Praca

przy monitorach

ekranowych

– obowiązki pracodawcy

● Jak powinno być wyposażone stanowisko pracy

z   m o n i to re m e k ra n ow y m

● Czy przepisy rozporządzenia w sprawie

b e z p i e c z e ń st wa i   h i g i e n y p ra c y n a sta n ow i s ka c h

w y p o s a ż o n yc h w   m o n i to r y e k ra n owe

m o ż n a   sto s owa ć   d o   l a p to p ów

● Jakie badania lekarskie i szkolenia muszą przejść

p ra cow n i c y z a t r u d n i e n i p r z y ko m p u te ra c h

● Kiedy pracodawca musi zapewnić pracownikowi

o k u l a r y ko r yg u j ą ce w z ro k

● Czy pracującym przy komputerach przysługują

p r z e r w y w   p ra c y

Redaktor naczelna grupy czasopism: Małgorzata Jankowska

Wydawca: Rafał Kępka

ISBN 978-83-269-2881-9

Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2014

Skład i łamanie: Raster studio

05-071 Sulejówek, ul. Konopnickiej 46, tel. [phone]

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa

tel. [phone], faks 22 617 60 10

Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim.
Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się
na źródło. Zaproponowane w niniejszym poradniku wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich za-
stosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania
nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych.
W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w poradniku
wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Autor:

Agata Lankamer-Prasołek – prawnik, były inspektor pracy, aktualnie wspólnik w firmie

Pogotowie Kadrowe sp. j.

3

Spis treści

Praca przy monitorach ekranowych – obowiązki pracodawcy

4

Stanowisko pracy z monitorem ekranowym

5

Laptop to też komputer

5

Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii

7

Monitory i ich ustawienie

8

Dostosowanie stanowiska do warunków antropometrycznych

10

Oświetlenie 10
Wymagania dla klawiatury

10

Badania profilaktyczne

11

Rodzaje badań lekarskich

11

Zakres informacji w skierowaniu

12

Zakres badań

12

Okulary lub soczewki kontaktowe

12

Szkolenie bhp i ocena warunków pracy

14

Dodatkowe przerwy w pracy

15

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy

wyposażonych w monitory ekranowe

17

Załącznik. Minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy

wyposażone w monitory ekranowe

19

4

PRACA PRZY MONITORACH

EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI

PRACODAWCY

Stanowiska pracy z monitorami ekranowymi muszą być tak zorga-

nizowane, by spełniały wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ergonomii. Pracownicy zatrudnieni na takich stanowiskach

muszą przejść szkolenia bhp oraz badania profilaktyczne.

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom

zatrudnionym na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe

jest złożonym zadaniem. Wynika to chociażby stąd, że sam monitor

nie jest jedynym źródłem zagrożeń. Negatywny wpływ na zdrowie pra-

cownika może mieć również niewłaściwa pozycja na stanowisku pracy

lub nawet jego nieprawidłowe usytuowanie czy oświetlenie, narażające

podwładnego na olśnienia czy niedoświetlenie. Pracodawca powinien

przede wszystkim mieć świadomość istnienia tych zagrożeń oraz prze-

ciwdziałać im, przeprowadzając regularne oceny ryzyka zawodowego na

stanowiskach pracy, informując o ich wynikach podwładnych i lekarza

sprawującego profilaktyczną opiekę nad pracownikami. Swój wkład

w podniesienie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach biu-

rowych powinny mieć również służby bhp czy specjaliści wykonujący

ich zadania na zlecenie pracodawcy, proponując mu sposoby poprawy

ergonomii stanowisk pracy oraz informując pracowników o ryzyku

związanym z wykonywanym zatrudnieniem. Natomiast pracownicy za-

trudnieni na stanowiskach wyposażonych w monitor ekranowy powinni

z określoną częstotliwością poddawać się szkoleniom bhp, w ramach

których muszą zostać poinformowani o zagrożeniach występujących

na stanowisku pracy, o ich potencjalnych skutkach dla zdrowia oraz

sposobach przeciwdziałania ich wystąpieniu.

5

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Dopełnienie wszystkich obowiązków, które ustawodawca nałożył na pracodawcę zatrudniają-
cego pracowników biurowych, obsługujących monitory ekranowe, powinno znacząco obniżyć
ryzyko zawodowe związane z wykonywaniem takich zadań.

Stanowisko pracy z monitorem ekranowym

Definicja stanowiska pracy z monitorem ekranowym wynika z rozporządzenia ministra pracy
i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowi-
skach wyposażonych w monitory ekranowe (dalej: rozporządzenie o bhp przy monitorach).
W myśl jego postanowień przez stanowisko pracy z monitorem ekranowym należy rozumieć
przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, które ustawodawca dzieli
na:

`

`

wyposażenie podstawowe, obejmujące: monitor ekranowy, klawiaturę i inne urządzenia
wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,

`

`

wyposażenie dodatkowe, tj.: drukarka, skaner, mysz, TrackBall,

`

`

wyposażenie pomocnicze, w tym: krzesło, stół, uchwyt na dokumenty i podnóżek.

