1.

Podstawowe zagadnienia z zakresu psychologii rodziny

Współcześnie rodzinę traktuje się jak inne systemy, natomiast ludzie zredukowani są do roli „elementów systemu”. Każdy

system rządzi się specyficznymi prawami:

a)

Prawo całości- system rodzinny stanowi integralną, niezależną strukturę. Żyje własnym życiem i rządzi się swoimi

prawami. System rodzinny jest czymś więcej niż prostą sumą elementów składowych. W systemie wszystkie osoby

współtworzą sieć wzajemnych relacji.

b)

Sprzężenie zwrotne- między poszczególnymi elementami systemu istnieje sieć sprzężeń zwrotnych. Tak więc

zmiana w jego jednej części pociąga za sobą zmianę w innych (nawet odległych) częściach. I odwrotnie brak

uczestnictwa jednego elementu może uniemożliwić proces zmiany całego systemu. Sprzężenie zwrotne umożliwia

utrzymanie homeostazy w rodzinie, przeciwdziała zalewowi informacji. W związku z czym wyróżnia się ujemne

sprzężenie zwrotne- mechanizm przeciwdziałający tendencji do zmiany systemu pod wpływem napływających

informacji, dzięki czemu, np. rodzina utrzymuje swoje tradycje niezależnie od presji otoczenia. Dodatnie

sprzężenie zwrotne- służą wzmocnieniu niektórych nowych informacji i w rezultacie prowadzą do zmiany.

Równowaga między tymi tendencjami, tzw. Ekwilibrium nie są ustalone raz na zawsze.

c)

Ekwifinalność- czyli osiągnięcie tego samego rezultatu wychodząc z różnych stanów wyjściowych

d)

Ekwipotencjalność- z tego samego stanu początkowego mogą wynikać różne skutki.

e)

Granice- każdy system ma granicę oddzielającą go od środowiska. W przypadku rodziny powinna ona być

wyrazista i jednoznaczna, chociaż przepuszczalna. Granice systemu są wyznaczane przez reguły określające kto

jest członkiem rodziny lub podsystemu i na jakich zasadach. Definicja: niewidzialna linia demarkacyjna

oddzielająca jednostki, podsystemy lub system od otoczenia zewnętrznego, granice pozwalają określić

indywidualną autonomie poszczególnych członków, podsystemów oraz odróżnić każdy podsystem od innych.

Rodzaje granic:

-pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny

- pomiędzy członkami a otoczeniem

- pomiędzy podsystemami

Jakość granic, rodzaje wg Minuchin:

- sztywna

- wyraźna i elastyczna (prawidłowa)

- rozmyta (np. w domu z alkoholikiem)

f)

Subsystemy- poszczególne części systemu. Wyróżniamy podsystem dziadków, podsystem rodziców i podsystem

dzieci. Można też wyróżnić podsystem dorosłych i dzieci lub osoby płci męskiej i osoby płci żeńskiej. Pomiędzy

podsystemami również istnieją granice.

g)

Struktura systemu- zbiór stałych interakcji między jego elementami- członkami rodziny. Mowa tu o sekwencjach

interakcji, np. matka mówi: „córuś zmyj gary.” Córuś na to: „nie” a ojczulek: „rób co stara każe!” I córuś poszła

zmywać gary. Jeśli sekwencja ta będzie się odpowiednio często powtarzać, to może się utrwalić pewien układ ról.

h)

koalicja – struktura sztywna obejmująca dwie lub więcej osób w rodzinie skierowana przeciwko komuś

i)

przymierze – struktura elastyczna skierowana w robieniu jakiegoś dobra

j)

przyczynowość cyrkularna – wszyscy na siebie oddziałujemy, zachowanie każdej z os. wchodzącej w interakcje

oddziałuje na partnera interakcji a jednocześnie jest modyfikowane przez interakcje tego partnera, rodzina jest

systemem, nie szukamy przyczyny u jednostki tylko u całego systemu

k)

morfostaza – technika pamięciowa, dążenie do zachowania własnej struktury w zmieniającym się środowisku,

umożliwiają to negatywne pętle sprzężenia zwrotnego

l)

morfogeneza – dążenie do zmiany struktury, umożliwiają ją pozytywne pętle sprzężenia zwrotnego

2. Rodzina w ujęciu systemowym



Prawo całości - rodzina nie jest prostą sumą elementów ale jako całość stanowi nową jakość ; rodzina jest tworzona

przez grupę osób stanowiących kompleksową i jednolitą całość. Poznanie poszczególnych członków rodziny to za mało

do poznania całego systemu rodzinnego.



