FRANCJA - JAKO MONARCHIA ABSOLUTNA

SYTUACJA PAŃSTWA
W II połowie XIV w. i w I poowie XV w. Francja pogrążona była w tzw. wojnie stuletniej. W II poowie XV w.
doszło do pewnej konsolidacji królestwa. Zaś w wieku XVI Francja usiłowała rywalizować o hegemonię w
Europie z imperium Habsburgów.
W roku 1598 we Francji zakończyły się wojny religijne, tzn. edykt nantejski zapewniał innowiercom
swobody religijne, a jako gwarancję dotrzymania postanowień edyktu oddawał im szereg twierdz. min.
silną twierdzę la Rochele na wybrzeżu atlantyckim.
INSTYTUCJE I ZASADY SPRAWOWANIA WŁADZY:
W XVII w. sformułowano tzw prawa fundamentalne monarchii stojące ponad królem. Król nie mógł:
- zmieniać prawa następstwa (korona zawsze przechodziła na najstarszego syna - musiał on być stanu
świeckiego )
- swobodnie dysponować domeną królewską.
- król musiał wyznawać religię katolicką
- na straży praw fundamentalnych stał parlament paryski (władza sądownicza)
Na początku XVII w. Francja była wyniszczona wojnami religijnymi, armia była słaba, silna pozycja
szlachty i arystokracji, dobrze rozwinięty stan mieszczański, chłopi w zdecydowanej większości byli
osobiście wolni, zaś ziemia którą uprawiali obciążona była tylko podatkami na rzecz państwa.
MOTYWACJE I CELE POLITYKI W CZASACH LUDWIKA XIII I LUDWIKA XIV:
Po zamordowaniu króla Henryka IV jego następcą został Ludwik XIII. Monarcha ów na I ministra powołał
kardynała Richelieu.Podłożył on podwaliny pod potęgę Francji. Francja była wówczas państwem
zdecentralizowanym. Prowincje franc. cieszyły się pewną niezależnością, duży wpływ na politykę miały
skłócone z sobą grupy arystokracji.
Richelieu, kiedy został powołany na I ministra przedstawił nowy sposób widzenia spraw państwowych.
Odtąd polityka miała być prowadzona przez tzw. rację stanu. Podstawą racji stanu jest pojęcie państwa.
Racja stanu wyraża konflikt wartości pomiędzy osobistym charakterem władcy a wymaganiem królestwa.
Każe władcy nawet zrezygnować z ludzkich uczuć. Na głos racji stanu milknie uczucie litości i
miłosierdzia. Stąd Richelieu nakazywał egzekucję zbuntowanych arystokratów mimo, że osobiście był z
nimi zaprzyjaźniony. W imię racji stanu król nie może być hojny i zamiast dawać pieniądze swoim
poddanym musi nakładać na nich podatki. Władca musi zrezygnować z poczucia honoru, racja stanu
może go zmusić do złamania danego słowa. Richelieu wyznawał zasadę władzy absolutystycznej
(absolutna gwarancja własności w zamian za władzę absolutną. Podporządkowanie interesów
prywatnych interesom państwa). Aby zrealizować francuzką rację stanu Richelieu złamał innowierców,
ale pozostawił im swobodę praktyk religijnych, złamał też potęgę arystokracji.Wielu czołowych
arystokratów zostało skazanych na śmierć. Richelieu nie zmieniał praw królestwa, pozostawił nawet
dawne instytucje sprawowania władzy, ale pozbawił je znaczenia. Tak więc rada królewska musiała
ustąpić fachowemu rządowi, urzędy gubernatorów prowincji zastąpili królewscy intendenci, urząd
intendenta był niedokupienia, liczyła się tylko fachowość.W ręku intendenta był wymiar podatków i
administracja. W czasach Richelieu wzrosły podatki. Był on zwolennikiem merkantylizmu, zwalczał
import, chronił i popierał rodzimą produkcję, dzięki czemu uzyskiwał nadwyżki budżetowe. Kładł nacisk na
sprawy morza i handlu. Rozpoczął budowę atlantyckiej floty wojennej, powołał kompanię do handlu z
Rosją, Ameryką, Indiami. Stworzyl też fachową służbę dyplomatyczną. Po śmierci Richelieu obowiązki
jego sprawował Juliusz Mazarinii (1643 r.). Jego rządy przypadają na okres buntu arystokracji i bogatego
mieszczaństwa.(tzw. Fronda - 1648 - 1653) Rozgromił on opozycję arystokratów i przyczynił się do
usprawnienia administracji królestwa.Mazarini dążył do ugruntowania absolutnej władzy królewskiej oraz
do zapewnienia Francji przewagi w Europie. Politykę obu ministrów określa się mianem merkantylizmu.
W czasie małoletnośći Ludwika XIV regencję sprawuje jego matka (lata 1643 - 1661), a właściwie
kardynał Mazarini.Rządy jego osobiste zaczęły się po śmierci Mazariniego(1661 - 1715).Colbert był wtedy
ministrem finansów.
