Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1999 15

Madagaskarska niespodzianka

Na Madagaskarze odkryto szczàtki
ssaka wielkoÊci myszy sprzed 165 mln lat,
czyli ze Êrodkowej jury. Budowa jego
trzymilimetrowych z´bów Êwiadczy
o przynale˝noÊci do grupy zwanej
ssakami w∏aÊciwymi (Theria), obejmujàcej
torbacze i ∏o˝yskowce (w odró˝nieniu
od prymitywniejszych jajorodnych stekowców
i kilku grup wymar∏ych). Madagaskarskie
znalezisko opisa∏ w pierwszym wrzeÊniowym
numerze Nature zespó∏ naukowców
pod kierunkiem Johna Flynna z Field
Museum of Natural History w Chicago
i nada∏ mu nazw´ Ambondro mahabo.
Jako najstarszy reprezentant wy˝szych
ssaków rzuca Êwiat∏o na rozwój wi´kszoÊci
wspó∏czesnych przedstawicieli tej gromady,

w tym cz∏owieka. Poniewa˝ w czasach
dinozaurów ssaki osiàga∏y niewielkie
rozmiary, szczegó∏y ich ewolucji
i czas rozga∏´ziania si´ g∏ównych
linii rodowych sà wcià˝ s∏abo poznane.

Szczepionka na chorob´ Alzheimera?

Naukowcy z Elan Pharmaceuticals
w South San Francisco sugerujà w Nature
z 8 lipca br., ˝e szczepionka przeciwko
chorobie Alzheimera jest mo˝liwa.
Myszy w ich badaniach zosta∏y tak
genetycznie zmodyfikowane, aby zapada∏y
na odpowiednik tej choroby – mia∏y
one zmieniony beta-amyloid, peptyd
powodujàcy odk∏adanie si´ lepkich,
nierozpuszczalnych z∏ogów zwanych
blaszkami amyloidowymi w mózgach
osób dotkni´tych tym schorzeniem.
U˝ywajàc nast´pnie tego samego
beta-amyloidu w celu wzbudzenia
odpowiedzi immunologicznej, uda∏o si´
badaczom zapobiec tworzeniu tych
blaszek u szeÊciotygodniowych myszy,
a zmniejszyç je u starszych. Badacze
pracujàcy w Elan planujà rozpocz´cie
oceny bezpieczeƒstwa szczepionki,
nie wiadomo jednak, czy b´dzie ona
skuteczna. Blaszki amyloidowe mogà byç
skutkiem, a nie przyczynà choroby Alzheimera.

Remont starego mózgu

Czy to mo˝liwe? Dotychczas
wydawa∏o si´, ˝e nie. A jednak dzi´ki
post´pom w medycynie i genetyce
chyba ju˝ wkrótce stanie si´ osiàgalny.
Âwiadczy o tym najnowsze odkrycie
M. Tuszynskiego z University of California,
opublikowane w Proceedings
of the National Academy of Science
z 14 wrzeÊnia br. Wprowadzi∏ on
do mózgu starych rezusów komórki
wzbogacone w gen kodujàcy tzw. bia∏ko NGF,
b´dàce ludzkim czynnikiem wzrostu
nerwów, które ma niezwykle istotny
wp∏yw na funkcjonowanie komórek
nerwowychi powoduje, jak stwierdzi∏,
reaktywizacj´ starych neuronów.
W pewnych rejonach mózgu badanych
ma∏p przesz∏o 90% tych komórek
zacz´∏o ponownie dzia∏aç. Czy jest
to szansa dla ludzi, którzy cierpià
na zaburzenia pracy tego narzàdu?
Jeszcze za wczeÊnie o tym
przesàdzaç, wydaje si´ jednak,
˝e widaç ju˝ Êwiat∏o w tunelu.

Ciàg dalszy ze strony 13

torów, mia∏y groteskowy charakter: pra-
cownicy u˝ywali automatycznych gene-
ratorów ha∏asu (armatek gazowych i
urzàdzeƒ emitujàcych ultradêwi´ki) oraz
wystawiali atrapy drapie˝ników.* Stada
jednak pozosta∏y. „Nie ma z∏otego Êrod-
ka – mówi Cleary. – Musimy okreÊliç,
dlaczego w poszczególnych portach lot-
niczych zwierz´ta sà, i postaraç si´ zli-
kwidowaç to, co je wabi.”