Organizacyjna złożoność



Współzależność – wszyscy członkowie rodziny współtworzą system wzajemnych relacji



Granice

1) niewidzialna linia demarkacyjna oddzielająca jednostki, podsystemy lub system od otoczenia zewnętrznego,

granice pozwalają określić indywidualną autonomie poszczególnych członków, podsystemów oraz odróżnić każdy

podsystem od innych

2) poczucie odrębności, tożsamości wyraźna ale nie sztywna ; Granice systemu są wyznaczane przez reguły

określające kto jest członkiem rodziny lub podsystemu i na jakich zasadach.

Rodzaje granic w rodzinie:

- pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny

- pomiędzy członkami a otoczeniem

- pomiędzy podsystemami

Cechy granic systemowych:

- wyrazistość

- jednoznaczność

- przepuszczalność

Minuchin (1974):

- granice sztywne – granice nieprzepuszczalne zarówno z otoczeniem jak i rodziną, każdy funkcjonuje sam;

- granice prawidłowe – wyraźna i elastyczna, jakaś część informacji wychodzi i dochodzi do rodziny;

- granice zatarte – niewyraźne, przepuszczanie zbyt wielu informacji, pomieszanie ról ( np. w domu z

alkoholikiem)



Różnorodność i elastyczność



Przyczynowość liniowa vs. cyrkularna

Przyczynowość liniowa

A



B



C

Cyrkularność (przyczynowość kolista)

- w rodzinie każde działanie jednego członka oddziałuje na pozostałych i na rodzinę jako całość

- siły poruszają się jednocześnie w wielu kierunkach

- każda reakcja wykonuje kolejne reakcje, które mogą wpływać na innych członków rodziny ich późniejsze reakcje

wywołują kolejne reakcje etc.

- obustronność

-przyczyna nie równa się skutek

- etiologia problemów trwające interakcje wzajemnie wpływające na siebie procesy rodzinne



Model kuli bilardowej – czynnik, który nie ma bezpośredniego wpływu na system rodzinny, powoduje wpływ po przez

oddziaływanie na jednego z członków rodziny

Sprzężenie zwrotne –

- sieć sprzężeń zwrotnych między poszczególnymi członkami systemu rodzinnego

- zmiana w jednej części systemu powoduje zmiany w całej rodzinie

- brak uczestnictwa w procesie zmiany jednego choćby elementu może uniemożliwiać proces zmiany całego systemu

- powodują swoistą homeostazę systemu



negatywne sprzężenie zwrotne - to te które uniemożliwiają zmiany, minimalizowanie, opieranie się

napływającym z zewnątrz informacji, powodują wzrost tendencji do stabilności, utrzymanie tradycji czy rytuałów

niezależnie od presji otoczenia;



pozytywne sprzężenie zwrotne – prowadzą do dalszej zmiany w wyniku wzmocnienia odchylenia

3. Epistemologia rodzinna

- w rodzinie funkcjonuje wiedza o własnej rodzinie i o poszczególnych jej członkach. Jest to wiedza unikatowa, prywatna,

nazywana też naiwną – w rodzinie dokonywane są atrybucje.

- wiedza na temat własnej rodziny według własnej opinii jest obiektywna, oparta na licznych przykładach i faktach. Jednakże

systemowy punkt widzenia przyjmuje stanowisko odmienne zwane konstruktywizmem. Wiedza nie odzwierciedla obiektywnej

rzeczywistości, lecz jedynie pewne uporządkowanie świata, ukonstruowane uprzednio przez nasze doświadczenie.

- przepowiednia samorealizującej się przepowiedni jest powszechnym mechanizmem konstruującym wydarzenia rodzinne oraz

zachowania czy nawet losy poszczególnych członków rodziny.

- jednym z celów rodziny jest podtrzymanie wspólnoty znaczeń, wierzeń i przekonań, potwierdzanie określonej tożsamości

poszczególnych członków rodziny. Tworzona jest wiec wiedza o rodzinie, powstaje niepowtarzalna epistemologia rodzinna.