Wymienione rozporządzenie definiuje ponadto pojęcie monitora ekranowego, czyli urządzenia
do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metod
uzyskiwania obrazu oraz systemu komputerowego. Ten ostatni obejmuje urządzenia wchodzą-
ce w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy z monitorem ekra-
nowym i oprogramowanie.
Doprecyzowując definicję stanowiska pracy z monitorem ekranowym, należy odwołać się do
katalogu wyłączeń, wynikającego z § 3 rozporządzenia o bhp przy monitorach ekranowych.
Jego przepisów nie stosuje się względem: pracowników korzystających z monitorów ekrano-
wych w kabinach kierowców oraz kabinach sterowniczych maszyn i pojazdów, osób obsługu-
jących systemy komputerowe na pokładach środków transportu lub przeznaczonych głównie
do użytku publicznego oraz pracowników korzystających z systemów przenośnych, które nie
zostały przeznaczone do użytkowania na danym stanowisku pracy. Pozostałe wyjątki obejmu-
ją pracowników korzystających w pracy z: kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń
z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, względnie maszyn do pi-
sania z wyświetlaczem ekranowym.

Laptop to też komputer

Najwięcej wątpliwości budzi wyłączenie spod omawianych przepisów rozporządzenia o bhp
przy monitorach ekranowych pracowników korzystających z narzędzi pracy takich jak lap-
topy czy tablety. Są to bowiem sprzęty przenośne, więc możliwość skorzystania z nich przy
pracy nie jest uzależniona od fizycznej obecności na stanowisku. Co więcej, laptop czy tablet

6

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

nie zawierają wszystkich elementów pozwalających traktować je jako system komputero-
wy, obejmujący osobny monitor, klawiaturę, i jednostkę centralną. W przypadku kompu-
terów mobilnych wszystkie lub przynajmniej większość elementów wchodzących w skład
wyposażenia podstawowego mieszczą się w jednej obudowie. Biorąc pod uwagę wyłącz-
nie wykładnię językową, można by zatem uznać, że przepisy rozporządzenia w sprawie bhp
przy monitorach ekranowych znajdą zastosowanie wyłącznie do użytkowników kompute-
rów stacjonarnych.
Warto przy tym jednocześnie pamiętać, że od czasu wydania omawianych przepisów minęło
już kilkanaście lat, podczas których nastąpił znaczny postęp techniczny. Obecnie ceny kompu-
terów i urządzeń mobilnych nie odbiegają już znacząco od kosztów jednostek stacjonarnych
o podobnych parametrach. W efekcie wielu pracodawców decyduje się na zakup komputerów
przenośnych, również dla pracowników wykonujących zadania na typowych stanowiskach
biurowych. Atutem jest tu znacznie mniejsza przestrzeń, którą takie urządzenie zajmuje na
biurku oraz możliwość powierzenia pracownikowi zadań wymagających korzystania z kom-
putera również w trakcie wyjazdów służbowych.
Z uwagi na to wszystko, biorąc pod uwagę wykładnię celowościową, zasadne byłoby kwa-
lifikowanie jako stanowisk pracy z komputerem również takich, przy których pracownicy
korzystają z laptopów. Wyłączenie systemów przenośnych powinno zatem odnosić się tylko
do pracowników mobilnych, którzy w ramach realizowanych obowiązków stale przemiesz-
czają się po określonym obszarze, doraźnie korzystając z przydzielonych przez pracodaw-
cę komputerów.

PRZYKŁAD 1: Narzędzia pracy serwisanta

Serwisant zatrudniony przez dystrybutora obrabiarek numerycznych wykonuje swoje zada-
nia na obszarze trzech województw. W siedzibie pracodawcy stawia się sporadycznie, gdyż
większość zadań wykonuje u klientów, przeprowadzając instalacje i kalibracje maszyn, okre-
sowe przeglądy oraz naprawy gwarancyjne i pogwarancyjne. W ramach wykonywanych za-
dań korzysta ze służbowego samochodu dostawczego, w którym przewozi narzędzia pracy,
w tym służbowy laptop. Wykorzystuje go do kontaktów z pracodawcą, gdyż tą drogą przyj-
muje zlecenia i rozlicza się z ich wykonania. Korzysta też z niego u klientów, gdyż laptop za-
wiera oprogramowanie serwisowe do maszyn. W przypadku serwisanta nie sposób mówić
o stanowisku komputerowym, gdyż charakter jego pracy jest daleki od typowych zadań biu-
rowych, a komputer stanowi jedno z wielu narzędzi, których używa przy pracy.

Jako tylko narzędzie do pracy należy kwalifikować systemy nawigacji GPS, coraz chętniej sto-
sowane przez wszystkich pracowników mobilnych, korzystających w pracy z samochodów.

7

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Nie są to systemy komputerowe w rozumieniu omawianych przepisów, a ich właściwa obsłu-
ga nie powoduje dodatkowych zagrożeń zawodowych.
Elektronika gości obecnie również w maszynach, które przez wiele lat opierały się wszelkim
udogodnieniom. Pomimo powszechnej elektronizacji trudno jednak kwalifikować ich operato-
rów jako pracowników zatrudnionych na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

PRZYKŁAD 2: Ekrany dotykowe w traktorze

Pracodawca prowadzący przedsiębiorstwo robót drogowych zakupił nowoczesny traktor
wyposażony w spychacz, koparkę i ładowarkę. Pojazd ten ma 3 ekrany dotykowe, przy
użyciu których operator obsługuje określone funkcje lub obserwuje obraz z umieszczo-
nych na ciągniku kamer. Nie oznacza to jednak, że pracownik jest zatrudniony na stano-
wisku wyposażonym w monitor ekranowy, z uwagi na wyłączenie z § 3 rozporządzenia
w sprawie bhp przy monitorach.

Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii

Pracodawca ma obowiązek organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki
sposób, by spełniały one minimalne wymagania bhp i ergonomii. Podstawowa zasada w tym
względzie przewiduje, że wyposażenie stanowiska pracy i sposób rozmieszczenia poszcze-
gólnych jego elementów nie może powodować nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-
-szkieletowego pracownika i jego wzroku ani być źródłem zagrożeń. W praktyce oznacza to
konieczność takiego projektowania stanowisk biurowych, by każdy pracownik miał dostatecz-
ną przestrzeń pracy umożliwiającą takie rozmieszczenie wszystkich elementów obsługiwa-
nych ręcznie, by znajdowały się one w zasięgu kończyn górnych pracownika.

PRZYKŁAD 3: Dostateczna przestrzeń pracy

Pracownik został zatrudniony na stanowisku pracy wydzielonym na niewielkim biur-
ku w rogu pomieszczenia. Pracodawca zapewnił mu monitor starego typu, który zajmu-
je bardzo dużo miejsca na powierzchni biurka. W efekcie na blacie zostaje miejsce jedy-
nie na klawiaturę, a mysz musi leżeć na jednostce centralnej. Wymusza to na pracowniku
konieczność wygięcia się i sięgania po mysz za każdym razem, gdy musi on przesunąć
kursor. W takim przypadku pracodawca nie zapewnił odpowiedniej ergonomii stanowi-
ska, gdyż pracownik nie ma swobodnego dostępu do wszystkich elementów obsługiwa-
nych ręcznie.
Dopuszczając pracownika do pracy w takich warunkach, pracodawca naruszył ponad-
to wymogi dotyczące stołu, który powinien zapewniać dogodne ustawienie elementów

8

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

wyposażenia stanowiska oraz powierzchnię wystarczającą do łatwego posługiwania się
nimi przy wykonywaniu czynności zawodowych. Stół i krzesło powinny zapewniać pra-
cownikowi naturalne położenie rąk, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między
ramieniem a przedramieniem oraz odpowiednią przestrzeń dla nóg pod blatem. Wymo-
giem względem krzesła jest przede wszystkim stabilność uzyskiwana poprzez wyposaże-
nie go w co najmniej pięciopodporową podstawkę z kółkami jezdnymi, umożliwiającą
obrót wokół osi o 360°. Siedzisko musi mieć regulację wysokości w zakresie 40–50 cm, li-
cząc od podłogi, oparcie zaś – regulację pochylenia w zakresie od 5° do przodu do 30° do
tyłu. Oba te mechanizmy powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze, umożliwiając
pracownikowi dokonywanie regulacji w pozycji siedzącej. Siedzisko i oparcie muszą mieć
wymiary zapewniające wygodną pozycję i swobodę ruchów oraz być wyprofilowanie, do-
pasowane do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud, a samo krzesło powinno być wypo-
sażone w podłokietniki.

Usytuowanie stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy w pomieszczeniu pracy,
powinno zapewniać pracownikowi swobodny dostęp do wyznaczonej przestrzeni pracy. Do-
tyczy to nie tylko przeszkód takich jak szafy czy sąsiednie biurka, ale również instalacji elek-
trycznych czy kabli sieciowych.

PRZYKŁAD 4: Wyłączna odpowiedzialność pracodawcy

Pracodawca zorganizował zakład pracy w  wynajętym mieszkaniu, do którego wstawił
meble biurowe i komputery. Z uwagi na chęć ograniczenia kosztów nie zdecydował się na
remont i przystosowanie mieszkania, w związku z czym jednostki centralne oraz wyposa-
żenie podstawowe i dodatkowych 6 komputerów zostało podłączonych do prądu za pomo-
cą luźnych przedłużaczy. Komputery były ponadto połączone w sieć plątaniną cieńszych
kabli. W takim przypadku potknięcie się któregoś z pracowników o te niezabezpieczone
przewody może być przyczyną wypadku przy pracy. Odpowiedzialny za to zdarzenie bę-
dzie pracodawca, który nie dopełnił wymogu zapewnienia pracownikom swobodnego do-
stępu do stanowisk pracy.

Monitory i ich ustawienie

Załącznik do rozporządzenia w sprawie bhp przy monitorach określa dodatkowe wymagania
wobec monitora ekranowego, stanowiąc, że:

`

`

znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,

`

`

obraz na ekranie powinien być stabilny i bez tętnienia,

9

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

`

`

jaskrawość i kontrast wyświetlanych znaków powinny być łatwe do regulowania,
w zależności od warunków oświetlenia panujących na stanowisku pracy.

