D

obór i sposób ustawienia mikrofo-
nów ma bardzo du¿y wp³yw na
brzmienie nagrania. Podstawowym

zadaniem realizatora jest mo¿liwie najwier-
niejsze zarejestrowanie dŸwiêku granego
przez muzyka w studiu, a s³u¿y temu w³a-
œnie odpowiednie omikrofonowanie. Do-
brze zebrany, czysto nagrany instrument
czêsto brzmi lepiej ni¿ ten sam instrument
po przetworzeniu jego brzmienia przez
ró¿norakie procesory sygna³owe.

W artyku³ach z tej serii opiszemy po-

szczególne techniki mikrofonowe i sposoby
ustawienia mikrofonów, pozwalaj¹ce uzy-
skaæ naturaln¹ równowagê tonaln¹, zmniej-
szyæ poziom niepo¿¹danych sygna³ów, a na-
wet uzyskaæ mikrofonowe efekty specjalne.

Techniki mikrofonowe

Stosuj¹c mikrofony do jakiegokolwiek za-

dania nale¿y pamiêtaæ o trzech istotnych
sprawach:

1

U¿ywaj mikrofonu z charakterystyk¹
czêstotliwoœciow¹ dopasowan¹ do cha-

rakterystyki czêstotliwoœci emitowanych
przez Ÿród³o sygna³u lub odfiltruj sk³adowe
poni¿ej i powy¿ej najni¿szej i najwy¿szej
czêstotliwoœci sygna³u.

2

Eksperymentuj z ró¿nymi odleg³oœciami
i ustawieniem mikrofonu wzglêdem Ÿró-

d³a do momentu, kiedy sygna³ odtwarzany
przez monitory studyjne bêdzie mia³ zado-
walaj¹c¹ równowagê brzmieniow¹, wspó³-

graj¹c¹ z akustyk¹ pomieszczenia, w którym
dokonywane jest nagranie. Jeœli trudno jest ci
uzyskaæ odpowiednie brzmienie spróbuj od-
izolowaæ instrument (oddzielna kabina, kur-
tyny dŸwiêkoszczelne) lub zmieniæ brzmienie
samego instrumentu (np. wymieniæ struny).

3

W czasie pracy mo¿esz mieæ do czynie-
nia ze s³ab¹ akustyk¹ wnêtrza lub du-

¿ym poziomem niepo¿¹danych sygna³ów
zewnêtrznych. W takich sytuacjach ustaw
mikrofony mo¿liwie blisko najg³oœniejszego
miejsca w instrumencie lub odizoluj aku-
stycznie instrument od reszty pomieszcze-
nia, co zmniejszy poziom sygna³ów niepo¿¹-
danych i poprawi jakoϾ nagrywanego sy-
gna³u.

Techniki mikrofonowe to w du¿ym stop-

niu sprawa osobistych preferencji. Jakakol-
wiek metoda, pozwalaj¹ca na uzyskanie
brzmienia odpowiadaj¹cego charakterowi
dokonywanej rejestracji, jest metod¹ dobr¹.
Nie ma jednoznacznych regu³ pozwalaj¹-
cych na ustawienie mikrofonu wzglêdem
Ÿród³a dŸwiêku. Nie ma równie¿ idealnego
mikrofonu, który mo¿e byæ wykorzystany
do zebrania ka¿dego typu Ÿród³a sygna³u –
musisz wybraæ taki mikrofon i takie miejsce
jego ustawienia, które pozwol¹ ci zrealizo-
waæ zamierzony cel brzmieniowy. Zalecamy
eksperymenty z ró¿nego typu mikrofonami
i ich umiejscowieniem. Mimo wszystko
mo¿na szybciej uzyskaæ efekt jakiego ocze-
kujemy, gdy zrozumiemy na czym polegaj¹

ró¿nice w charakterystykach mikrofono-
wych, czym charakteryzuje siê dŸwiêk ge-
nerowany przez poszczególne instrumenty i
gdy poznamy podstawy akustyki pomiesz-
czeñ.

Wokalowe techniki

mikrofonowe

W zale¿noœci od tego, czy mamy do czy-

nienia z pojedynczym g³osem czy kilkoma,
do rejestracji wokalu mo¿emy stosowaæ mi-
krofony o ró¿nych charakterystykach kie-
runkowych. Ustawienie wokalistów wokó³
mikrofonu o charakterystyce dookólnej po-
zwala sprawnym technicznie wykonawcom
wykorzystywaæ wszystkie techniki wokalne:
wzajemne przenikanie g³osów przez dopa-
sowanie poziomów i barw itp. Podobne
efekty, jeœli chodzi o sposób nagrania, mo¿-
na uzyskaæ wykorzystuj¹c dwa mikrofony o
charakterystyce nerkowej ustawione prze-
ciwstawnie wzglêdem siebie.