W systemowym spojrzeniu na rodzinę przyjmuje się, że:

- każda rodzina ma właśną epistemologię, choć często owa „wiedza o wiedzy” nie jest zwerbalizowana;

-epistemologia rodzinna w decydujący sposób konstruuje obraz poszczególnych członków rodziny oraz określa ich

tożsamość, proces ten ma znaczący wpływ na tworzenie się stałych schematów interakcji między członkami

rodziny (czyli na tworzenie się struktury rodzinnej)

4. Mity rodzinne.

Mity rodzinne – odzwierciedlają myślenie systemowe.Jest to zespół dość dobrze zintegrowanych przekonań podzielanych przez

całą rodzine i odnoszących się do każdego członka rodziny. Zazwyczaj ulegając lekkim modyfikacjom przekazywane są z

pokolenia na pokolenie. Dzięki nim rodzina dobrze funkcjonuje, stanowią one role mechanizmów obronnych całego systemu w

celu zachowania homeostazy. Pomimo tego, że mogą być fałszywe i mocno mijać się z faktami, to przez członków rodziny

przyjmowane są jako rzeczywistość. Nie spełnianie ich uruchamiać może lęki, czy też poczucie winy, z drugiej strony

realizowanie ich może być też czasem w konflikcie z własnymi potrzebami , czy też niemożnością posiadania własnych planów.

Pełnią :

 funkcje obronną – przełamanie rzeczywistości aby rodzina się nie rozpadła

 funkcje zabezpieczającą - zabezpieczenie przed światem zewnętrznym

Większość mitów rodzinnych powstaje w okresie narzeczeństwa i pierwszych lat małżenstwa, co jest związane z poszukiwaniem
przez związek formuły na bycie razem. Mity powstają najczęściej - gdy poziom napięcia w relacjach rodzinnych osiaga stopień
zagrażający związkom w systemie rodzinnym.
Mity rodzinne doczekały się różnych kategoryzacji. I tak Stierlin dzieli mity na :

mity harmonii -przeszłość i teraźniejszość widziana w różowym świetle

mity przebaczenia i pokuty; dotyczą osób żywych lub zmarłych będących wewnątrz lub na zewnątrz rodziny, którym

przypisuje się wine/odpowiedzialność, za aktualny stan systemu rodzinnego. Jest to ucieczka od odpowiedzialności.

mity wybawienia traktowanie osób z zewnątrz, spoza systemu, jakby miały magiczną moc i były wybawicielami.

Mogą dotyczyć np. pracowników socjalnych, terapeutów, psychologów, którzy współpracują z rodziną.

Ferreira natomiast dzieli mity ze względu na motywy ich powstania i uważa ,że dotyczą one głównie szczęścia lub nieszczęścia
rodzinnego.



"...w naszej rodzinie wszystkie kobiety się szybko rozwodzą..." – mit nieszczęścia



"...w naszej rodzinie wszyscy mają pecha..." – mit nieszczęścia



"...dzieci są najważniejsze..." – mit szczęścia rodzinnego

5. Funkcje systemu rodzinnego

FUNKCJE RODZINY – cele do których zmierza życie i działalność rodzinna oraz zadania jakie pełni rodzina na rzecz swoich

członków zaspokajając ich potrzeby.

TYPOLOGIE FUNKCJI RODZINY:

 wg Adamskiego:

ze względu na analizę rodziny jako grupy i instytucji społecznej:



instytucjonalne – dotyczące rodziny i małżeństwa jako instytucji społecznej

−

prokreacyjna (biologiczna) ma podtrzymywać ciągłość społeczną;

−

ekonomiczna – dostarczanie dóbr materialnych;

−

opiekuńcza – zabezpieczenie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są

w stanie sobie poradzić;

−

socjalizacyjna – wprowadzenie członków rodziny w życie społeczne;

−

stratyfikacyjna – gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy;

−

integracyjna – funkcja społecznej kontroli zachowań członków rodziny;



osobowe - dotyczą rodziny jako grupy społecznej:

−

małżeńska – zaspokajająca potrzeby życia intymnego małżonków

−

rodzicielska – zaspokajająca potrzeby uczuciowe rodziców

i dzieci;

−

braterska – zaspokajająca potrzeby uczuciowe braci i sióstr;