Oprawa monitora powinna umożliwiać odchylenie jego ekranu o minimum 20° do tyłu oraz 5°
do przodu, jak również jego obrót wokół osi o 120° (tj. po 60° w obu kierunkach). Wszystko
to ma umożliwić pracownikowi odpowiedni kąt obserwacji ekranu w zakresie 20–50° w dół,
licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu
do środka ekranu. Oceniając prawidłowość ustawienia monitora, warto pamiętać, że jego gór-
na krawędź nigdy nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika. Z kolei ich odległość
od ekranu monitora powinna wynosić 400–750 mm. Odległości między sąsiednimi monitora-
mi powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora
– co najmniej 0,8 m. Ponadto ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyrefleksyjną
lub posiadać odpowiedni filtr.
Z uwagi na wymagania dotyczące usytuowania klawiatury, która musi się znajdować co naj-
mniej 10 cm od przedniej krawędzi stołu, oraz fakt, iż naturalna pozycja przed monitorem
wymaga, by znajdował się on w pewnej odległości od klawiatury, trudno będzie zachować
wymagane odstępy między stanowiskami, jeśli pracownicy będą wykonywać zadania przy
jednym stole.

PRZYKŁAD 5: Wymagane odstępy między stanowiskami

Zarząd firmy pracuje w jednej z sal konferencyjnych, przy stole o wymiarach 100  500 cm.
Członkowie zarządu siedzą naprzeciw siebie wzdłuż stołu, natomiast prezes i jego zastęp-
ca – na przeciwległych szczytach stołu. Każdy z członków zarządu korzysta w pracy z lap-
topa, a odstępy między stanowiskami pracy wynoszą wymagane 60 cm. Mimo to tylko pre-
zes i jego zastępca mają zapewnione odpowiednie stanowiska pracy. Pozostali członkowie
zarządu siedzą naprzeciw siebie i każdy ma przed sobą laptop, a zaraz za nim tył ekra-
nu komputera innego członka zarządu. Ponieważ odstęp między krawędzią stołu a kla-
wiaturą komputera musi wynosić 10 cm, a samo urządzenie zajmuje kolejnych 20–30 cm
powierzchni stołu, odstęp między pracownikiem a tyłem sąsiedniego monitora nie wyno-
si minimalnych 80 cm.

Zwykle pracownik obsługujący komputer korzysta jednocześnie z dokumentów. Powoduje to
konieczność wyposażenia stanowiska w uchwyt na dokument, posiadający regulację wysoko-
ści oraz odległości od pracownika. Powinien on znajdować się przed pracownikiem, między
ekranem monitora a klawiaturą, dodatkowo zmniejszając dystans między tylną ścianką moni-
tora a siedzącym naprzeciw pracownikiem.

10

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Dostosowanie stanowiska do warunków antropometrycznych

Bardzo istotne jest prawidłowe ustawienie monitora na stanowisku pracy. W razie uzasadnionej
warunkami fizycznymi pracownika potrzeby pracodawca powinien zapewnić oddzielną pod-
stawkę do monitora lub regulowany stół. Chodzi tu o przypadki pracowników zatrudnionych
na stanowiskach komputerowych, których wyróżniają indywidualne cechy antropometryczne,
takie jak np. bardzo wysoki albo bardzo niski wzrost. Zapewnienie takim osobom ergonomii
na stanowisku pracy wymaga, w przypadku pracowników ponadprzeciętnie wysokich – pod-
wyższenia monitora, dla osób o niskim wzroście zaś – obniżenia powierzchni roboczej stołu.
Co więcej, na życzenie pracownika oraz w przypadku gdy konstrukcja krzesła uniemożliwia
mu płaskie ułożenie stóp na podłożu, pracodawca ma obowiązek zapewnienia mu podnóżka.
Powinien mieć on kąt nachylenia w zakresie 0–15°, a jego wysokość powinna być dostoso-
wana do potrzeb pracownika. Podnóżek nie może przesuwać się po podłodze podczas używa-
nia, a jego powierzchnia nie powinna być śliska.

Oświetlenie

W przypadku każdego stanowiska komputerowego ustawienie ekranu monitora względem
źródeł światła powinno ograniczać szkodliwe dla wzroku olśnienia i odbicia światła. Ozna-
cza to, że w żadnym przypadku nie należy ustawiać ekranu monitora naprzeciw okien, przez
które mogłyby na niego padać promienie słoneczne. Co więcej, obowiązkiem pracodawcy jest
ograniczanie olśnień bezpośrednich od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych
ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnień odbiciowych od ekranu monitora.
Sposobem na osiągnięcie zamierzonego efektu powinno być stosowanie odpowiednich opraw
oświetleniowych oraz instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. Niezależnie od tego praco-
dawca musi zapewnić, by poziom natężenia oświetlenia w pomieszczeniach spełniał wymaga-
nia określone w Polskich Normach oraz zapewniał komfort pracy wzrokowej. Warto pamiętać,
że oświetlenie miejscowe jest na takich stanowiskach dopuszczalne, tylko pod warunkiem że
zastosowane oprawy nie powodują olśnienia.

Wymagania dla klawiatury

Ustawodawca określił szczególne wymagania dla klawiatury. Przede wszystkim powinna ona
stanowić osobny element wyposażenia stanowiska pracy, a jej konstrukcja powinna umożliwić
pracownikowi przyjęcie pozycji, która nie będzie powodować zmęczenia mięśni rąk podczas
pracy. Musi ona umożliwiać regulację kąta nachylenia w zakresie 0–15° oraz posiadać odpo-
wiednią wysokość, przy czym w środkowym rzędzie klawiszy alfanumerycznych z literami
A–L nie może przekraczać 30 mm, licząc od powierzchni stołu, przynajmniej dla jednej z po-
zycji odchylenia. Sama powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a umieszczone na niej

11

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

znaki kontrastowe i czytelne. Matowa powinna być również powierzchnia blatu stołu. Usta-
wodawca sugeruje ponadto, by była ona jasna.