W 1991 roku FAA w∏àczy∏a si´ do prac

rzàdowej agendy Wildlife Services Pro-
gram, powo∏anej przez Departament Rol-
nictwa do rozwiàzywania konfliktów in-
teresów powstajàcych na styku pomi´-
dzy dobrem dzikich zwierzàt i ludzi.
„StwierdziliÊmy, ˝e wiele rozwiàzaƒ
technicznych nale˝y stosowaç w sposób
bardziej przemyÊlany, raczej wstrzemi´ê-
liwie” – mówi szef programu Richard
A. Dolbeer. Jak wykaza∏y testy prowa-
dzone w stacji badawczej Wildlife Servi-
ces ko∏o Sandusky w stanie Ohio, najle-
piej sprawdza si´ strategia dzia∏aƒ na
wszystkich frontach, by uczyniç port lot-
niczy miejscem nieatrakcyjnym dla pta-
ków. Trzeba ograniczyç do minimum
zwierciad∏a wody w rejonie koƒców pa-
sów startowych, zamykaç pobliskie wy-
sypiska Êmieci oraz usuwaç wszelkie êró-
d∏a po˝ywienia, na przyk∏ad truç owady
pestycydami. Mogà wyp∏aszaç ptaki nie-
regularne eksplozje fajerwerków lub ar-
matek gazowych, po˝àdana wydaje si´
reintrodukcja drapie˝ników, takich jak
tresowane soko∏y i psy, a nawet odstrza∏
okreÊlonej liczby chronionych ptaków
przez biologów wyposa˝onych w strzel-
by i odpowiednie zezwolenia. Takie roz-
wiàzanie wydaje si´ skuteczne: lotni-
sko Kennedy’ego, na którym w 1988 roku
dosz∏o do 300 kolizji z ptakami (naj-
wi´kszej liczby z podawanych przez por-
ty lotnicze w USA) zredukowa∏o te zda-
rzenia o 75%.

MyÊlàc o wyeliminowaniu ryzyka,

niektórzy naukowcy nie porzucili jed-

nak nadziei na odkrycie cudownego
sposobu przep´dzania ptaków. Jim Ge-
nova z waszyngtoƒskiej organizacji De-
fense Research Associates kontynuuje
badania biofizyka A. H. Freya z lat
szeÊçdziesiàtych. Na podstawie donie-
sieƒ, ˝e ludziom zdarza si´ s∏yszeç ra-
dar, Frey podejrzewa∏, i˝ do jego stu-
dentów skar˝àcych si´ na bóle g∏owy
dociera informacja wysy∏ana z nadajni-
ków mikrofalowych. Sàdzàc, ˝e mikro-
fale wywo∏ujà w mózgu impulsy ciep∏a,
które z kolei rozszerzajà i kurczà struk-
tury Êlimaka ucha wewn´trznego, Ge-
nova zaplanowa∏ prób´ przes∏ania pta-
kom ostrze˝enia mikrofalowego.

W 1997 roku, pracujàc z kolegami

w stacji w Sandusky, umieÊci∏ nadaj-
nik mikrofalowy na ci´˝arówce i ruszy∏
powoli w kierunku klatki z dzikim pta-
ctwem. Gdy nadajnik by∏ w∏àczony,
przestraszone ptaki ucieka∏y przed zbli-
˝ajàcym si´ samochodem szybciej, ni˝
gdy nadajnik by∏ wy∏àczony. Genova
twierdzi, ˝e modyfikujàc impulsy wy-
sy∏ane przez typowy samolotowy nadaj-
nik, zwany DME (distance-measuring
equipment), móg∏by zamieniç powszech-
nie stosowany instrument pok∏adowy
w syren´ alarmowà dla zwierzàt.

Nie wszyscy podzielajà jego entu-

zjazm. „Ta sprawa jest wcià˝ nie roz-
strzygni´ta – mówi Cleary. – A przecie˝
musimy w taki czy inny sposób zakoƒ-
czyç te badania.” Wiosnà przysz∏ego ro-
ku Genova planuje zamontowaç zmo-
dyfikowany DME na ma∏ym samolocie,
skierowaç go na stado ptaków i spraw-
dziç, czy dzia∏a. JeÊli eksperyment si´
nie powiedzie, to pilota mogà czekaç
problemy wi´ksze ni˝ tylko ból g∏owy
wywo∏any mikrofalami.

Phil Scott

* Na jednym z lotnisk brytyjskich znakomite rezul-
taty uzyskano, odtwarzajàc piosenki Tiny Turner
z g∏oÊników rozstawionych wokó∏ p∏yty lotniska.
Jej Êpiew odstrasza∏ ptaki znacznie skuteczniej ni˝
g∏osy ptaków drapie˝nych (przyp. red.).

KOLIZJE Z PTAKAMI najcz´Êciej zdarzajà si´ podczas startu i làdowania.

PETER GRIDLEY

FPG