Funkcje rozważane z punktu widzenia ich trwałości i zmienności:



istotne (pierwszorzędne): prokreacja, socjalizacja, funkcja miłości



akcydentalne (drugorzędne): ekonomiczna, opiekuńcza, stratyfikacyjna, rekreacyjna, religijna

6. Zadania i strategie rodziny

Obraz systemowy rodziny wymaga zrozumienia współzależności, która dotyczy a) składu rodziny b) zadań, które rodzina musi

negocjować c) strategii które rodziny używają w zetknięciu z zadaniami. Chociaż rodziny istnieją w wielu formach, w czasie

swojego trwania i rozwoju muszą wykonywać podobne zadania. Pomimo tego zachowują swoją wyjątkowość, która

odzwierciedla się w strategiach, przejawianych w realizacji różnych zadań. Strategie używane w granicach rodziny wynikają z

dynamicznego, wzajemnego oddziaływania różnych kulturalnych, historycznych, społecznych i rodzinnych wpływów.

Możemy wyróżnić zadania i strategie:

a) dotyczące tożsamości

Zadania:

1. Budowanie tematów rodziny (są to elementy doświadczenia rodziny, które organizują podstawy życia rodzinnego, pomagają

organizować tożsamość rodziny, pomagają zrozumieć członkom systemu rodzinnego wzajemne oczekiwania i oddziaływania,

wspomagają też kształtowanie własnych tożsamości poprzez spostrzeganie siebie w relacjach interpersonalnych w granicach i na

zewnątrz rodziny)

2. Prowadzenie socjalizacji członków rodziny (w procesie socjalizacji system dostarcza członkom informacji odnośnie do ich

osobistych cech zarówno tych dobrych, jak i słabych, dzieciom pomaga się uczyć stawania się „kobietą” czy „mężczyzną”)

3. Ustalenie zadowalającej zgodności stanowisk odnośnie do różnych problemów (zgodność ułatwia społeczne interakcje, sprzyja

kreowaniu osobistej tożsamości poprzez określenie roli i pozycji w rodzinie, to kreowanie trwa zwykle wiele lat, rodzina posiada

wyobrażenia, które wpływają na jakoś interakcji)

Strategie mogą polegać na:

-> zachęcaniu członków rodziny do rozwijania pozytywnej samooceny i czucia się zdolnym i ufnym w pokonywaniu różnych

wyzwań życiowych

-> kształtowaniu się u członków obniżonego poczucia własnej kompetencji, co może wynikać z negatywnej historii rodziny, gdzie

dominował zapis o niezdolności do działania twórczego

Strategie mogą być podobne dla wszystkich członków lub różne dla różnych członków w zależności od płci.

b) dotyczące granic

Zadania:

1. Ustalenie i utrzymanie granic zewnętrznych (oddzielających rodzinę od innych systemów, ustalają zasady przepływu informacji

między rodziną i innymi systemami zewnętrznymi) i wewnętrznych (ustających zasady przepływu informacji pomiędzy

podsystemami rodziny i w nich)

Strategie:

-> kiedy granice są uwikłane: ograniczenie wyrażania tożsamości i autonomii, a tym samych zachęcanie do przejawiania

zachowań zależnych od innych członków rodziny

-> kiedy granice są wolne: strategia sprowadza się do popierania wyrażania autonomii

Strategie granic powinny być dostosowywane do rozwojowych zmian w zakresie potrzeb i kompetencji poszczególnych członków

systemu.

c) dotyczące utrzymania statusu

Zadania:

1. Zabezpieczenie określonego statusu członkom rodziny w zakresie stworzenia warunków do życia o rozwoju – zabezpieczenie

potrzeb materialnych i edukacyjnych

Strategie:

-> mogą zależeć od środków finansowych jakimi dysponuje rodzina

-> niektóre są elastyczne i zmienne, inne zaś wysoce sztywne i jasno zdefiniowane.

-> optymalne strategie powinny brać pod uwgę względnie wysoki stopień organizacji i stałości oraz wystarczającą elastyczność w

kształtowaniu spontaniczności i kreatywności.

d) kierowania spójnością rodziny

Zadania:

1. Branie odpowiedzialności za jakoś i poziom więzi emocjonalnej między członkami, co wiąże się ze wzajemnym ujawnianiem

życzliwości, zaufania, troski, wsparcia, zaufania.

