Artykuł pobrano ze strony

eioba.pl

Hi-Fi - komendium wiedzy

Obszerny artykuł dotyczący sprzętu grającego. Autor pokazuje jak starano się uzyskać dźwięk dobrej jakości od zamierzchłych
czasów, do teraźniejszości

(Pre)historie

Człowiek zawsze chciał uwiecznić swoje działania, wrażenia, przeżycia. Stąd już rysunki naskalne sprzed tysięcy lat,
pomniki bohaterów wykute w kamieniu, wspaniałe obrazy namalowane na murach świątyń, na desce czy płótnie. Gdy
człowiek wynalazł pismo mógł zapisywać ulotne słowa i opisywać swoje nie zawsze chwalebne czyny. W miarę rozwoju
cywilizacji technika zapisu słowa i obrazu ulegała doskonaleniu. Jedynie czego nie dało się zapisać to
dźwięku.Najwspanialsze utwory muzyczne ginęły natychmiast, jeżeli nie były bezpośrednio przekazane następcom.

Już w średniowieczu próbowano zapisywać muzykę za pomocą znaków przypominających znane nam dzisiaj nuty. W XVI
w. we Włoszech udoskonalono system nutowy tak, że używamy go do dziś. Ale samej muzyki nikt nie umiał zapisać,
chociaż już w XIII w sądzono że można go jakoś utrwalić. Dopiero w XIX wieku, wieku „pary i elektryczności”, zaczęto
przesyłać głos na odległość za pomocą telefonu. Stało się inspiracją do badań nad sposobem jego utrwalenia.

W 1857 r., Leon Scott buduje aparat zwany przez niego fonoautografem. W urządzeniu tym fale dźwiękowe działały na
membranę do której przymocowany był rylec, dokonujący zapisu na powierzchni ręcznie obracanego walca. Urządzenie to
udoskonalano, ale było używane wyłącznie do badań nad fizyczną naturą dźwięku i nie służyło jeszcze do jego
odtwarzania. Skott próbował wprawdzie przy jego pomocy nagrywać głosy domowników, ale uznano to za zabawę
niegodną uczonego.

W grudniu 1877 roku Thomas Alva Edison złożył
wniosek patentowy na wynaleziony przez siebie aparat do
odtwarzania dźwięku zapisanego na wirującym walcu.
Zasadniczą częścią tego aparatu był miedziany walec
osadzony na osi i owinięty dosyć grubą folią cynową.
Stalowe ostrze połączone z metalową membraną po
wpływem fal dźwiękowych wygniatało w folii śrubowy
rowek o zmiennej głębokości (zapis wgłębny). Do
odtwarzania służyła odrębna pergaminowa membrana
umieszczona po przeciwległej stronie walca. W celu
wzmocnienia dźwięku na membranę nakładano kartonową
tubę. Przy odtwarzaniu walec był obracany z szybkością 1

obrotu na minutę. Skok rowka wynosił ok. 3 mm. Fonograf był wielokrotnie ulepszany, ale nie spełnił pokładanych w nim
nadziei. Jakość odtwarzanego dźwięku była niska, same zaś walce były kosztowne z powodu trudności z ich powielaniem.
Prace nad rozwojem fonografu zostały przerwane w 1912 roku. Ostatnie modele tego urządzenia posiadały sprężynowy
napęd ze stabilizatorem obrotów. Odtwarzanie następowało z woskowego walca na którym można było zapisać 2 minuty
muzyki lub 4 minuty mowy. Membrana odtwarzająca posiadała szafirową igłę.
(Na zdjęciu powyżej replika oryginalnego fonografu T. Edisona z 1878 roku, natomiast poniżej - fonograf z 1906 roku.)

Trudności z rozpowszechnianiem fonografu stworzyły sprzyjający klimat do
poszukiwania innych rozwiązań. W czerwcu 1878 Emil Berliner złożył wniosek
patentowy na aparat do odtwarzania dźwięku z wirującej płyty, a 10 lat później
demonstruje działający model w filadelfijskim Instytucie Franklina.
Po wielu próbach Berliner opracował prostą i skuteczną metodę kopiowania płyt. Na
wypolerowaną płytę cynkową, pokrytą warstwą wosku nanosił zapis ostrą igłą. Igła
zdrapywała wosk i obnażała cynkowy podkład. Płytę trawiono i usuwano wosk.
Wytrawiony rowek miał około 0.2 mm głębokości. Z oryginału wykonywał kopię
galwanoplastyczną, która dopiero służyła do odtwarzania. Płyta taka miała duże szumy
własne, dlatego w późniejszym czasie użył płyty z celuloidu. Na oryginał nakładano
rozgrzaną płytę i tłoczono pod prasą aż do ostygnięcia. Taka metoda wyrobu płyt ma