W wieku XVI ukształtowała się teoria jak i praktyka absolutyzmu. Podstawowi teoretycy władzy absolutnej
to:
Machiavelli - (Włoch XV/XVI) stwierdził, że państwo nie jest sługą Kościoła zaś wartość każdej polityki
określana jest zdolnością osiągania zamierzonych celów. Polityk nie musi być moralny, musi być
skuteczny.Uważał, że najważniejszą wartością władzy jest utrzymanie się przy władzy i sprawne jej
sprawowanie bez oglądania się na zasady etyczno - moralne.
Jean Bodin - (Francuz II poł. XVI w.) był twórcą pojęcia suwerenności. Państwo jest suwerenne na
zewnątrz (niepodległe - niepodlegające nikomu) i nadrzędne do wszystkich struktur społeczeństwa.
Jedynie co państwo może ograniczać to prawo naturalne i umowy międzynarodowe. Władca jest
niezależny od woli swoich poddanych, a granicą jego wladzy jest nienaruszalność wlasności prywatnej.
Władza absolutna w zamian za absolutne poszanowanie wlasności, w polskim przekładzie brzmiało to
tak: władca jest panem swego królestwa, nie jest jednak wlaścicielem życia i mienia swoich poddanych. J.

Bodin twierdził jednak, że władca ma się liczyć z prawem bożym i naturalnym, a jego władza może być w
pewien sposób ograniczona przez stany generalne królestwa
Hobbez- (Anglik poł. XVII w.) twierdził, że natura ludzka jest zła i gdyby ludzie nie mieli państwa to
pozabijaliby się nawzajem, a więc musieli zrzec się swojej siły i swojej wolności, przekazać ją jednemu,
dla utworzenia takiej siły, która byłaby zabezpieczeniem życia i mienia poddanych.
Wszystkie monarchie absolutne cechowała zasada, że władza państwa kończy się na własności
poddanych. W praktyce przyczyną powstania monarchii absolutnych było prowadzenie wojen w oparciu o
armie zawodowe. To zaś wymagało pieniędzy, które mogli dać tylko mieszczanie. Mieszczanie, owszem
dawali te pieniądze ale w zamian za poręcznie i ochronę ich własności.
Modelowym państwem monarchii absolutnej była Francja okresu Ludwika XIV (II poł. XVII w.).Ludwik XIV
nie powołał I ministra, motywem jego władzy było stwierdzenie: "Państwo to ja. Ja umieram. państwo
zostaje".
ABSOLUTYZM LUDWIKA XIV OPIERAŁ SIĘ NA NASTĘPUJĄCYCH ZASADACH:
-W monarchii tej król posiadał władzę ustawodawczą, był źródłem praw, wykonawczą - stał na czele armii
i administracji, oraz sądowniczą - wszystkie wyroki wydawano w imieniu króla.
-reprezentował państwo na zewnątrz
-prowadził politykę zagraniczną
-zwoływa stany generalne i prowincjonalne
-obsadzał stanowiska w takich ciałach zbiorowych jak rady królewskie, parlamenty
-mianował wszystkich urzędników i sędziów
-mógł ingerować w pracę i kompetencje wszystkich urzędników
Ograniczenia władzy królewskiej były niewielkie.
-nie mógł nakładać podatków bez zgody stanów generalnych
-Król nie mógł zmienić zasady następstwa tronu.
-Edykty królewskie musiały być zarejestrowane przez parlament paryski (-> sąd)
-król jako władca arcychrześcijański winien przestrzegać prawa bożego i kanonicznego
-nie mógł łamać praw fundamentalnych
Władza królewska kończyła się na prawie własności. W czasach Ludwika XIV arystokracja i szlachta w
praktyce zostały odsunięte od realnego wpływu na politykę. Urzędy w służbie królewskiej zarówno
centralne jak i terenowe nabywali mieszczanie. Niektóre z nich pochodziły z mianowania (Urząd można
było kupić). Monarchia absolutna to głównie: administracja, sprawny system podatkowy, wydatki na
armię, dwór królewski, prowadzenie ekspansywnej polityki militarnej, na mecenat kultoralny(min. na
budowę pałacu w Wersalu). Żeby zwiększyć wpływy podatkowe państwo prowadzi celową politykę
gospodarczą zwaną merkantylizmem. Chodziło głównie o to, aby chronić własność źródła wytwarzania i
popierać eksport własnych towarów, natomiast nie dopuszczać do konkurencji zewnętrznej poprzez
odpowiednią politykę celną. Zasada była bardzo prosta: ściągać i utrzymać jak najwięcej złota z kraju,
mając zamożnych podatników można było rozbudować nowoczesną armię zawodową i prowadzić
politykę podbojów.
W czasach Ludwika XIV Paryż stał się europejskim i światowym centrum kulturalnym i artystycznym a
język francuzki i wzorce pochodzące z Francji modą dla elit arystokratycznych. Po okresie triumfów tej
polityki pod koniec życia Ludwika XIV Francja zaczęła słabnąć, nastąpił przerost obciążeń nad
korzyściami(żaden czlowiek nie ma motywacji pracowania, jeżeli nie ma gwarancji posiadania). Nastąpilo
osłabienie instytucji monarchii(XVIII w. ), wzrosły natomiast wpływy mieszczaństwa i klasy urzędniczej.