Strategie:

-> strategie musza służyć zdrowiu psychicznemu każdego z członków rodziny

-> strategie mogą dotyczyć zysku dla wszystkich członków lub zysków kosztem innych członków rodziny

-> strategie dotyczą również rozwiązywania konfliktów, mogą chronić system lub go niszczyć

-> dojrzale strategie rozwiązywania problemów wiążą się z zadaniową orientacją nakierowaną na wynegocjowanie

kompromisowych rozwiązań pomiędzy członkami rodziny.

7. Model Kołowy Olsona

Teoria systemów – rodzina ujmowana jako system relacji między jej poszczególnymi członkami, którzy wzajemnie na siebie

oddziałują, modyfikując swoje zachowanie.

Rodzina jako całość podlega przemianom:



właściwości jej poszczególnych członków (np. dorastanie, starzenie się, podjęcie pracy zawodowej)



zmiany w warunkach życia rodziny i oddziaływania szerszego kontekstu społecznego (np. wpływ kultury masowej)



wydarzenia o charakterze normatywnym (np. narodziny dziecka, opuszczenie domu przez dorosłe dziecko)



wydarzenia o charakterze nienormatywnym (np. choroba członka rodziny)

Model kołowy Olsona – pozwala na „diagnozę relacji” w obrębie pary małżeńskiej lub w rodzinie, dostarczając ich opisu w

aspekcie trzech wymiarów: spójność, elastyczność i komunikacja.

Wymiary modelu:



spójność – odnosi się do emocjonalnych więzi istniejących między członkami rodziny. Odzwierciedla ona to, jak w

rodzinie jest równoważone dążenie jej członków do „bycia razem” (dążenie do bliskości, wspólnotowości, zależności) z

dążeniem do „bycie oddzielnie” (do zachowania odrębności niezależności, autonomii).

Olson i współpracownicy przyjmują następujące wskaźniki nasilenia spójności w systemie małżeńskim i rodzinnym: emocjonalne

więzi między osobami, właściwości granic między podsystemami, koalicje, wspólne podejmowanie decyzji, dzielenie

zainteresowań i wspólne formy rekreacji.

Ze względu na nasilenie wyróżniają 5 poziomów spójności:

1.

rodziny niezaangażowane –



rodziny bez więzi, w których występuje ekstremalnie niskie nasilenie więzi między członkami;



trudność w procesie równoważenia dążenia do „bycia razem” i „bycia oddzielnie” – zbyt duża emocjonalna

odrębność



członkowie żyją swoim własnym życiem, w niewielkim stopniu związani są z rodziną i w ograniczonym stopniu

angażują się w życie rodziny;



nasilona emocjonalna odrębność – członkowie rodziny w niewielkim stopniu interesują się sobą nawzajem



ich funkcjonowanie cechuje duża niezależność i odrębność, dominują oddzielne zainteresowania, brak wspólnego

spędzania czasu i wspólnego dzielenia przestrzeni



unikają i nie potrafią zwracać się do siebie o wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu problemów

2.

rodziny nieco zaangażowane –



poziom spójności jest niski – do umiarkowanego



pewne emocjonalne odseparowanie między członkami rodziny, ale nie jest to oddzielenie tak ekstremalne jak w

systemie pozbawionym więzi



chociaż czas spędzony oddzielnie jest dla członków rodziny ważniejszy, niektóre decyzje podejmują wspólnie, a

małżonkowie i członkowie rodziny udzielają sobie wsparcia



mają odrębne zainteresowania i odrębne formy rekreacji, jednak nieliczne z nich są wspólne

3.

rodziny związane –



umiarkowanym poziomie spójności



cechuje równowaga między tendencją do „bycia razem” a tendencją do „bycia oddzielnie”



rodziny silnie związane – spójność osiąga poziom od umiarkowanego do wysokiego



duża bliskość emocjonalna między osobami



wymagana jest lojalność



kładzie się nacisk na wspólnotowość



czas spędzany z rodziną jest ważniejszy niż ten oddzielnie



obok swoich oddzielnych, osobistych przyjaciół członkowie rodziny mają też przyjaciół wspólnych dla pary czy

rodziny



zainteresowania z reguły wspólne, z pewnymi aktywnościami realizowanymi oddzielnie

4.

