomfortu psychicznego i społecznego.

choroby wynikłe z szeroko poj

tych zaburzonych relacji ze

wiatem, te najtrudniej zdiagnozowa

, ale ich wpływ na nasz

kondycj

psychiczn

jest bezdyskusyjny. Istniej

ponadto choroby,

które zaburzaj

wszystkie trzy sfery

ycia jednocze

nie, przy

czym zaburzenia w jednej pot

guj

zaburzenia w pozostałych.

Uzale

nienie nale

y do ostatniej z wymienionych grup chorób, co

oznacza,

e jest chorob

ęż

i przewlekł

. Przyjrzyjmy si

zatem trzem aspektom uzale

nienia - psychicznemu, fizycznemu i

społecznemu. l. Uzale

nienie psychiczne

O uzale

nieniu psychicznym zazwyczaj mówi si

lekko. Mo

emy

usłysze

e co

"tylko uzale

nia psychicznie",

e psychika "to

aden problem, bo jak si

ma siln

wol

, to...",

e "wystarczy

wzi

ąć

w gar

ść

e "gdyby nie chciał, to by nie brał (nie

pił)",

e "to tylko kwestia kontroli". Nikomu nie przychodzi

natomiast do głowy, by choremu na raka powiedzie

: "gdyby

nie

chciał, to by ci

nie bolało", a komu

ze złamaniem otwartym nogi

poradzi

: "we

w gar

ść

, gdyby

miał siln

wol

, to samo by

ci si

zrosło". Dlaczego? Dlatego,

e objaw fizyczny jest czym

namacalnym, znajomym, swojskim, wczucie si

w czyj

ąś

psychik

, czyje

doznania i emocje jest bardzo trudne. Emocji nie

wida

- mo

na spróbowa

je opisa

, okaza

gestem^c

y^cała gam

zachowa

, ale nigdy nie nabior

kształtu realnego, do

toego

zmysłom drugiego człowieka. Nasze postrzeganie i prze

ywanie

wiata oraz swojego bycia w nim 18 . .'/

- niezale

nie od tego, jak bardzo si

staramy to uzewn

trzni

pozostaje w znacznej mierze tylko nasze. Nie mo

emy zapomina

tym,

e całokształt naszego

ycia psychicznego determinuje jako

ść

naszego bycia w

wiecie i ze

wiatem. Dlatego bagatelizowanie

tego, co dzieje si

w psychice człowieka uzale

nionego,

bagatelizowanie całej zło

ono

ci mechanizmów psychicznych

uzale

nienia, sprowadzanie ich do prostych stereotypów jest

zasadniczym bł

dem. Czym

e wi

c jest uzale

nienie psychiczne?

Jest ono gł

bokim przymusem za

ycia

rodka lub wykonania pewnej

czynno

ci, przymusem manifestuj

cym si

narastaj

cym napi

ciem,

kiem, niepokojem. Osoba uzale

niona ma wra

enie,

e nie

rozładuje ich w danym momencie w

aden inny sposób. Te emocje s

tak silne,

e stopniowo zagłuszaj

racjonalne my

lenie, a procesy

intelektualne nakierowuj

na osi

gni

cie celu, jakim jest

rozładowanie napi

cia za wszelk

cen

. Nasi pacjenci nazywaj

ów

stan "ci

nieniem" i w tym słowie zawiera si

wła

ciwie wszystko.

"Niewa

ne, co b

dzie za godzin

, za dwie, za trzy, za tydzie

za rok - niewa

ne, poniewa

jak teraz nie wezm

, to p

, wi

wiat i tak si

sko

czy". Dodatkowo, je

eli pomi

dzy człowiekiem

w silnym stanie napi

cia a jego narkotykiem pojawi si

jaka

przeszkoda, to wtedy napi

cie jeszcze si

kumuluje, narasta

zło

ść

, gniew, agresja o ró

nym nat

ęż

eniu - od słownej do czynnej

(w tym zdarza si

i autoagre-sja). W stanie napi

cia człowiek

jest zdolny, w mniejszym lub wi

kszym stopniu, złama

swoje tabu,

nakazy swojego sumienia, swoje zasady moralne. Wie,

e post

puje

le, ale z drugiej strony ma poczucie,

e musi tak post

powa

wszystko zale

y od stopnia napi

cia. Jak wida

, bierze si

nie

po to,

eby "mie

odlot", "

eby czu

wietnie" - bierze si

po to,

eby znów było normalnie,

eby dozna

ulgi. Narkotyk staje

c jedynym gwarantem normalnego, zwykłego samopoczucia, a

de zaburzenie równowagi psychicznej (niezale

nie z jakiego

powodu) staje si

sygnałem: "we

". Mo

na powiedzie

e człowiek

uzale

niony traci zdolno

ść

prze

ywania emocji, radzenia sobie z

nimi - nie potrafi by

ani "zimny", ani "gor

cy" - potrafi by

jedynie "letni". Zawirowanie emocjonalne staje si

sygnałem

uruchamiaj

cym proces przymusu psychicznego. Czasem takim

zawirowa-19
niem mo

e by

wyobra

enie sobie,

rodek stanie si

niedost

pny

lub

e go zabraknie - narasta niepokój: "trzeba zdoby

Wystarczy zaobserwowa

pal

cych papierosy i ich reakcje, gdy

wieczorem zostaje jeden lub dwa papierosy Po mc w nocy by nie

wyszli, po papierosy pójd

albo b

mieli ci

ęż

noc . Je

eli

przyjmujesz jakikolwiek

rodek psychoaktywny, wyobra

sobie,

go ju

nie ma i nigdy me b

dzie. Co czujesz? Je

eli masz nawet

ulotne poczucie straty, zawodu, niepokoju, potraktuj to jako
sygnał ostrzegawczy. Tak ju

zostało powiedziane, uzale

nienie

psychiczne jest przymusem spowodowanym silnym napi

ciem

emocjonalnym, niweluj

cym przesłanki intelektualne i

uniemo

liwiaj

cym odroczenie czynno

ci, przesuni

cie jej w

czasie. Uzale

nienie jest wi

c utrat

kontroli nad swoim

yciem,

nad swoim funkcjonowaniem. Kontrol

przejmuje narkotyk, on jest

silniejszy, z nim si

nie wygra. I tu dochodzimy do jednego z

mitów, który głosi,

e uzale

nienie jest chorob

woli. Nasza wola

jest nierozerwalnie zwi

zana z naszym intelektem - je

eli emocje

wył

czaj

intelekt, wył

czaj

wol

, w danym momencie

przestaje ona istnie

. Czy

c chore mo

e by

, czego nie

ma? Osoba uzale

niona cz

sto obiecuje sobie i innym,

e wi

cej

nie we

mie,

e "to był ostatni raz". Wierzy w swoj

"siln

wol

wierzy,

e nast

pnym razem uda jej si

zwyci

ęż

, wierzy w to,

co mówi, bo w danym momencie jej równowaga psychiczna jest
zachowana, a przymusu nie czuje, cho

pami

ta, co si

z ni

dzieje, gdy ów przymus daje o sobie zna

. A ponadto wierzy,

w gruncie rzeczy kontroluje swoje "branie". Do całego procesu
mechanizmów uzale

nienia dorabia swoist

ideologi

- zaprzecza

sto faktom oczywistym, przedstawia nieraz absurdalne

usprawiedliwienia i wyja

nienia, znajduje zawsze przyczyn

przyj

cia narkotyku w

wiecie zewn

trznym. U innych widzi i

potrafi opisa

uzale

nienie - na swoje, takie same objawy jest

po prostu

lepa. Zwykło si

uwa

e narkoman, lekoman czy

alkoholik kłamie i manipuluje i

e to wypływa z jego "zaburzonej

moralno

ci". To prawda,

e człowiek uzale

niony kłamie i

manipuluje, ale wypływa to z jego choroby, stanowi jeden z
objawów uzale

nienia. W odró

nieniu od człowieka o "zaburzonej

moralno

ci", który łami

c zasady, czerpie z tego korzy

ci i

zadowolenie, człowiek uza 20

le

niony wie,

e robi

le, i zamiast zadowolenia ma stale

pogł

biaj

ce si

poczucie winy. Wiemy doskonale, jak silny

dyskomfort psychiczny powoduje poczucie winy, jak trudno upora

z płyn

cymi st

d negatywnymi emocjami. Człowiek uzale

niony

radzi sobie z nimi tylko w jeden sposób - si

ga po narkotyk.

Czasem najbli

si chorego, borykaj

cy si

z problemem, jakim jest

dla nich jego uzale

nienie, s

e najlepiej u

wiadomi

zaburzenia, które wyst

puj

w jego funkcjonowaniu, gdy b

"zawstydza

i demaskowa

", czyli wywoływa

poczucie winy. Nie

zdaj

sobie sprawy,

e poczucie winy ju

jest -"oszukuj

, kłami

zawodz

zaufanie, zaczynam łama

własn

hierarchi

warto

ci" -

e towarzysz

ce mu uczucia (l

k, niepokój, napi

cie) s

sygnałem: "we

". Musimy zrozumie

e poczucie winy wzmacnia

mechanizmy uzale

nienia na zasadzie bł

dnego koła - bior

eby

zlikwidowa

dyskomfort psychiczny, gdy trze

wiej

, czuj

winny, dyskomfort narasta, wi

c bior

. Ale z drugiej strony,

skoro "nie bior

codziennie, skoro bior

»z jakiego

powodu«, to

znaczy,

e nadal mam kontrol

". Cz

sto spotykamy si

argumentem: "przecie

mog

nie bra

(nie pi

) przez tydzie

czy

dwa, a zatem nie jestem uzale

niony i kontroluj

swoje branie

(picie)". Argument wydaje si

i mówi

cemu, i słuchaczom logiczny,

ale z drugiej strony tak naprawd

oznacza: "mog

nie bra

(nie

) tylko przez tydzie

czy dwa - pó

niej moja kontrola si

czy". Mechanizmy uzale

nienia psychicznego narastaj

stopniowo, pocz

tkowo - niedostrzegalnie tak

e dla najbli

szego

otoczenia. Cz

sto choroba trwa ju

wiele lat, zanim otoczenie si

zorientuje w problemie. A zanim sam chory zorientuje si

stracił kontrol

nad swoim

yciem, mo

e min

ąć

kilka kolejnych

lat. Uzale

nienie psychiczne nie daje objawów, które zwykli

uwa

za chorob

- ciało nie boli, wi

c jest w porz

dku. L

niepokój, napi

cie, szeroko rozumiane zaburzenia zachowania

zwykli

my rozpatrywa

nie jako objawy choroby, ale jako "co

co mo

na ocenia

, gdy

zaburza jako

ść

funkcjonowania człowieka.

Nie pami

tamy, a mo

e po prostu nie wiemy,

e to, co zaburza

jako

ść

naszego funkcjonowania, mo

e by

tak

e objawem choroby,

e by

sam

chorob

. Musimy zda

sobie spraw

z tego,

psychiczny aspekt uzale

nienia jest chorob

przewlekł

determinuj

funkcjonowanie człowieka na wiele lat. Wymaga ona

specjalistycznego lecze-21

ni

, którego podstaw

jest u

wiadomienie pacjentowi, co utracił,

i rozbudzenie w nim ch

ci odbudowy swojego

ycia, rekonstrukcji

swego funkcjonowania psychicznego. Trzeba przy tym pami

w chorob

"wpisane" s

nawroty w sytuacjach silnego stresu

emocjonalnego (czyja

mier

, rozstanie, problemy w pracy itp.),

mog

cego sta

sygnałem: "we

". 2. Uzale

nienie fizyczne

Uzale

nienie fizyczne stanowi jedyny aspekt uzale

nienia, który

w obiegowej opinii jest traktowany jako choroba. Jest chorob

poniewa

daje obiektywny, namacalny objaw. Jest chorob

, poniewa

cierpi ciało. Niew

tpliwie uzale

nienie fizyczne to forma

uzale

nienia, któr

najszybciej widzi otoczenie i najszybciej

odczuwa sam chory. Nic dziwnego - objawy s

bezpo

rednio dost

pne

drca szkiełku i oku". Czym

e jest uzale

nienie fizyczne?

Jest to stan biologicznego przystosowania si

organizmu do

przyjmowanej substancji. Jej brak w organizmie prowadzi do
dolegliwo

ci fizycznych, płyn

cych ze wszystkich układów -

pojawia si

zespół abstynencyjny. Objawy tego zespołu wyst

mog

tak

e wtedy, gdy organizm dostanie zbyt mał

dawk

stosunku do zapotrzebowania. Zespoły abstynencyjne towarzysz

jedynie trzem grupom

rodków uzale

niaj

cych: alkoholowi, lekom

uspokajaj

cym oraz opłatom. Zespół abstynencyjny przy

barbituranach i benzodiazepi-nach oraz alkoholu objawia si

eniem, potliwo

, l

kiem, podnieceniem, nudno

ciami, bólami

i skurczami mi

ęś

ni, zaburzeniami postrzegania, ogólnym złym

samopoczuciem, a czasami tak

e napadami drgawkowymi. Z

odstawieniem opiatów zwi

zane s

dreszcze, bóle mi

ęś

nio-wo-

stawowe, zaburzenia wydzielania, nudno

ci i wymioty, bóle

brzucha, biegunka, zaburzenia w układzie sercowo-naczynio-wym,
zaburzenia pracy poszczególnych narz

dów (serce, w

troba, nerki),

zaburzenia hormonalne. Z tymi zaburzeniami ł

: silny l

niepokój, napi

cie (cz

sto rozładowywane zachowaniami

agresywnymi), problemy ze snem (we wszystkich jego fazach). 22

Wymienione objawy powoduj

e osoba uzale

niona od wspomnianych

rodków nie mo

e ju

wmawia

sobie,

e to ona decyduje o tym,

kiedy we

mie. Decyduje objaw, decyduje ciało. Stopniowo,

eby

uzyska

efekt, trzeba systematycznie przyjmowa

coraz wi

ksze

dawki

rodka (ro

nie tolerancja) i coraz cz

ęś

ciej - nawet kilka

razy dziennie. Cala aktywno

ść

yciowa zaczyna by

skierowana na

zdobycie narkotyku,

yje si

"od działki do działki", wszystko

inne przestaje by

ne. Przymus fizyczny przesłania mechanizmy

psychologiczne brania. Na plan pierwszy wchodz

doznania, których

ródłem jest ciało - "to nie ja utraciłem kontrol

, to moje

ciało". Zatem "dajcie mi leki, wyleczcie mnie, a ja ju

sobie

poradz

". W tej fazie na ogół nie trzeba nikogo motywowa

leczenia farmakologicznego, natomiast niezwykle trudno jest
przebi

do sfery psychicznej pacjenta i ukaza

mu cały

zło

ony proces uzale

nienia psychicznego. Osoba maj

ca objawy

fizyczne wywołane narkotykami przychodzi do psychologa czy
psychiatry z własn

koncepcj

leczenia, z konkretnymi, cz

sto

nieadekwatnymi, oczekiwaniami. Ka

prób

przekonania jej,

leczenie uzale

nienia, tak jak leczenie wielu innych chorób,

zawiera w sobie element szeroko poj

tej rehabilitacji i

e jej

koncepcje i pomysły na "wyj

cie z brania" b

nieefektywne,

traktuje jako odmow

pomocy. Fakt,

e odtrucie, najlepiej w

warunkach szpitalnych, jest dopiero pocz

tkiem leczenia, dociera

wiadomo

ci pacjentów dopiero po kolejnej próbie odstawienia

narkotyków, kiedy to na własnej skórze ucz

e objawy

fizyczne ukrywaj

sił

uzale

nienia psychicznego, kiedy sami

zobacz

e po ust

pieniu objawów fizycznych nadal jedynym celem

i sensem ich istnienia pozostaje narkotyk,

e nadal s

skłonni

zrobi

wszystko,

eby go zdoby

e to jednak nie ciało

determinuje ich zachowanie, lecz rozregulowana psychika. Cz

sto

spotykamy si

z oczekiwaniem na lek idealny, na złoty

rodek,

który zlikwiduje chorob

, bo - niestety - w obiegowej opinii

choroba to objawy, a ust

pienie objawów to koniec choroby.

Zapominamy,

e objaw jest sygnałem, i

dzieje si

złego.

Ust

pienie objawu nie oznacza,

e przyczyna przestała istnie

Warto zda

sobie spraw

z tego,

e najcz

ęś

ciej narkotyki z grupy

opiatów przyjmowane s

po kilkunastu miesi

cach czy kilku latach

ywania innych

rodków - takich, które spowodo-23

wały ju

uzale

nienie psychiczne, ale cały czas dawały pozorne

poczucie,

e wci

ąż

ma si

nad sob

kontrol

. Tak modna dzi

heroina (brown sugar, br

z), sama z siebie bardzo silnie

uzale

niaj

ca psychicznie, wchodzi najcz

ęś

ciej na grunt

przygotowany ju

przez inne narkotyki. Bardzo szybko do objawów

uzale

nienia psychicznego doł

cza uzale

nienie fizyczne - u osoby

bior

cej pojawia si

paradoksalny podział na narkotyk "zły"

(brown) i narkotyk "dobry", bo daj

cy poczucie iluzorycznej

wolno

ci. Pojawia si

oczekiwanie: "wyleczcie mnie z heroiny, bo

cała reszta mi nie szkodzi". Pojawia si

e zapotrzebowanie na

rodek "chroni

cy" wył

cznie przed heroin

. Takie

rodki ju

pojawiły - efekt jest przera

cy. Młody człowiek, który wie,

e jednoczesne przyjmowanie tych

rodków i opiatów grozi

mierci

, a cały czas czuje dyskomfort psychiczny (patrz:

uzale

nienie psychiczne), likwiduje ten dyskomfort tak jak

potrafi -bierze inne narkotyki, i to w dawkach kilkakrotnie
wi

kszych ni

wcze

niej. I ju

nawet bez tej pozornej kontroli.

Zaczyna si

c codzienne przyjmowanie ponad l g amfetaminy,

ponad l g skuna, du

ych dawek kokainy czy te

codzienne picie

alkoholu. A

do momentu, kiedy znów mo

na "przypali

browna".

Trzeba wiedzie

e nie ma leku lecz

cego mechanizmy

uzale

nienia, nie ma leku gwarantuj

cego pełn

abstynencj

wszystkich

rodków psychoaktywnych. S

natomiast leki, które -

stosowane pod

cisł

kontrol

lekarza - mog

wspomaga

wchodzenie

w trze

ść

, likwiduj

c elementy dyskomfortu psychicznego,

spowodowanego "

ałob

po narkotyku". Wspomaga

wchodzenie w

trze

ść

to wspomaga

długoterminow

psychoterapi

. 3.

Uzale

nienie społeczne

O społecznych aspektach uzale

nie

zazwyczaj mówi si

kontek

cie zjawisk patologicznych, zwi

zanych ze szkodami

ponoszonymi przez społecze

stwo. Natomiast społeczny aspekt

uzale

nienia jest niezwykle istotny tak

e dla samego narkomana.

Wszak kontakty z narkotykami - cel i sposób ich przyjmowania,
kontynuacja, rodzaj u

ywanego narkotyku, mo

liwo

ci zdobycia go,

nast

pstwa i powikłania, proces uzale

nienia i proces leczenia -

maj

swoje uwarunkowania społeczne. Nikt z nas nie

yje w

pró

ni. 24

Najcz

ęś

ciej narkotyk pojawia si

pierwszy raz w grupie

zaprzyja

nionych lub znanych sobie osób. Pocz

tkowo zaczyna

istnie

w formie pozytywnych mitów i legend, w ko

cu kto

zdobywa. Tym kim

jest dobry kolega, kumpel, osoba bliska, do

której mo

na mie

zaufanie. Stopniowo zaczyna pojawia

coraz

ęś

ciej, "bo czas inaczej płynie, bo mo

na si

wietnie bawi

bo ogólnie jest fajnie". Staje si

zazwyczaj nieodł

cznym

atrybutem spotka

danej grupy. Jak go nie ma, mo

na godzinami

rozmawia

o tym, kto si

jak "upalił", kto co wzi

ł, kiedy i z

kim. Pojawia si

"klimat" - co

wspólnego, co

, co ł

czy i

fascynuje, daje gwarancj

e jak nawet nie ma co robi

, to

przecie

zawsze mo

na wzi

ąć

Stopniowo rozchodz

drogi bior

cych i niebior

cych, "bo

niebior

cy s

nudni, nie czuj

klimatu, nie ma z nimi o czym

rozmawia

". Narkotyk zwalnia z wysiłku nawi

zywania kontaktów z

innymi lud

mi, bo zainteresowane nim grono nie musi ju

szuka

adnych innych punktów stycznych, "klimat" wystarcza. Tkwi

cy za

w nim człowiek coraz bardziej traci ł

czno

ść

wiatem

zewn

trznym, zamyka si

w swoistej subkulturze. We wst

pnej pracy

z pacjentem cz

sto na plan pierwszy wysuwa si

dramat samotno

ci.

Nieraz łatwiej poradzi

sobie z odstawieniem narkotyku ni

odstawieniem grupy, z któr

dorastało i poza któr

praktycznie nie ma si

adnego

ycia towarzyskiego. A skoro

chcesz przesta

bra

, to musisz "wyj

ść

z klimatu", zerwa

nawet

bierny kontakt z narkotykiem, bo jest on od ciebie silniejszy i
zetkni

cie si

z nim mogłoby sko

czy

twoj

pora

. Nie do

ść

e człowiek, który decyduje si

na abstynencj

, musi

poradzi

sobie z szeregiem bolesnych prze

psychicznych, to

jeszcze zostaje w tym wszystkim sam - bez bliskich kolegów, z
nieumiej

tno

bycia z innymi lud

mi. Okazuje si

wiat

niebior

cych jest tak inny, tak obcy, i

trzeba od nowa uczy

. Nieraz nawet te same słowa i gesty maj

w nim inne znaczenie

"w klimacie". A jeszcze pojawia si

nuda i pustka, któr

trzeba zapełni

, umiej

tno

ść

zorganizowania sobie czasu bez

narkotyku jest

adna. Jest mi

le, jestem sam, nudz

, nikt

mnie nie rozumie, ja nikogo nie rozumiem. Na dodatek od kolegów
wcale nie jest łatwo si

uwolni

. O

mieszaj

, kusz

, namawiaj

robi

wszystko,

eby grupa si

nie rozpadła. Nie jest te

łatwo

uwolni

od 25

dealera który nie chce straci

ródła dochodu - on te

zrobi

wszystko,

eby odzyska

klienta. Innym aspektem społecznym

uzale

nienia jest samo "zdobywanie towaru" lub pieni

dzy,

eby

go kupi

. Sposoby s

ró

ne, w zale

ci od narkotyku i stopnia

uzale

nienia. Przy heroinie, która jest droga i któr

trzeba

systematycznie przyjmowa

, pojawia si

łamanie prawa - kradzie

włamania, handel narkotykami. Konsekwencje tego znamy wszyscy.
Nast

pnym społecznym skutkiem przyjmowania narkotyku staje si

utrata szkoły czy pracy. Pr

dzej czy pó

niej ka

dy z narkotyków

destabilizuje zdolno

ść

do wysiłku psychicznego i fizycznego, do

systematyczno

ci, do wykonywania swoich obowi

zków. Psychiczne,

fizyczne i wspomniane społeczne aspekty uzale

nienia zaburzaj

w ko

cu rodzin

i zwi

zki partnerskie. Bywa,

e na wymienione

trudno

ci nakładaj

jeszcze zaburzenia psychiczne, b

efektem przyjmowania narkotyków, i dodatkowo niszcz

relacje z

otoczeniem. Stopniowo mo

na straci

wszystko - tylko czy warto?

ROZDZIAŁ II
Drogi ku uzale

nieniu

Dróg prowadz

cych ku uzale

nieniu jest wiele, a przyczyn

wkraczania na nie dociekaj

zarówno psycholodzy, jak i

filozofowie. W tym rozdziale nie zamierzamy jednak dyskutowa

ich koncepcjami, lecz z mitami i obiegowymi opiniami, które
narosły wokół przyczyn si

gania przez młodzie

po narkotyki i

wokół przyczyn samego powstawania uzale

nie

. W obiegowych

opiniach wskazuje si

przede wszystkim winnych. Z jednej strony

wymienia si

winnych "instytucjonalnych", zewn

trznych. Mo

emy

c usłysze

: "winna jest rodzina", "winna jest szkoła", "winne

jest pa

stwo, społecze

stwo, urz

dy". Zapominamy przy tym,

e te

instytucje nie s

oderwane od nas,

e sami je tworzymy. Na ogół

eli widzimy dziecko pij

ce alkohol czy pal

ce papierosy

(najcz

ęś

ciej s

to pierwsze

rodki psychoaktywne, z którymi styka

przyszły narkoman), to nie zastanawiamy si

e dziecko

kupiło je w sklepie czy kiosku od czyjego

ojca czy czyjej

matki. Rzadko zdarza si

, aby kto

z nas, jako członek

społecze

stwa, zareagował na powy

szy proceder - nie nasza

sprawa, nie trzeba si

wtr

, unikamy odpowiedzialno

ci. Chyba

e... problem dotknie bezpo

rednio nas czy naszych bliskich. Bo

wtedy mamy pretensj

e w odpowiednim czasie nikt nie

interweniował. Z drugiej strony winy poszukuje si

w samym

uzale

nionym. Czasami słyszymy przecie

e uzale

nienie jest

chorob

z wyboru,

e zadecydował o niej sam narkoman. To prawda.

To on dokonuje wyboru. Najcz

ęś

ciej jednak dokonuje go na

podstawie mitów, a nie pełnej, rzetelnej wiedzy, wi

c nie do

ca jest to wybór w pełni

wiadomy. Kolejnego winowajcy mo

emy

poszuka

w mediach, które teoretycznie maj

obowi

zek poma-27

w kształtowaniu hierarchii warto

ci i norm, a tak

e dawa

nam

rzeteln

wiedz

o rzeczywisto

ci. Jednak zapominamy czy po prostu

nie wiemy,

e od momentu wzrostu konkurencyjno

ci mi

dzy stacjami

radiowymi i telewizyjnymi oraz mi

dzy czasopismami, to my, jako

społecze

stwo, kształtujemy ich obraz (problem ogl

dalno

ci i

nakładu) i to my decydujemy - "skacz

c" po kanałach - o tym, co

ogl

damy. A media dostosowuj

do naszych gustów i

zainteresowa

. Mo

na równie

poprzesta

na stwierdzeniu,

uzale

nia si

kto

"słaby, zagubiony w rzeczywisto

ci, z

poczuciem braku akceptacji, zaburzon

hierarchi

warto

ci,

zaburzonym poczuciem to

samo

ci", czyli specyficzna grupa ludzi

"i tak niedostosowanych". I wreszcie mo

emy znale

źć

zbiorowego

winowajc

, powielaj

c obecne od tysi

cleci hasło: "ach, ta

dzisiejsza młodzie

". Ale nawet je

eli uda nam si

znale

źć

winnych, to czy st

d wyniknie co

konstruktywnego? Chyba jednak

nie. Znalezienie winnego nie rozwi

ąż

e problemu, nie zniweluje

powstałych szkód. Có

c mo

emy zrobi

? S

dzimy,

e mo

emy

zapozna

z patologicznymi mechanizmami, które spotykamy w

codziennym

yciu. Zapozna

po to,

eby ich unika

eby

zobaczy

prawdy nieraz oczywiste,

eby zapobiega

pewnym

zjawiskom,

eby nie musie

kiedy

szuka

winy w sobie i innych.

Kiedy mówimy o uzale

nieniach, jedno jest pewne - nie ma jednej,

le okre

lonej przyczyny uzale

nienia. Warto wi

c przyjrze

pewnym czynnikom, sprzyjaj

cym powstaniu tej choroby. l. "Ja

nie uzale

aden z naszych pacjentów nie wzi

ł po raz pierwszy narkotyku z

: "chc

narkomanem".

aden z nich nie przypuszczał,

to wła

nie on po pewnym czasie straci kontrol

nad swoim

yciem.

Do tego pierwszego razu zawsze dorabiał stosown

ideologi

- to

miał by

ten jedyny raz, "który nie uzale

nia", to miało by

"wzi

cie pod kontrol

, bo przecie

ja mam siln

wol

". To miała

próba, eksperyment, bo "eksperymentowa

na bezkarnie,

wszystko zale

y od człowieka". 28

d takie przekonanie?