Mikrofonu o charakterystyce dookólnej

mo¿na u¿yæ tak¿e do rejestracji pojedyn-
czego wokalu. Jeœli zapisu dokonuje siê w
pomieszczeniu o dobrej akustyce i cieka-
wym pog³osie, zastosowanie mikrofonu o
takiej w³aœnie charakterystyce pozwoli
wzbogaciæ sygna³ o odpowiedŸ pomieszcze-
nia, co mo¿e daæ bardzo ciekawe efekty.
Odpowiedni balans miêdzy dŸwiêkiem pod-
stawowym (wokalem), a dodatkowym (od-
powiedzi¹ pomieszczenia) mo¿na zmieniaæ

82

Estrada ii S

Studio –– llistopad 22001

podstawy

mikrofony

Studyjne techniki mikrofonowe (1)

N

iniejszy tekst opar-
ty jest na publika-
cji „Microphone

Techniques For Music –
Studio Recording”, wyda-
nej przez firmê Shure
Brothers Incorporated.
Publikujemy go na ³a-
mach EiS z uwagi na jego
wysok¹ wartoœæ meryto-
ryczn¹ i edukacyjn¹. Au-
torami publikacji s¹ czte-
rej amerykañscy realiza-
torzy dŸwiêku: John Bou-
dreau, Rick Frank, Tim
Vear i Rick Waller zwi¹za-
ni z firm¹ Shure.

oddaleniem wokalisty od mikrofonu – czym
dalej, tym wiêkszy udzia³ sygna³u odbitego.

W standardowych technikach rejestracji

wokal rejestrowany jest zwykle oddzielnie
od reszty instrumentów uczestnicz¹cych w
nagraniu. To wymaga zastosowania izolacji
akustycznej i u¿ycia mikrofonu o charaktery-
styce kierunkowej. Izolacjê mo¿na uzyskaæ
rozstawiaj¹c panele t³umi¹ce wokó³ miejsca,
w którym stoi wokalista lub innymi metoda-
mi redukuj¹cymi odbicia dŸwiêku w po-
mieszczeniu. Nale¿y pamiêtaæ o tym, ¿e na-
wet pulpit na nuty powoduje powstanie od-
biæ dŸwiêku i zebranie ich przez mikrofon.

Aby w pe³ni zebraæ dŸwiêk, mikrofon

wokalowy powinien byæ ustawiony na wy-
sokoœci miêdzy nosem a ustami wykonawcy.
Choæ mikrofon powinien byæ skierowany w
stronê wokalisty, to lekkie jego odchylenie
od osi pomaga w redukcji g³osek wybucho-
wych i innych niepo¿¹danych efektów to-
warzysz¹cych œpiewowi. Czasem mo¿e
okazaæ siê konieczne silniejsze odchylenie
mikrofonu lub zastosowanie pop-filtru.

Mimo tego, i¿ wokal zwykle rejestrowany

jest w specjalnych izolowanych pomieszcze-
niach z u¿yciem mikrofonów pojemnoœcio-
wych o charakterystyce nerkowej, to jed-
nak praktykowane s¹ równie¿ i inne metody
jego rejestracji. Œpiewanie w „zamkniêtych
budkach” szczególnie nie przypada do gustu

wokalistom zespo³ów rockowych, którzy w
tych warunkach czuj¹ siê niezbyt komforto-
wo. G³oœne œpiewanie w dŸwiêkowym oto-
czeniu silnie nag³oœnionych instrumentów
sprawia, ¿e uzyskuj¹ charakterystyczne
brzmienie g³osu i odwzorowanie tego z wy-
korzystaniem studyjnych s³uchawek mo¿e
byæ trudne. W takich sytuacjach czêsto
praktykuje siê nagrywanie wokalu w re¿y-
serce. Wokalista ustawiany jest twarz¹ do

monitorów studyjnych odtwarzaj¹cych pod-
k³ad instrumentalny i œpiewa do dynamicz-
nego mikrofonu o charakterystyce super-
nerkowej. odpowiednie ustawienie g³oœno-
œci ods³uchu umo¿liwia uzyskanie odpo-
wiednich warunków do œpiewania, a cha-
rakterystyka kierunkowa zastosowanego
mikrofonu pozwala na znacz¹ce t³umienie
odbitych i bezpoœrednich dŸwiêków dobie-
gaj¹cych z g³oœno graj¹cych monitorów.