Badania profilaktyczne

Informacja o zatrudnieniu na stanowisku pracy z monitorem ekranowym musi znaleźć się
w treści skierowania pracownika na badania profilaktyczne. Pracodawca ma bowiem obowiązek
zapewnienia takim pracownikom profilaktycznej opieki zdrowotnej na ogólnych zasadach, co
wiąże się z koniecznością poinformowania lekarza-profilaktyka o zagrożeniach występujących
na stanowisku pracy. Na podstawie tej informacji lekarz zadecyduje o zakresie badań, a biorąc
pod uwagę ich wyniki, wyznaczy termin kolejnych.

Rodzaje badań lekarskich

Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze monitorów ekranowych wykonują badania lekarskie na
podstawie ogólnej regulacji Kodeksu pracy. Oznacza to, że podlegają oni trzem rodzajom badań
profilaktycznych. Pierwsze z nich to badania wstępne, przeprowadzane przed dopuszczeniem pra-
cownika do wykonywania pracy oraz przy przenoszeniu go do pracy na stanowisko, na którym
występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Mają one na celu rozstrzygnię-
cie, czy dany pracownik posiada zdolność do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Drugi rodzaj badań, którym podlegają wszyscy pracownicy, to badania okresowe. Przepro-
wadza się je w odstępach czasu określonych przez lekarza-profilaktyka w celu stwierdzenia,
czy pracownik jest nadal zdolny do wykonywania umówionej pracy. Skutkiem tych badań jest
umożliwienie lekarzowi wychwycenia przypadków, gdy rodzaj pracy lub jej uciążliwość po-
wodują znaczne pogorszenie się stanu zdrowia pracownika (choroba zawodowa).
Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach
pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z tymi badaniami pracownik zachowuje pra-
wo do wynagrodzenia. W razie przejazdu na badania do innej miejscowości zatrudnionemu
przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy
podróżach służbowych.
Trzecim rodzajem badań są badania kontrolne. Podlegają im pracownicy, którzy byli niezdol-
ni do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni. Celem ich przeprowadzenia jest wykluczenie
podejrzenia, że przebyta przez pracownika choroba pozbawiła go zdolności do wykonywa-
nia umówionej pracy.
Cechą wspólną wymienionych wyżej badań jest to, że bez ich wykonania pracodawca nie może
dopuścić pracownika do wykonywania pracy.
Powyższe regulacje wynikają z art. 229 Kodeksu pracy.

12

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

PRZYKŁAD 6: Kontrola stanu zdrowia po nieobecności w pracy

Pracownik zatrudniony na stanowisku biurowym przy wystawianiu faktur zerwał ścię-
gno Achillesa podczas organizowanego przez pracodawcę turnieju piłki nożnej. W wy-
niku tego zdarzenia był niezdolny do pracy przez dwa miesiące. Pracodawca nie może
dopuścić pracownika do pracy po zakończeniu zwolnienia, zanim nie przeprowadzi kon-
trolnych badań lekarskich. Musi bowiem wykluczyć ewentualną utratę zdolności do pracy
w związku z długotrwałą niedyspozycją pracownika. Zaniedbanie tego obowiązku i do-
puszczenie pracownika bez ważnych badań będzie wykroczeniem przeciwko przepisom
i zasadom bhp, zagrożonym grzywną od 1.000 do 30.000 zł.

Zakres informacji w skierowaniu

Informacja o wykonywaniu pracy na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy, przeka-
zana lekarzowi przez pracodawcę powinna określać, w jakim wymiarze pracownik korzysta
z tego urządzenia do pracy. Warto pamiętać, że długotrwała praca na stanowisku wyposażo-
nym w monitor może być uciążliwa dla wzroku i powodować jego dolegliwości oraz bóle
głowy, zmęczenie i znużenie. Z drugiej strony długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej
może być przyczyną dolegliwości pleców, barków, kręgosłupa, spłycenia oddechu czy nawet
spowolnienia krążenia, zwłaszcza w obrębie nóg. Trzecim aspektem przy pracy biurowej jest
jej zła organizacja, szybkie tępo i presja terminów, skutkujące stresem prowadzącym do zmę-
czenia, znużenia i frustracji, a następnie „wypalenia” zawodowego. Ryzyko to rośnie wraz
z odpowiedzialnością nałożoną na pracownika w ramach zajmowanego stanowiska. Praco-
dawca powinien więc informować lekarza również o takich czynnikach występujących na da-
nym stanowisku pracy.