Warto u

wiadomi

sobie,

e podobne przekonania, dotycz

ce ró

nych

aspektów naszego

ycia, towarzysz

nam codziennie, cho

nie

zdajemy sobie do ko

ca z tego sprawy. Wiemy,

wiat, w którym

yjemy, nie jest wolny od ró

nego rodzaju zagro

, wiemy,

e nie

tylko rodzimy si

, ale i umieramy. Mamy

wiadomo

ść

tego,

ludzkie ciało podatne jest na liczne choroby,

e w pewnych

sytuacjach okazuje si

kruche i bezbronne. To wszystko wiemy, ale

nasza psychika broni nas przed t

wiedz

. I dobrze,

e tak si

dzieje, gdy

w przeciwnym wypadku

yliby

my w stałym l

ku o nasze

ycie i zdrowie. Dzi

ki mechanizmowi izolowania od siebie

zagro

, mo

emy spełnia

marzenia, cieszy

yciem, snu

plany na przyszło

ść

. Gdyby nie ten mechanizm, z l

ku przed

wiatem tkwiliby

my zamkni

ci w domach, w silnym poczuciu

zagro

enia, przewiduj

c kolejne nieszcz

ęś

cia i kataklizmy. Nie

ja złami

nog

, nie ja b

mie

wypadek, nie ja zachoruj

- to

wszystko mo

e przydarzy

innym, mnie - nie. Ka

dy z nas ma,

w mniejszym lub wi

kszym stopniu, poczucie wyj

tkowo

ci i

odr

bno

ci. Słusznie - ka

dy z nas jest jedyny i niepowtarzalny.

Kto

kiedy

powiedział,

e jest tyle

wiatów, ile ludzi. Ka

z nas prze

ywa swoje jedno niepowtarzalne

ycie. S

jednak

sytuacje, w których warto pami

e prawa gatunku, jakim jest

Homo sapiens, dotycz

nas wszystkich. Szczególnie wtedy, gdy

dokonujemy wyboru mog

cego mie

wpływ na nasze

ycie lub

ycie

innych ludzi, np. pijany kierowca odrzuca my

e to wła

nie on

e spowodowa

wypadek, lub gdy młody człowiek si

ga po jaki

narkotyk, bo "wszyscy mog

uzale

, tylko nie ja". A sk

to przekonanie, sk

d ta pewno

ść

? Je

eli działanie narkotyku ci

spodoba, nie łud

e na tym poprzestaniesz - we

miesz

po raz kolejny. Czy chcemy tego, czy te

nie - kierujemy si

sto w

yciu zasad

przyjemno

ci - powtarzamy czynno

ść

, która

daje nam zadowolenie, unikamy tej, która nam sprawia ból. Je

eli

narkotyk da ci przyjemno

ść

, b

dziesz do niej d

ąż

ył. Je

eli

dodatkowo, poza przyjemno

, da ci jeszcze jaki

inny profit,

"trafi w twój słaby punkt", tym bardziej b

dziesz do niego

wracał. Stopniowo oduczysz si

czerpania przyjemno

ci i

umiej

tno

ci "radzenia sobie z problemami" w inny sposób. Tak nie

musi by

, ale jest du

e prawdopodobie

stwo,

e tak b

dzie. 29

Istnieje szansa,

e narkotyk ci si

nie spodoba, nie spełni

twoich oczekiwa

. S

wtedy dwie drogi - albo nigdy ju

po niego

nie si

gniesz, albo - w poczuciu bezkarno

ci - zaczniesz

eksperymentowa

z czym

nowym. Warto mie

wiadomo

ść

e przy

całej gamie tak ró

nie działaj

cych

rodków "ka

dy z nas mo

trafi

na co

swojego". Mo

e by

i tak,

e narkotyk poka

e ci

swoje dwa oblicza -działanie, na które czekasz i które ci
zachwalano, a nast

pnie "zej

cie", "kaca" - stan szalenie przykry

i dla ciała, i dla ducha. "Na zej

ciu" pomy

lisz: "nigdy wi

cej,

to okropne". Ale miej i t

wiadomo

ść

e pami

ęć

rzeczy przykrych

szybko blednie, za to

wietnie pami

tamy rzeczy przyjemne. Mo

i tak,

e niepomny nast

pstw, we

miesz znowu, a

eby unikn

ąć

przykrych prze

, b

dziesz przyjmowa

"działki", które je

likwiduj

. Z czasem zaczniesz bra

"ci

gami" - codziennie przez

kilka, kilkana

cie dni. Pó

niej - od "ci

gu" do "ci

gu" -

dziesz sobie i innym udowadniał,

e masz nad sob

kontrol

, "bo

esz tydzie

czy dwa nie bra

". A tak naprawd

kontroli ju

nie

masz, bo wprawdzie mo

esz nie bra

, ale tylko przez tydzie

lub

dwa. Czasami mo

emy usłysze

lub przeczyta

wypowiedzi osób

dorosłych, które osi

ły znaczny status społeczny (bywa,

e i

tytuł profesorski) i - powołuj

c si

na własne do

wiadczenie z

narkotykami - twierdz

e jednorazowe próby nie prowadz

uzale

nienia. Warto pami

e to ich nie doprowadziły do

uzale

nienia - innych mog

. Ka

dy z nas w du

ej mierze widzi to,

co chce widzie

, słyszy to, co chce słysze

. Takie wypowiedzi

mog

cz zach

caj

ce - "próbował, został profesorem, nawet

przyznał,

e egzaminy zdawał, wspomagaj

c si

narkotykiem,

c dlaczego ja nie mog

skorzysta

z tej drogi, mnie te

uda". Cz

ęś

ciej jednak nie udaje si

. Wi

cej odpowiedzialno

ci,

Panie i Panowie, w tym, co i jak mówicie, co i jak piszecie. Bo
czy

to powód do chwały,

e w czasie studiów "za

pało si

zakuło, zdało i zapomniało"? Po jednej z takich wypowiedzi w
prasie przez kilkana

cie tygodni podczas zaj

ęć

z młodzie

żą

był

to "

elazny argument" za przyjmowaniem amfetaminy. Tylko jeden

tnastolatek powiedział,

e nie chciałby by

pacjentem lekarza,

który na studiach zdawał egzaminy "na am-fie", ale tylko jeden -
to o czym

wiadczy. 30

2. "Młodo

ść

ma swoje prawa"

na powiedzie

e wła

ciwie ka

dy okres w

yciu człowieka ma

swoje prawa i przywileje, ale ma te

i swoje powinno

ci. Bywaj

chwile,

e ka

dy z nas chciałby si

znale

źć

w innym momencie

ycia, ni

jest aktualnie. Dziecko t

skni za dorosło

, "bo

dorosłym wszystko wolno", dorosły za dzieci

stwem, "bo nic nie

musiał", przy czym dorosły ocenia dzieci

stwo z perspektywy czasu

i własnych do

wiadcze

, dziecko - poprzez pryzmat wyobra

oczekiwa

. Pomi

dzy dzieci

stwem i dorosło

plasuje si

"bycie

nastolatkiem". Nie jest si

dzieckiem, nie jest si

dorosłym.

Jest si

młodzie

żą

. Nikt nie w

tpi,

e jest to dla człowieka

bardzo trudny okres. Okres poszukiwania własnej to

samo

ci,

swojego miejsca w

wiecie. Okres, gdy chce si

znale

źć

odpowiedzi

na pytania o sens i cel istnienia, o istot

bytu. Młody człowiek

czuje si

nie-rozumiany. Uwa

a si

za dorosłego, a

wiat

dorosłych to neguje, dla dorosłych jest nadal dzieckiem. Pomi

dzy

nastolatkiem i rodzicami powstaje "konflikt interesów". Młody
człowiek pragnie korzysta

i z praw dziecka, i z praw dorosłego,

doro

li pragn

wyegzekwowa

obowi

zki płyn

ce z tych

e praw.

Młodzie

buntuje si

przeciwko nakazom i zakazom, uwa

jej wolno

ść

jest ograniczana. Wszak młody człowiek nie nabył

jeszcze tej wiedzy i do

wiadczenia, które uczy,

e wolno

ść

swoje granice, którymi mi

dzy innymi s

prawa i wolno

ść

innych

ludzi. Młodzie

wie

ym okiem" patrzy na otaczaj

cy nas

wiat.

Zwraca uwag

na wiele rzeczy, których my, doro

li, ju

nie

dostrzegamy. Buntuje si

przeciwko zastanemu stanowi rzeczy.

sto chce zmienia

te same rzeczy, które i nam przeszkadzały,

które my chcieli

my zmieni

, gdy mieli

my "na

cie" lat. Nam si

sto nie udało, z czasem okazało si

e nasze wewn

trzne i

zewn

trzne ograniczenia na wiele działa

nam nie pozwoliły. Nasze

dzieci po prostu nie zdaj

sobie sprawy z tego,

e my w ich wieku

nie byli

my ani lepsi, ani gorsi - tylko bardzo do nich podobni.

Obwiniaj

nas za to,

wiat jest taki, jaki jest,

e my nic nie

zmienili

my,

e nam tak było, jest i b

dzie dobrze. Chcemy cz

sto

ustrzec nasze dzieci przed problemami, które sami mieli

my, ale

warto pami

e nasza wiedza nie zast

pi własnego 31

odkrycia, własnego do

wiadczenia. Staraj

c si

przekaza

młodzie

y swoj

wiedz

, pami

tajmy,

e i sami w kontaktach z

młodymi lud

mi mo

emy wiele skorzysta

dzi

ki ich nowemu

spojrzeniu na

wiat i cz

sto trafnym interpretacjom. Reklamodawcy

i dealerzy narkotyków znacznie lepiej rozumiej

specyfik

wieku

dojrzewania ni

kszo

ść

dorosłych. Oni doskonale wiedz

bardziej podatni na uzale

nienie s

ci, którzy szukaj

swojej

samo

ci, borykaj

z problemami emocjonalnymi i

egzystencjalnymi, maj

kłopoty z akceptacj

siebie i poczucie

bycia niezrozumianym - czyli wła

nie młodzie

. Reklama narkotyków

jest przekazywana w

ród młodych ludzi "poczt

pantoflow

Została tak opracowana,

eby narkotyk stał si

szans

na pozbycie

"kompleksów", na "bycie z lud

mi", na "

wietn

zabaw

", na

"spotkanie ze swoim wy

szym ja". Ma dawa

szans

na zrozumienie

siebie, zrozumienie

wiata, realizacj

ambicji. Ma sta

czym

, co ł

czy, stwarza "klimat". Narkotyk trafia przez koleg

do którego ma si

zaufanie, a który zach

ca, namawia, wzbudza

ciekawo

ść

. Je

eli ciekawo

ść

nie jest wystarczaj

cym bod

cem,

dealer znajdzie inny sposób, by nakłoni

do wzi

cia. Czasem

presja kolegów jest tak silna,

e nie sposób odmówi

, bo mo

wypa

ść

z grupy lub by

mianym jako gorszy i

"niewtajemniczony". S

młodzi ludzie, którzy bior

"dla

szpanu". Chc

udowodni

za wszelk

cen

e s

dojrzalsi i

doro

lejsi od innych. Naprawd

szukaj

czego

, co podniesie ich

presti

i ukryje kompleksy. Najłatwiejsze s

gad

ety dorosło

ci -

papieros, alkohol i narkotyk. Bywa,

e narkotyk pojawia si

, gdy

młody człowiek ma idola, którego twórczo

ść

odzwierciedla i

wypowiada to, co młody człowiek my

li i czuje, co stanowi istot

prze

ywanych przez niego problemów. Ów idol staje si

kim

, z kim

na si

identyfikowa

. Je

eli elementem jego twórczo

ci jest

narkotyk, młody człowiek - na

laduj

c idola - bezkrytycznie si

po ten

rodek. Na ogół pierwszym miejscem, w którym si

bierze,

jest "impreza". Na "imprez

" idzie si

po to,

eby si

wietnie

bawi

". Je

eli nie ma nastroju, je

eli "jest dr

two", a ty

czujesz si

nieatrakcyjny, bo np.

le ta

czysz - narkotyk zniesie

wszystko, co "przeszkadza zabawie", da "luz". Niewa

ne, jakim

kosztem, niewa

ne,

e tak naprawd

nie ty si

bawisz, tylko

"prochy" bawi

tob

. Wa

ne,

e "impreza si

udała". Zaczyna

ycie od im-32

ęż

y do imprezy, od weekendu do weekendu. Bez poczucia utraty

zdolno

ci prawdziwej zabawy i bez poczucia,

e zacz

ło si

"od działki do działki" - tyle

e w systemie tygodniowym. W

momencie gdy człowiek przestaje by

dzieckiem, zaczyna dostrzega

i prze

ywa

nowy, dot

d niedost

pny mu zakres zjawisk, poj

ęć

wiadcze

. Niby pocz

tkuj

cy badacz i podró

nik chciałby

dowiedzie

jak najwi

cej, a cz

sto jak najszybciej. Szuka

c i eksperymentuje. Cz

sto, niestety, bł

dzi na

lepo lub

decyduje si

na pozornie łatwiejsz

drog

- drog

"na skróty".

Dokonuje własnych wyborów zgodnie z wiedz

, jak

posiada. I tu

tkwi sedno rzeczy. Wydaje si

, i

nasz

rol

nie powinno by

pouczanie młodych ludzi, co i jak maj

robi

, lecz dawanie im

rzetelnych podstaw do dokonywania tych wyborów. W tym wypadku -
pełnej i rzetelnej wiedzy o narkotykach, uzale

nieniu i innych

nast

pstwach przyjmowania

rodków psychoaktywnych, wiedzy o tym,

co kryje si

pod hasłem "zagra

a zdrowiu", oraz o tym, czym

naprawd

jest wolno

ść

. Dost

pna im dotychczas wiedza na temat

narkotyków pochodzi od zainteresowanych zarobkiem dealerów oraz
od bior

cych kolegów, którzy

w nie

wiadomo

ci strat, jakie

ponie

li. Młodzie

potrafi my

i przy pełnej "bazie

danych" dokonuje naprawd

trafnych wyborów. Dajmy młodym ludziom

szans

na dysponowanie t

"baz

danych". 3. "Winna rodzina"

Trzy lata temu, zim

, w jednym z programów telewizyjnych

psycholog o gło

nym nazwisku autorytatywnie stwierdził:

"narkomana wychowuje zimny dom". Nast

pnego dnia najtrafniej

skomentowała to piel

gniarka, od lat pracuj

ca w naszej poradni:

"słuchajcie, wychowuj

narkomank

, od tygodnia w domu nie grzej

mi kaloryfery". Czasem słyszymy: "gdzie byli rodzice,

e nie

widzieli,

e dziecko zacz

ło bra

?". A jak mieli widzie

, skoro

tkwi

w schemacie "

puna z Centralnego", skoro narkotyk to

"kompot", a sposób brania to strzykawka. Od dziesi

ciu lat bierze

inaczej i co innego, ale zim

1998 roku cała Polska

oplakatowana była stylizowanym trupem ze strzykawk

w sercu.

Skoro tak to wygl

da - my

li rodzic - to mnie ten problem nie

dotyczy i dokładniejsza wiedza na ten te-

mat nie jest mi potrzebna. Moja rodzina jest "ciepła" i "dobra",
a to przecie

chroni przed narkotykami. "Wszyscy inni, ale nie

moje dziecko". Takie postawy, niestety, cz

sto obserwujemy na

organizowanych w szkołach naszych spotkaniach z rodzicami.
Uczestniczy w nich 20-30% zaproszonych osób. A szkoda, gdy

wielu wypadkach jest to jedyna szansa poznania prawdy o
problemie; trzeba wtedy jej wysłucha

; "kanału zmieni

nie

na", bo to nie telewizor. O roli rodziny i jej znaczeniu dla

rozwoju dziecka, dla kształtowania si

jego

ycia emocjonalnego,

sposobów komunikacji i relacji ze

wiatem, stosunku do samego

siebie czy hierarchii warto

ci nie trzeba nikogo przekonywa

, a

na rynku dost

pnych jest szereg interesuj

cych publikacji na te

tematy. Co natomiast warto wiedzie

o roli rodziny maj

cej w swym

gronie osob

uzale

nion

? Na pewno trzeba cały czas pami

rodzina nie tkwi w pró

ni,

yje w

le okre

lonym miejscu

i czasie, w

le okre

lonych uwarunkowaniach społecznych i

kulturowych. I podobnie jak nie ma ludzi idealnych, nie ma tak

idealnych rodzin (dobrze sobie to uprzytomni

, zanim zaczniemy

"wbija

" kogokolwiek w poczucie winy). Przyjrzyjmy si

polskiej

rodzinie, przyjrzyjmy si

uwarunkowaniom społecznym i kulturowym,

w których jest ona osadzona. W ci

gu ostatnich dziesi

ciu lat

nast

piły w naszym kraju zmiany ustrojowe i gospodarcze, co nie

jest bez wpływu na funkcjonowanie typowej polskiej rodziny.
Pojawiło si

nieznane dot

d zjawisko bezrobocia i pracy "na

czarno" (niedaj

cej

adnych zabezpiecze

socjalnych). Przy stale

trwaj

cej restrukturyzacji przedsi

biorstw i reformach tzw. sfery

bud

etowej pojawił si

k przed utrat

ródła utrzymania.

Rodzice "trzymaj

cy si

pracy" lub "łapi

cy chałtury" cz

sto nie

maj

czasu dla dzieci (poza: "jak było w szkole"), a na dodatek

dzieci nie s

głuche i słysz

o trudnym, szarym, bezsensownym

yciu. Nasze rodziny coraz bardziej "zamykaj

" w domu,

najcz

stszy model sp

dzania wolnego czasu to siedzenie przed

telewizorem. Telewizor "zwalnia nas" od rozmowy, towarzyszy nam
przy obiedzie i przy kolacji, w czasie

t i spotka

towarzyskich. Towarzyszy te

naszym dzieciom, a nierzadko

przecie

nie jeste

my w stanie kontrolowa

, co, jak i kiedy

ogl

daj

, gdy 34

nie ma nas w domu. Pojawia si

sto konflikt mi

dzy warto

ciami

kształtowanymi przez rodzin

(opartymi na katolickim "by

") a

warto

ciami kształtowanymi przez spoty reklamowe i ró

nego

rodzaju programy (opartymi na "mie

"). Nie oznacza to wcale,

ród telewizyjnej "papki" nie ma programów warto

ciowych, ale...

Coraz mniej rozmawiamy ze sob

. Coraz cz

ęś

ciej te

w tym, co

nazywamy rozmow

, umiemy tylko mówi

, natomiast nie umiemy

słucha

, w rezultacie wi

c narzucamy swoje racje, nie przyjmuj

racji innych; ginie sztuka dialogu i kompromisu. W kontaktach z
małymi dzie

mi rodzice zwykle przekazuj

te sformułowania, które

kiedy

sami słyszeli, b

c dzie

mi. Nie zdaj

sobie sprawy z

wagi słowa w kształtowaniu struktur poznawczych u dziecka, np.
dziecko namawiane do jedzenia mo

e by

motywowane: "zjedz zupk

to b

dziesz dobrym synkiem mamusi", z czego wynika: "je

eli nie

zjesz, b

dziesz złym synkiem". Czasem mo

emy usłysze

: "gdy

zrobisz to i to, mama b

dzie ci

bardzo kochała", czyli: "je

eli

nie spełni

oczekiwa

, to nie b

kochany". Dziecko jest

niechc

cy uczone tego, co stanowi problem tak

e dla wielu osób

dorosłych. Uczone jest warunkowej miło

ci: "je

eli nie b

takim, jakim chc

ebym był, to nie b

mnie kocha

". Pojawia

k przed odrzuceniem, przed negatywn

ocen

swoich działa

równoznaczn

dla wielu osób z utrat

sympatii czy miło

ci. Kocha

za co

, lubi si

za co

, szanuje si

za co

. Cz

sto

obserwujemy ten mechanizm u naszych pacjentów. Pragn

pomocy

rodziców, a zarazem staraj

jak najdłu

ej ukrywa

swój

problem narkotykowy -boj

e skoro zrobili "co

złego",

strac

miło

ść

i akceptacj

. Zacz

li co

bra

, bo bali si

odrzucenia ze strony kolegów. W bardzo podobny sposób, dzi

słowom, kształtowane jest przekonanie,

e skoro robi

le, to

znaczy,

e jestem zły. Skoro zrobiłem co

"głupiego", to znaczy,

e jestem głupi. Ocena zachowania staje si

dla człowieka ocen

jego jako osoby. Pami

tajmy,

e mo

e nam si

nie podoba

czyje

zachowanie, nie mo

emy jednak na jego podstawie ocenia

człowieka. Innym wa

nym elementem, o którym warto wspomnie

, jest

tzw. wychowywanie bezstresowe, niepozwalaj

ce dziecku naby

wiadczenia i nauczy

ponoszenia konsekwencji własnych

działa

i własnych wyborów. W dorosłe

ycie wchodzi ono wtedy z

przekonaniem,

e je

eli w wyniku jego działa

powstan

ja-35

kies komplikacje, to w "cudowny sposób" same znikn

albo ich

konsekwencje b

dzie ponosił kto

inny - "czego Ja

nie

nauczy, tego Jan nie b

dzie umiał...". Tak wychowany młody

człowiek stosunkowo łatwo si

ga po narkotyki, a potem oczekuje,

e kto

lub co

go "wyleczy", i jest wr

cz oburzony,

e nie ma

"proszków" na jego chorob

e proponuje mu si

"jakie

spotkania z terapeut

". Warto te

zwróci

uwag

na to,

oczekiwania i wymagania rodziców wobec dziecka powinny by

adekwatne do jego mo

liwo

ci i zainteresowa

. Nie ka

dy - cho

chciał - zostanie wirtuozem, uzdolnionym sportowcem czy geniuszem
matematycznym i nie zawsze wymarzona przez rodziców przyszło

ść

dla dziecka jest wymarzon

przyszło

samego dziecka. Bywaj

cz skrajno

ci, kiedy rodzice wymuszaj

na dorastaj

cym lub

dorosłym dziecku podj

cie wymarzonych przez siebie studiów. Znam

lekarza, który został nim pod presj

rodziców (chciał studiowa

na politechnice) i nie był wcale dobrym lekarzem, a po kilku
latach po prostu odszedł z zawodu. Nie dokonujmy wyborów za
dziecko, starajmy si

ne decyzje podejmowa

z udziałem

dziecka, z szacunkiem dla jego oczekiwa

. By

e rzeczywi

cie

wiemy lepiej, ale przedyskutujmy to wspólnie. Bywa,

e rodzice,

chc

c zmobilizowa

dziecko do lepszych wyników, s

najlepiej "zagra

na ambicji". Uwa

e powinno ono wzorowa

na najlepszych. Zaczynaj

porównywa

i dawa

przykłady.

Dzi

ki takim "motywacjom" kształtuje si

w dziecku zani

ony,

nieadekwatny obraz samego siebie. Rodzice wykazuj

mu,

e w

dej dziedzinie jest kto

lepszy. Wynajduj

ród kolegów, w

sposób wybiórczy, tych, którzy maj

lepsze osi

gni

cia od ich

własnego dziecka. Kasia jest lepsza z matematyki, Krysia ładniej

piewa, Marek szybciej biega, Krzysio ładniej rysuje itd.

Niewa

ne,

e w innych dziedzinach, poza wymienionymi,

adne z

tych dzieci nie jest lepsze od własnego, ale samo dziecko tego
nie widzi, nikt mu na to nie zwróci uwagi. W rezultacie dziecko
uwa

e do niczego si

nie nadaje i

e we wszystkim jest gorsze

od innych - droga do narkotyków gotowa. Innym czynnikiem, na
który warto zwróci

uwag

, jest zachowanie równowagi mi

dzy

krytyk

a pochwałami. Zasłu

ona pochwala, nawet za najdrobniejsz

rzecz, stanowi nagrod

- działa 36

na dziecko du

o skuteczniej ni

krytyka, a tak

e daje mu poczucie

warto

ci i adekwatnej pewno

ci siebie. Krytyka za

to kara, budzi

poczucie wstydu i winy, wywołuje l

k przed nast

podobn

kar

Nie nale

y jej unika

, ale trudno uzna

za rozs

dne podkre

lanie

tylko tego, co w naszej opinii dziecko robi

le, a niezauwa

anie

tego, co robi dobrze. Ka

dy z nas popełnia bł

dy. Rodzice ani od

siebie, ani od dzieci nie mog

wymaga

, by byli idealni. W chwili

, gdy stan

przed problemem narkomanii, zaczynaj

szuka

wyja

nie

wiecie zewn

trznym, w dziecku, w swoim post

powaniu.

Wraz z rodz

cym si

wtedy poczuciem winy i zwi

zan

z nim

gotowo

do naprawienia nawet iluzorycznego bł

du wobec dziecka

pojawia si

współuzale

nienie. To, czym jest współuzale

nienie

i jak

funkcj

spełnia w procesie uzale

nienia i leczenia,

wyja

nimy, gdy b

dziemy omawia

rol

rodziny w procesie terapii.

Reasumuj

c, b

my w rodzinie razem, a nie obok siebie, sp

dzajmy

wspólnie wolny czas, rozmawiajmy ze sob

w sposób otwarty, nie

bójmy si

trudnych rozmów. Niech dzieci od rodziców dowiaduj

o seksie, narkotykach, alkoholu, sektach itp. Je

eli mało o tym

wiemy, wska

my dziecku lektury czy miejsca, gdzie mo

e znale

źć

odpowied

na gn

ce je pytania. Rozmawiajmy o uczuciach i

emocjach, okazujmy je. Udowadniajmy sobie nawzajem w rodzinie,

e kochamy si

niezale

nie od tego, czy spełniamy wzajemne swoje

oczekiwania,

e nie kochamy si

"za co

", ale "pomimo czego

Podejmuj

c wa

ne decyzje dotycz

ce rodziny, podejmujmy je

wspólnie. Niech ka

dy członek rodziny ma poczucie,

e jest w niej

ny,

e ma swoje miejsce. Respektujmy wzajemnie swoje prawa,

pami

tajmy o obowi

zkach. B

my te

otwarci na informacje z

zewn

trz - by

e dzi

ki nim zdołamy szybciej pomóc naszemu

dziecku w kłopotach. Warto tak

e pami

e "rodzina niepełna"

czy "rodzina rozbita" nie daje, wbrew pozorom i ogólnie
przyj

temu mniemaniu, mniejszego poczucia bezpiecze

stwa i nie

stwarza wi

kszego zagro

enia patologiami ni

rodzina pełna. Wszak

wzorce rodzinne to nie tylko rodzice b

cy razem (których

konflikt mał

ski jest cz

sto bardziej zaburzaj

cy ni

rodziców

mieszkaj

cych osobno), ale tak

e cały system wielopokoleniowych

norm i warto

ci oraz umiej

tno

ść

przekazania przez rodziców i

dziadków tego systemu. 37

4. "Winna szkoła"
Od wielu lat wokół polskich szkół narósł mur oskar

, zbudowany

z licznych generalizacji i uproszcze

. Mur skutecznie

odgradzaj

cy dwie instytucje, które dla szeroko rozumianego dobra

dziecka powinny ze sob

le współpracowa

- rodzin

i szkoł

Szkole cz

sto zarzuca si

nieskuteczno

ść

zarówno edukacyjn

, jak

i wychowawcz

. Ale jak mo

e by

skuteczna instytucja, której

autorytet zburzono. Jak mo

e by

skuteczny nauczyciel, który -

"odgórnie", niezale

nie od swojej wiedzy i umiej

tno

ci - został

pozbawiony szacunku. Je

eli pytamy o to, co w sytuacjach szeroko

rozumianej patologii w

ród młodzie

y robi szkoła - miejmy

wiadomo

ść

e szkoła bez współpracy z rodzicami nie mo

e nic.