83

Estrada ii S

Studio –– llistopad 22001

Studyjne techniki mikrofonowe (1)

Jeœli chór jest jednolit¹ ca³oœci¹ i koniecznoœci¹ staje siê podzia³ na sekcje ba-
zuj¹ce na obszarach obejmowanych przez pojedyncze mikrofony, ustaw je w
odleg³oœci 1,8-3m od siebie. Jeœli chór ma wiele rzêdów (6 lub wiêcej), mo¿e wy-
st¹piæ koniecznoœæ dodatkowego podzia³u wzd³u¿ rzêdów na dwie sekcje. Le-
piej jednak bêdzie gdy zastosujesz mniej mikrofonów, ni¿ u¿yjesz ich zbyt du¿o.

W przypadku rejestracji chórów najczê-

œciej stosuje siê mikrofony pojemnoœciowe,
które generalnie maj¹ bardziej wyrównan¹
charakterystykê czêstotliwoœciow¹ i szerszy
zakres przenoszonych czêstotliwoœci ni¿
mikrofony dynamiczne. Najbardziej popu-
larnym w tego typu aplikacjach jest mikro-
fon kierunkowy o charakterystyce nerko-
wej. Maj¹ce bardziej zwart¹ charakterysty-
kê kierunkow¹ mikrofony super- lub hyper-
nerkowe mog¹ byæ u¿yte w sytuacji, gdy za-
le¿y nam na wiêkszym wzbogaceniu dŸwiê-
ku lub wiêkszym t³umieniu dŸwiêków do-
cieraj¹cych z boku. Przy nagrywaniu chó-
rów u¿ywane s¹ wy³¹cznie pojemnoœciowe
mikrofony z niskoimpedancyjnym wyjœciem
symetrycznym, charakteryzuj¹ce siê du¿¹
czu³oœci¹, niezbêdn¹ w sytuacji wiêkszego
oddalenia od Ÿród³a dŸwiêku.

Rejestracja chóru jest zadaniem, które

mo¿na podci¹gn¹æ pod kategoriê rejestracji
dŸwiêku z okreœlonego „obszaru”. W tej sy-
tuacji, zamiast stosowania pojedynczych mi-
krofonów dla ka¿dego z cz³onków chóru,
stosuje siê zbieranie ogólnego planu z po-
moc¹ jednego (lub kilku) mikrofonów. To
mo¿e powodowaæ powstawanie efektu in-
terferencji, chyba ¿e zastosujemy kilka tech-
nik redukuj¹cych to zjawisko (oprócz oczy-
wistej regu³y „3 do 1” – patrz ramka).

Jeœli do rejestracji chóru stosowany jest

jeden mikrofon, warto ustawiæ go ok. 1m
przed frontem chóru i ok. 2m nad g³owami
pierwszego rzêdu. Mikrofon powinien znaj-
dowaæ siê na wysokoœci œrodka chóru i skie-
rowany byæ na ostatni rz¹d. W takiej konfi-
guracji mikrofon pojemnoœciowy o charak-
terystyce nerkowej jest w stanie poprawnie
zebraæ 15-20 g³osów chórzystów ustawio-
nych w kszta³cie prostok¹ta lub klina. Dla
wiêkszej liczby wykonawców lub nietypo-
wych ich ustawieñ mo¿e byæ konieczne u¿y-
cie wiêcej ni¿ jednego mikrofonu. Poniewa¿
k¹t zbierania dŸwiêku jest funkcj¹ jego kie-
runkowoœci (ok. 130 stopni w przypadku
nerki), zapewnienie szerszego pokrycia wy-
maga zwiêkszenia odleg³oœci mikrofonu od
Ÿród³a.

W czasie ustawiania mikrofonów s³u¿¹-

cych do zebrania dŸwiêku chóru nale¿y pa-
miêtaæ o nastêpuj¹cych zasadach: regule „3
do 1” (

patrz ramka); unikaæ zbierania tego

samego Ÿród³a dŸwiêku przez wiêcej ni¿ je-

den mikrofon i u¿ywaæ jak najmniejszej licz-
by mikrofonów.