Zakres badań

Poza informacją przekazaną przez pracodawcę w skierowaniu, lekarza profilaktyka wiążą
wskazówki metodyczne, dotyczące przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników.
Z nich zaś wynika, że pracownicy wykonujący prace związane z obsługą monitorów ekrano-
wych przechodzą, w ramach badań wstępnych, badanie ogólne ze zwróceniem uwagi na skó-
rę, układ ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego oraz badanie okulistyczne.
Zakres badań okresowych takich pracowników powinien być, w zależności od wskazań, roz-
szerzony o badanie dermatologiczne. W przypadku stwierdzenia odchyleń ze strony układu
ruchu w zakresie kończyn górnych, badania mogą być rozszerzone o konsultację ortopedycz-
ną. Wynika to z faktu, iż tkanki okołostawowe w obrębie kończyn górnych oraz skóra, zwłasz-
cza twarzy (trądzik różowaty), są narządami (układami) krytycznymi przy takich czynnikach
środowiska pracy.

13

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Okulary lub soczewki kontaktowe

Wykonywanie pracy na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy rodzi po stronie pra-
cownika dodatkowe uprawnienia, w przypadku gdy poświęca on na te zadania co najmniej
połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Stwierdzenie przez lekarza profilaktyka w trakcie
badań okresowych lub kontrolnych, że taki pracownik musi stosować okulary korygujące
wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego, sprawia, że na pracodawcy ciąży
obowiązek ich zapewnienia.
Przyjmując literalne brzmienie przepisów, można uznać, że konieczność zapewnienia okula-
rów wystąpi niezależnie od wymiaru czasu pracy pracownika oraz bez względu na obowią-
zujący go rozkład. Rozporządzenie należy jednak interpretować z uwzględnieniem ochronnej
roli przepisów z zakresu bhp, przez co powszechnie akceptuje się pogląd, że obowiązek za-
pewnienia okularów dotyczy tych pracowników, którzy pracują z monitorem ekranowym co
najmniej 4 godziny dziennie. Mowa tu oczywiście o wartości przeciętnej, gdyż fakt, iż pra-
cownik w niektórych dobach korzysta z komputera krócej niż 4 godziny, nie powinien przesą-
dzać o pozbawieniu go prawa do refundacji. Przepis omawianego rozporządzenia nie określa
przy tym maksymalnej granicy owej refundacji. Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma
obowiązek realizować wszelkie zachcianki pracowników dotyczące nowych okularów. Prze-
ciwnie, obowiązek zapewnienia pracownikom okularów korygujących wzrok obejmuje pokry-
cie kosztów zaleconych przez lekarza szkieł oraz najtańszych oprawek. Szczegóły dotyczące
tego dofinansowania powinny zostać określone w regulaminie wynagradzania lub zarządze-
niu pracodawcy, w przypadku mniejszych zakładów.

PRZYKŁAD 8: Refundacja zakupu okularów

Regulamin wynagradzania przewiduje, że pracownikom zatrudnionym na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe przysługuje 300 zł refundacji zakupu okularów ko-
rekcyjnych w przypadku, gdy konieczność ich stosowania wynika z zalecenia lekarza pro-
filaktyka. Postanowienie to uzupełniono o stwierdzenie, że wypłata refundacji następuje
na podstawie faktury VAT wystawionej w związku z zakupem okularów na pracodawcę
(firmę), nie częściej niż raz na 3 lata. Postanowienie to jest prawidłowe, choć nie ozna-
cza wyłączenia obowiązku refundacji okularów pracownikowi, u  którego stwierdzono
znaczne pogorszenie wzroku przed upływem przewidzianego w nim terminu (tj. 3 lat),
np. w trakcie badań kontrolnych.

O refundację okularów mogą się również starać pracownicy pracujący na laptopach przez co
najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Takie wnioski płyną ze stanowiska Główne-
go Inspektoratu Pracy z 21 grudnia 2012 r. w sprawie finansowania przez pracodawcę zakupu

14

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

okularów dla pracujących przy laptopach („Rzeczpospolita” 2013/9445/7). Na łamach tego
pisma GIP podniósł, że z omawianego rozporządzenia nie wynika ograniczenie roszczenia
o refundacje okularów jedynie do pracowników użytkujących komputery stacjonarne.
Zamiast okularów pracownik może również wnioskować o refundację szkieł kontaktowych,
co wynika z pisma departamentu podatków dochodowych ministerstwa finansów z 27 lip-
ca 2009 r. w sprawie podatku dochodowego z tytułu zwrotu pracownikom kosztów zakupu
soczewek (szkieł) kontaktowych (DD3/066/46/CRS/09/586). W opinii ministerstwa warun-
kiem refundacji takich szkieł będzie zalecenie lekarza do ich stosowania przy pracy z moni-
torem ekranowym. Pełnią one bowiem tę samą funkcję co okulary korekcyjne, pozwalając
jednocześnie na skorygowanie wad wzroku, które nie są możliwe do poprawienia przy za-
stosowaniu okularów.