Musimy te

pami

e szkoła nie zast

pi rodziny. Dla nikogo

chyba nie ulega w

tpliwo

ci,

e na terenie szkoły narkotyków nie

brakuje. Nie mo

na jednak o to wini

szkoły, bo nie nauczyciele

je przynosz

. Nauczyciele zabezpieczaj

szkoł

przed dealerami

z zewn

trz, ale nie s

w stanie wychwyci

dealerów wewn

trznych,

czyli handluj

cych uczniów. Je

eli nawet nauczyciel ma podstawy,

by przypuszcza

e ucze

bierze, to w praktyce te

nie mo

e nic

zrobi

; cz

sto zaproszony na rozmow

rodzic z oburzeniem odrzuca

tak

informacj

- "na pewno nie moje dziecko". Narkotyki s

szkole, bo s

ród młodzie

y. Sp

dzaj

c wi

kszo

ść

czasu w

szkole, młodzi ludzie wnosz

na jej teren swoje zainteresowania,

prze

ycia, kłopoty, wnosz

c równie

narkotyki i swoj

wiedz

o nich. Coraz wi

cej szkół zdaje sobie spraw

, czym to grozi,

widzi potrzeb

działa

profilaktycznych i organizuje np.

spotkania młodzie

y, rodziców i nauczycieli z osobami w pełni

znaj

cymi problem. Narkotykami najcz

ęś

ciej spotykanymi w szkole

kanabino-le (w tym skuny), które "towarzysko" pali si

przerwach, oraz amfetamina, która dla cz

ęś

ci uczniów staje si

sposobem na zdobycie dobrej oceny, nierzadko uznawanej za
wa

niejsz

od realnej wiedzy. Bywa,

e przeładowany program,

ambicje szkoły, by realizowa

tzw. programy autorskie, bardzo

wysokie wymagania ze strony nauczycieli wszystkich przedmiotów -
przekraczaj

liwo

ci fizyczne i psychiczne ucznia. Nikt z nas

nie mo

e by

wietny we wszystkim, a niektórzy rodzice i

niektórzy nauczy-38
ciele tego wła

nie od młodzie

y wymagaj

. Takie sytuacje

powoduj

e uczniowie zaczynaj

"wspomaga

" nauk

amfetamin

Pami

tajmy,

e wa

na jest młodzie

i ta wiedza, któr

wykorzystaj

młodzi ludzie w dorosłym

yciu. Wymagajmy adekwatnie

do mo

liwo

ci. Pami

tajmy,

e nie wszystko jest "lenistwem".

poza nauk

młody człowiek ma prawo do odpoczynku i własnych

zainteresowa

, nawet je

eli nie s

one zgodne z zainteresowaniami

rodziców. Warto te

czasem zastanowi

nad tym, czy za wysokie

miejsce w rankingu szkół nie płaci ucze

. 5. "Na skróty"

yjemy w

wiecie, w którym zdobycze cywilizacyjne zaczynaj

zwalnia

z wysiłku dnia codziennego. Pralka pierze, zmywarka

zmywa, współczesne odkurzacze pior

dywany, mikrofalówka

odgrzewa. Nasza rola cz

sto ogranicza si

do odkr

cenia kurka,

naci

cia guzika. Na dodatek wszystko to dzieje si

szybko.

Szybko te

przemieszczamy si

z miejsca na miejsce. Szybko

otrzymujemy informacje ze

wiata. W rezultacie tego post

technicznego, z którym nie wszyscy daj

sobie rad

, pojawia si

czas wolny. Nie umiej

aktywnie - szukaj

czego

, co wypełni

im czas, niewiele od nich wymagaj

c. Tak

"szans

" daj

narkotyki. Cz

ęść

młodych ludzi, zmuszona warunkami

ycia do

piechu, a równocze

nie przyzwyczajona do wygody, oczekuje

sukcesu bez wysiłku i nadziej

tak

ąż

e z mitem o

psychostymulantach. Dodatkowo od dzieci

stwa uczymy si

przekazów kulturowych i reklam leków,

e wi

kszo

ść

dyskomfortów

fizycznych i psychicznych te

na obej

ść

"na skróty" - wzi

ąć

lek "i po bólu". Objaw choroby przestał by

sygnałem,

e w

organizmie dzieje si

złego i

e nale

y si

tym zaj

ąć

zdiagnozowa

, wyleczy

. Objaw stał si

dyskomfortem, który trzeba

natychmiast zlikwidowa

. Nie ma objawu - nie ma choroby. Młody

człowiek uczy si

e na wszystko jest prosta rada - łykn

ąć

tabletk

i "po problemie". Narkotyk idealnie pasuje do tego

modelu. Do tego modelu idealnie pasuj

tak

e barbiturany i

benzodia-zepiny, które w "cudowny" sposób uwalniaj

od l

ku i

napi

cia. Droga do uzale

nienia stoi otworem - i to dla ka

dego

tnego. Zwalniaj

c si

z własnej aktywno

ci i wysiłku, sami

zastawiamy na siebie sidła - sidła uzale

nienia. 39

Omawiaj

c przyczyny powstawania uzale

nie

, nie mo

emy zapomina

o du

ej grupie osób, których uzale

nienie jest efektem innych

chorób. W

yciu ka

dego człowieka bywaj

momenty, gdy ma objawy

depresji, gdy dr

go stany l

kowe. Je

eli o tym mówi, znajomi

i przyjaciele otaczaj

go trosk

, pocieszaj

("to minie"), nie

szcz

c rad ("we

w gar

ść

"). Rzadko kiedy natomiast

zasugeruj

pomoc specjalisty - psychologa czy psychiatry.

Niestety, w Polsce korzystanie z pomocy profesjonalistów -
psychologa, a tym bardziej psychiatry - wi

ąż

e si

ze wstydem, z

poczuciem "gorszo

ci". Bywa,

e osoba prze

ywaj

ca stany depresji

czy l

ku wstydzi si

o nich mówi

, "prze

uwa" swoje nieszcz

ęś

cie

w samotno

ci. Cz

sto efektem takiego deprecjonowania problemów

psychicznych bywa uzale

nienie. Niechc

cy, szukaj

c pocieszenia,

znajduje si

to, co daje ulg

, co dora

nie pomaga. Zreszt

przekaz kulturowy doradza: "jest ci

le, to si

napij" albo "utop

smutek w alkoholu". To dlatego wła

nie w

ród pacjentów poradni

odwykowych jest wiele osób, które alkoholem "leczyły" depresj

czy nerwic

. I co im to dało? Nadal maj

objawy tych zaburze

jeszcze dodatkowo problem uzale

nienia od alkoholu. Coraz

ęś

ciej obserwujemy to zjawisko w naszej poradni. Bywa,

e za

ywaniem narkotyków ukryte s

niezdiagnozowane i nie-leczone

wcze

niej zaburzenia depresyjne czy zaburzenia zwi

zane z l

kiem,

dawniej okre

lane jako ró

nego rodzaju nerwice. Bywa te

narkotykami "leczone" s

niedostrze

one przez otoczenie objawy

chorób psychicznych. Narkotyki łagodz

objawy zespołów

paranoidalnych. Mamy pacjentów, którzy zamiast leczy

nerwic

leczyli jej objawy. I wpadli w szpony uzale

nienia od

benzodiazepin. Drodzy Pa

stwo, problemy natury psychologicznej

i psychicznej nie s

wstydem. Nie nale

y ich bagatelizowa

Nauczmy si

szuka

efektywnej pomocy, gdy pojawi

w naszym

yciu. Zacznijmy psychiatrów i psychologów traktowa

na równi z

innymi specjalistami. Nie wstyd

my si

szuka

u nich pomocy -

przecie

po to s

. Na pewno łatwiej jest łykn

ąć

tabletk

czy

wypi

kieliszek alkoholu, by zlikwidowa

uczucie dyskomfortu, ni

podj

ąć

wysiłek nauczenia si

strategii np. niwelowania l

ku czy

napi

cia. Łatwiej - ale niesie to niebezpiecze

stwo uzale

nienia.

Zastanówmy si

c, czy warto tak ryzykowa

ROZDZIAŁ III
Leczenie uzale

nie

W leczeniu uzale

nienia cały czas trzeba pami

o wszystkich

jego aspektach: fizycznym, społecznym i psychicznym, przy czym
w aspekcie fizycznym chodzi nie tylko o sam

zale

ść

fizyczn

ale tak

e o powikłania na skutek uszkodzenia narz

dów lub

zaburzonego ich działania. W aspekcie społecznym uzale

nienia

bardzo du

żą

rol

, poza "klimatem", odgrywa rodzina. Wokół

leczenia uzale

nie

narosło szereg mitów i id

cych za nimi

nieadekwatnych oczekiwa

ze strony zarówno samych chorych, jak

i ich rodzin. Pocz

wszy od mitu "silnej woli" i "wzi

cia si

gar

ść

" a

po oczekiwanie złotego

rodka, który od razu zlikwiduje

wszystkie mechanizmy uzale

nienia. Oczekuje si

od chorego,

w bli

ej nieokre

lony sposób dokona samowyleczenia. Nikt nie

proponuje tej metody choremu na gru

lic

adnej choroby nie

na leczy

bez pełnej współpracy leczonego z lecz

cym. W

przypadku chorób, w których zaburzone zostało głównie
funkcjonowanie psychiczne człowieka, taka współpraca z
maksymalnym zaanga

owaniem pacjenta w proces leczenia jest

niezb

dna. Jest podstaw

. W Polsce leczenie uzale

nienia od

narkotyków opiera si

z jednej strony na procedurach i

standardach lecznictwa specjalistycznego, opracowanych przez
profesjonalistów, a z drugiej -na przepisach prawnych zawartych
w Ustawie o Zapobieganiu Narkomanii, w Ustawie o Ochronie Zdrowia
Psychicznego oraz w Karcie Praw Pacjentów. Ustawa o Zapobieganiu
Narkomanii gwarantuje osobie pełnoletniej dobrowolno

ść

leczenia.

Osoba pomi

dzy 16. a 18. rokiem

ycia mo

e by

leczona wbrew swej

woli, na mocy decyzji s

du rodzinnego. Je

eli za

osi

ła

pełnoletno

ść

w trakcie 41

procesu rehabilitacji, to s

d mo

e nakaz przedłu

. Do 16. roku

ycia uzale

nione dziecko mo

e by

leczone na mocy decyzji

rodziców. Ten zapis ustawy budzi kontrowersje, zwłaszcza w

ród

bezsilnych rodziców uzale

nionych młodych ludzi w wieku 18-20

lat. W tym miejscu nie b

dziemy si

ustosunkowywa

do sensowno

tych uwarunkowa

prawnych w procesie leczenia -mamy nadziej

wyja

ni to po prostu cały ten rozdział. Ustawa o Ochronie Zdrowia

Psychicznego przewiduje,

e leczenie osoby psychicznie chorej

wbrew jej woli na mocy decyzji s

du rodzinnego jest mo

liwe, gdy

osoba ta zagra

a bezpo

rednio swojemu

yciu lub

yciu i zdrowiu

innych ludzi. Zapis ten; nie dotyczy jednak wszystkich zaburze

psychicznych, lecz jedy- nie psychoz. Psychozy jako

ciowo

zmieniaj

odbiór i interpreta-1'; cj

wiata, przez co znosz

pełn

zdolno

ść

rozumienia i znaczenia tego, co dzieje si

dookoła

człowieka. Jego działania s

wówczas efektem uroje

halucynacji, a nie obiektywnych faktów. W uzale

nieniu sytuacja

wygl

da inaczej. Obserwujemy tu ilo

ciowe zaburzenia emocjonalne,

natomiast zdolno

ść

interpretacji faktów i realnej oceny zjawisk

zostaje w pełni zachowana. Tote

wietle Ustawy o Ochronie

Zdrowia Psychicznego uzale

nienie nie spełnia kryteriów leczenia

pacjenta bez jego zgody. Człowieka uzale

nionego od narkotyków

emy leczy

wbrew niemu wył

cznie wtedy, kiedy wyst

niego, w efekcie przyjmowania narkotyków, zaburzenia psychiczne
stanowi

ce bezpo

rednie zagro

enie jego

ycia lub zdrowia i

ycia

innych ludzi. Zarówno w lecznictwie otwartym, jak i zamkni

tym

obowi

zuje Karta Praw Pacjenta. Daje ona osobie lecz

cej si

gwarancj

zachowania w tajemnicy wszelkich danych dotycz

cych jej

choroby, ł

cznie z informacj

e jest ona pacjentem danej

instytucji. Je

eli pacjent nie wyrazi zgody, personel placówki

lecz

cej nie ma prawa udzielenia informacji nawet najbli

szej

rodzinie. Jak wspomniały

my wcze

niej, leczenie uzale

nie

opiera

na standardach i procedurach opracowanych przez specjalistów.

Bardzo cz

sto jednak zdarza si

e i pacjent, i rodzina

podwa

sensowno

ść

proponowanych form terapii, opieraj

c si

na własnych koncepcjach. Koncepcje te i ich realizacja na własn

nie tylko opó

niaj

proces leczenia, ale tak

e pogł

biaj

sam

chorob

. Powoduj

równie

pojawienie si

powikła

somatycznych. Niekiedy wr

cz zabrania si

specjalistom 42

"wiedzie

lepiej". Przychodzi si

do lekarza z list

konkretnych

leków i

żą

da wypisania recept. Bywa,

e nawet argument, i

leki dla danej osoby wr

cz szkodliwe, nie działa. Jako

nikt sam

nie zaczyna leczenia z

ba, nikt nie wpada na pomysł samodzielnego

usuni

cia sobie woreczka

ółciowego czy nowotworu -to zostawiamy

specjalistom. Wierzymy w ich wiedz

. Nie dyktujemy denty

cie, jak

ma borowa

, ani nie pouczamy chirurga, jak ma przeprowadzi

operacj

. Dajcie wi

c i nam, drodzy Pa

stwo, szans

wykorzystanie posiadanej wiedzy. W naszej poradni bardzo cz

sto

zdarza si

e zanim rozpoczniemy konstruktywn

terapi

uzale

nienia, musimy najpierw zaj

ąć

naprawianiem szkód

spowodowanych "domorosłym" leczeniem, opartym na mitach
dotycz

cych tej choroby. Leczenie uzale

nienia to cz

sto proces

wieloletni. Proces, w którym z pacjentem współpracuje cały zespół
specjalistów -terapeuta, lekarz psychiatra, piel

gniarka

psychiatryczna i pracownik socjalny. Punktem wyj

cia terapii jest

wst

pna psychologiczna analiza problemu. Dlatego pierwszy kontakt

z poradni

to spotkanie z psychologiem. Takie spotkanie pozwala

pozna

indywidualne kłopoty pacjenta, histori

jego choroby, jego

sytuacj

rodzinn

i towarzysk

. Na tej podstawie, wspólnie z

pacjentem, ustala si

dalszy, adekwatny do jego potrzeb, program

terapeutyczny. l. Wchodzenie w trze

ść

W pocz

tkowej fazie leczenia najwa

niejsze jest poznanie

motywacji pacjenta, powodów czy te

objawów choroby, które

skłoniły go do szukania pomocy i do podj

cia leczenia. Innymi

słowy - poznanie, co tak naprawd

chce on leczy

. Je

eli s

objawy b

ce nast

pstwem zale

ci fizycznej od opiatów,

pacjent chce leczy

wła

nie te objawy, czyli chce leczy

ciało.

Jest przekonany,

e to nie on stracił kontrol

nad braniem

narkotyku, lecz jego ciało. Oczekuje wi

c podania leków, które

zlikwiduj

dolegliwo

ci, na jakie si

uskar

a. Widzi u siebie

wył

cznie mechanizmy uzale

nienia fizycznego. Do detoksykacji i

leczenia biologicznego namawia

go nie trzeba. Sam tego chce.

Motywuje go ból, motywuj

zaburzenia pracy organów wewn

trznych.

Nie ma natomiast

wiadomo

ci,

e detoksykacja 43

jest dopiero pierwsz

faz

leczenia,

e jedynie daje mu szans

na odstawienie narkotyków,

e nie jest wej

ciem w trze

ść

, ale

jedynie pocz

tkiem trze

wienia. Nie wie,

e objawy fizyczne

skutecznie maskuj

wszystkie mechanizmy uzale

nienia

psychicznego. Nie jest dla niego istotne,

e zanim si

ł po

brown, przez wiele lat brał inne narkotyki. Nie u

wiadamia sobie,

e bez nich nie umiał ju

, bo jego psychika przestawała

funkcjonowa

, i

e heroina skutecznie je zast

piła. Zaledwie dla

2% naszych pacjentów brown był pierwszym narkotykiem. Nie jest
sztuk

skierowa

kogo

do szpitala, do oddziału de-

toksykacyjnego. Sztuk

jest przekona

go o potrzebie dalszego

leczenia po odtruciu. Najcz

ęś

ciej przed pierwsz

detoksykacj

młody człowiek

cie wierzy,

e po heroin

cej nie si

gnie -

ma naprawd

jej dosy

. Widzi, jak zaburza ona jego codzienne

funkcjonowanie, i tylko jej przypisuje szkodliwy wpływ, innym
narkotykom nie. Nie czuje si

od nich uzale

niony - przecie

nic

nie bolało i mógł nie bra

"nawet tydzie

". Brał wtedy, gdy "miał

nienie". Sam sobie z nimi poradził, "odk

d pali browna, to o

nich nie my

li". Owszem, zazwyczaj brał, "bo go nosiło, bo nie

mógł zasn

ąć

, bo wszystko go denerwowało, bo nie potrafił sobie

odmówi

", ale - jego zdaniem - to o niczym nie

wiadczy. Mówi

o objawach uzale

nienia psychicznego, nie widzi ich. Niektórzy

z pacjentów s

nawet,

e inne narkotyki mog

wspaniałym

lekarstwem na br

z. "Co te

pani mówi, w czasie wakacji nie

brałem dzi

ki amfetaminie -

wietnie zbijała ci

nienie. Gdyby nie

ona, po trzech dniach wróciłbym do Warszawy po towar. A tak przez
miesi

c byłem czysty". Przygotowanie do odtrucia, które ma by

wej

ciem w proces leczenia, polega na uzmysłowieniu pacjentowi

jego uzale

nienia psychicznego. Musi zrozumie

e jego problemem

nie jest ból fizyczny, ale psychiczny przymus brania. Musi
wiedzie

z góry,

e w trzeciej - czwartej dobie pobytu na

oddziale "zacznie go nosi

e zat

skni za heroin

niezwykle

intensywnie i zapragnie jej jak niczego w

wiecie,

e przestanie

pami

, dlaczego jest w szpitalu, i zechce wypisa

własn

pro

eby bra

dalej. Im wi

ksz

dzie miał

wiadomo

ść

, co mo

e si

wydarzy

, tym wi

ksza jest szansa,

przejdzie leczenie szpitalne do 44

ko

ca. Je

eli przed hospitalizacj

w pełni uzmysłowi sobie,

jego problem tkwi przede wszystkim w psychice, to by

e zaraz

po wyj

ciu "nie wsi

knie w klimat" i podejmie leczenie. Niestety,

młodzi ludzie musz

najcz

ęś

ciej na własnej skórze sprawdzi

to,

co si

im mówi -

e nie b

mieli po detoksie "silnej woli",

to oni stracili kontrol

, a nie tylko ich ciało. W proces

leczenia tak naprawd

młody człowiek wchodzi dopiero wtedy, gdy

uda mu si

zdiagnozowa

własny problem i gdy naprawd

dotrze do

niego,

e podlega działaniu tych samych mechanizmów, które

obserwował u kolegów. Podobne trudno

ci w motywowaniu do podj

cia

leczenia mamy w przypadku młodych ludzi zgłaszaj

cych si

poradni "dla

tego spokoju". Na pro

rodziców. Taki pacjent

"bierze" i "nie widzi w tym problemu", ale "mo

e pogada

Umawiamy si

wtedy na kilka spotka

, w trakcie których staramy

, aby rzeczywi

cie usłyszał to, co mówi, i zobaczył to, co z

nim si

dzieje. Je

eli "załapie", sam decyduje si

na odstawienie

narkotyków i terapi

. Je

eli nie - wraca po pewnym czasie, gdy

sam zauwa

ył,

e co

stracił,

e ci

gle traci. Zgłaszaj

nas tak

e młodzi ludzie, u których narkotyki wywołały chorob

psychiczn

. W ich przypadku rzecz

najwa

niejsz

jest zwalczenie

objawów psychozy. W zale

ci od nasilenia choroby s

leczeni

przez lekarza psychiatr

ambulato-ryjnie lub na oddziale

psychiatrycznym. Po ust

pieniu psychozy pozostaje l

k przed jej

nawrotem, a co za tym idzie - l

k przed narkotykiem. Niestety,

taki l

k działa na krótk

met

. T

"wymuszon

" abstynencj

nale

wykorzysta

na rozpocz

cie wła

ciwego leczenia, na u

wiadomienie

pacjentowi,

e jego problemem nie była choroba psychiczna, lecz

narkotyki, a psychoza stanowiła "efekt uboczny" uzale

nienia.

ród zgłaszaj

cych si

pacjentów s

i tacy, którzy przyszli po

pomoc, poniewa

sami spostrzegli,

e bior

, bo musz

, sami

zdiagnozowali u siebie uzale

nienie psychiczne, zdali sobie

spraw

z tego,

e utracili kontrol

nad własnym

yciem. Pacjent,

który ma

wiadomo

ść

swego uzale

nienia, zwykle chce przesta

bra

. Nie zmusza go ju

do podj

cia leczenia ani ciało, ani

rodzice, ani choroba psychiczna - rozpoczyna si

kolejny etap

wchodzenia w trze

ść

. Człowiek, który przez wiele lat oduczał

siebie, którego emocje i potrzeby wi

zały si

z narkotykiem,

którego relacje ze 45

wiatem i lud

mi szły przez "filtr" tego narkotyku, staje przed

ogromnym wyzwaniem.

wiadomie rezygnuje z tego, co dawało mu

poczucie komfortu psychicznego i bezpiecze

stwa, niwelowało

stresy i napi

cia, było niezb

dne do

ycia. Nauczył si

szybkiej,

cz natychmiastowej gratyfikacji potrzeb. Wi

c skoro podejmuje

tak heroiczny wysiłek, spodziewa si

i tym razem natychmiastowej

nagrody. A tu nagrody nie ma - wr

cz przeciwnie. Po wielu latach

brania staje bezbronny wobec samego siebie, swoich emocji, swojej
nieumiej

tno

ci redukcji napi

ęć

i niepokoju, swoich problemów,

od których uciekał w narkotyk. Bez narkotyku czuje si

psychicznie tak, jakby został wystawiony w pi

amie na 30-

stopniowy mróz - spotykanie na trze

wo ze

wiatem jest bolesne.

A na dodatek, je

eli naprawd

chce przesta

bra

, musi wyj

ść

"klimatu". Wie,

e narkotyk jest od niego silniejszy, i

e w

bezpo

redniej z nim konfrontacji przegra. Nie, mo

e walczy

, musi

stosowa

uniki. Bardzo szybko okazuje si

e tkwi

c w

"klimacie", zaw

ził swoje zainteresowania i sposób sp

dzania

czasu wył

cznie do narkotyków.

e narkotyk był jedynym tematem

rozmów, kluczem do nawi

zywania wszelkich kontaktów.

e to

narkotyk bawił si

na imprezach, a nie on.

e tak naprawd

oduczył si

bycia i rozmawiania z innymi lud

mi,

e nie wie, co

robi

z wolnym czasem. Nie ma nagrody - jest "ból istnienia",

samotno

ść

, pustka i nuda. Co

, co mo

na nazwa

"zespołem

ałoby

po narkotyku", cho

takiego rozpoznania w klasyfikacji chorób

(ICD-10) nie znajdziemy. W tym etapie wchodzenia w trze

ść

pacjent uczy si

siebie od nowa. Zaczyna zdobywa

pocz

tkow

wiedz

o swoich emocjach - zaczyna je ró

nicowa

i nazywa

zamiast ładowa

do jednego worka pt. "ci

nienie". Zaczyna

dostrzega

swoje własne ograniczenia i ograniczenia w

wiecie

zewn

trznym. Uczy si

akceptowa

fakt,

ycie nie jest

pozbawione cierpienia. Zaczyna pracowa

nie nad tym,

eby

powstrzyma

od narkotyku, lecz nad tym, co ma zrobi

, by nie

przyszło mu do głowy,

e mo

e wzi

ąć

. To on musi podj

ąć

wysiłek

dokonania tak zasadniczych zmian w swoim

yciu. Terapia daje

propozycje, jak skutecznie sobie radzi

z napi

ciami i stresami

bez narkotyku, pomaga dostrzec, co szwankuje. Ale to pacjent
dokonuje wyboru i tak naprawd

to sam znajduje sposób, jak ma si

obej

ść

bez

rodka psycho-

aktywnego. Je

eli pacjent nie wyka

e własnej aktywno

ci, je

eli

nie przyswoi sobie i nie wdro

y w

ycie tego, co zostało

przepracowane na sesjach terapeutycznych, to nie pomo

e mu nawet

najlepszy terapeuta. I jeszcze jedno. Pacjent, który zostawia
sobie "furtk

", dopuszcza my

e "kiedy

mie znów w sposób

kontrolowany", pr

dzej czy pó

niej zaprzepa

ci cały swój wysiłek,

bo ta "furtka" stanowi dowód,

e narkotyk ju

zwyci

ęż

ył. Podstaw

powodzenia jest decyzja "nigdy nic". Takiej decyzji nikt za
chorego nie podejmie. Musi to by

jego decyzja.

wiadoma. W fazie

wchodzenia w trze

ść

, gdy tworz

fundamenty

ycia bez

narkotyku, cz

sto niezb

dne jest podtrzymuj

ce leczenie

farmakologiczne. Pacjent nie mo

e bra

adnych leków na własn

pod

adnym pozorem. Odpowiedni dla pacjenta lek dobiera

lekarz psychiatra. O doborze i dawkowaniu leku decyduj

objawy

psychiczne pacjenta, a nie jego "wiedza" o cudownym

rodku, który

pomógł koledze. Szczególnie gro

ne jest przyjmowanie na własn

benzodiazepin i barbituranów, wokół których narósł mit

"wspaniałej skuteczno

ci". Mamy nadziej

e zawarte w tej

ksi

ąż

ce informacje o barbituranach i benzodiazepinach skutecznie

ten mit rozbij

. Kolejnym mitem, z którym walczymy w pracy z

pacjentem wchodz

cym w trze

ść

, jest "browarek", czyli piwo.