Jeœli stosujemy kilka mikrofonów, obiek-

tywnym rozwi¹zaniem jest podzia³ chóru na
sekcje, które mo¿na zebraæ oddzielnymi mi-
krofonami. Jeœli chór podzielony jest na ja-
kiekolwiek geometryczne obszary, oprzyj
siê na tym podziale definiuj¹c podstawowe
sekcje. Podobnie jeœli chór jest zgrupowany
pod wzglêdem g³osów (soprany, alty, teno-
ry, basy).

Instrumenty strunowe

Podczas rejestracji gitary akustycznej

spróbuj ustawiæ jeden mikrofon 7-15cm od
otworu rezonansowego i skierowaæ go bez-
poœrednio do wnêtrza instrumentu. Drugi
mikrofon – tego samego typu – ustaw 1,3m
dalej. Dziêki temu zbierzesz brzmienie in-
strumentu i pomieszczenia, w którym do-
konujesz nagrania. Zarejestruj sygna³y z obu
mikrofonów na oddzielnych œcie¿kach bez

efektów i korekcji. Zauwa¿ znacz¹ce ró¿ni-
ce w brzmieniu tak zarejestrowanych œla-
dów. Zmiksowanie ich w odpowiednich
proporcjach pozwoli uzyskaæ finalne
brzmienie instrumentu wzbogacone o od-
powiedŸ pomieszczenia. Zastosowanie od-
powiedniej korekcji dla ka¿dego z tych œla-
dów i okraszenie ich efektami umo¿liwi uzy-
skanie wra¿enia gry dwóch instrumentów
lub jednego w bogatej przestrzeni stereo.

Wypróbuj tej techniki mikrofonowej w

odniesieniu do ró¿nych instrumentów aku-
stycznych, zmieniaj¹c pozycjê mikrofonu i
s³uchaj¹c zmian zachodz¹cych w brzmieniu.
Zauwa¿ysz, ¿e ró¿ne obszary maj¹ ró¿n¹
charakterystykê tonaln¹. Eksperymentuj¹c,
po pewnym czasie nauczysz siê szybko od-
najdowaæ miejsca optymalnego ustawienia
mikrofonu wzglêdem instrumentu. Nale¿y
tak¿e pamiêtaæ, ¿e ustawienia te mog¹ byæ
ró¿ne w zale¿noœci od wykonawcy i stylu
muzycznego.

l

84

Estrada ii S

Studio –– llistopad 22001

Studyjne techniki mikrofonowe (1)

Kiedy stosuje siê omikrofonowanie przy pomo-
cy kilku mikrofonów, odleg³oœæ pomiêdzy nimi
powinna byæ co najmniej trzykrotnie wiêksza
ni¿ odleg³oœæ ka¿dego mikrofonu od danego
Ÿród³a dŸwiêku. Dziêki temu redukuje siê zjawi-
sko znoszenia faz tego samego sygna³u odbie-
ranego przez ró¿ne mikrofony i sumowanego na
ich wyjœciach.

Regu³a „3 do 1”

Ró¿ne ustawienia mikrofonu zbieraj¹cego sygna³ gitary akustycznej.

Gitara akustyczna:
Pozycja mikrofonu

Efekt brzmieniowy

Komentarz

n 20cm od otworu

Basowe brzmienie

Dobre ustawienie początkowe w sytuacji,

rezonansowego

gdy problemem jest przenikanie do mi−
krofonów dźwięków z innych instrumen−
tów. Zmniejsz korekcją poziom basów dla
uzyskania bardziej naturalnego brzmienia

o 7cm od otworu

Niskie, buczące brzmienie,

Bardzo dobra izolacja. Konieczna korek−

rezonansowego

nieco stłumione,

cja niskich tonów

ale bogate w alikwoty

p 10−20cm od mostka

Ciepła i miękka barwa.

Redukcja efektu grania kostką

Umiarkowany poziom niskich

i poszumu strun

tonów, brak szczegółów brzmienia

q 15cm nad bokiem pudła,

Naturalny, dobrze zrównoważony, Mniejsze zbieranie otoczenia i mniejsze

nad mostkiem i równo

lekko rozjaśniony

przenikanie niż w przypadku

z płytą przednią pudła

ustawienia 1m od otworu rezonansowego

Miniaturowy mikrofon

Naturalny, dobrze

Dobra izolacja. Pozwala na swobodne

zamocowany na zewnątrz

zrównoważony dźwięk

poruszanie się wykonawcy

pudła rezonansowego

Miniaturowy mikrofon

Niskie brzmienie,

Redukcja przenikania innych sygnałów.

wewnątrz otworu rezonansowego mało poszumu strun

Pozycja wyjściowa do znalezienia
odpowiedniego ustawienia dla każdej gitary