Szkolenie bhp i ocena warunków pracy

Poza stałym monitorowaniem stanu zdrowia zatrudnionych pracowników, poprzez zapewnie-
nie im profilaktycznej opieki zdrowotnej, ustawodawca przewidział także obowiązek szkolenia
pracowników z zakresu bhp oraz oceniania ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywa-
niem zadań na powierzonym stanowisku. Wyróżniamy dwa podstawowe szkolenia – wstęp-
ne i okresowe. Podobnie jak w przypadku badań lekarskich, szkolenie wstępne warunkuje
możliwość dopuszczenia nowo zatrudnionego pracownika do wykonywania pracy. Szkolenie
okresowe, jak sama nazwa wskazuje, jest ważne przez pewien określony czas, przed upływem
którego powinno być powtórzone. Warto pamiętać, że dopuszczenie do wykonywania pracy
bez ważnego szkolenia bhp może być kwalifikowane jako naruszenie obowiązków pracodaw-
cy. Podobnie jak brak ważnych badań może być podstawą ukarania mandatem, a w skrajnych
przypadkach również odsunięcia pracownika od wykonywania pracy.
Szkolenie wstępne dzielimy na szkolenie ogólne oraz instruktaż stanowiskowy. Pierwsza
część ma charakter teoretyczny i ma zapoznać pracownika z podstawowymi przepisami bhp
wynikającymi z Kodeku pracy i przepisów wewnątrzzakładowych oraz z zasadami udziela-
nia pierwszej pomocy. Z kolei instruktaż stanowiskowy ma zapewnić uczestnikom możliwość
zapoznania się z czynnikami środowiska pracy, ryzykiem zawodowym związanym z wyko-
nywaną pracą oraz sposobami zabezpieczania się przed tym ryzykiem i metodami bezpiecz-
nego wykonywania pracy.
Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykony-
wania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym
podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Od-
bycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie
w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

15

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

PRZYKŁAD 7: Przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego

Pracodawca przeprowadza instruktaż stanowiskowy pracownika zatrudnionego na sta-
nowisku wyposażonym w monitor ekranowy. W ramach tej części szkolenia powinien po-
informować podwładnego o ryzyku pogorszenia się wzroku i występowania jego chorób.
Jednocześnie powinien wskazać sposoby właściwego ustawienia monitora, regulacji jego
wysokości i pochylenia względem oczu, sposobach ustawiania kontrastu i nasycenia barw
oraz unikania olśnień. Informując o ryzyku związanym z siedzącą pozycją ciała oraz ko-
rzystaniem z klawiatury komputerowej, pracodawca powinien poinstruować pracownika
o przerwach w pracy z komputerem, przysługujących po każdej przepracowanej godzinie.
Co więcej, należy uczulić pracownika na ryzyko wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka
oraz dolegliwości kręgosłupa i barków, instruując o prawidłowej pozycji przed kompute-
rem, sposobach właściwego ustawienia krzesła biurowego oraz korzystaniu z podkładek
pod nadgarstki do myszy i klawiatury. Działanie to leży w interesie obu stron, gdyż pra-
cownik może świadomie dbać o własne zdrowie, a pracodawca uniknie ryzyka wystąpie-
nia w zakładzie chorób zawodowych.

Warto podkreślić, że wiedza z zakresu bhp nie jest przekazywana pracownikom jednorazowo,
lecz stale aktualizowana, ugruntowywana i pogłębiana. Ten cel realizują szkolenia okresowe,
odbywane przez pracowników administracyjno-biurowych nie rzadziej niż co 6 lat. Poza tym
pracodawca powinien na bieżąco monitorować warunki wykonywania pracy przez pracowni-
ków zatrudnionych na stanowiskach komputerowych, interweniując w przypadku stwierdzenia
naruszeń obowiązujących zasad. Powinien on również stale oceniać warunki pracy pracowni-
ków pod kątem optymalnej organizacji stanowisk pracy oraz rozmieszczenia elementów wy-
posażenia zgodnie z wymaganiami bhp, stan elementów wyposażenia stanowisk szczególnie
w zakresie zabezpieczenia pracowników przed porażeniem prądem elektrycznym oraz obcią-
żenie układu wzroku i mięśniowo-szkieletowego, obciążenie psychiczne pracowników, jak
również czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem.

Dodatkowe przerwy w pracy

Po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego pracownik ma prawo do co
najmniej pięciominutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy. Przerwa ta nie musi być prze-
znaczona na odpoczynek, gdyż istnieje możliwość zobowiązania pracownika do wykonywa-
nia w czasie jej trwania innych czynności, które jednak nie wymagają korzystania z monitora
ekranowego. Alternatywą dla udzielania omawianych przerw jest bowiem łączenie przemien-
nego wykonywania pracy z użyciem monitora ekranowego z innymi zadaniami, które nie ob-
ciążają narządu wzroku i są wykonywane w innej pozycji.

16

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Aby omawiane przerwy mogły realizować cel, dla którego są udzielane, muszą występować
regularnie, po każdej godzinie wykonywania pracy z komputerem wyposażonym w monitor
ekranowy. Oznacza to, że nie można udzielać ich łącznie, nawet gdy z taką inicjatywą wystąpi
zainteresowany pracownik. Tym bardziej nie można zaakceptować sytuacji, w której przerwy
byłyby udzielane łącznie – na początku albo na końcu dnia pracy.
Przerwy pięciominutowe przysługują niezależnie od przerwy trwającej co najmniej 15 minut,
należnej, gdy wymiar czasu pracy w dobie jest co najmniej równy 6 godzinom, oraz innych
przerw należnych pracownikom na podstawie regulacji szczególnych. Oznacza to, że będą
do nich miały prawo również osoby niepełnosprawne czy ciężarne pracownice. Te ostatnie
mogą jednak pracować na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe maksymalnie
4 godziny na dobę, więc jeśli pracodawca nie jest w stanie zapewnić im – w pozostałym za-
kresie – innych zadań, będzie zmuszony zwalniać je do domu po przepracowaniu 4 godzin,
wypłacając jednocześnie pełne wynagrodzenie za pracę.