Młodzie

- w du

ym stopniu pod wpływem reklamy "bezalkoholowej"

wersji tego napoju - nie widzi w piwie alkoholu, nie u

wiadamia

sobie,

e pij

c "browarek", zast

piła jeden

rodek zmieniaj

wiadomo

ść

innym. Stosowane leki maj

na celu wspieranie procesu

terapii. Nie zast

puj

narkotyków, natomiast obni

skutki

"zespołu

ałoby po narkotyku" - daj

szans

na to,

e rozchwiana

gospodarka neurohormonalna wróci do normy. W ten etap terapii
wpisane s

"wpadki" - sytuacje, kiedy pacjent "sobie odpu

ci" i

mie, bo skusz

koledzy "z klimatu" lub napi

cie emocjonalne

gnie szczytu. Wtedy wła

nie "si

mie". Ta bezosobowa forma

jest charakterystyczna, gdy

u pacjenta - jak gdyby "poza nim" -

wł

cza si

mechanizm przymusu. Przegrał w konfrontacji z

narkotykiem. Bardzo cz

sto w takiej sytuacji nie mówi: "ja

wzi

łem", "ja miałem wpadk

", 47

tylko wła

nie: "si

wzi

ło...", "człowiek wzi

ł". Zupełnie jak

małe dziecko, według którego co

"si

zepsuło", co

"si

wylało"

"si

samo przewróciło". Uciec od poczucia winy pomaga bli

nieokre

lone "si

". Słysz

c tego rodzaju wypowiedzi pacjenta, nie

ugruntowujemy w nim poczucia winy - on ju

je ma. Staramy si

pracowa

nad "wpadk

" jako kolejnym do

wiadczeniem mechanizmów

uzale

nienia. Gdy ko

"wpadki", zaczyna si

trze

ść

Zanim jednak przejdziemy do trze

ci, warto zwróci

uwag

jeszcze jedn

bardzo istotn

rzecz, która czasami bywa wr

podstaw

przy wchodzeniu w trze

ść

. W pocz

tkowej terapii

kszo

ść

pacjentów wie, dlaczego nie chce bra

- wiedz

, co

stracili. Natomiast bardzo trudno im sprecyzowa

, dlaczego chc

nie bra

- niby zmiana szyku słów, a jednak znaczenie pytania

zupełnie inne. Przyjrzyjmy si

ró

nicy. Nie chc

bra

, bo

straciłem pieni

dze, straciłem szkoł

, straciłem rodzin

"prze

pałem" najpi

kniejsze lata

ycia itp. Chc

nie bra

poniewa

chc

sko

czy

szkoł

, chc

normalnie

, chc

odzyska

szacunek do siebie itp. "Dlaczego nie chc

bra

" - bo to

wspomnienia przykre, które szybko gin

w niepami

ci, bo to

przeszło

ść

. "Dlaczego chc

nie bra

" - bo to plany, marzenia, to

przyszło

ść

. Pracuj

c z pacjentem uzale

nionym, zawsze wi

c musimy

pami

e powinien mie

wiadomo

ść

celu, dla którego w danej

chwili ponosi cierpienie. Konkretnego celu, a nie ogólnikowego:
"chc

normalnie

". Przedyskutujmy wspólnie, co to dla niego

znaczy, co przez to rozumie, co naprawd

chce osi

ąć

. Wierzmy

e leczenie pacjent podejmuje naprawd

dopiero wtedy, kiedy

robi to dla siebie. Skoro dla siebie

pa, to trze

wieje tak

e dla

siebie. 2. Trze

ść

Okres trze

ci to ten czas, kiedy uzale

niony zaczyna

wprowadza

w swoje

ycie strategie, które pozwalaj

"nie bra

rozładowywa

stres i napi

cie bez narkotyku. To równie

czas,

kiedy stopniowo zaczyna wdra

w utracone role społeczne lub

zaczyna spełnia

je naprawd

w sposób efektywny. Wraca do szkoły

lub przestaje udawa

e si

uczy. Wraca do pracy lub 48

przestaje udawa

e pracuje. Zaczyna bez narkotyku, co prawda

z du

ym trudem, wchodzi

rodowisko ludzi niebior

cych i - co

najwa

niejsze - przestaje si

z nimi nudzi

. Nabywa umiej

tno

dzania czasu - ju

go nie "zabija". Zaczyna czu

dobrze

w swoim własnym towarzystwie. Nie uto

samia bycia samemu z

poczuciem samotno

ci. Zaczyna akceptowa

fakt,

e "

ycie nie jest

usłane ró

ami",

e norm

wzloty i upadki - uczy si

radzi

sobie i z pierwszymi, i z drugimi. To wcale nie jest takie łatwe,
jak by si

wydawało, gdy

w odró

nieniu od ludzi zdrowych

człowiek uzale

niony musi by

wobec siebie czujny. Musi uwa

na swoje emocje, bardziej

wiadomie je nazywa

, bo z reguły

intensywniej je prze

ywa. Cały czas musi

w przekonaniu,

jest słabszy ni

narkotyk i

e nigdy nie mo

e pozwoli

sobie na

stwierdzenie: "jestem wyleczony".
Jak ju

wcze

niej zostało powiedziane, pami

ęć

rzeczy przykrych

w nas blednie, pami

ęć

przyjemnych - zostaje. Człowiek uzale

niony

gorzej znosi monotoni

, z trudem toleruje nud

, ani na chwil

nie

zapomina,

e "w klimacie było fajnie". W sytuacjach bardzo

silnego stresu -

mierci bliskiej osoby, rozstania, problemów w

pracy - kto

, kto swoich napi

ęć

nie rozładowywał narkotykami,

pragnie,

eby czas płyn

ł szybciej. Najch

tniej przespałby ten

okres. Je

li zaczyna mie

objawy depresji, stara si

jako

sobie

z nimi radzi

- sam lub przy pomocy osób drugich. Człowiek

uzale

niony w takich sytuacjach "łapie ci

nienie", a zna sposób

na szybkie i efektywne rozładowanie napi

cia - o konsekwencjach

nie my

li. Bardzo wa

ne jest wi

c, aby w okresie trze

ci "nie

odpu

sobie", aby cały czas systematycznie pracowa

terapeut

lub w grupie terapeutycznej nad tym, co si

dzieje,

mie

wgl

d w swoje prze

ycia i zachowywa

czujno

ść

, nie sta

zbyt pewnym siebie. Cz

ęść

osób, przebywaj

c w swoim

rodowisku,

z ró

nych wzgl

dów nie jest w stanie wej

ść

w trze

ść

lub

utrzyma

abstynencji. Pozostaje wtedy podj

cie leczenia w o

rodku

terapeutycznym, w miejscu, gdzie przy pomocy społeczno

terapeutycznej mo

na przepracowa

i wdro

ycie te strategie,

o których wcze

niej była mowa. Społeczno

ść

terapeutyczna daje

dodatkowo szans

na nauczenie si

zdrowych relacji w grupie, a

tak

e na przystosowanie si

do obowi

zków dnia codzien-

ego. Cz

sto pacjenci, którym proponujemy leczenie w o

rodku, jako

argument "przeciw" podaj

: "tam trzeba pracowa

". A praca w

rodku to tak naprawd

zwykłe obowi

zki dnia codziennego -

sprz

tanie, gotowanie, pranie (czyli to, co robi si

tak

e w

domu), to zabezpieczenie własnego bytu, które jest zarówno

przywilejem, jak i obowi

zkiem zwi

zanym z dorosło

. To tak

szansa nauczenia si

systematyczno

ci i zadowolenia z własnych

działa

, gdy widzi si

ich efekty. Pobyt w o

rodku to zarówno

wchodzenie w trze

ść

, jak i

ycie w trze

ci. Ale pobyt w

rodku nie trwa wiecznie. Kiedy

wreszcie o

rodek trzeba opu

i wróci

do własnego

rodowiska. Utrzymanie trze

ci poza

rodkiem jest trudniejsze. Pierwsz

prób

stanowi

przepustki - kilkudniowe pobyty w domu, daj

ce szans

konfrontacj

. W ko

cu człowiek wraca "na stare

mieci".

Pami

tajmy,

e uzale

nienie, jak ka

da choroba przewlekła, mo

mie

nawroty. A zatem, co robi

, aby ich nie było? 3.

Zapobieganie nawrotom
Zapobieganie nawrotom jest t

faz

leczenia, która ma pomóc

choremu w zachowaniu trze

ci jak najdłu

ej. Człowiek

uzale

niony - była ju

o tym mowa - zna "rewelacyjny", szybki

sposób na rozładowywanie napi

ęć

, na pozorne radzenie sobie w

sytuacjach trudnych. Wiemy doskonale,

ycie nie szcz

dzi

takich sytuacji nikomu z nas. Kontakt z terapeut

czy grup

wsparcia daje narkomanowi szans

na to, aby mógł on bezpiecznie

przej

ść

przez wszystkie ci

ęż

kie chwile w

yciu. Szczególnie wa

jest obj

cie tego typu wsparciem osoby, która opuszcza o

rodek

terapeutyczny. Dzi

ki przebytej w o

rodku terapii narkoman ma

liwo

ść

utrzymania si

w trze

ci, a tak

e ponownego podj

cia

niektórych ról społecznych - cz

sto tam ko

czy nauk

i zaczyna

pracowa

w pobli

u. Ale cały czas czuje nad sob

parasol

ochronny. Bardzo natomiast trudnym momentem jest dla niego powrót
do

rodowiska - do rodziny, do miejsc, gdzie si

brało, do

sytuacji kojarz

cych si

z braniem. Nieraz musi

w s

siedztwie

kumpli, którzy nadal bior

, "klimat" za

zrobi wszystko,

eby

człowieka z powrotem wchłon

ąć

. W trakcie leczenia w o

rodku

pacjent uczy si

wprawdzie, jak sobie radzi

rodowisku, ale w bezpo

redniej z

nim konfrontacji stosowanie poznanych strategii nie nale

y do

zada

łatwych. Dlatego bardzo wa

ne jest, aby na pocz

tku nie był

sam, aby miał wsparcie poradni czy grupy samopomocy. Aby nie
uznał swojego leczenia za zako

czone. Cz

sto zdarza si

e w

konfrontacji ze

rodowiskiem chory ponosi kl

. Bywaj

pacjenci, którzy po prostu nie mog

wróci

tam, gdzie kiedy

brali narkotyki, wi

c nale

ałoby im stworzy

liwo

ść

ycia w

innym miejscu. Niestety, wci

ąż

zbyt mało jest w Polsce hosteli

i mieszka

readaptacyjnych, w których pacjenci mieliby szans

stopniowego wchodzenia w nowe

rodowisko. Bywa,

e w trakcie

leczenia ambulatoryjnego pacjent, który przez dłu

szy czas

zachowywał abstynencj

, rezygnuje z terapii. Wielomiesi

czne

niebranie narkotyku budzi w nim poczucie siły i pewno

ci, co ka

mu lekcewa

zagro

enia. Nie widz

c zagro

, nie widzi dalszej

potrzeby pomocy. Jednak

e uznanie si

za wyleczonego przed ko

cem

terapii zwykle powoduje powrót do narkotyku. 4. Programy redukcji
szkód
S

uzale

nieni, którzy - mimo wielokrotnych prób odstawienia

narkotyków - nie s

w stanie skorzysta

adnej formy dost

pnej

pomocy. Nie potrafi

aden sposób przełama

mechanizmów

uzale

nienia. Chc

przesta

bra

, a nie mog

. Ich

ycie toczy si

od "działki" do "działki". Wszystkie działania s

nastawione na

"zdobycie towaru". Cho

by nawet byli bardzo zdeterminowani, nie

zdołaj

podj

ąć

innych form bycia w

wiecie. "Załatwianie towaru"

wyklucza nauk

czy prac

, wyklucza jakiekolwiek

ycie rodzinne

czy towarzyskie. Z my

o tak funkcjonuj

cych narkomanach

opiatowych stworzono tzw. programy metadonowe. Pacjent
zakwalifikowany do uczestniczenia w owym programie raz na dob

pod kontrol

lekarza - dostaje syntetyczny opłat, czyli metadon.

Stosowany jest on doustnie w minimalnej dawce, pozwalaj

cej

jednak na normalne funkcjonowanie. Daje to pacjentowi szans

wyrwania si

z zakl

tego kr

ycia wokół zapewnienia sobie

narkotyku. Daje szans

na to, aby mógł, chocia

nadal bierze

narkotyk, wdra

w formy codziennego zdrowego

funkcjonowania. Samo podawanie metadonu nie jest leczeniem.
Leczeniem jest pro-51

gram readaptacyjny, który wdra

c pacjenta stopniowo do

normalnego

ycia, ma w przyszło

ci ułatwi

mu całkowite

zrezygnowanie z narkotyku. Do programów kwalifikowani s

ci,

którym nie udało si

osi

ąć

celu w inny sposób. Kryteria

przyj

cia do programu s

le okre

lone. Warunkiem

uczestniczenia w nim jest tak

e zakaz łamania abstynencji innym

narkotykiem. Nie wszyscy uzale

nieni decyduj

na podj

cie

takiego leczenia. Jest cala grupa czynnych narkomanów do

ylnych,

w której - w wyniku u

ywania wspólnego "sprz

tu" - dochodzi

sto do licznych zaka

i infekcji. Najgro

niejsze z nich to

HIV/AIDS i HCV. Redukcja szkód w przypadku tego typu narkomanów
to edukacja zdrowotna oraz zapewnienie dost

pu do igieł i

strzykawek jednorazowego u

ytku. To tak

e nieustaj

ce próby

motywowania ich do leczenia. Wymienione działania s

prowadzone

bezpo

rednio w

rodowisku bior

cych przez street workerów.

Programy redukcji szkód to ponadto umo

liwianie czynnym

narkomanom dost

pu do lecznictwa otwartego celem diagnozowania

i leczenia chorób, które wi

ążą

z bezdomno

i obni

przez narkotyki odporno

immunologiczn

organizmu. 5. Praca

z rodzin

Młody człowiek, który zaczyna bra

w wieku 14-18 lat, nie tkwi

w pró

ni. Jego choroba stopniowo destabilizuje

ycie całej

rodziny. Dla niektórych rodzin przyjmowanie narkotyków przez
dziecko staje si

punktem centralnym, odsuwaj

cym wszystko inne

na plan dalszy. Praca z rodzin

stanowi bardzo istotny element

procesu terapii pacjenta, ale równie wa

na jest dla samej

rodziny, która musi wypracowa

strategi

radzenia sobie z

objawami choroby, w tym tak

e z jej nawrotami. Przy uzale

nieniu

psychicznym, sam chory przez bardzo długi czas nie widzi objawów
swojej choroby. Natomiast do

ść

szybko zauwa

je inni ludzie.

Rodzina nie tylko dostrzega zaburzenie, ale i bezpo

rednio

odczuwa jego skutki. Zaburzone zachowanie członka rodziny zaburza
zachowanie całej rodziny. Istotne jest, aby rodzina zdobyła pełn

wiedz

o chorobie zwanej uzale

nieniem, o jej objawach. Bez tej

wiedzy nie zdoła realizowa

efektywnych strategii motywacji do

leczenia ani 52

efektywnych strategii pomocy w samym procesie leczenia.
Jednocze

nie sama rodzina te

potrzebuje pomocy i wsparcia, gdy

jej członkowie cz

sto s

uwikłani przez chorego w poczucie winy

oraz w zaburzone mechanizmy jego funkcjonowania społecznego.
Bywa,

e taka rodzina ze wstydu zaczyna izolowa

, zamyka

swoimi problemami we własnym gronie. Narkoman dopiero wtedy
zaczyna widzie

potrzeb

leczenia si

, kiedy narkotyk daje mu

cej szkód ni

profitów. Tote

podstaw

w motywowaniu go do

leczenia jest uzmysłowienie mu, ile traci, oraz pozwolenie na
odczucie konsekwencji tego,

e bierze. Pierwsz

faz

pracy z

rodzin

stanowi przekazywanie jej tej wła

nie wiedzy daj

cej

szans

nieuwikłania si

w mechanizmy wspóluzale

nienia. Je

eli

współuzale

nienie ju

powstało, praca z rodzin

zaczyna by

terapi

ukierunkowan

na nauczenie rodziny efektywnych strategii

radzenia sobie z problemem. Czym jest współuzale

nienie?

O współuzale

nieniu mówimy wtedy, kiedy osoby bliskie choremu,

pomagaj

c mu, niechc

cy zapewniaj

tak

e dalszy komfort brania,

bo przyjmuj

na siebie wszystkie konsekwencje płyn

ce z

zaburzonego funkcjonowania młodego narkomana i nie pozwalaj

ponoszenie pełnej odpowiedzialno

ci za swoje czyny. Spłacaj

np.

długi, ukrywaj

i usprawiedliwiaj

przed otoczeniem efekty jego

działa

, "tuszuj

" m.in. zwolnieniem lekarskim wszelkie

niedoci

gni

cia w szkole czy pracy. Daj

mu przywileje, nie

umiej

c wyegzekwowa

wypełniania obowi

zków. Podejmuj

w imieniu

chorego decyzje i w jego imieniu je realizuj

. A poniewa

uzale

nienie jest chorob

, w któr

została wpisana manipulacja,

młody człowiek umiej

tnie bazuje na poczuciu obowi

zku rodziców

i ich, cz

sto nieuzasadnionym, poczuciu winy za istniej

cy stan

rzeczy. Dopóki rodzina nie wyzwoli si

z tych mechanizmów, dopóty

młody człowiek b

dzie czuł si

zwolniony z odpowiedzialno

ci za

swoje

ycie i z potrzeby podj

cia jakiegokolwiek wysiłku,

eby

w nim zmieni

. Jednak

e leczenie uzale

nienia to osobisty

wysiłek - rodzina nie mo

e si

leczy

zamiast pacjenta. Praca z

rodzin

ma na celu nauczy

, jak nie nagradza

brania i jak

nagradza

dy wysiłek chorego, zmierzaj

cy do zmiany stylu

ycia. Rodzina, która umie wdro

ycie efektywne formy

pomocy, jest olbrzymim wsparciem w procesie leczenia.

Podsumowanie
Je

eli mówimy o uzale

nieniu, to pami

tajmy: po pierwsze -

e jest

ono chorob

, po drugie -

e jest chorob

zaburzaj

psychiczn

fizyczn

i społeczn

sfer

funkcjonowania człowieka, wi

c leczy

trzeba na wszystkich tych płaszczyznach; po trzecie -

e nie

ma jednej przyczyny uzale

nienia,

e jest ono efektem splotu

wielu okoliczno

ci, zatem przy całej gamie dost

pnych na rynku

rodków i sprzyjaj

cej kondycji psychofizycznej mo

e sta

udziałem ka

dego z nas. Niew

tpliwie, im lepiej radzimy sobie w

wiecie, im wi

ksze czerpiemy zadowolenie z własnej aktywno

ci,

im łatwiej akceptujemy własne ograniczenia i ograniczenia płyn

wiata zewn

trznego, tym mniejsze jest prawdopodobie

stwo,

zapadniemy na t

chorob

. Mówimy: "prawdopodobie

stwo", nie

mówimy: "pewno

ść

", bo eksperymentowanie ze

rodkami psycho-

aktywnymi to zawsze zabawa z ogniem, szczególnie

e nie ma -wbrew

mitom i obiegowej opinii - narkotyków bezpiecznych, przyjaznych
człowiekowi. Pami

tajmy,

e skoro uzale

nienie jest chorob

, to

wymaga leczenia. Leczenia specjalistycznego, a nie na własn

, nie według własnych koncepcji. Leczenie jest długoterminowe

i wymaga aktywnego zaanga

owania ze strony chorego. Osoby

uzale

nionej nic i nikt nie wyleczy, je

li własn

ęż

prac

ale przy pomocy profesjonalistów - nie dokona zmian w swoim

yciu. Ka

de odizolowanie człowieka od narkotyku wi

musi

z jego

wiadom

zmian

stylu całego swego

ycia, ze

wiadom

zmian

swoich psychicznych mechanizmów funkcjonowania.

aden lek,

adna izolacja "tu i teraz" nie daj

gwarancji trze

ci na

przyszło

ść

. 55

ĘŚĆ

SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE

ROZDZIAŁ l
Substancje wziewne
Wiadomo z prastarych pism perskich i greckich (wł

cznie z

wyroczni

delfick

), a tak

e z malowideł w jaskiniach,

e ju

tych odległych czasach u

ywano

rodków gazowych do wywoływania

zmian

wiadomo

ci.

rodków wziewnych u

ywano w XIX wieku w celach

rozrywkowych, ale równie

dla złagodzenia bólu. To wła

nie

rodki

wziewne - podtlenek azotu, nast

pnie za

chloroform - dały

pocz

tek znieczuleniu i przyczyniły si

do rozwoju

anestezjologii. Pami

tajmy jednak,

e kontrol

nad ich

stosowaniem sprawował specjalista i

e działał bardzo ostro

nie.

Problem wdychania par rozpuszczalników pojawił si

w USA w latach

czterdziestych. Dotyczył głównie młodych i biednych ludzi,
których nie było sta

na inne narkotyki zmieniaj

wiadomo

ść

A substancje te były ogólnie dost

pne - mo

na je było kupi

sklepach gospodarstwa domowego. W Polsce równie

odurza si

substancjami wziewnymi. Substancji tych nie w

cha si

, lecz

gł

boko wdycha przez usta. Najcz

ęś

ciej robi

to bardzo młodzi

ludzie (w wieku 12-16 lat, a nawet młodsi), zwani potocznie
"w

chaczami" lub "klejarzami". Posługuj

zwykle plastikowymi

torebkami, a gdy odurzaj

w grupie, przekazuj

tak

torebk

kolejnym osobom. Wdychany

rodek daje im stan euforii i upojenia.

Zatruty mózg produkuje wizje. U

ywaj

produktów codziennego

ytku zawieraj

cych takie substancje, jak: benzen, ksylen,

aceton, toluen, tri, chloroform, eter, benzyna. Substancje te
szybko docieraj

do mózgu i obwodowego układu nerwowego.

Niewielka ich cz

ęść

jest wydychana, wi

kszo

ść

rozkłada si

trobie. Praktycznie zabu-59

żą

prac

wszystkich układów, niszcz

c komórki bez mo

liwo

ich regeneracji. Uszkadzaj

układ pokarmowy, nerki, w

trob

układ krwiono

ny, serce, płuca. Mog

dawa

stany zapalne błon

luzowych i skóry. Upo

ledzaj

tak

e układ nerwowy, powoduj

zaburzenia pami

ci, zdolno

ci logicznego my

lenia i widzenia (do

lepoty wł

cznie) oraz stany zapalne nerwów obwodowych. Prowadz

ponadto do zaburze

zachowania w postaci napadów agresji,

dysforii, niemo

liwo

ci zapanowania nad afektem. Konsekwencj

przedawkowania bywa nagła

mier

Rodzice stosunkowo łatwo mog

zauwa

zmian

w zachowaniu

dziecka-"w

chacza". Przestaje ono interesowa

otoczeniem,

zaczyna by

nieufne, szuka nowych kolegów, gorzej si

uczy,

niekiedy ma zmiany na skórze. Czasem jego ubranie jest
poplamione, a w rzeczach znajduj

cuchn

ce torby lub szmaty.

chanie rozpuszczalników powoduje bardzo du

e i bardzo szybkie

uzale

nienie psychiczne i - niestety - daje znacznie wi

ksz

miertelno

ść

poni

ej 20. roku

ycia ni

jakikolwiek inny

narkotyk. Nawet jednorazowe w

chanie mo

e spowodowa

nieodwracalne skutki, w tym tak

mier

. O tym wszystkim nasi

młodzi pacjenci nie wiedz

. Wiedz

jedynie to,

e mo

e im by

wesoło i

e w grupie

wietnie si

bawi

. Niektóre kraje, w

ród

nich Polska, wprowadziły znaczne ograniczenia wolnej sprzeda

towarów zawieraj

cych omówione substancje lub zabroniły ich

sprzeda

y nieletnim. W Polsce dzieci si

gaj

ce po kleje i

rozpuszczalniki to najcz

ęś

ciej dzieci z rodzin biednych, których

nie sta

na "prawdziwy" narkotyk. To tak

e dzieci z tzw. rodzin

patologicznych, gdzie "odlot" daje jedyn

szans

na zapomnienie

o smutku i bólu, o pijanym ojcu, o n

dzy. Bywa,

e z klejem

spotykaj

po raz pierwszy w grupie równolatków, a nast

pne

"sesje" prze

ywaj

samotnie w ustronnym miejscu, np. w

piwnicy. W rodzinach patologicznych jest bardzo mała szansa, aby
ktokolwiek z dorosłych zauwa

ył odurzanie si

i uzale

nienie

dziecka, aby reakcja otoczenia, gdy si

w ko

cu zorientuje w

sytuacji, była adekwatna do wagi problemu. Dlatego bardzo du

żą

rol

maj

tu do odegrania słu

by specjalne, które przy szybkiej

i sprawnej diagnozie s

w stanie -a przynajmniej powinny próbowa

- wyrwa

dziecko ze

rodowi-60

ska i zapewni

mu odpowiednie formy opieki i pomocy (np. sprawnie

działaj

ca sie

wietlic

rodowiskowych daje szans

profilaktyk

patologii i minimalizowanie jej skutków). Na

zako

czenie tego rozdziału chcemy przestrzec rodziców,

e ze

rodkami wziewnymi, ogólnie przecie

dost

pnymi w naszych domach,

eksperymentowa

e ka

de dziecko, do którego dotarła zach

kolegi.

ROZDZIAŁ II
Konopie indyjskie
Konopie indyjskie, jedn

z najstarszych ro

lin narkotycznych,

opisywano ju

w XVI wieku p.n.e. Pochodz

z Azji

rodkowej i w

gu wieków rozprzestrzeniły si

na całym

wiecie - maj

ponad

350 nazw. U

ywano ich do osi

gni

cia relaksu i uspokojenia, dla

odurzenia si

lub złagodzenia bólów, np. porodowych. Były

stosowane w Asyrii w VIII wieku p.n.e., hodowali je Chi

czycy w

IV wieku p.n.e. Pisma indyjskie wspominaj

o nich w n wieku

p.n.e. Znano je równie

w staro

ytnej Grecji. Do Hiszpanii i

Portugalii dotarły za po

rednictwem Maurów ponad tysi

c lat temu.

d za

z czasem poznała je reszta Europy. W 1758 roku zostały

opisane przez Linneusza pod nazw

Can-nabis sativa. Jako lek

ziołowy konopie indyjskie rozpowszechniły si

w kra^ j ach

kultury europejskiej dopiero w XVIII wieku i zacz

ły stanowi

konkurencj

dla opium - te

stosowanego wtedy w celach

leczniczych. Działaniem odurzaj

cym obu

rodków wówczas si

jeszcze nie interesowano. Nast

piło to pod koniec XIX wieku, gdy

konopi indyjskich, a

lej - marihuany, zacz

to u

ywa

dla

relaksu, zwłaszcza w koloniach brytyjskich. Powołana została
nawet Komisja Konopi Indyjskich, która szukała przekonywaj

cych

dowodów,

e palenie marihuany powoduje "szkody psychiczne lub

moralne". Spo

ród wszystkich narkotyków konopie indyjskie budziły

i budz

najwi

ksze spory mi

dzy ich przeciwnikami a obro

cami.

Dyskusja na temat szkodliwo

ci palenia marihuany toczy si

dnia dzisiejszego. Tak

e Polsce nieobca jest idea wprowadzenia

konopi indyjskich do otwartej sprzeda

y dla dorosłych. Gdy "owoc

nie b

dzie zakazany - nie b

dzie kusił". A co z młodzie

żą

, która

jeszcze nie uko

czyła 18. roku

ycia? 63

Konopie indyjskie - ro

lina jednoroczna, odporna na mróz -bardzo

łatwo przystosowuj

do ró

nych warunków. W zale

ci od

klimatu i podło

a, na którym rosn

, zmieniaj

ilo

ść

wyst

puj

cego

w nich psychoaktywnego czynnika uzale

niaj

cego - Delta 9 THC.

ywica konopi indyjskich zawiera ponad 60 substancji

psychoaktywnych, a wspomniana Delta 9 THC jest najsilniejsza. Z
konopi indyjskich otrzymuje si

wła

nie marihuan

. S

to li

cie

i szczytowe cz

ęś

ci kwiatowo-owocono

ne, które po posiekaniu i

wysuszeniu maj

posta

tytoniu lub herbaty. Marihuana jest

dost

pna w wielu odmianach, a zawarto

ść

czynnika uzale

niaj

cego

THC waha si

od 1% do 30%. Tak otrzyman

marihuan

pali si

podobnie jak tyto

. Innym produktem otrzymywanym z konopi

indyjskich jest haszysz - zag

szczona

ywica uzyskiwana z li

ci,

któr

pali si

po wymieszaniu z tytoniem w postaci jointów lub

w specjalnie do tego celu stworzonych fajkach. Sama masa ma
posta

małych, twardych placków lub tabliczek o mocnym zapachu.

Kolor i zawarto

ść

czynnika psychoaktywnego zale

y od kraju, z

którego konopie pochodz

. Efekty palenia konopi indyjskich mog

odczuwane ju

po kilkunastu minutach i utrzymuj

nawet

kilka godzin. A jakie s

te efekty? Marihuana zaburza

koncentracj

uwagi i pami

ęć

. Zmienia odbiór otoczenia, podnosi

nastrój, zdecydowanie zaburza ocen

odległo

ci, zdolno

ść

prawidłowej oceny sytuacji, koordynacj

ruchów i poczucie czasu,

spowalnia te

reakcje. Osoby pozostaj

ce pod wpływem marihuany

ęś

ciej wi

c doznaj

urazów, cz

ęś

ciej ulegaj

wypadkom na skutek

bł

dnych decyzji wynikaj

cych z nieprawidłowej oceny sytuacji.

Ale przecie

wszyscy s

gł

boko przekonani,

e "marihuana nie

szkodzi",

e to tylko "mi

kki" narkotyk. Ten szeroko

rozpowszechniony mit robi bardzo wiele zła. Wró

my do opisanych

ej zaburze

i wyobra

my sobie czwórk

młodych ludzi, którzy

wietnie bawili si

w dyskotece i wracaj

do domu samochodem.

Trzech z nich wypiło po kilka piw, czwarty "tylko palił trawk

Jest dla wszystkich oczywiste,

e wracaj

samochodem, a prowadzi

dzie ten, który "tylko palił". A to wła

nie on jako kierowca

stanowi najwi

ksze zagro

enie. Niestety, nie zdaje sobie 64

z tego sprawy, bo przecie

jest gł

boko przekonany,

e "marihuana

nie szkodzi". To zdanie słyszymy bardzo cz

sto od naszych młodych

pacjentów, którzy prawie zawsze na poparcie swych słów
przytaczaj

informacje z prasy, radia, telewizji. Takie zdanie

o marihuanie w sposób nieodpowiedzialny publicznie wypowiadaj

idole młodzie

y. Cz

sto powtarzaj

je dziennikarze oraz... osoby

z tytułami naukowymi. Niejednokrotnie po ukazaniu si

w prasie

artykułu "jak to marihuana nie szkodzi" nasi pacjenci przynosz

taki artykuł do poradni i, machaj

c nim jak transparentem, mówi

"sam pan profesor napisał,

e nie szkodzi", "sam pan profesor

napisał,

e brał na studiach amfetamin

i został profesorem" -

"i co pani na to?". W jednej z warszawskich szkół, wysoko
stoj

cej w rankingach, terapeuta oczekiwał w pokoju

nauczycielskim na spotkanie z młodzie

żą

na temat narkotyków.

Poniewa

była akurat przerwa, nauczyciele i wychowawcy

rozmawiali. Usłyszał m.in., jak dobra, skuteczna i nieszkodliwa
jest marihuana. Byli o tym przekonani - wi

c co przeka

żą

młodzie

y? Cz

sto, gdy mówi

o szkodliwo

ci konopi, słysz

dziennikarzy: "oj, przesadza pani z t

szkodliwo

" i zaraz

pada wiele argumentów, jakie to profity daje palenie marihuany
w porównaniu np. z papierosami - argumentów zaczerpni

tych z

własnych do

wiadcze

lub do

wiadcze

kolegów. Niektórzy wielbi

marihuan

za to,

e dzi

ki niej "nie maj

problemów z alkoholem".