§

Podstawa prawna:





art. 134, art. 229, art. 283 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U.

z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),





rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973),





załącznik nr 1 (lp tabeli 10 ) do rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja

1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej

opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów prze-

widzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 ze zm.),





§ 8, § 9, § 14 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.),





pkt IV załącznika – Wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia ko-

biet (prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego

i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych) do rozporządzenia rady ministrów

z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla

zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 ze zm.).

17

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ

z dnia 1 grudnia 1998 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach

wyposażonych w monitory ekranowe

(Dz.U. z 1998 r. nr 148, poz. 973)

Na podstawie art. 237

15

§ 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:

§ 1. [Przedmiot regulacji] Rozporządzenie określa:

1) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposa-

żonych w monitory ekranowe,

2) wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory

ekranowe.

§ 2. [Definicje] Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) monitorze ekranowym – należy przez to rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji

w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu,

2) stanowisku pracy – należy przez to rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem

w środki i przedmioty pracy, obejmującym:
a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia

wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,

b) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,
c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek,

3) systemie komputerowym – należy przez to rozumieć urządzenia wchodzące w skład wy-

posażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz z oprogramowaniem,

4) pracowniku – należy przez to rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym

praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez
połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

§ 3. [Wyłączenie stosowania przepisów] Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do:

1) kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów,
2) systemów komputerowych na pokładach środków transportu,
3) systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego,
4) systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy,
5) kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji

danych lub wyników pomiarów,

6) maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.

18

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

§ 4. [Minimalne wymagania] Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy
z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeń-
stwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.
§ 5. [Ocena warunków pracy] 1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na
stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie:

1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób

zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy,

w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,

3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim

oświetleniem,

5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1, powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo
tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na
podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunię-
cie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
§ 6. [Obowiązki pracodawcy] Pracodawca jest obowiązany:

1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa

pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa
w § 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym

w odrębnych przepisach.

§ 7. [Zapewnienie przerw] Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom:

1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami

prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy
nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub

2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy

obsłudze monitora ekranowego.

§ 8. [Opieka zdrowotna] 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnio-
nym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie
i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne
z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach pro-
filaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania pod-
czas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

19

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

§ 9. [Wejście w życie] 1. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia
ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia stanowiska pracy wyposażone w monito-
ry ekranowe powinny być dostosowane do wymagań określonych w rozporządzeniu nie póź-
niej niż w ciągu 2 lat od dnia jego wejścia w życie, z wyjątkiem pkt 5.1 lit. f) i g) załącznika
do rozporządzenia, które dotyczą nowo tworzonych stanowisk pracy.

ZAŁĄCZNIK

MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY

PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ

STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY

EKRANOWE

1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia
nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.
2.1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:

a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności

od warunków oświetlenia stanowiska pracy,

d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20°

do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° – po 60° w obu
kierunkach,

e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpo-

wiedni filtr.

2.2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika,
powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół.
2.3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie
i odbicia światła.
3.1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska
pracy.
3.2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która
nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna
posiadać w szczególności:

a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0÷15°,

20

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

b) odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu kla-

wiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała
30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

3.3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być
kontrastowe i czytelne.
4.1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia sta-
nowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.
4.2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia sta-

nowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,

b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między kla-

wiaturą a przednią krawędzią stołu,

c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest

w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

4.3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:

a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co naj-

mniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,

b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°÷50° w dół (licząc od linii

poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka
ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej
oczu pracownika,

c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

4.4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.
5.1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową

z kółkami jezdnymi,

b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400÷500 mm, licząc od podłogi,
d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu

i 30° do tyłu,

e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa

i odcinka udowego kończyn dolnych,

f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
g) podłokietniki.

21

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

5.2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo
dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać
w pozycji siedzącej.
6.1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy
wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia
oraz odległości od pracownika.
6.2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem – między ekranem
monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy
głowy i oczu.
7.1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi
płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć
w podnóżek.
7.2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°÷15°, a jego wysokość powinna
być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika.
7.3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać
się po podłodze podczas używania.
8.1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną do-
stateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych
ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
8.2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w po-
mieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości
między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem
i tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej 0,8 m.
8.3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400÷750 mm.
9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:

a) poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Nor-

mach,

b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprze-

zroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od
ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych,
instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.

9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to
oprawy nie powodujące olśnienia.

22

PRACA PRZY MONITORACH EKRANOWYCH – OBOWIĄZKI PRACODAWCY

10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu
wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szcze-
gólności następujące wymagania:

a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,
b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy

i (lub) doświadczenia pracownika,

c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej

o ich działaniu,

d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie

odpowiednich dla pracownika,

e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,
f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady

ergonomii.

11.1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z moni-
torami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%.
11.2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodli-
wych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania,
określają odrębne przepisy i Polskie Normy.

1BF0002

ISBN 978-83-269-2881-9