Moich argumentów nikt nie słucha - po co, skoro ma si

własne

wiadczenia, i te s

najwa

niejsze. A marihuana jest bardzo

szkodliwym narkotykiem.
Pierwsza i najwi

ksz

szkod

, jak

z ni

czy, jest do

ść

powszechne przekonanie o jej zupełnej nieszkodłiwo

ci. I

rzeczywi

cie - marihuana nie daje zale

ci fizycznej. Organizm

adnym objawem nie sygnalizuje,

e co

dzieje nie tak.

adnego ostrze

enia. Nie ro

nie tolerancja - mo

na przez długi

czas pali

mał

, jednakow

dawk

i ona wystarcza. Nie czuje si

przymusu zapalenia.
Ma si

"pełn

kontrol

", kiedy si

zapali.

Naprawd

jednak to zawsze wiadomo,

e b

dzie "imprezka" i

dzie "marycha" lub "jeszcze lepiej skun" (uwa

any za

"silniejsz

holendersk

marihuan

") - wiadomo,

e przy ka

dej

dyskotece znajdzie si

kto

, kto "wspomo

e". Drug

wieikcf szkod

wyrz

dzan

przez marihuan

jest to, ze z reguły od niej si

zaczyna. To ona pozwala zobaczy

, jak mo

na zmieni

sobie

wiadomo

ść

. To ona wskazuje drog

do innych narkotyków, wprowadza

w d

ungl

uzale

nienia. Gdy do poradni w połowie 1996 roku

zacz

li zgłasza

pacjenci z dolegliwo

ciami fizycznymi

spowodowanymi paleniem brown sugar, wi

kszo

ść

z nich twierdziła,

e nigdy wcze

niej nie zetkn

ła si

adnym narkotykiem. Byli

o tym przekonani - mówili swoj

prawd

. Ale pytani, ile czasu

palili marihuan

, odpowiadali: "trawk

- przecie

to nie narkotyk

- pal

tak ze 3,4,6 lat". Ponad 95% naszych pacjentów zaczynało

poznawa

narkotyki od "nieszkodliwej", "poczciwej" i

"nieuzale

niaj

cej" "mary

ki". To wła

nie palona latami marihuana

wprowadziła ich w uzale

nienie. Brown sugar był tylko nowym

rodkiem, który "lepiej kr

cił".

Marihuana polubiła polsk

ziemi

w całym tego słowa znaczeniu.

Mimo - jak by si

wydawało - nie najlepszych warunków

klimatycznych jest w Polsce hodowana. W doniczkach, skrzynkach
balkonowych, na działkach. Bo to hodowla na własny i przyjaciół
u

ytek. Po zbiorach suszy si

lin

i jest "towar" dla

całej klasy, na "imprezki", do nast

pnego zbioru. Cz

sto

nie

wiadomi rodzice sami opiekuj

konopiami, gdy młodzie

wyje

a na wakacje. Znana jest w Warszawie anegdotyczna wr

historia, gdy rodzice w czasie upalnego lata je

dzili po

kilkana

cie kilometrów na działk

, aby podlewa

"do

wiadczalne

poletko" syna, studenta biologii. W ko

cu kto

ze znajomych

rozpoznał "ro

link

", ale co sobie poje

dzili przez całe

wakacje... to poje

dzili... Marihuana jest cz

sto u

ywana jako

rodek daj

cy "luz" i ułatwiaj

cy zabaw

. I rzeczywi

cie - budzi

w człowieku rado

ść

, poprawia humor, zwi

ksza poczucie własnej

atrakcyjno

ci. Nastrój wokół te

"jest super". Mo

na gaw

dzi

gaw

dzi

. Ka

dy mówi swoje, mówi o czym

innym, ale wszyscy razem

"rozumiej

doskonale". Wyobra

nia jest wspaniała. To wszystko

wie si

, gdy si

pali.

Ale nie wie si

e palenie marihuany zaburza koncentracj

uwagi,

zmniejsza zdolno

ść

przyswajania sobie nowych informa-66

cji, znacznie pogarsza pami

ęć

, a co najwa

niejsze - osłabia j

w sposób trwały. I cz

sto zdarza si

e nawet po wielu

tygodniach abstynencji pami

ęć

nie wraca ju

do normy - taka jest

prawda.
Ale jak ma si

ta niezaprzeczalna prawda do wypowiedzi

w TV zawodowego wygrywacza teleturniejów, który twierdził,

przygotowuje si

do nich, pal

c marihuan

, i dlatego odnosi

sukcesy? Po tej wypowiedzi przez par

miesi

cy młodzi pacjenci

poradni powoływali si

na ni

jako na argument. Wiele miesi

równie

argumentem za marihuan

były słowa lidera jednego z

zespołów: daj

swoim dzieciom marihuan

, bo wol

eby paliły j

a nie papierosy.
Mo

e troch

cej odpowiedzialno

ci w publicznych wypowiedziach!

Wypowiedziach opartych na mitach i własnych do

wiadczeniach, a

nie na rzetelnej wiedzy. Osoby pal

ce du

o marihuany mog

mie

przykre doznania psychotyczne, np. urojenia prze

ladowcze, gdy

czuj

nieustannie

ledzone i obserwowane i mimo

wiadomo

ci,

e to tylko wytwór ich wyobra

ni, jest im z tym bardzo

le. Po

marihuanie czasami wyst

puj

równie

halucynacje. Innym du

problemem jest destabilizacja emocjonalna. Z marihuan

ążą

równie

zaburzenia, które wyst

puj

"na zej

ciu" - obni

enie

nastroju, spadek aktywno

ci, ogólna apatia i niech

ęć

jakiegokolwiek działania, brak koncentracji uwagi i wspomniane
ju

uszkodzenia pami

ci. Te wszystkie objawy utrudniaj

codzienne

funkcjonowanie, uczenie si

. A zawsze mo

e znale

źć

"kolega",

"przyjaciel" albo dealer, który "pomo

e" dr

czonemu nimi

narkomanowi. "

yczliwa" r

ka poda nast

pny

rodek, który usunie

dokuczliwe objawy - nadal jednak b

dzie on brn

ąć

w uzale

nienie.

Warto jeszcze wspomnie

o niekorzystnym wpływie marihuany na

gonady. Wprawdzie wyników bada

nad trwałym z jej powodu

uszkodzeniem układu rozrodczego i immunologicznego jeszcze nie
ma, ale ju

wiadomo,

e dzieci palaczek marihuany rodz

mniejsze,

e w pierwszym okresie

ycia s

bardziej ospałe i

łatwiej zapadaj

na infekcje.

Bada si

równie

wpływ marihuany na trwałe uszkodzenie

komórek mózgowych.
Nale

y ponadto pami

e dym powstaj

cy przy paleniu

marihuany zawiera liczne substancje rakotwórcze.
67

Cz

sto młodzi "browniarze" w okresach abstynencji od heroiny

"zbijaj

sobie ci

nienie" marihuan

. Bardzo du

ymi dawkami tego

"mi

kkiego" narkotyku obni

napi

cie emocjonalne zwi

zane z

brakiem heroiny. Czy

e by

"mi

kki"

rodek, który tak działa?

Najcz

ęś

ciej młody heroinista dzieli narkotyki na szkodliwe i

"dobre" na podstawie własnych objawów, własnych do

wiadcze

sto twierdzi,

e od marihuany nie był uzale

niony, bo "nie

łapał głodów", problemów za

nie miał, gdy

"palił j

tak, jak

inni pal

papierosy, wi

c o co chodzi". Ale pytany, czy brałby

brown, gdyby nie palił marihuany, po namy

le ze zdziwieniem

odpowiada: "a wie pani,

e nie". Warto,

eby ci, którzy

zachwalaj

marihuan

, pami

tali o tym. Złamanie jednego tabu, bez

szybkich i widocznych konsekwencji - pozwala pozby

przed złamaniem kolejnego, podobnego tabu.

ROZDZIAŁ III
Psychostymulanty
l. Amfetamina (amfa, proszek, speed)
Chocia

przyjmowanie amfetaminy urosło do rangi problemu w wielu

krajach, tak naprawd

mało jest bada

i opracowa

naukowych na

temat tego narkotyku. A to wła

nie amfetamina, spo

ród wszystkich

narkotyków,
daje najci

ęż

sze powikłania zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Nawracaj

ce zespoły paranoidalne, które wywołuje, mo

na leczy

wył

cznie w szpitalu psychiatrycznym. Nigdy nie wiadomo, która

dawka wywoła chorob

psychiczn

- mo

e to zrobi

zarówno

pierwsza, jak i setna. Nigdy te

nie wiadomo, w którym momencie

konieczna b

dzie pomoc innych ni

psychiatra specjalistów -

kardiologów, gastrologów, neurologów, endokrynologów czy
dermatologów.
Praktyka psychiatryczna pokazuje,

e czasem jednorazowe przyj

cie

małej (50 mg) dawki amfetaminy powoduje wyst

pienie zespołu

paranoidalnego z pełnym obrazem formalnych zaburze

lenia, z

urojeniami ksobnymi, prze

ladowczymi, z interpretacjami, którym

towarzysz

omamy słuchowe. Narasta równie

poczucie zagro

enia,

a towarzysz

cy mu l

k cz

sto rodzi agresj

. Miałam pacjenta,

który po jednorazowym przyj

ciu amfetaminy przez 3 miesi

ce był

leczony w Instytucie Psychiatrii i Neurologii. Miałam pacjentów,
których po kilkakrotnym jej wzi

ciu trzeba było przez kilkana

cie

tygodni leczy

w szpitalu psychiatrycznym. Miałam równie

pacjentów, którzy brali amfetamin

przez dłu

szy czas -

dochodzili do kilkugramowej dawki speeda, ale w

ród ró

nych ich

dolegliwo

ci nie wyst

piły zaburzenia psychiczne. 69

Przy przyjmowaniu amfetaminy nigdy nie jest wiadomo, która dawka
zaprowadzi na wiele tygodni do szpitala. Nale

y o tym pami

zanim we

mie si

"ten jeden jedyny, pierwszy raz". Bo amfetamin

bierze si

nie tylko po to, aby si

lepiej bawi

. Bierze si

równie

po to,

eby by

lepszym, szybszym, bardziej błyskotliwym.

eby w krótszym czasie osi

ąć

cel - lepsz

ocen

, lepsze

stanowisko... Nikt nie bierze po to, aby si

uzale

- takiego

"powikłania" w ogóle si

nie uwzgl

dnia w swych rachubach.

Amfetamina jest silnym

rodkiem pobudzaj

cym, utrzymuj

cym cały

organizm w stanie czuwania. Syntez

amfetaminy przeprowadzono pod

koniec XIX wieku, a w 1910 roku otrzymano syntetyczne aminy,
nazwane amfetaminowymi. W latach dwudziestych-trzydziestych
stosowano je jako lek w narkolepsji (niekontrolowany nagły sen),
próbowano równie

leczy

nimi depresj

, ale poniewa

dawały

bezsenno

ść

, zrezygnowano z tego zamiaru. Przez długi czas

korzystano z amfetaminy przy leczeniu otyło

ci, poniewa

powodowała utrat

łaknienia. W czasie II wojny

wiatowej

amfetamin

otrzymywali

ołnierze walcz

cy w wyj

tkowo trudnych

warunkach. Dostawali j

tak

e dzielni ameryka

scy marines,

wysłani do tropikalnej d

ungli na Malajach. Dawała im poczucie

siły, wiar

we własne mo

liwo

ci, pewno

ść

siebie, przekonanie,

e s

niezwyci

ęż

eni. Znosiła potrzeb

snu i łaknienie, usuwała

czenie - mogli walczy

w bardzo trudnych warunkach. Wkrótce

jednak okazało si

e po tych oczekiwanych efektach

błyskawicznie pojawiaj

nieoczekiwane: wyczerpanie, l

ki,

poczucie zagro

enia, narastaj

ce nastawienia ksobne i

prze

ladowcze. W rezultacie du

żą

grup

ołnierzy trzeba było

prosto z d

ungli odwie

źć

do szpitali psychiatrycznych. Pocz

tkowo

dzono,

e jest to wynik napi

cia, klimatu tropikalnego i

ogólnej atmosfery trudnej walki z niewidzialnym przeciwnikiem,
ale szybko wspomniane objawy poł

czono z amfetamin

i wycofano

z jej podawania. Bada

nad tym zjawiskiem jednak nie

kontynuowano - były wa

niejsze sprawy. Warto doda

e amfetamin

podawano

ołnierzom równie

w armii angielskiej i niemieckiej,

e równie

szybko wycofano si

z tego pomysłu.

ledz

c to, co

działo si

w czasie II wojny

wiatowej na Dalekim Wschodzie -

mamy tu na my

li zwłaszcza wspaniałych, dziel-70

nych i zdolnych do wszystkiego japo

skich kamikadze ("boski

wiatr") - nie mo

emy oprze

przekonaniu, i

w armii

cesarskiej tak

e stosowano amfetamin

, zwłaszcza

e to wła

nie

japo

scy uczeni prowadz

do tej pory badania nad psychoz

amfetaminow

. Na konferencji w Genewie w 1996 roku najwi

cej

najciekawszych doniesie

o psychozie amfetaminowej było wła

nie

z Japonii. Czwart

ęść

ołnierzy, którzy w czasie n wojny

wiatowej walczyli wspomagani amfetamin

, leczono potem

psychiatrycznie. Amfetamina mo

e by

przyjmowana w ró

nych

formach -w pigułkach i kapsułkach ró

nej wielko

ci. Bywa w

postaci płynu. Cz

sto wyst

puje jako biały lub be

owy proszek.

e by

brana doustnie, wdychana w czasie inhalacji. Mo

na j

równie

przyjmowa

ylnie. Czasem jest sprzedawana czysta, ale

w sprzeda

y detalicznej cz

sto ł

czy si

z glukoz

lub laktoz

- wtedy czystego produktu jest do 40%. Dodatkami mog

tak

ka i kreda. Po przyj

ciu doustnym lub w

chaniu na efekty trzeba

poczeka

od pół do półtorej godziny i utrzymuj

one ponad 12

godzin. Przyj

ta do

ylnie działa szybciej. Amfetamina "wszystko

pobudza". Przyspiesza procesy my

lenia, lepszego rozumienia i

przyswajania sobie wiedzy, przyspiesza czynno

ść

serca,

przyspiesza prac

wszystkich układów. Pocz

tkowo daje poczucie

lepszej koncentracji, uwagi i lepszej pami

ci. Jednocze

nie

rozbudza przekonanie o własnej warto

ci, mocy i sile. Poprawia

nastrój. Zapewnia dobry humor i olbrzymi

, niczym nieuzasadnion

pewno

ść

siebie. Jednocze

nie znosi potrzeb

snu i jedzenia. Mo

nie je

ść

i nie spa

, mo

na niewielkim wysiłkiem przygotowa

do egzaminu i zda

go dobrze, o ile dobrze wyliczy si

dawki.

A to,

e dobra pami

ęć

nie trwa zbyt długo,

e wiadomo

ci s

niepełne i raczej opieraj

na skojarzeniach - tym si

nikt

nie przejmuje. Istotne jest wył

cznie uzyskanie wysokiej oceny

i po

cenie na nauk

liwie najmniejszej ilo

ci czasu.

Amfetamin

bierze si

"tylko" na bardzo wa

ny egzamin. "Ten jeden

jedyny raz". I nigdy wi

cej. Tyle

e po pewnym czasie jest drugi

egzamin - tak samo wa

ny, a mo

e nawet wa

niejszy, wi

c bierze

tylko "ten jeden jedyny", ale ju

drugi raz, potem kolejne

"bardzo wa

ne razy". 71

Warto te

mie

wiadomo

ść

e nauka na amfetaminie to nie

jednorazowa dawka narkotyku - po stanie "naspeedowania"
przychodzi "zej

cie" (które opisane zostanie dalej). Na "zej

ciu"

nikt si

nie nauczy, nikt nie zda - potrzebne s

kolejne dawki.

Nauka na amfetaminie to kilku- czy kilkunastodniowy ci

rujnuj

cy fizycznie i psychicznie. Amfetamin

produkuje si

Polsce nielegalnie. Jest ona wysoko ceniona, poniewa

jej

czysto

ść

waha si

dzy 90% a 99%. Nielegalna polska produkcja

amfetaminy stanowi około 10% produkcji

wiatowej. Ch

tnie

zaopatruj

w ni

Skandynawo-wie, Niemcy, wła

ciwie cała

Europa. Na naszym rynku narkotycznym jest łatwo dost

pna i

stosunkowo tania, bo odpada cały "nawis" dystrybucji. O tym, co
zostało ju

napisane o amfetaminie, wiedz

wszyscy, którzy

skorzystali z jej "pomocy". O tym, jaka jest "wspaniała" i jak
wiele dobrego daje, mówi si

przy podsuwaniu "działki"

przyjacielowi w kłopotach. Nie mówi si

jednak, jak koszmarne s

"zej

cia", gdy amfetamina przestaje działa

, gdy ma si

poczucie

totalnego zm

czenia, a sen nie przychodzi. Gdy nie ma si

siły

adn

aktywno

ść

, nawet na przej

cie do łazienki. Nie mówi si

o tym,

e dla osoby, która kilka godzin wcze

niej miała poczucie,

e jest

wietna i mo

e przesuwa

góry, teraz problem stanowi

podniesienie ze stołu ksi

ąż

ki, a poczucie własnej nico

ci skłania

do rozwa

, czy warto

na tym

wiecie. O takim samopoczuciu

trzeba wiedzie

, zanim si

gnie si

po pierwsz

kresk

, bo pojawia

ono zawsze, gdy amfetamina przestaje działa

. Wprawdzie mo

wtedy wzi

ąć

kolejn

działk

i tak dalej - do całkowitego

wyczerpania organizmu. Niepokoj

ce jest równie

to,

e amfetamin

bierze coraz młodsza młodzie

- niemal dzieci. Jeszcze kilka lat

temu w przyjmowaniu amfetaminy przodowali studenci, zwłaszcza
tych kierunków, które wymagały pami

ciowego opanowania du

ilo

ci materiału. Pó

niej zacz

ła po ni

młodzie

maj

zdawa

egzaminy na wy

sze uczelnie, a w nast

pnej kolejno

ci -

w trakcie przygotowa

do matury i do zalicze

w ci

gu roku -

uczniowie szkół

rednich. Ostatnio za

"z pomocy" amfetaminy

korzysta si

w podstawówce. Przypominam,

e poczucie, i

"na

amfie" człowiek uczy si

lepiej, szybciej i łatwiej, jest złudne.

"Na amfie" wiedz

przyswaja si

na krótko. Niewiele z niej pozostaje na dłu

szy

czas.
Kolejn

grup

młodych ludzi, która wpadła w sidła amfetaminy, s

zdolni, dobrze zapowiadaj

cy si

, ambitni pracownicy dobrych

firm. Je

eli chc

szybko zaj

ść

ej, musz

w podejmowanych

zadaniach i uzyskiwanych efektach by

lepsi od współpracowników,

aktywniejsi od konkurentów, bardziej od nich silni i pr

ęż

ni,

zawsze gotowi do podj

cia ka

dej funkcji, cz

sto przez 16-18

godzin na dob

. Nie mog

sobie pozwoli

na zm

czenie, senno

ść

głód. A przecie

zdarza si

e kampanie czy promocje trwaj

czasem 2-3 tygodnie. Wła

ciwie nikt ich do takiej pracy nie

zmusza - to oni sami chc

lepsi, to ich wybór.

I wtedy cz

sto decyduj

rodki psychoaktywne, a amfetamina

w tych sytuacjach mo

e konkurowa

jedynie z kokain

, od której

jest znacznie ta

sza. Dokonuj

c wyboru, nie znaj

c zagro

nie licz

c si

z mo

liwo

uzale

nienia i innych powikła

Przecie

doro

li i co

yciu osi

li. A amfetamina

spełniła jednak nie tylko ich oczekiwania - wchodz

uzale

nienie tak samo jak nastolatki.

Tymczasem amfetamina, poza powikłaniem w postaci zespołu
paranoidalnego, wywołuje szereg zaburze

we wszystkich układach

naszego organizmu. Daje przyspieszon

prac

serca, podnosi

nienie t

tnicze, wpływa na stan naczy

krwiono

nych, mo

prowadzi

do udarów mózgu i niedowładów, a tak

e .do

niewydolno

ci serca i całego układu kr

ąż

enia. Wyobra

my sobie

młodego człowieka, który po za

yciu amfetaminy poszedł do

dyskoteki - jest pobudzony, bardzo du

o ta

czy, poci si

obficie,

nie odczuwa pragnienia, wi

c nie pije płynów, odwadnia si

, traci

elektrolity. Jego serce pracuje coraz szybciej, wzrasta
temperatura ciała, gorzej działaj

nerki i w

troba - taki stan

bardzo łatwo doprowadzi do zapa

ci i

mierci. Jego mniej

tragiczne, ale przecie

bardzo gro

ne skutki to uszkodzenia

narz

dów mi

ąż

szowych, zaburzenia hormonalne wynikaj

ce z

zaburzonej funkcji wszystkich gruczołów dokrew-nych, zaburzenia
w przewodzie pokarmowym, spowodowane brakiem łaknienia i
zwi

zanym z nim fizycznym wyniszczeniem. Najwi

ksze spustoszenie

amfetamina czyni w centralnym
układzie nerwowym.
73

Pracuj

ce na najwy

szych obrotach komórki nerwowe ulegaj

przem

czeniu. Rozregulowany jest całkowicie system neuro-

przeka

ników. Wyst

puj

trudne do opanowania zaburzenia snu -

praktycznie ka

dej jego fazy. Pojawia si

"hu

tawka nastroju" -

od euforii do skrajnego przygn

bienia, jednak ze zdecydowanie

kszym wychyleniem w kierunku obni

enia nastroju. Towarzyszy

temu bardzo niska samoocena swojej osoby, któr

niejako

potwierdza całkowity brak aktywno

ci. Pojawiaj

samobójcze - "po co takie zero jak ja ma istnie

", na szcz

ęś

cie

sto poł

czone z refleksj

: "nic mi si

nie udaje - to nawet

nie b

potrafił odebra

sobie

ycia". I zaczyna si

bra

eby

móc funkcjonowa

, a nie po to,

eby by

na topie. Taki nastrój,

takie samopoczucie towarzyszy ka

dej przerwie w przyjmowaniu

amfetaminy. Je

li u osoby bior

cej amfetamin

nie wyst

puje pełny

zespół paranoidalny, to na ogół wyst

puj

jego elementy zwiewne,

znajduj

ce czasem wyraz w nastawieniach ksobnych oraz zwi

kszonej

nieufno

ci i podejrzliwo

ci. Niekiedy obserwujemy narastaj

cy l

i poczucie zagro

enia, z którego rodzi si

agresja - równie

wielka, jak owo poczucie zagro

enia. Te nastroje "faluj

" -

nasilaj

, wygasaj

, by znowu si

wzmóc. Czasem mo

na w tych

przypadkach swoje zachowania korygowa

, ale rzadko tak bywa.

Zdarzyło si

kiedy

e do poradni przybiegł młody człowiek -

roztr

cił oczekuj

cych, wpadł do gabinetu, rozejrzał si

, opadł

na fotel i powiedział: "wiedziałem,

e tutaj b

bezpieczny...".

Był w poradni kilka tygodni wcze

niej,

eby "pogada

amfetaminie", bo miał wra

enie,

e przyjmuje "za cz

sto". Zacz

bra

w klasie przedmaturalnej. Teraz zaliczał egzaminy zimowego

semestru pierwszego roku studiów i wła

ciwie do ka

dego

przygotowywał si

"na amfie". Wła

nie zdał na pi

"cholernie"

trudny egzamin u "strasznej kosy". Tu

po wyj

ciu z egzaminu był

przekonany,

e "jest jednak genialny" i

e wszyscy wokół zdaj

sobie z tego spraw

. Wsiadł do tramwaju. Zorientował si

współpasa

erowie znaj

jego tajemnic

, podziwiaj

go, zazdroszcz

mu. Widział to w ich spojrzeniach, słyszał, jak mówili,

e ma

wspaniały mózg i

e trzeba to wykorzysta

. W ko

cu zaniepokoił

, poniewa

oczekuj

cy na przystankach ludzie przekazywali

sobie informacj

na jego temat. U

wiadomił sobie,

e z jego mó-74

zgu chce skorzysta

mafia. Doje

c do przystanku, zobaczył

oczekuj

cych na niego zbirów, którzy mieli go zabi

i zabra

mózg.
Zmylił przeciwników - wyskoczył z tramwaju w ostatniej
chwili, wpadł na czerwonym

wietle na jezdni

, przemkn

ł si

dzy ruszaj

cymi ju

ze skrzy

owania autami i - chowaj

c si

za ludzi, samochody i drzewa oraz klucz

c podwórkami - dotarł do

poradni. Wierzył,

e tu znajdzie pomoc.

Był bardzo napi

ty i pełen l

ku, ale zarazem przekonany,

zapewnimy mu bezpiecze

stwo.

Obiecałam mu,

e schowam go przed prze

ladowcami i

e zaufani

ludzie zawioz

go w miejsce, gdzie na pewno b

dzie bezpieczny.

Wezwałam karetk

pogotowia z sanitariuszami i napisałam

skierowanie do szpitala psychiatrycznego. Do karetki wsiadł pełen
optymizmu i nadziei, mimo

e niepokoił si

długim oczekiwaniem

na jej przyjazd. Sanitariusze wzbudzili jego zaufanie - dojechali
do szpitala, ale ju

w izbie przyj

ęć

, oczekuj

c na przyj

cie

lekarza, nasz pacjent zacz

ł mie

wyra

ne w

tpliwo

ci, czy

powinien zosta

w szpitalu. W rozmowie z badaj

cym go lekarzem

opowiedział wszystko, co robił i czuł. Opowiedział równie

dokładnie, co mu si

wydawało - powi

zał te doznania z przyj

wcze

niej amfetamin

i obydwaj z lekarzem dy

urnym izby przyj

ęć

uznali,

e jego hospitalizacja nie jest konieczna. Sanitariusze,

którzy odwozili go do domu, nie mogli uwierzy

e bez leczenia

i w tak krótkim czasie objawy ust

piły zupełnie. Niestety, w domu

wieczorem ponownie wyst

pił pełny zespół prze

ladowczy - chłopak

bal si

kroków na schodach, a nawet bardzo agresywnie zaatakował

siada - oczywi

cie poruszony został cały dom, sprowadzono

policj

. A potem... karetka pogotowia i znów izba przyj

ęć

oddział i leczenie psychiatryczne. Tak faluj

cy przebieg ma ostra

psychoza amfetaminowa. Po okresie silnych zaburze

objawy

ust

puj

, a pacjent odnosi si

do nich z pełnym krytycyzmem,

pó

niej jednak znów wracaj

z jeszcze wi

ksz

ekspresj

. Musimy

o tym pami

, gdy mamy podejrzenie psychozy wywołanej

amfetamin

. Musimy równie

pami

o wspomnianym ju

działaniu

amfetaminy na nasze ciało: o "przyspieszonej" pracy wszystkich
narz

dów, zaburzaj

cej ich funkcjonowanie. Nierzadko zdarza si

e po przedawkowaniu pacjent trafia na sal

"R" i z trudem udaje

go uratowa

Amfetamina bywa cz

sto ł

czona z innymi narkotykami -. z heroin

albo z barbituranami i benzodiazepinami, które daj

"zwolnienie"

po przyspieszeniu uzyskanym "dzi

ki" amfetaminie. Wtedy

przychodzi zbawczy sen i objawy depresji ulegaj

złagodzeniu.

Niektórzy nasi pacjenci wpadli nawet na "wspaniały" pomysł:
utrzymywali abstynencj

od heroiny, stosuj

c amfetamin

. Z dum

opowiadali,

e nie musz

ywa

heroiny, bo "wystarcza" im

amfetamina, która wprawdzie nie daje zale

ci fizycznej, ale

jej niszcz

ce działanie na organizm wymaga cz

sto intensywnego

leczenia w szpitalu ogólnym. Z amfetaminy nie odtruwa si

, ale

zaprzestanie jej przyjmowania - zwłaszcza du

ych dawek - powinno

odbywa

w warunkach szpitalnych i to nie tylko z uwagi na

wyst

puj

ce "na zej

ciu" objawy depresyjne, lecz równie

z uwagi

na mog

ce wyst

zaburzenia somatyczne, które mog

zagra

yciu. 2. Ecstasy

Ecstasy to

rodek psychoaktywny, stanowi

cy pochodn

amfetaminy.

Wszystkie pochodne amfetaminy - a jest ich wiele -produkuje si

nielegalnie. Maj

posta

tabletek, proszków, kapsułek, nas

czonej

bibuły. Ju

po kilkunastu minutach od za

ycia poprawiaj

samopoczucie, pobudzaj

, "rozja

niaj

umysł", usuwaj

czenie.

Daj

nadwra

liwo

ść

na bod

ce zewn

trzne. Muzyka, której słucha

po przyj

ciu tych

rodków, "brzmi tak jak powinna", zwłaszcza

muzyka techno. Najsilniejszymi pochodnymi amfetaminy s

: MDA,

MDMA, MDE. Najwi

ksze powodzenie ma MDMA, czyli wła

nie ecstasy.

MDA (narkotyk miło

ci) to poł

czenie muskaliny (alkaloid

psychoaktywny uzyskany z kaktusa meksyka

skiego) i amfetaminy.

Daje długotrwale stany euforii. Szybko i silnie uzale

nia.

Stosowanie tego

rodka, zmieniaj

cego

wiadomo

ść

, zapewnia bardzo

silne doznania zmysłowe i emocjonalne. Im dłu

ej i silniej

działa, tym trudniej potem wróci

do normalnego

ycia

emocjonalnego, a z czasem staje si

to niemo

liwe. MDMA - ecstasy

- jest chemicznym analogiem MDA. Została uzyskana w 1914 roku.
Pobudza ze zmian

odbioru zmysłowe-76

go, bardzo dobrze usposabia do całego

wiata i wszystkich ludzi,

ułatwia kontakty.
W latach siedemdziesi

tych zainteresowanie tym narkotykiem

wzrosło tak,

e zacz

ł stanowi

e zagro

enie; w Stanach

Zjednoczonych zdelegalizowano go w 1985 roku. Ecstasy bierze si

by si

dobrze bawi

, "by

na luzie, lepiej słysze

muzyk

"...

Wywołuje eufori

tak samo jak amfetamina. Działa na

neuroprzeka

niki. Zaburza nastrój i sen, likwiduje głód, rodzi

agresj

, wzmaga pop

d seksualny, brutalizuje zachowania, wpływa

na ich gwałtowno

ść

. Tyle wiedz

wszyscy, którzy si

li po ten

rodek, ale wiedz

tylko tyle. Ecstasy to według nich

nieszkodliwy, "fajny"

rodek. Kolejny mit. Ecstasy niebezpiecznie

podnosi ci

nienie t

tnicze i nawet małe dawki mog

powodowa

skurcze mi

ęś

ni szcz

kowych, do szcz

cisku wł

cznie, ze

wszystkimi jego konsekwencjami. Mo

e równie

uszkodzi

bezpo

rednio nerw wzrokowy. Wzmagaj

c pop

d seksualny, zaburza

erekcj

i hamuje uzyskanie orgazmu. Działa około 5 godzin

(najpełniej - przez pierwsze godziny), potem nast

puje "zej

cie"

trwaj

ce ponad 24 godziny.

"Zej

cie" - to obni

enie nastroju, któremu mog

towarzyszy

halucynacje i stany l

kowe, do napadów paniki wł

cznie, oraz

dekoncentracja uwagi. Stany pobudzenia bywaj

bardzo m

ce,

zwłaszcza

e ł

z zaburzeniami snu - wszystkich jego faz.

Nawet ju

"po zej

ciu" nie mija poczucie utraty kontroli,

zaburzenia koordynacji, obni

enie nastroju i wiele dozna

somatycznych. Wyst

puj

bóle, zawroty głowy, nudno

ci, wymioty,

czasem omdlenia. Mog

pojawia

elementy zespołu parano-

idalnego, halucynacje i hu

tawka emocjonalna (od euforii do

totalnej depresji). Pami

tajmy równie

o tym,

e zdarzaj

flash backi - podobnie jak przy stosowaniu amfetaminy czy te

rodków halucynogennych. Ecstasy - mimo

e nie daje zale

fizycznej - bardziej ni

inne narkotyki niszczy narz

wewn

trzne. Powoduje np. niewydolno

ść

troby i silnie zaburza

prawidłowe funkcjonowanie wielu układów.
Zale

ść

psychiczna przy stosowaniu ecstasy jest bardzo du

a przedawkowanie niesie

mier

. 77

3. Kokaina
Jeszcze cztery lata temu w ulotkach po

conych kokainie pisano:

"w Polsce kokaina nie jest za

ywana". I pisano prawd

. Znało j

skie grono osób, które po raz pierwszy zetkn

ły si

z tym

rodkiem i uzale

niły od niego w trakcie pobytów zagranicznych.

Dwa lata temu w poradni uzale

nie

zarejestrowanych było kilka

osób, które - obok innych narkotyków - brały kokain

. W tym samym

czasie w wielu prywatnych gabinetach psychiatrycznych pojawili
si

pacjenci z zaburzeniami nastroju, z niech

ycia, z

kami czy te

trudno

ciami w opanowaniu agresji. Osoby te

przyjmowały kokain

, ale nie zawsze ł

czyły z ni

swoje

dolegliwo

ci. Gabinety prywatne, w ich przekonaniu, gwarantowały

dyskrecj

i skuteczno

ść

w leczeniu zaburze

. Cz

ęść

z tych osób

po kilku lub kilkunastu miesi

cach, gdy sko

czyły si

zasoby

finansowe, trafiła do poradni i tutaj kontynuowała leczenie.
Leczenie uzale

nie

musi by

leczeniem kompleksowym z udziałem

terapeuty, lekarza, ludzi najbli

szych choremu. Pacjent musi mie

tak

e wsparcie grupy osób maj

cych podobne problemy. Tylko wtedy

leczenie daje szans

. Dobry specjalista nie podejmie si

leczenia

uzale

nie

samodzielnie. Dotyczy to uzale

nie

od ka

dego

rodka.

Obecnie w poradni ponad połowa naszych pacjentów miewa kontakt
z kokain

. Wielu z nich, gdyby miało mo

liwo

ci finansowe,

tnie u

ywałoby jej znacznie cz

ęś

ciej. Sta

ich jednak tylko

na dorzucenie co jaki

czas do ta

szych narkotyków jednej lub dwu

cie

ek", bo kokaina jest bardzo droga. Kokaina przestała by

elitarna, trafiła ju

na ulic

. Jest tak samo łatwo dost

pna jak

inne narkotyki. Jest

rodkiem bardzo silnie uzale

niaj

cym

psychicznie - bywa,

e ju

pierwszy raz wywołuje potrzeb

powtórki. Ciało nie sygnalizuje, "

e jest co

nie tak", a wgl

w mechanizmy psychiczne brania pojawia si

o pó

niej ni

przy

innych

rodkach. Kokaina uszkadza struktury czołowe mózgu

odpowiedzialne m.in. za nasze funkcjonowanie społeczne, "hamulce
moralne", zdolno

ść

wyci

gania wniosków. Jest jedynym narkotykiem,

dla którego mo

na nawet zabi

. Kokaina była znana i u

ywana od

ok. 3000 roku p.n.e. w Ameryce Południowej. Tam wła

nie ro

nie

1-1,5-metrowy krzew ko-78

kainowy (Erythroxylon coca). Potrzebuje stałej temperatury
20-25°C i wysoko

ci 500-1500 m nad poziomem morza. Zbiory

odbywaj

wtedy kilka razy do roku. Z li

ci otrzymuje si

, po

odpowiednim przetworzeniu, czysty produkt - kokain

. Ma'posta

białego, krystalicznego proszku, zwanego "

niegiem". Inne nazwy

to chanie lub po prostu coca. Z 200-400 kg li

ci mo

na otrzyma

l kg chlorowodorku kokainy, proszku o gorzkim smaku, od którego
cierpnie j

zyk, i o czysto

ci od 50% do 70%. Indianie od wieków

uli li

cie koki, mieszaj

c je z popiołem, który zwi

ksza ilo

ść

liny, potrzebnej do wchłoni

cia

rodka. Kokaina przyjmowana w

ten sposób docierała do organizmu w ilo

ciach, które nie dawały

euforii i pobudzenia, usuwały natomiast zm

czenie, obni

ały

uczucie głodu, zwi

kszały wytrzymało

ść

organizmu. Li

cie koki

bywały czasem niezb

dne do przetrwania w trudnych warunkach

Ameryki Południowej, ale wył

cznie tam.

W 1895 roku pierwszy raz wyekstrahowano kokain

z li

ci koka i

zastosowano j

w medycynie jako

rodek znieczulaj

cy w okulistyce

- przy operacjach na gałce ocznej. Kokain

podawał swojemu

przyjacielowi w okresie pooperacyjnym Zygmunt Freud, aby
zmniejszy

bóle; wtedy nie znano jeszcze tragicznych skutków,

jakie niesie u

ywanie tego

rodka. Pod koniec XIX wieku, gdy

poznano dokładniej działanie kokainy, ograniczono jej dost

pno

ść

- tak samo zreszt

jak i opiatów. Obecnie krzewy kokainowe

wyst

puj

głównie na wy

ynach Boliwii, Ekwadoru, Kolumbii i Peru.

Tam te

otrzymywana jest kokaina, a produkcja jej jest do

ść

prosta. Pakuje si

najcz

ęś

ciej w worki foliowe. W sprzeda

detalicznej dawki kokainy s

zawijane w foli

aluminiow

lub

plastikow

, a tak

e w papier. Kokain

na ogół si

cha. Mo

równie

podgrzewa

i u

ywa

do inhalacji, rozpuszcza

przyjmowa

w kroplach lub bezpo

rednio wstrzykiwa

yły. Bez

wzgl

du na sposób przyj

cia kokaina działa bardzo szybko - ju

po kilku minutach ma si

uczucie,

e wzrasta energia, podwy

sza

samoocena, zwi

ksza jasno

ść

lenia i pewno

ść

siebie, nasila

pop

d seksualny. Człowiek jest pełen optymizmu, ma ochot

kontakty z innymi i wielk

łatwo

ść

w ich nawi

zywaniu, a

wszystkie przyjemno

ci odczuwa mocniej. Na dodatek ma poczucie

własnej błyskotliwo

ci, wspaniałe pomysły i sił

do ich

realizacji. 79

Czas działania kokainy bywa ró

ny - czasem kilkana

cie minut,

czasem kilka godzin, ale jest sposób, aby ten czas wydłu

- po

prostu przyjmuje si

kolejne "linie", czasami a

do zupełnego

wycie

czenia organizmu lub wyczerpania finansów. Takie ci

kokainowe mog

czy

mierci

. Du

a grupa osób najpierw

przyjmuje kokain

tylko okazjonalnie, nieraz "podlewaj

c" j

alkoholem, a potem "okazje" staj

coraz cz

stsze i wreszcie

zaczyna si

bra

regularnie. To, co do tej pory zostało napisane,

e wygl

na zach

canie do kokainy. Kokaina działa silnie

pobudzaj

co, wywołuje objawy upojenia, poł

czone ze stanem bardzo

dobrego samopoczucia. Znosi zm

czenie i głód, daje wra

enie

lepszej koncentracji umysłowej - to wie ka

dy, kto cho

raz

spróbował koki.
T

informacj

przekazuj

ci, co bior

, tym, którzy jeszcze nie

dokonali wyboru. Potwierdzenie znale

źć

na tak

e w filmach.

Pami

tajmy jednak,

e kokaina rozregulowuje prac

centralnego

układu nerwowego, zwi

ksza aktywno

ść

neuroprze-ka

ników.

Miejscowe znieczulenie kokain

zwi

zane jest z hamowaniem

przewodzenia bod

ców nerwowych w ramach obwodowego układu

nerwowego. Szybko i silnie działa na układ krwiono

ny -

przyspiesza czynno

ść

serca, podwy

sza ci

nienie t

tnicze i

jednocze

nie rozszerza obwodowe naczynia krwiono

ne (łatwo

prowadzi do udarów mózgu). Przyspiesza metabolizm i powoduje
wzrost ilo

ci tlenu w płucach. Niezale

nie, jak

drog

jest

przyj

ta - palona, w

chana czy wstrzykni

ta do

yły - działa

bezpo

rednio i bardzo szybko na komórki nerwowe mózgu. Nadmierne

dawki wywołuj

zwykle zawroty głowy, pocenie si

, sucho

ść

ustach, wysok

temperatur

, dzwonienie w uszach. Mo

e wyst

równie

utrata przytomno

ci i drgawki. Długotrwałe w

chanie

kokainy mo

e prowadzi

do zw

ęż

enia naczy

krwiono

nych w obr

bie

przegrody nosa, do przewlekłego kataru lub do uszkodzenia
chrz

stki przegrody nosa.

U niektórych osób po kokainie wyst

puj

zaburzenia hormonalne,

zwłaszcza dotycz

ce układu rozrodczego. Kobiety ci

ęż

arne ryzykuj

przedwczesny poród lub urodzenie martwego noworodka. Je

dziecko urodzi si

ywe, to rozwija si

bardzo powoli, miewa

drgawki, jest niespokojne i nadwra

liwe, jego zacho-80

wanie bywa zaburzone - zbyt impulsywne, cz

sto agresywne

czasem dr

go napady l

ku, paniki.

e zagro

enie dla

ycia osoby uzale

nionej od kokainy stanowi

okres "zej

cia". Po kilku godzinach "wspaniałego

ycia" nast

puje

czas gł

bokiej depresji poł

czonej z poczuciem własnej

bezwarto

cio-wo

ci, niepokojem, l

kiem, my

lami samobójczymi i

ogromn

potrzeb

wypoczynku, snu, który jednak nie przychodzi.

A wtedy najcz

ęś

ciej i najch

tniej si

ga si

po inny

rodek, który

na t

chwil

niesie ukojenie - po alkohol, heroin

czy ben-

zodiazepin

Gdy wreszcie uda si

zasn

ąć

(czasem nawet na dwie doby), to i tak

po przebudzeniu utrzymuje si

okres obni

onego nastroju,

zmniejszonej aktywno

ci i zupełnego braku motywacji do

jakichkolwiek działa

, niech

ci do jedzenia, niech

ci do

jakichkolwiek kontaktów z lud

mi. Taki okres mo

e trwa

wiele

tygodni. Bardzo cz

sto wyst

puje wtedy "głód kokainowy", który

e prowadzi

do zdobycia "upragnionej koki" za ka

cen

nawet za cen

ycia innego człowieka.

O tym powinien wiedzie

dy, kto po raz pierwszy si

ga po

kokain

- bez wzgl

du na to, z jakiego powodu to robi. Pierwsza

dawka mo

e by

pierwszym krokiem w uzale

nienie. 4. Crack

Crack jest słabiej oczyszczon

odmian

kokainy, otrzyman

z li

krzewu kokainowego. S

to kamyczki lub

wirek do podgrzewania na

folii. Nazwa crack pochodzi od angielskiego to crackle - p

strzela

. To wła

nie podgrzewane na folii kamyczki wydaj

taki

odgłos, gdy p

kaj

. Crack zawiera 70-90% surowej kokainy.

Sprzedawany jest
w małych fiolkach, plastikowych torebkach lub zawini

ty w foli

aluminiow

. Mo

e by

czony z tytoniem lub palony w fajkach

wodnych. Młodzi ludzie si

gaj

po niego ch

tniej ni

po kokain

bo jest łatwy w u

yciu i ta

szy, a efekt odurzaj

cy daje

natychmiast - ju

po kilkunastu sekundach (kokaina "zaczyna

" po 30-50 sekundach, a heroina "dopiero" po 3 minutach).

81
6. Narkotyki w Polsce

Crack błyskawicznie działa na komórki centralnego układu
nerwowego, wywołuje eufori

, poczucie wielkiej siły i olbrzymich

liwo

ci, pobudza seksualnie. Nie uzale

nia fizycznie, ale

psychiczna zale

ść

przychodzi bardzo szybko. Jest przyswajany

bezpo

rednio w płucach i mózgu, cz

sto omija w

trob

, co zwi

ksza

i przyspiesza jego bezpo

rednie działanie. Cz

sto jednak szybko

osi

gni

ta euforia równie szybko mija, a zaczyna si

złe

samopoczucie. Uzale

nieni od cracka bior

wtedy heroin

, aby ten

przykry stan nie wyst

pił. Wiedz

o tym dealerzy i przy sprzeda

cracka proponuj

dodatkowo opłaty. Crack bardzo szybko zaburza

układ oddechowy, cz

sto doprowadza do spadku wagi, bywa,

euforii towarzysz

zaburzenia my

lenia (urojenia) i zaburzenia

postrzegania (halucynacje). Przedawkowanie cracka niesie

mier

5. Khat
Silne działanie narkotyczne daje khat - li

cie krzewu Catha

edulis, rosn

cego na Madagaskarze i w Afryce Wschodniej. Li

tych od wielu wieków u

ywano przy obrz

dach rytualnych. S

one

ute, a suszone mog

dodatkiem do herbaty. Aktywnym

rodkiem

jest cathinone, który pobudza centralny układ nerwowy, daje
energi

, ale bardzo szybko uzale

nia psychicznie. Działanie jego

e by

porównywane z działaniem amfetaminy. Nie powoduje

wprawdzie uzale

nienia fizycznego, lecz przedawkowany wywołuje

dramatyczne reakcje przewodu pokarmowego (bóle brzucha, biegunki)
oraz takie objawy jak przy zatruciu alkoholem. Mo

e równie

dawa

zaburzenia psychiczne. W Polsce jest mniej popularny z uwagi na
szybkie psucie si

ci i rozpad alkaloidów daj

cych odurzenie.

ROZDZIAŁ IV
Halucynogeny

rodki halucynogenne to substancje, które działaj

c na organizm

ludzki, maj

zdolno

ść

do wywoływania zmian w odbieraniu otoczenia

zmysłami, w sposobie my

lenia i prze

ywania emocjonalnego.

Zmuszaj

nasz mózg do produkcji snów na jawie. Daj

zwi

kszon

wra

liwo

ść

na bod

ce zewn

trzne, poczucie wi

kszej zdolno

ci do

weny twórczej. Jak wi

kszo

ść

rodków narkotycznych były znane i

stosowane od tysi

cy lat, ale głównie w rytualnych spotkaniach

religijnych. l. Ro

linne i syntetyczne

a grupa

rodków halucynogennych jest pochodzenia ro

linnego.

Aztekowie i Majowie w czasie obrz

dów religijnych stosowali na

przykład grzyby zawieraj

ce psylozyn

i psylocybryn

. Grzyby

takie rosn

we wszystkich cz

ęś

ciach

wiata i jest ich ponad 100

gatunków. W Polsce mo

na spotka

kilka ich gatunków - w lasach,

na ł

kach i połoninach. Jako

rodki halucynogenne s

spo

ywane

w ró

nych formach. Mo

na je je

ść

na surowo - tn

c w drobne

pasemka, mo

na robi

z nich wywar i napar, mo

na suszy

i u

ywa

dopiero w długie zimowe wieczory. Grzyby halucynogenne zbiera si

raczej grupowo i przyjmuje w grupie. Cz

sto towarzysz

takim

spotkaniom rytuały ustalone przez liderów danej grupy. Bywa,

wykorzystuj

to sekty. Po przyj

ciu tego rodzaju

rodka ma si

zwi

kszon

wra

liwo

ść

na bod

ce, w grupie mo

na dzieli

swymi

prze

yciami -83

jest "naprawd

super". Wprawdzie miłym prze

yciom towarzysz

czasem zawroty głowy, zamazanie obrazu, nieskoordynowane ruchy,
wreszcie stany l

kowe, ale o tym si

nie my

li, o tych przy.

krych doznaniach lepiej milcze

Opowiada si

głównie o tym, jak gł

boki odczuwa si

spokój, jak

mocno, przyjemnie i "super" "łapie si

haluny", jak łatwo

dostrzec pi

kno otoczenia i znale

źć

wiecie pełnym

czowych, ciepłych barw. Nie mówi si

natomiast o wyst

puj

cym

poczuciu dezorientacji w miejscu i czasie, o zaburzeniach pami

i my

lenia, o poczuciu chaosu. Nie mówi si

równie

o tym,

e w

mieszaninie złudze

i halucynacji tak naprawd

nie wiadomo, kim

jest i jakie ma si

liwo

ci. Je

eli w takim stanie

zaburze

w odbiorze

wiata wszystkimi zmysłami oraz zaburze

leniu i prze

ywaniu emocji ma si

poczucie,

e jest si

knym, wielkim, wspaniałym ptakiem, je

li widzi si

swoje silne

rozło

yste skrzydła i czuje si

potrzeb

ycia ruchu i wolno

- to skorzystanie z otwartego okna na którym

tam pi

trze

wie

owca nie tylko nie jest trudne czy niebezpieczne, ale jest

nakazem chwili - a ko

czy si

tragicznie.

W Polsce halucynogenne s

równie

liny z rodziny psianko-

watych - takie jak chwast bielu

dzi

dzierzawa (popularnie zwany

szalejem), pokrzyk mandragora (wilcza jagoda) czy lulek czarny.
Za

ywanie owoców tych ro

lin daje zmniejszenie napi

cia

ęś

niowego, przej

ciowe zaburzenia w widzeniu (zamazane kontury

przedmiotów poł

czone z bł

ocen

odległo

ci), narastaj

poczucie zagro

enia, l

k, a nawet napady paniki. Doznaniom tym

towarzysz

halucynacje wzrokowe, słuchowe i nadwra

liwo

ść

bod

ce. W latach siedemdziesi

tych w jednym z warszawskich

szpitali na oddziale ostrych zatru

obserwowano swoist

epidemi

Zdarzało si

e w ci

gu tygodnia do oddziału przywo

ono w stanie

ostrego zatrucia bieluniem nawet kilka młodych osób. Co si

okazało? Na buduj

cym si

wtedy osiedlu na Bródnie rosło du

bielunia, a kto

cił informacj

e działa on jak afrodyzjak.

Natychmiast znalazło si

wielu ch

tnych do sprawdzenia, czy to

prawda. Eksperymenty sko

czyły si

w szpitalu, o czym

wiatek

bior

cych dowiedział si

natychmiast. A mimo to do dzi

mass

media informuj

o dramatach zwi

zanych z nawracaj

mod

eksperymenty z bieluniem. Dwa lata temu przedsi

biorczy młodzi

ludzie podj

li produkcj

rodka, który "dobrze kr

ci". Robili

wywar czy te

napar z owoców bielunia i sprzedawali go w małych

fiolkach zamkni

tych gumowym korkiem. Okazało si

obliczyli dawk

i w ci

gu tygodnia dwie osoby, które spróbowały

"wspaniałego nowego

rodka", znalazły si

w stanie ostrego

zatrucia na sali reanimacyjnej. Wie

ść

o bezpo

rednim zagro

eniu

ycia błyskawicznie dotarła do potencjalnych odbiorców i

"produkcja" natychmiast upadła - na szcz

ęś

cie.

linne substancje halucynogenne znajduj

równie

w wyst

puj

cych w Ameryce Południowej i Arabii nasionach

ró

nych krzewów.

Znane jest działanie halucynogenne substancji zawartej

w ziarnach jednego z gatunków agawy. Z ziaren tych sporz

dza si

proszek i u

ywa jako

rodka halucynogennego.

W 1777 roku zauwa

ono zmiany w zachowaniach ludzi, którzy

ywili

zbo

em zawieraj

cym grzyb paso

ytniczy bazuj

cy w kłosach

zbó

. Dzi

wiemy,

e był to sporysz, ale wtedy zbiorowe

zaburzenia

wiadomo

ci ko

czyły si

procesami czarownic i

oznacza dawk

) oraz w formie papierowych pasków lub płynu; wtedy

jest trudniejszy do wykrycia.
Za

ywanie LSD prowadzi do bardzo niebezpiecznych dla osoby

bior

cej i jej otoczenia zaburze

psychicznych. Poproszono mnie

pewnego dnia, abym zaj

ła si

młodym,

dwudziestoletnim pacjentem. Jego zachowanie budziło niepokój
rodziny. Nie spał od kilku dni, widział wszystko w niespotykanych
kolorach, a swego małego 1,5-rocznego synka, mimo bardzo złej
pogody, zaniósł w tajemnicy przed rodzin

do pobliskie-85

84

go ko

cioła i oddal pod opiek

proboszcza do momentu, "gdy

przyjdzie czas"... Zanim jednak "przyszedł czas", spotkałam si

z tym młodym człowiekiem. Na szcz

ęś

cie dla wszystkich zobaczył

we mnie Matk

Bosk

, która "zeszła na ziemi

, by mu pomóc w walce

z szatanem". Był gotów jecha

ze mn

do "odpowiedniego ko

cioła"

i "zwyci

ęż

tam szatana". Bał si

bardzo, aby "Matka Boska" po

drodze nie znikn

ła, chwycił wi

c mnie w ramiona i w takim

cisku trzymał przez cał

drog

do miejsca, gdzie mu pomog

"zniszczy

szatana". Do dzisiaj czuj

ten u

cisk i ze szczegółami

pami

tam drog

do "odpowiedniego ko

cioła", którym był oddział

w szpitalu psychiatrycznym. A min

ło ju

kilka lat. Ów młody

człowiek "tylko" przez miesi

c przyjmował LSD, a po leczeniu, gdy

mówił o swych doznaniach, okazało si

e widział i słyszał

szatana, któremu miał zło

dziecko w ofierze. Słyszał równie

e Matka Boska mu to odradzała. To ona "poradziła", aby dał synka

ksi

dzu w opiek

. Jak zjawiła si

osobi

cie i chciała zabra

"do ko

cioła", zacz

ł mie

nadziej

e zwyci

ęż

y szatana. Gdy

rozmawiałam z nim pó

niej, miał poczucie,

e mnie zna, ale nie

czył tej znajomo

ci z jazd

do szpitala. Leczenie tego ostrego

epizodu psychotycznego trwało kilka tygodni. Przedstawiłam t

histori

, bo bardzo chciałabym, aby młodzi ludzie, zanim si

po LSD, wiedzieli,

e ka

dego za

ywaj

cego ten

rodek mo

spotka

takie prze

ycie, ale nie dla ka

dego sko

czy si

tak

szcz

ęś

liwie, jak w opisanym przypadku.

e nara

na ró

zaburzenia psychiczne,

e gro

żą

im zaburzenia my

lenia, urojenia,

halucynacje, poczucie oddziaływania sił nadprzyrodzonych,
narastaj

cy l

k i zwi

zana z nim niekontrolowana agresja itd. LSD

nie daje zale

ci fizycznej, ale bardzo silnie oddziałuje na

wszystkie układy naszego organizmu. Przyspiesza czynno

ść

serca,

podwy

sza ci

nienie t

tnicze, mo

e równie

doprowadzi

zatrzymania oddechu. Cz

sto wywołuje zawroty głowy, utrat

apetytu i spadek masy ciała. Najlepiej wchłania si

luzówek

i najch

tniej umiejscawia si

w narz

dach mi

ąż

szowych, sk

wydala si

bardzo powoli. Ten narkotyk jest najsilniejszym

rodkiem halucynogennym. Daje "totalny odlot", który trwa czasem

kilka godzin. Zaburzo-86

na jest wtedy ostro

ść

widzenia. Nieprawidłowo ocenia si

odległo

ść

(dziesi

te pi

tro to

adna wysoko

ść

). Ma si

halucynacie wzrokowe i słuchowe - widzi si

całe sceny, ró

postacie, cz

sto w ruchu. Traci si

poczucie czasu. Towarzyszy

tym doznaniom albo du

e podniecenie z eufori

, albo wr

przeciwnie - przygn

bienie, płacz. Czasem wyst

puje bardzo du

agresja, czasem autoagresja - do prób samobójczych wł

cznie.

Jednej czwartej osób korzystaj

cych ze

rodków halucynogennych

zdarzaj

flash backi. S

to zaburzenia wyst

puj

ce nagle, w

trakcie utrzymywania abstynencji, i niczym si

nieró

-ni

ce od

zaburze

, jakie si

ma w okresach przyjmowania

rodka. Mog

trwa

od kilku minut do kilku godzin. Mog

kilkakrotnie si

powtórzy

Substancje halucynogenne daj

e uzale

nienie psychiczne i

zmniejszaj

tolerancj

. Przy braniu tych

rodków nast

pna

dawka, która wywołuje zaburzenia, mo

e by

mniejsza ni

poprzednia, a doznania takie same.
Halucynogennie działaj

równie

rodki u

ywane w medycynie - w

anestezjologii. Fencyklidyna (PCP) została wycofana w 1965 roku.
Bywa u

ywana na rynku narkotycznym w formie papierosów lub do

wci

gania do nosa.

Nadal stosowana jest w medycynie ketamina. Podaje si

pod

cisłym nadzorem lekarskim, jako

rodek znieczulaj

cy. Na

rynku narkotykowym ma posta

białego proszku lub tabletek.

Wymienione

rodki s

bardzo niebezpieczne, a przedawkowanie

powoduje uszkodzenie mózgu, cz

sto z majaczeniem, i trwale

uszkadza pami

ęć

. Czasem ich skutkiem s

równie

nagłe,

nieuzasadnione, nieoczekiwane i niekontrolowane wybuchy agresji
czy wr

cz akty przemocy. 2. "Kwasy"

rodki halucynogenne - jak wi

kszo

ść

narkotyków - bywaj

mieszane

z innymi substancjami psychoaktywnymi. Jedn

z takich mieszanin

"kwasy", czyli narkotyki halucynogenne poł

czone z amfetamin

lub z ecstasy. Działanie "kwasów" daje doznania takie jak po
halucynoge-nach i takie jak po amfetaminie oraz jej pochodnych.
Ale nie 87

tylko doznania. Konsekwencje równie

. Bardzo szybko i bardzo

gł

boko uzale

niaj

psychicznie.

Warto wiedzie

e nigdy nie jeste

my w stanie przewidzie

tre

prze

i gł

boko

ci halucynacji. Z koszmarnego snu mo

emy si

obudzi

, koszmarnego filmu nie musimy ogl

do ko

ca. Koszmarów

prze

ywanych po halucynogenach w

aden sposób przerwa

nie mo

na.

Trwaj

ROZDZIAŁ V
pochodne opium

szaj

k i niepokój, obni

temperatur

, nieco zwalniaj

oddech i czynno

ci przewodu pokarmowego, rozlu

niaj

ęś

nie ~

słowem - spowalniaj

funkcjonowanie wszystkich układów w naszym

organizmie. Działanie tych substancji, tzn. utrzymywanie si

ich

stałego poziomu we krwi, trwa kilka godzin. Wszystkie opłaty daj

zale

ść

fizyczn

, przy czym zawsze wzrasta tolerancja na nie,

tote

trzeba przyjmowa

coraz wi

ksze dawki i coraz cz

ęś

ciej, aby

uzyska

ten sam efekt lub zapobiec wyst

pieniu zespołu

abstynencyjnego. Opłaty stosowane w medycynie pod stał

kontrol

lekarza s

lekami bezpiecznymi ł przynosz

dobre efekty w

leczeniu. Niestety, zacz

to ich u

ywa

równie

jako

rodka

odurzaj

cego, zmieniaj

cego

wiadomo

ść

, słu

żą

cego rozrywce.

Powstał wielki podziemny rynek produkcji i dystrybucji tych
substancji. Wprawdzie uprawa i eksport odbywaj

pod nadzorem

dzynarodowego Organu Kontroli Narkotyków ONZ, ale od ko

ubiegłego wieku rozwin

ł si

nielegalny rynek i działa do

dzisiaj. Nielegaln

produkcj

prowadzi si

głównie w rejonie tzw.

Złotego Trójk

ta (Birma, Laos, Tajlandia), a tak

e Złotego

Półksi

ęż

yca (Afganistan, Iran, Pakistan), w Meksyku, Libanie,

wreszcie w południowych republikach dawnego ZSRR. Jak ju

wspomniano, opium produkuje si

z zielonych makówek - z jednego

hektara maku mo

na uzyska

około 33 kg czystego opium. Samo opium

jest nie tylko narkotykiem. Jest równie

surowcem do otrzymania

tak silnych narkotyków, jak morfina, heroina czy kodeina. Ci,
którzy narkotyzuj

opium, najcz

ęś

ciej pal

go (odpowiednio

spreparowane kulki) w specjalnych opiumowych fajkach. l. Morfina
Morfin

po raz pierwszy wyizolowano z opium na pocz

tku XIX

wieku. Wyst

puje w postaci białego proszku, tabletek lub płynu

w ampułkach. Przyjmowana jest doustnie, do

ylnie, domi

ęś

niowo

oraz w inhalacji. Działa silnie przeciwbólowe i uspokajaj

co (po

krótkim okresie euforii). 90

Daje silne uzale

nienie fizyczne i psychiczne. Przedawkowanie

powoduje zaburzenia kr

ąż

eniowo-oddechowe, które mog

przyczyn

mierci.

Morfina jest od XIX wieku do dnia dzisiejszego jednym z leków
stosowanych w medycynie w walce z bólem. Ze wzgl

du na wspomniane

e zagro

enie uzale

nieniem, jej dystrybucja i podawanie s

le okre

lone zarówno przepisami prawnymi, jak i wskazaniami

medycznymi. Stosowana jest przy przewlekłych bólach w stanach
terminalnych, a dora

nie - wył

cznie w przypadku bólów silnych

i bardzo silnych. Niweluje si

cierpienie m.in. przy zawale

ęś

nia sercowego, ci

ęż

kim urazie klatki piersiowej, uszkodzeniu

opłucnej lub oskrzeli, w przypadku bólów pooperacyjnych. Dawk

dobiera si

tak, aby zlikwidowa

objaw, a nie spowodowa

euforii.

Trzeba tu jednak wyra

nie powiedzie

e do stosowania morfiny

i jej pochodnych jest wi

cej przeciwwskaza

medycznych ni

wskaza

ród wskaza

wymieni

na: urazy głowy, stany drgawkowe,

zaburzenia układu oddechowego (astma, nie

yt oskrzeli,

niewydolno

ść

oddechowa), niewydolno

ść

nerek i w

troby, niedo-

czynno

ść

tarczycy, ostre zapalenie trzustki. Kobiecie w ci

ąż

morfin

na podawa

jedynie wówczas, gdy - zdaniem lekarzy -

korzy

ść

, jak

przyniesie ona matce, przewa

a nad potencjalnym

zagro

eniem dla dziecka. Efekty uboczne stosowania morfiny s

takie same jak przy
wszystkich opłatach. Pami

tajmy o tym, kiedy zamierzamy

przyjmowa

je na własn

jako narkotyk.

Czasem fakt,

e morfina jest lekiem, młodzi ludzie wykorzystuj

jako argument za eksperymentowaniem z narkotykami. Zapominaj

albo nie chc

wiedzie

e jest lekiem niweluj

cym jedynie objaw

silnego bólu i to tylko w wybranych chorobach. Jest lekiem, który
daje ulg

w cierpieniu, ale nie leczy.

eli wi

c kto

ma zamiar zacz

ąć

przyjmowa

opłaty dla

"wyleczenia bólu istnienia" ł znajduje sobie usprawiedliwienie
w tym,

e cz

ęść

z nich to zalegalizowane leki - niech jeszcze raz

uwa

nie przeczyta rozdział o uzale

nieniu jako chorobie.

Stosowanie leków opiatowych poza kontrol

i wskazaniami

lekarskimi grozi tym samym co u

ywanie opiatów nielegalnych,

takich jak heroina.
91

2. Heroina
Jest to półsyntetyczny produkt wprowadzony do medycyny pod koniec
XIX wieku jako silny

rodek przeciwbólowy, prze-ciwkaszlowy i

przeciwastmatyczny. Pocz

tkowo nie wiedziano,

e szybko i gł

boko

uzale

nia. Stosowano go nawet w leczeniu uzale

nienia od morfiny!

Ale ju

w latach dwudziestych heroina została wycofana z

medycyny, natomiast zacz

ła rosn

ąć

jej popularno

ść

na rynku

narkotycznym, gdzie "króluje" do dzi

. Wytwarza si

nielegalnie, głównie w rejonach upraw maku opiumowego - w
Meksyku, na Bliskim Wschodzie, w rejonie Złotego Trójk

ta, a

tak

e Złotego Półksi

ęż

yca, sk

d pochodzi około 70-80% heroiny

znajduj

cej si

na rynku europejskim. Heroin

otrzymuje si

procesach chemicznych z nieoczysz-czonej morfiny, a wi

c surowcem

wyj

ciowym jest opium. Brown sugar- heroina najmniej oczyszczona

- zawiera 15-40%

rodka odurzaj

cego i ma posta

drobno

wirowatego lub granu-Iowatego proszku w kolorze białawym,

szarawym b

ró

owo-br

zowym. Dobrze oczyszczona jest białym

proszkiem, czasem z odcieniem be

u - zawiera wtedy 60-95%

rodka

odurzaj

cego i kosztuje znacznie dro

ej. W sprzeda

y detalicznej

miesza si

z talkiem, cukrem, sod

oczyszczon

, m

itp.

Zapach heroiny jest lekko gorzkawy, wła

ciwie trudny do

okre

lenia. Palona heroina ma z kolei słodkawy zapach

"podpalonych starych opon". Wstrzykni

cie heroiny powoduje

natychmiastowe intensywnie przyjemne samopoczucie, cz

sto

granicz

ce z eufori

. Potem jest 2-6-godzinny okres pełnego

relaksu i odpr

ęż

enia poł

czonego ze zoboj

tnieniem. Intensywnie

przyjemne uczucie to doznanie, które daje zadowolenie, a zarazem
ulg

i wiar

we własne mo

liwo

ci intelektualne - odczuwa si

na jawie - bez jakichkolwiek halucynacji lub wizji. Tak po prostu
jest. Po heroinie ma si

wysokie mniemanie o sobie, ch

ęć

działania, by wykorzysta

swoje mo

liwo

ci, poczucie siły

fizycznej.
Narkomani nazywaj

ten stan błogostanem, ekstaz

. Niestety,

eby

go powieli

, trzeba zwi

ksza

i dawki, i cz

stotliwo

ść

ich

przyjmowania, bo tolerancja wzrasta bardzo szybko. Opisane
doznania s

nieco mniej intensywne w przypadku inhalacji lub

palenia, ale utrzymuj

dłu

ej. 92

Heroina bardzo szybko uzale

nia fizycznie i psychicznie. Przy

systematycznym jej stosowaniu mog

wyst

powa

nud-no

ci,

zaburzenia oddechu, zakłócenia pracy serca i układu kr

ąż

enia,

czasem podwy

szona temperatura. Nieprzy jecie w odpowiednim

czasie nast

pnej dawki powoduje obni

enie nastroju, zmniejszenie

aktywno

ci i zupełny spadek zainteresowa

. Do tego doł

czy

mog

objawy fizyczne, objawy zespołu abstynen-cyjnego - bóle i zawroty
głowy, uczucie duszno

ci, zlewne poty, bóle brzucha, biegunka i

bardzo silne bóle mi

ęś

niowo-stawowe. S

one trudne do zniesienia,

a mo

na je przerwa

bardzo szybko - po prostu przyj

ąć

nast

dawk

heroiny. I cz

sto jest tak,

e ju

dawno przestało si

pali

heroin

, by osi

ąć

ekstaz

. Pali si

po to, by móc

funkcjonowa

, by stłumi

narastaj

ce dolegliwo

ci, tym bardziej

e narasta niepokój i l

k, pojawia si

bezsenno

ść

Wyst

pienie objawów abstynencyjnych cz

sto jest pierwszym

sygnałem dla rodziców czy bliskich,

e dzieje si

złego. Bywa

tak,

e młody człowiek, zm

czony ci

głym organizowaniem "kasy

na towar" lub zdobywaniem towaru, sam informuje swoich bliskich
o problemie. I wtedy zaczyna si

"szukanie pomocy". S

to bardzo

sto własne koncepcje, oparte na intuicji, "zdrowym rozs

dku"

czy wreszcie zasłyszanych "dobrych radach".
Niestety, takie koncepcje nie maj

nic wspólnego z prawdziw

wiedz

. Zdarza si

niejednokrotnie,

e rodzice przyprowadzaj

poradni 22-25-letniego "dzieciaka", który wła

nie wczoraj

"przyznał si

e od pół roku bierze", i

żą

daj

np.

natychmiastowego podania mu leków. Nawet nie pozwalaj

na rozmow

z tym dorosłym człowiekiem, sam na sam. Oni "s

rodzicami i musz

wiedzie

wszystko" - teraz, natychmiast. "Przecie

on bierze

tylko pół roku", wi

c "troch

lekarstw, silnej woli - przecie

to proste". Informacj

e proces leczenia po odtruciu na

oddziale de-toksykacyjnym b

dzie trwał par

miesi

cy, kwituj

słowami: "tu nie chc

nam pomóc". S

tak bardzo przej

ci swoim

problemem,

e nie słysz

nic z tego, co si

do nich mówi. Maj

własn

koncepcj

, która ich całkowicie pochłania. Tacy rodzice

wymagaj

intensywnej pomocy, ale o tym było ju

wcze

niej.

Pacjenci zgłaszaj

na ogół do poradni po kilku miesi

cach

palenia heroiny. Ale z reguły nie jest to ich pierwszy narkotyk.
Najcz

ęś

ciej brown pojawia si

po kilku latach intensywnego brania

innych

rodków, gdy uzale

nienie psychiczne jest 93

faktem. W

ród owych

rodków prym wiedzie marihuana a ostatnio

coraz cz

ęś

ciej skun. : Brown sugar - heroina do palenia - w

ostatnich czasach zdominowała rynek narkotyczny w Warszawie.
Pierwsi pacjenci - wytrawni niegdy

palacze "mary

ki" - trafili

do naszej poradni we wrze

niu 1996 roku (brown sugar pokazała si

na rynku w lutym-kwietniu 1996) i do ko

ca roku zostało

zarejestrowanych 20 pacjentów uzale

nionych od tego

rodka. W dwa

lata pó

niej, po analogicznym okresie (l wrze

nia -31 grudnia

1998) zarejestrowano ju

ponad 400 pacjentów z tym samym

uzale

nieniem.

wiadczy to niew

tpliwie o randze problemu i jego

narastaniu. Szkoda,

e ci, którzy mog

podejmowa

decyzje, tego

nie widz

, a mo

e nie chc

widzie

. I jeszcze jedno - przy takim

wzro

cie liczby pacjentów uzale

nionych od heroiny liczba łó

detoksykacyjnych dla narkomanów w Warszawie jest od 20 lat stała.
Si

ga "a

" 20 łó

ek. Pozostawimy to bez komentarza. 3. "Kompot"

"Kompot", czyli mieszanina morfiny, heroiny i odczynników
u

ywanych do uzyskania tych opiatów ze słomy makowej, jest

narkotykiem specyficznie polskim. To domoro

li polscy chemicy,

skni

cy w okresie "dzieci kwiatów" za niedost

pnymi wówczas

drugami, pokazali,

e "Polak potrafi". Sami, w domowych

warunkach, uruchomili produkcj

. Przez wiele lat (do ko

ca lat

osiemdziesi

tych) był to praktycznie jedyny, szeroko dost

pny

narkotyk w Polsce. Ze wzgl

du jednak na wygl

d i sposób

przyjmowania (zastrzyki do

ylne) nie wszyscy spragnieni

narkotyków decydowali si

na eksperymentowanie. To wła

nie

"kompot" stworzył pokutuj

cy do dzi

sztandarowy obraz narkomana

- tzw.

puna, kojarzonego ze strzykawk

, makówk

, bezdomno

melin

i bajziem, a w pó

niejszych latach - z HIV/AIDS. Od

momentu, gdy na polskim rynku zacz

ły pojawia

prawdziwe

narkotyki o atrakcyjnym wygl

dzie oraz bezpiecznym i "eleganckim"

sposobie przyjmowania, "kompot", szczególnie w Warszawie,
przestał by

numerem l. 94

W połowie lat dziewi

ęć

dziesi

tych wydawało si

rodek ten

przejdzie do historii. Na terenie Warszawy królowała wtedy
amfetamina, wspierana przez kanabinole, zacz

ł si

pojawia

skun. Nie znano jeszcze heroiny do palenia, nazwa brown sugar nic
nie mówiła.
Ludzie uzale

nieni od "kompotu" trafiali coraz rzadziej do

lecznictwa ambulatoryjnego - cz

ęść

z nich zabrało AIDS, cz

ęść

weszła do programów metadonowych w ramach likwidacji szkód
spowodowanych przez narkotyki, cz

ęść

podj

ła długoterminowe

leczenie rehabilitacyjne w o

rodkach. Nowy narkoman po "kompot"

nie si

gał. Pod koniec 1998 roku "kompot" jednak wrócił. Wrócił

jako
efekt epidemii brown sugar. Coraz wi

cej młodych ludzi, którzy

2-3 lata "palili tylko brouma", dzi

w wyniku braku

rodków

finansowych na "br

z", przyjmuje "kompot". Kiedy

od "kompotu"

zaczynało i na "kompocie" si

czyło. Młodzi ludzie,

pogardzaj

cy teraz do

ylnymi narkomanami -"

punami", ale

eksperymentuj

cy z "traw

", pal

cy "zioło", nie zdaj

sobie

sprawy z tego,

e s

na najlepszej drodze do "kompotu".

Powstaj

ce obecnie pokolenie "kompociarzy" zaczynało od "trawy"

i brzydziło si

wtedy "kompotem". Nawet gdy doszło ju

do browna,

czuło si

inne, lepsze od "

punów" -"ja tylko pal

, ja nie bior

ylnie, ja nigdy do

ylnie nie wezm

". Czas poka

e, jak b

dzie

dalej. "Kompot" jest produkowany ze słomy makowej, traktowanej
według ustalonej procedury ró

nymi substancjami chemicznymi, w

tym rozpuszczalnikami organicznymi. Otrzymywany wywar jest słabo
oczyszczony, zawiera - w zale

ci od producenta - około 30-40%

morfiny, tyle samo heroiny, reszt

stanowi

substancje powstałe

z odczynników u

ywanych do produkcji. "Kompot" jest produktem

polskim i polski "kompociarz" -"

pun" - ró

nił si

europejskiego heroinisty.
Substancje u

ywane do produkcji s

bardzo toksyczne,

zwłaszcza dla narz

dów mi

ąż

szowych. Niejednokrotnie zdarza si

e to wła

nie niewydolno

ść

tych narz

dów - stan fizyczny

pacjenta - przyspiesza

mier

. "Kompot" jest sprzedawany w

strzykawkach (w ka

dej chwili gotowy do podania), a strzykawki

napełnia si

prosto z gara, w którym "kompot" był przygotowany.

95

Trudno w tej sytuacji mówi

o aseptyce, cho

narkomani którzy

"bior

ył

" tylko własn

produkcj

i zawsze czyst

now

igł

dezynfekuj

c miejsce wkłucia - ale s

to bardzo rzadkie

przypadki. Zdarzaj

tacy, którzy kupiony w strzykawce

"kompot" podgrzewaj

eby zniszczy

wirusa HIV. To jednak

równie

wyj

tki. Wi

kszo

ść

na takie sprawy nie zwraca uwagi i

wstrzykuje sobie, "byle szybciej działało". Korzystanie z ju

ywanego sprz

tu grozi nie tylko zaka

eniem si

HIV/AIDS. Grozi

równie

-a kto wie, czy to nie jest gorsze - zaka

eniem si

wirusem typu C (HCV), który wywołuje zapalenie w

troby i jej

uszkodzenie. Trudno nie wspomnie

o tym,

e podawanie

"kompotu" drog

yln

niszczy

yły - wymaga szukania coraz to

nowych miejsc do nakłuwania, a takie wkłucia nios

za sob

infekcje bakteryjne nie tylko

ył, ale i otaczaj

cej je tkanki

podskórnej. Była kiedy

w poradni 16-letnia pacjentka, która

bior

c do

ylnie "kompot" z amfetamin

, wprowadziła sobie

dodatkowo gronkowca złocistego, który wywołał u niej zapalenie
mi

ęś

nia sercowego. Po wielotygodniowym leczeniu szpitalnym udało

uratowa

jej

ycie, niestety wróciła do narkotyków. Potem

podj

ła kolejn

prób

leczenia. Niestety, nie wiem, co si

teraz

z ni

dzieje. "Kompot" podawany do

ylnie cz

sto bywa ł

czony me

tylko z amfetamin

, ale równie

z innymi

rodkami - z

benzodiazepi-nami czy barbituranami. Takie mieszanki stwarzaj

olbrzymie niebezpiecze

stwo przedawkowania, co cz

sto prowadzi

mierci. "Kompociarz" to ten narkoman, którego wida

dworcach i w pasa

ach. Coraz cz

ęś

ciej równie

to ten narkoman,

który kilka lat temu zaczynał od "trawy". Mijaj

c go, pomy

zaczynał po to, "

eby było fajnie".

ROZDZ/AŁ VI
Skuny
Skuny, narkotyki na bazie marihuany, s

szalenie rozpowszechnione

ród młodzie

y. Pali je si

pod hasłem "marihuana", "zioło",

ewentualnie "mocniejsza holenderska marihuana". Młodzi ludzie
najcz

ęś

ciej nie maj

poj

cia o tym, co przyjmuj

, z czym naprawd

stykaj

Skuny powstały zgodnie z "prawem rynku" - dostarczy

towar ze

wszech miar atrakcyjny, a co za tym idzie, szybko i skutecznie
uzale

niaj

cy. Towar, który w obiegowej opinii jest "mi

kki i

nieszkodliwy". Czasami młody człowiek ma

wiadomo

ść

e jednak

jest

nie tak, wie,

e "tam jest jaka

chemia", ale na tym jego wiedza

czy.

Czym

e wi

c s

skuny?

Skuny to narkotyki, w których obok podstawowego składnika, czyli
marihuany, znajduj

inne substancje psychoaktyw-ne dost

pne

na rynku - amfetamina i jej pochodne,

rodki halucynogenne i

substancje lotne. Do "krajanki" z li

ci konopi dodawana mo

e by

"krajanka" z li

ci rosn

cych w naszym kraju ro

lin truj

cych,

maj

cych "przy okazji" działanie halucynogenne, takich jak bielu

czy lulek. Bywaj

skuny, w których znale

źć

ladowe, ale ju

uzale

niaj

ce fizycznie ilo

ci brown su-gar. Mo

e by

chyba

wszystko, poza kokain

i grzybami. Nigdy nie wiadomo, na jaki

zestaw narkotyków si

trafi, nigdy nie wiadomo, ile w skunie

naprawd

ich jest. Skun daje psychiczne i fizyczne powikłania

zwi

zane ze wszystkimi wymienionymi narkotykami. Daje "zej

cia"

i psychozy po-amfetaminowe, daje nawracaj

ce flash backi - jak

po LSD. Pojawiaj

zaburzenia nastroju i faz snu, zaburzenia

łaknienia, 97
7. Narkotyki w Polsce

problemy z pami

i koncentracj

uwagi. Wyst

puj

objawy

zatrucia bieluniem. Zdarzaj

fizyczne objawy abstynencvi ne,

charakterystyczne dla opiatów. A przecie

to "zioło". Komu

zaszkodziło "zioło"? Jednak wbrew obiegowym opiniom - jest ono
jednym z najgro

niei-szych narkotyków dost

pnych w Polsce.

ROZDZIAŁ VII
Leki
Leki s

substancjami chemicznymi i powinny by

stosowane jedynie

pod kontrol

lekarza i z jego zalecenia, gdy

trzeba zna

ich

budow

, mechanizm działania i wpływ na organizm. Wielu pacjentów

bierze je jednak "na własn

", czyni

c sobie wi

cej krzywdy

dobra. Wynika to st

e jako pacjenci oceniamy lek na

podstawie jego działania na przykry, uci

ąż

liwy dla nas objaw. Im

szybciej i łatwiej lek usuwa objaw, tym w ocenie pacjenta jest
lepszy, skuteczniejszy i tym ch

tniej si

po niego si

ga.

Niestety, leki, o których b

dzie mowa, usuwaj

wprawdzie objawy,

ale nie likwiduj

ich przyczyny. A poniewa

przyczyna nadal

istnieje, nadal b

wyst

powały przykre objawy. Dlatego wła

nie

o przyjmowanych lekach powinien zawsze decydowa

lekarz, który

zastosuje leczenie przyczynowe. Wielu pacjentów za

ywa jaki

lek,

kieruj

c si

informacjami z plakatów reklamowych lub poleceniem

znajomych - "bo komu

kiedy

pomógł"... Cz

sto pacjent przychodzi

do lekarza po konkretny lek, o którym "tyle dobrego słyszał", a
nie po porad

. I z du

ym trudem udaje si

go przekona

e ów lek

nie tylko nie jest dla niego dobry, ale wr

cz szkodliwy. Utarło

równie

mniemanie,

e leki wypisywane przez psychiatr

lub

leki "na uspokojenie" to "psychotropy", czyli leki stosowane w
ci

ęż

kich zaburzeniach psychicznych. I tak do jednego worka wrzuca

neuroleptyk!, leki prze-ciwdepresyjne i np. benzodiazepiny.

Neuroleptyk! i antydepre-santy nie daj

uzale

nienia, natomiast

benzodiazepiny, zwłaszcza stosowane bez kontroli lekarskiej,
uzale

niaj

bardzo szybko - tak fizycznie, jak i psychicznie. 99

Wiele osób uzale

nionych od narkotyków za

ywa leki uspokajaj

ce,

nasenne lub przeciwbólowe w okresach

wiadomej abstynencji od

narkotyku lub zamiast narkotyku. Sporo osób jest uzale

nionych

od leków, cho

nigdy nie u

ywały narkotyków, a pierwsze leki

uspokajaj

ce przepisywał im lekarz - pó

niej traciły kontrol

nad

ich przyjmowaniem i same "organizowały" sobie recepty. l.
Barbiturany
W 1903 roku został wykryty kwas barbiturowy, a jego pochodne -
barbiturany - zostały wprowadzone jako leki

wietnie działaj

w bezsenno

ci i nadpobudliwo

ci. Ju

po kilku latach zauwa

ono

objawy uzale

nienia fizycznego od barbituranów, ale dopiero w

latach pi

ęć

dziesi

tych uznano barbiturany za leki daj

uzale

nienie. W tym czasie osoby za

ywaj

ce amfetamin

zauwa

yły,

e barbiturany łagodz

skutki jej działania i pozwalaj

szybciej

wróci

"do normy". Osoby za

ywaj

ce heroin

odkryły,

e z

powodzeniem j

zast

puj

. Dealerzy zacz

li wtedy dodawa

barbiturany do opiatów, by zyska

szy produkt, a do amfetaminy-

by zmniejszy

jej negatywny wpływ. Nast

pił wzrost niemedycz-

nego stosowania barbituranów przez młodych ludzi. W latach
sze

ść

dziesi

tych wielu narkomanów uzale

nionych od opiatów

wstrzykiwało sobie barbiturany do

ylnie, wielu z nich zmarło z

przedawkowania. W latach siedemdziesi

tych spadła liczba osób

ywaj

cych barbiturany, rozpowszechniła si

bowiem inna grupa

leków - benzodiazepiny, które uwa

ane były za znacznie

"bezpieczniejsze" - niestety, one równie

szybko i skutecznie

uzale

niaj

. Małe dawki barbituranów daj

- poza działaniem

nasennym - poczucie uspokojenia, wyciszenia, wyrównania nastroju.
Bardzo szybko jednak wzrasta na nie tolerancja i dawki trzeba
zwi

ksza

, by nie wyst

piły przykre dolegliwo

ci fizyczne.

Zwi

kszenie dawek stanowi zagro

enie dla układu oddechowego, a

w konsekwencji - dla

ycia. Łagodne zatrucie barbituranami

powoduje rozchwianie emocjonalne, nieprecyzyjno

ść

ruchów,

niewyra

mow

, oczopl

s, a czasem - wysypk

na skórze. Wi

ksze

dawki poci

gaj

za sob

100

depresj

układu oddechowego, zaburzenie układu kr

ąż

enia,

uszkodzenia nerek.
Przewlekłe przyjmowanie barbituranów prowadzi do zaburze

emocjonalnych nastroju, do cz

stych wybuchów niekontrolowanej

agresji. Gwałtowne odstawienie barbituranów mo

e spowodowa

bezsenno

ść

, dolegliwo

oł

dkowe, dreszcze, zaburzenie

ąż

enia, wysok

temperatur

. Mo

e równie

pojawi

halucynacje, urojenia oraz trudne do opanowania drgawki
zagra

yciu.

Barbiturany, jak wszystkie leki uspokajaj

ce, leki nasenne i

przeciwbólowe leki opiatowe, daj

uzale

nienie fizyczne i

odstawienie ich powinno odbywa

tylko pod całodobow

kontrol

lekarsk

i tylko na oddziale szpitalnym. 2. Benzodiazepiny

Benzodiazepiny to grupa leków, które od lat sze

ść

dziesi

tych

zrobiły błyskawiczn

karier

. Działaj

przeciwl

kowo,

uspokajaj

co, przeciwdrgawkowo - ułatwiaj

zasypianie, obni

napi

cie mi

ęś

ni szkieletowych, daj

poczucie wewn

trznego luzu

i spokoju. Niestety, bardzo szybko uzale

niaj

, tote

powinny by

stosowane pod

cisł

kontrol

lekarsk

. Zdarza si

jednak,

rezultatem zbyt du

ych dawek i zbyt długiego stosowania s

objawy

zatrucia - pojawia si

wtedy nadmierna senno

ść

, spowolnienie,

uczucie zm

czenia, czasem obni

enie ci

nienia krwi i zaburzenia

libido. Rzecz paradoksalna,

e niekiedy wyst

puj

bezsenno

ść

pobudzenie poł

czone z du

ym niepokojem. Ostre przedawkowanie

sygnalizuj

: senno

ść

, spowolnienie psychoruchowe, apatia,

nudno

ci, bóle głowy i zaburzenia pami

ci.

Nagłe odstawienie, zwłaszcza po dłu

szym stosowaniu, mo

spowodowa

napady drgawkowe typu padaczkowego, stan podniecenia

z zaburzeniami

wiadomo

ci, zespoły zaburze

psychicznych i

psychotycznych, zaburzenie widzenia. Mog

wyst

łagodniejsze objawy abstynencyjne, które niekiedy trudno odró

od objawów leczonych zaburze

, np. nasilenie niepokoju lub l

ku,

bezsenno

ść

, nudno

ci, dr

enie mi

ęś

niowe i wzmo

one napi

cie

ęś

niowe czy zlewne poty. Objawy abstynencyjne wyst

puj

na ogół

w ci

gu tygodnia od chwili odsta-

101

si

odbywa

pod nadzorem lekarskim i powinna mu towarzyszy

psychoterapia. Długotrwałe, niekontrolowane przyjmowanie
benzodiazepin powoduje zaburzenie koncentracji i pami

ci,

czenie, apati

, depresj

, wahni

cia nastroju, niezdarno

ść

która prowadzi do łatwiejszego ulegania wypadkom. Osobny problem
stanowi

kierowcy, którzy bior

ten lek i prowadz

samochody,

poniewa

benzodiazepiny mog

objawy uzale

nienia fizycznego

po 6-8 tygodniach stosowania. Narkomani "zaopatruj

" w

benzodiazepiny na czarnym rynku i za

ywaj

je b

dla

osi

gni

cia "haju", b

dla zmniejszenia niepo

żą

danych efektów

działania przyj

tego wcze

niej narkotyku, b

dla zapewnienia

sobie odpoczynku lub snu, b

wreszcie dla wzmocnienia działania

opiatów, głównie heroiny. Stosuj

na ogół dawki 20-30 razy

ksze, ni

zaleca producent. Benzodiazepiny lub recepty na nie

to "dobry towar" na rynku narkotycznym. 3. Przeciwbólowe leki
opiatowe
Inn

grup

leków uzale

niaj

cych tworz

leki przeciwbólowe, które

zawieraj

w swoim składzie opiaty. Leki te, podawane narkomanom

w okresie detoksykacji, by zmniejszy

ich dolegliwo

ci, staj

rodkiem, który bierze si

pó

niej zamiast narkotyku. wienia leku

i trwaj

nawet ponad 2 tygodnie. Dlatego odstawienie powinno

Zdarza si

e pierwsz

dawk

opiatów zaleca lekarz w celu

złagodzenia bólów, np. pooperacyjnych. I dopóki dawki s

kontrolowane przez lekarza, nie musi doj

ść

do uzale

nienia. Bywa

jednak,

e w obawie przed nim lekarz, mimo wskaza

, ogranicza

podawanie tych leków. Na szcz

ęś

cie nie jest to cz

ste.

ĘŚĆ

III

l CO DALEJ? GDZIE SZUKA

POMOCY

Zadaj

c sobie pytanie: "i co dalej", musimy pami

e w

przypadku ka

dej choroby lepiej jest zapobiega

leczy

. Temu,

e narkotyki s

obecne w

wiecie i w Polsce, zaprzeczy

nie

da. Nie jeste

my te

w stanie zapobiec ich braniu. Zawsze znajd

ludzie, którzy po nie si

. Có

c mo

emy zrobi

Na pewno mo

emy zrobi

wiele, aby tych osób było jak najmniej.

Takiemu celowi słu

żą

szeroko poj

te programy profilaktyczne,

programy nastawione nie tylko na zapobieganie uzale

nieniom, ale

równie

na kształtowanie tzw. zdrowego stylu

ycia. Dzi

ki owym

programom młody człowiek ma szans

zdobycia pełnej wiedzy o sobie

wiecie oraz efektywnego wykorzystania tej wiedzy. Ma szans

nauczy

, jak osi

zadowolenie z własnej aktywno

ci w

wiecie zewn

trznym, jak poznawa

własne realne mo

liwo

ci, jak -

adekwatnie do swych potrzeb -sp

dza

wolny czas. Jednak

równolegle do tych programów powinny istnie

takie miejsca, w

których mógłby on rozwija

swoje zainteresowania. Wydaje si

tak

e rzecz

bardzo istotn

wiadomienie młodzie

y, czym

naprawd

jest wolno

ść

. Warto, by wiedziała,

e pewne zakazy i

nakazy - zarówno formułowane w prawie, jak i innych zbiorach
przepisów (np. statut szkoły) - nie słu

żą

ograniczeniu naszej

wolno

ci, lecz wr

cz przeciwnie - zapewniaj

. S

sto jej

gwarantem. Młodzie

musi mie

dost

p do pełnej, rzetelnej wiedzy

rodkach psychoaktywnych. Wiedzy, któr

mogłaby konfrontowa

z szerzonymi mitami na temat narkotyków. Musi te

mie

szans

stworzenie mody na niebranie. 105

Je

eli nie zwrócimy uwagi na wymienione zagadnienia, przegramy

z mitami. Przegramy z dealerami. Trzeba ponadto zwróci

uwag

sytuacj

, jak

obserwujemy obecnie. Brak

rodków na leczenie,

brak adekwatnej liczby miejsc na oddziałach detoksykacyjnych oraz
w o

rodkach terapeutycznych bardzo ogranicza mo

liwo

ci uzyskania

przez młodych narkomanów szybkiej pomocy, a tym samym sprzyja
wikłaniu ich w chorob

. Musz

bra

dalej. Musz

nadal nielegalnie

kupowa

narkotyki. Musz

wszelkimi sposobami zdobywa

rodki na

ich zakup. Nie tylko sama narkomania mo

e by

kryminogenna, ale

tak

e nieleczenie jej z braku odpowiednich placówek. Nie mnó

i nie powielajmy mitów, które ju

zrobiły wystarczaj

co du

szkody, jak np. lansowany przez niektóre

rodowiska mit

nieszkodliwej marihuany i d

ąż

enie do jej legalizacji. Trzeba

pami

e mamy ju

w Polsce dwa legalne

rodki psychoaktywne -

alkohol i papierosy. Cały czas borykamy si

z nimi. W przypadku

alkoholu i papierosów obserwujemy nieskuteczno

ść

prawa, nagminne

jego łamanie bez

adnych konsekwencji. Teoretycznie, zgodnie z

przepisami, osobie poni

ej 18. roku

ycia nie wolno sprzedawa

tych

rodków. A jak jest - sami widzimy. Nikt nie odbiera

sprzedawcom koncesji, nikt nie stawia ich przed kolegium za
łamanie ustawy. Im człowiek jest młodszy, tym wi

ksze

spustoszenie czyni

w jego ciele i psychice

rodki psychoaktywne

- przepisy prawne maj

dzieci przed tym chroni

, ale nie s

przestrzegane, jak gdyby stanowiło to cnot

. A naprawd

chodzi

o łatwy zarobek. Przy legalizacji jakiegokolwiek narkotyku byłoby
tak samo. Zwolennicy legalizacji twierdz

e "zakazany owoc

kusi". Ten owoc - zalegalizowany - te

by kusił. Inicjacja

narkotykowa odbywa si

najcz

ęś

ciej mi

dzy 13. a 15. rokiem

ycia,

czyli w okresie obwarowanym ju

zakazem dotycz

cym papierosów i

alkoholu. Z marihuan

byłoby identycznie, tyle

e stworzyłoby

dodatkow

liwo

ść

dostarczania "małolatom" towaru, a

sprzedawcom - uzyskiwania lepszego zarobku. Nie jeste

my krajem

gotowym na takie pomysły.
Rozwój narkomanii w naszym kraju trwa.
W niespełna dziesi

ęć

lat osi

my poziom narkomanii, na jaki

w Europie "czekano" dwadzie

cia - trzydzie

ci lat. W przypadku

brown sugar Warszawa dogoniła Zachód w ci

gu zaledwie czterech

lat. 106

Liczba osób uzale

nionych od brown sugar nadal ro

nie w soo-sób

przera

cy.

Tak naprawd

nie wiadomo, ile jest w Polsce, szczególnie w du

ych

aglomeracjach, osób uzale

nionych od narkotyków. Wszelkie

statystyki to tylko wierzchołek góry lodowej. Pokazuj

bowiem

jedynie t

grup

chorych, która zgłasza si

do leczenia. Na pewno

ci, których jeszcze nie wykazuj

statystyki, zgłosz

niedługo. Je

eli nie zostanie rozszerzona baza leczenia

narkomanów, wielu z nich pomocy nie uzyska, po prostu zabraknie
miejsc i terminów. O konsekwencjach takiego stanu rzeczy nikogo
nie trzeba chyba przekonywa

Dziesi

ęć

lat temu nikt nie był w stanie przewidzie

skali

zjawiska i skali zagro

d płyn

cych. Dzi

nikt nie jest

w stanie oceni

, co b

dzie dalej. Jedno jest pewne - je

eli nadal

tak b

dzie wygl

dał rozwój sytuacji jak do tej pory, scenariusz

dzie naprawd

czarny. Osoba uzale

niona i jej rodzina mog

znale

źć

pomoc w placówkach zajmuj

cych si

leczeniem uzale

nie

Nie dysponujemy adresami takich placówek w całej Polsce, ale w
Warszawie jest Biuro ds. Narkomanii i tam telefonicznie mo

otrzyma

informacje o poradniach i punktach konsultacyjnych w

poszczególnych rejonach kraju: • Biuro ds. Narkomanii Warszawa,
ul. Dereniowa 52/54 tel. (0-22) 641-15-01, 641-15-65 Mo

równie

otrzyma

adres i numer telefonu placówki konsultacyjnej

lub poradni w rejonowych poradniach zdrowia psychicznego na
terenie całego kraju. Odpowiedni

informacj

słu

y ponadto

infolinia "Pogotowia Makowego" - 0-800-20-117. W Warszawie
leczenie osób uzale

nionych powy

ej 18. roku

ycia prowadzi:

• Poradnia Uzale

nie

przy ul. Dzielnej 7

tel. 831-78-43
od poniedziałku do pi

tku w godz. S^-IS00 Dzieci i młodzie

mog

otrzyma

pomoc w: • Poradni Uzale

nie

przy Poradni Zdrowia

Psychicznego
dla Dzieci i Młodzie

y, ul. Dzielna 7

tel. 831-19-20 od poniedziałku do pi

tku w godz. S^-ró^

107

Leczeniem ambulatoryjnym bez ograniczenia wieku zajmuj

: •

Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzale

nie

"MONAR"

przy ul. Powsta

ców Wielkopolskich 17

tel. 823-65-31, 823-65-32
od poniedziałku do pi

tku w godz. lO00-!?00

Numer 823-65-31 jest równie

telefonem zaufania

• Punkt Konsultacyjny "MONAR" przy ul. Ho

ej 57

tel. 621-13-59
od poniedziałku do pi

tku w godz. lO00-^00

• Stowarzyszenie Antynarkotyczne "KARAN" Punkt Konsultacyjny przy
ul. Grodzie

skiej 65 tel. 679-02-33 Konsultacje i pomoc dla

rodziców zapewnia Towarzystwo Rodziców i Przyjaciół Dzieci
Uzale

nionych "Powrót z U" w: • Poradni przy ul. Puławskiej

120/124
tel. 844-44-70
od poniedziałku do pi

tku w godz. lO^-lO00

• Punkcie Informacyjnym przy ul. Dziennikarskiej 11
tel. 39-03-83
poniedziałek,

roda w godz. 900-1600

wtorek, czwartek, pi

tek w godz. 900-1900

Pomoc mo

na uzyska

tak

e w:

• Poradni Społecznej Patologii "MARATON"
przy ul. Dunikowskiego 4
tel. 39-03-83
od poniedziałku do pi

tku w godz. IG^-ZO00

• Centrum Pomocy Rodzinie przy ul. Wspólnej 35 m. 8 tel.
621-11-51 od poniedziałku do pi

tku w godz. 1000-2000 oraz w

• Stowarzyszeniu "Eleuteria" przy Poradni Uzale

nie

ul. Dzielna 7
tel. 831-78-43, 831-30-11
Przy niektórych urz

dach gmin s

utworzone punkty konsultacyjne,

do których mog

zgłasza

wszyscy zainteresowani problemem.

Na Ursynowie punkt taki znajduje si

przy ul. Lo-108

kajskiego. Czynny jest w ka

dy yk w go02- ^-W; tel.

649-72-59 lub 648-83-36.
W Wołominie: ul. Kazimierza W(r)^0 1 tel. 799-98-73
poniedziałek 1^° . , . By

e do chwili wydania k^

uda nam sl

P0^.1"1-mery telefonów i adresy innych gi które

widz

c narasta]

cy problem narkomanii na swoim te^ uruchomiły

analogiczne punkty. .
i

Oczywi

cie te placówki, które ceniono, stanowi

przysłowiow

kropl

w morzu potrzeb, bprowadzone w ostatnim roku reformy "nie

zauwa

yły" prot-iu uzaleznionych.a ]uz zupełnie nie uwzgl

dniły

tego,

e pi-era narasta i liczba potrzebuj

cych ro

nie w post

pie

geom^021^111'

CZ

ĘŚĆ

LIST DO... ZAMIAST ZAKO

CZENIA

sto mo

emy usłysze

e narkomania jest chorob

na własne

yczenie. Taki chory jest wi

c kim

gorszym, kim

, czyj

chorob

emy ocenia

moralnie. Drodzy Pa

stwo - nie ma chorób moralnie

złych ani moralnie dobrych. Je

eli zaczniemy analizowa

przyczyny

choroby i na tej podstawie ocenia

, czy człowiek zasługuje na

pomoc i leczenie, czy te

nie - zapłaczemy si

we własne sidła.

Wyobra

my sobie np. sytuacj

w szpitalu, gdy decyduje si

przyj

ciu osoby po wypadku samochodowym w kategoriach winy i

kary: sprawca -nie leczymy, nie zasługuje, ofiara - przyjmujemy.
Albo przy diagnozie zawału serca: palił papierosy - sam sobie
winien, leczy

nie b

- nast

pny prosz

. Przykłady mo

na by

mno

w niesko

czono

ść

. Bardzo cz

sto si

zdarza,

e sami

pomagamy naszym chorobom zaistnie

, ale nie dopuszczamy nawet

li, i

jest to powód do oceny moralnej. Bo nie jest. Nie

dzielmy wi

c chorych na złych i dobrych, zasługuj

cych na pomoc

i niezasłu-guj

cych na ni

eby zobaczy

problem, nie czekajmy,

dotknie on naszego dziecka czy partnera. Nie powielajmy mitów

i niesprawdzonych informacji. Nie podawajmy własnych przykładów
na potwierdzenie swoich teorii, bo ka

dy z nas jest inny. Drodzy

Radni - pami

tajcie,

e najcz

ęś

ciej pierwszymi substancjami

psychoaktywnymi, po które si

gaj

dzieci, s

papierosy i alkohol.

je bior

. Sk

d? Od dorosłych kioskarzy i sklepikarzy,

nagminnie łami

cych prawo. Nikt ich za to nie karze. A to

przecie

gmina daje koncesje na alkohol. Skoro daje, mo

e te

zabra

. Stra

miejska, zamiast zajmowa

babciami handluj

cymi

pietruszk

, niech zajmie si

tymi, którzy sprzedaj

8. Narkotyki

w Polsce
113

dzieciom papierosy. Ci sprzedawcy te

bywaj

matkami i ojcami.

Drodzy Radni - zaj

cie si

tym problemem le

y w waszej gestii.

Zadbajcie o respektowanie prawa w waszej społeczno

ci lokalnej.

Drodzy Pa

stwo - miejmy

wiadomo

ść

e dorosły sprzedaj

cy osobom

nieletnim alkohol i papierosy jest takim samym dealerem, jak ten,
który sprzedaje marihuan

- zarabia bowiem, łami

c prawo. Nie

udawajmy,

e tego nie widzimy - reagujmy, bo pijane dziecko to

problem nas wszystkich. Nie tylko rodziców - cz

sto równie

pijanych. Niech wreszcie zginie mur mi

dzy rodzicami a szkoł

Tylko pełna współpraca tych

rodowisk da młodzie

y szans

naprawd

przyjazn

szkoł

i na pełne powodzenie programów

profilaktycznych. Drogie Media - ogl

dalno

ść

ogl

dalno

, ale

pami

tajcie,

e jeste

cie opinio- i kulturotwórczy.

Wykorzystajcie to, podaj

c rzeteln

informacj

o narkotykach w

atrakcyjny sposób. Drodzy Dziennikarze - nie róbcie z narkomanii
sensacji. To jest nabrzmiały problem - piszcie o niej, ale z
sensem, a przede wszystkim z wiedz

. Drogie Kasy Chorych -

narkoman jest takim samym chorym jak inni. Z o

rodkami i

miejscami szpitalnymi jest krucho. Je

eli narkoman prosi o

refundacj

leczenia poza waszym terenem, bo tam jest odpowiednie

dla niego miejsce, nie odmawiajcie tej refundacji. A mo

e na

Waszym terenie warto wykupi

cej usług w o

rodkach i

szpitalach,

eby nie musiał "szuka

w Polsce"? Drogie Browary -

chyba dobrze wiecie,

e dzi

ki Waszym reklamom piwa

"bezalkoholowego" utrwaliło si

przekonanie, i

"browarek" to nie

alkohol i młodzie

coraz cz

ęś

ciej si

nim upija. Drodzy Decydenci

- profilaktyka jest ta

sza ni

leczenie, a leczenie jest ta

sze

redukcja szkód spowodowanych przez narkotyki. Pami

tajcie o

tym, dziel

c bud

et. Drodzy Pa

stwo - nie czekajmy, a

zrobi co

gmina czy rz

d. Pami

tajmy,

e to my tworzymy społeczno

ść

lokaln

e to my tworzymy pa

stwo. Nauczmy si

mie

wpływ na to, co si

wokół nas dzieje - skorzystajmy wreszcie z demokracji. Nauczmy
si

, czym ona jest. Przede wszystkim za

zacznijmy ze sob

rozmawia

. Nie mówi

do siebie, lecz rozmawia

. Tak w domu, jak

i w Sejmie. Mło-114

dzi ludzie widz

, słysz

i wyci

gaj

wnioski - a chcieliby mie

^Sa'Młodzie

y - je

eli d

ąż

ysz do wolno

ci to pami

taj,

narkotyk jej nie daje i nie jest jej symbolem. Wr

cz przeciwnie -

zniewala iak nic na

wiecie.

eli macie swoje plany, marzenia, zamierzenia, to me

zrealizujecie ich dzi

ki narkotykom. Narkotyki je Warn odbior

Dokonuj

c wyboru, pami

tajcie

o tym. _

CZ

ĘŚĆ

Stownik

abstynencja
-zaprzestanie przyjmowania substancji psychoaktywnej akcja
("łapa

akcje") -wyst

pienie niespecyficznych zaburze

psychicznych po u

yciu narkotyków amfetamina

-silny

rodek pobudzaj

cy, który

"przyspiesza" wszystkie czynno

organizmu analogi amfetaminy
-pochodne amfetaminy: metamfeta-
miny, deksydryna, ecstasy (MDMA) bajzel
- miejsce handlu narkotykami benzodiazepiny
- grupa leków, które szybko usuwaj

niepokój, l

k, uspokajaj

ułatwiaj

zasypianie i bardzo szybko daj

uzale

nienie br

- slangowe okre

lenie brown sugar brown

- patrz: brown sugar brown sugar
- brunatna heroina - syntetyczna
forma heroiny, patrz: heroina buch
-jednorazowe zaci

gni

cie si

dymem substancji psychoaktywnej \-

\^' to

by

na głodzie

- mie

objawy abstynencyjne cent

-1 cm3 "kompotu" charlie
- kokaina ci

nienie

- psychiczny przymus wzi

cia narkotyku crack

- odmiana kokainy, która wyst

puje pod postaci

kamyków (

wiru)

do podgrzewania

pun

- pogardliwe okre

lenie narkomana da

sobie w kanał

- przyj

ąć

narkotyk do

ylnie dealer (diier)

- handlarz narkotykami diiowa

- sprzedawa

narkotyki dzialka

-jednorazowa dawka

rodka psy-

choaktywnego flash back (flesz bek)

-nawracaj

ce, krótkotrwale stany zaburze

wiadomo

ci, które

wyst

puj

w okresach abstynencji u osób u

ywaj

cych

rodków

halucynogennych gandzia
117

- patrz: marihuana garowanie
- domowa produkcja "kompotu" grzanie
- przyjmowanie narkotyku halucynogeny
-

rodki psychoaktywne, których za

ycie wywołuje zaburzenia

postrzegania (halucynacje dotycz

dego zmysłu) haluny

- omamy (halucynacje) wyst

puj

ce po za

yciu halucynogenów

haszysz -

ywica konopi indyjskich, zawieraj

ca - w zale

ci od

kraju pochodzenia - od 8 do 28% THC hera
- patrz: heroina hera GSM
-

artobliwe okre

lenie Subkultury

młodych heroinistów heroina
- najsilniejszy narkotyk opiatowy hostel
- rodzaj mieszkania readaptacyjne-go, w którym pacjent wdra

a w

ycie umiej

tno

ci samodzielnego funkcjonowania na co dzie

nabyte w o

rodku lub szpitalu huana

- patrz: marihuana joint
- skr

ty z czyst

marihuan

, czasem

poł

czon

z tytoniem kanał

yła khat

- li

cie krzewu Catha edulis z czynnikiem aktywnym cathinone

porównywalne w działaniu do amfetaminy (ro

nie w Afryce

Zachodniej i na Madagaskarze) klimat (by

w klimacie)

118

- młodzie

owe okre

lenie atmosfery towarzysz

cej grupie osób,

któr

wspólne zainteresowania i sposób sp

dzania czasu koka

- patrz: kokaina kokaina
- substancja otrzymywana z li

ci ro

liny Erythroxylon coca,

wyst

puj

cej w Ekwadorze, Boliwii, Kolumbii, Peru kompot

- chałupniczo produkowany wywar ze słomy makowej, zawieraj

morfin

, heroin

i resztki rozpuszczalników u

ywanych do

produkcji - specjalno

ść

polska konopie indyjskie (kanabinole)

- ro

liny (Cannabis sativa Urna), z których otrzymuje si

marihuan

, haszysz kwas

-mieszanka

rodków halucynogennych syntetycznych i metamfeta-min

kwasi

.-przyjmowa

syntetyczne

rodki

halucynogenne leki psychotropowe
- leki przeciwpsychotyczne, cz

sto

uto

samiane z benzodiazepinami linia

- działka kokainy listek
- znaczek - papierek nas

czony

"kwasami" lufa
- szklana fifka u

ywana do przyjmowania narkotyków łapa

flesze -

patrz: flash back łapa

haluny

- mie

omamy po

rodkach halucynogennych

paranoj

- mie

zaburzenia psychiczne po

ywaniu narkotyków mach

- patrz: buch makiwara
- wywar ze słomy makowej marihuana
-

rodek otrzymywany z cz

ęś

ci owo-cono

nej, kwiatowej i li

konopi indyjskich, zawieraj

cy od 2 do 8% THC marycha (mary

ka)

- patrz: marihuana morfina

- główny alkaloid pochodz

z opium nałóg
- patrz: uzale

nienie fizyczne, uzale

nienie psychiczne

narkomania - przyjmowanie narkotyków z negatywnymi skutkami
fizycznymi, psychicznymi i społecznymi narkotyk
- substancja uzale

niaj

ca, która powoduje mniejsz

lub wi

ksz

zmian

wiadomo

ci i emocji objawy abstynencyjne

- patrz: zespół abstynencyjny odstawienie narkotyku
- zaprzestanie przyjmowania opiaty
- opium i jego pochodne - heroina, morfina, produkowany
chałupniczo "kompot" i makiwara papier
- patrz: listek pompka
- strzykawka proszek
- patrz: amfetamina przedawkowanie
- przyj

cie takiej ilo

ci narkotyku,

która destabilizuje podstawowe funkcje organizmu a

bezpo

redniego zagro

enia

ycia puka

- bra

narkotyki do

ylnie

rolki
- tabletki relanium shit
- slangowa nazwa brown sugar, u

ywana przez cz

ęść

uzale

nionych

skun - ró

norodna mieszanka narkotyków na bazie marihuany, cz

sto

okre

lana jako "silniejsza, holenderska marihuana" lub "zioło"

speed
- amfetamina srebro
- folia aluminiowa u

ywana przez

osoby przyjmuj

ce brown sugar

drog

wziewn

street walker

- osoba działaj

ca bezpo

rednio w

ród czynnych narkomanów (cz

sto

na ulicy)

cie

- patrz; linia

nieg

- potoczna nazwa kokainy

rodek odurzaj

- ka

da substancja, która działaj

c na centralny układ nerwowy,

zwi

ksza lub obni

a jego pobudliwo

ść

, powoduj

c szkodliwe

nast

pstwa dla stanu fizycznego i psychicznego organizmu

rodki

psychoaktywne
- substancje w mniejszym lub wi

kszym stopniu zmieniaj

wiadomo

ść

oraz uzale

niaj

ce THC (tetrahydrokarnabinol)

- substancja psychoaktywna zawarta w kanabinolach toksykomania

119
- stałe przyjmowanie substancji, która szkodliwie działa na
organizm ludzki i wywołuje stan przewlekłego zatrucia
' tolerancja
- adaptacja organizmu do dawki substancji psychoaktywnej,
powoduj

ca,

e z czasem dawk

trzeba zwi

ksza

, aby uzyska

taki sam efekt towar
- narkotyk trawa (trawka)
- patrz: marihuana upali

- wypali

dostateczn

ilo

ść

marihuany, haszyszu, heroiny, aby

uzyska

oczekiwany skutek uzale

nienie fizyczne

- stan biologicznego przystosowania si

organizmu do przyjmowanej

substancji; jej niedobór znajduje wyraz w fizycznych objawach
(dolegliwo

ciach), wyst

puj

cych we wszystkich układach - a

powstania zespołu abstynencyjne-go uzale

nienie psychiczne

- przymus za

ywania okre

lonego

rodka w celu osi

gni

cia

oczekiwanego stanu emocjonalnego wspóluzale

nienie

- zespół zachowa

i reakcji osób bliskich osobie uzale

nionej

wzrost tolerancji -konieczno

ść

przyjmowania coraz wi

kszej dawki,

aby uzyskiwa

wci

ąż

ten sam efekt, wynikaj

ca z przystosowania

organizmu do dawki mniejszej zaburzenia

wiadomo

-prze

ywanie zjawisk nieprawdziwych i nierealnych, wypływaj

z zaburzonej lub zniesionej percepcji rzeczywisto

ci zaburzenie

psychotyczne
- zespół dozna

psychicznych charakteryzuj

cy si

zniekształconym

postrzeganiem i interpretowaniem rzeczywisto

ci zale

ść

kowa

- stan fizyczny i psychiczny wynikaj

cy z interakcji mi

dzy

organizmem a lekiem; charakteryzuje si

szeregiem zachowa

objawów ~ głównie niekontrolowanym przyjmowaniem leku w sposób
okresowy lub stały, aby b

prze

jego działanie, b

unikn

ąć

złego samopoczucia, spowodowanego jego brakiem zespół
abstynencyjny
- zespół objawów (dolegliwo

ci) fizycznych wyst

puj

cych po

zaprzestaniu przyjmowania

rodka, który uzale

nia fizycznie zupa

- patrz: makiwara ziolo
- patrz: skun

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Narkotyki w Polsce mity i rzeczywistość Ewa Korpetta
Narkotyki w Polsce Mity i rzeczywistość
Toxykologia, Tekst o marihuanie, Tekst o marihuanie z książki Michaela Gossopa: Narkomania - mity i
Toxykologia, Tekst o marihuanie, Tekst o marihuanie z książki Michaela Gossopa: Narkomania - mity i
Ewa Pawela Kontrola umysłu w Polsce dowody
PLACEK Z RABARBAREM I KRUSZONKÄ„, ciasta i ciasteczka Ewa Wachowicz

więcej podobnych podstron