rodziny splatane (nadmiernie związane) –



ekstremalnie wysoki poziom spójności;



trudność w procesie równoważenia dążenia do „bycia razem” i „bycia oddzielnie” – zbyt duża wspólnotowość,

bliskość emocjonalna wewnątrz rodziny, a zbyt mała niezależność;



wymagana jest lojalność;



członkowie rodziny są bardzo od siebie zależni i silnie na siebie nawzajem reagują (duża reaktywność);



brak osobistej odrębności, prywatności, dozwolona jest jedynie niewielka prywatna przestrzeń;



energia członków rodziny prawie wyłącznie skoncentrowana na wnętrzu rodziny – niewiele odrębnych przyjaciół

spoza rodziny, niewiele odrębnych (poza rodziną) zainteresowań i form aktywności.



elastyczność – dotyczy jakości i sposobu zarządzania rodziną, jej zorganizowania, podziału ról, reguł relacji i

negocjacji. Mówi o tym, jak systemy równoważą dążenie do zmiany i dążenie do zachowania istniejącego stanu

rzeczy

Za wskaźniki przyjmują: sprawowanie kontroli w rodzinie, panującą w niej dyscyplinę, style negocjacji, podział ról, reguły

rządzące relacjami

5 poziomów elastyczności:

1.

rodziny sztywne –



w których występuje ekstremalnie niski poziom elastyczności;



jedna osoba kieruje, zarządza i jest bardzo kontrolująca



silna tendencja do ograniczania negocjacji



większość decyzji narzucana przez osobę rządzącą rodziną



role pełnione przez osoby są bardzo dokładnie określone



reguły obowiązujące w rodzinie nie podlegają zmianie

2.

rodziny nieco elastyczne –



poziom elastyczności jest niski – do umiarkowanego



charakteryzuje zarządzanie demokratyczne,



dopuszczane są pewne negocjacje, w których biorą udział również dzieci



role poszczególnych osób są stabilne, chociaż dopuszczalne jest dzielenie się niektórymi rolami



reguły relacje są stałe, wyraźne i mocne, w niewielkim stopniu ulegają zmianą i są w rodzinie przestrzegane

3.

rodziny elastyczne –

4.

o umiarkowanym poziomie elastyczności



cechuje zarządzanie egalitarne wraz z demokratycznym sposobem podejmowania decyzji



negocjacje są otwarte i aktywne, włączane są w nie dzieci



role są dzielone (pełnione wspólnie przez różnych członków rodziny)



zmiany w rolach są płynne, jeśli zajdzie potrzeba takich zmian



reguły funkcjonowania mogą być zmieniane i są stosowne do wieku dzieci

5.

rodziny bardzo elastyczne –



elastyczność osiąga poziom od umiarkowanego do wysokiego



tendencja do częstych zmian w sposobie zarządzania i w odniesieniu do ról pełnionych przez członków rodziny



reguły funkcjonowania są elastyczne i szybko dostosowują się, gdy pojawia się potrzeba zmiany

6.

rodziny chaotyczne (nadmiernie elastyczne) –



ekstremalnie wysoki poziom elastyczności;



kapryśny sposób zarządzania lub jego niedostatek



impulsywne podejmowanie nieprzewidzianych decyzji



role nie są jasno określone i często są przenoszone z osoby na osobę



komunikacja – „pozytywne umiejętności komunikowania się wykorzystywane w systemie utworzonym przez

rodzinę lub parę, wymiar ułatwiający, który pomaga rodzinom w dokonaniu zmiany lub w utrzymaniu pożądanego

poziomu spójności i elastyczności

Umiejętności komunikacyjne uwzględnione w modelu obejmują:



umiejętność słuchania (empatia, uważne słuchanie)



umiejętność mówienia (wypowiadanie się we własnym imieniu, nie mówienie za innych)



otwartość (dzielenie się emocjami związanymi ze sobą samym oraz z relacją)



klarowność komunikatów



ciągłość wypowiedzi (kontynuowanie podjętego tematu)



szacunek i zainteresowanie okazywane partnerowi

Zrównoważone poziomy spójności i elastyczności najbardziej sprzyjają zdrowemu funkcjonowaniu rodziny. Spójność i

elastyczność pozostają w związku krzywoliniowym ze wskaźnikami funkcjonowania rodziny. Między wymiarem komunikacji, a

wskaźnikami dobrego funkcjonowania rodziny istnieje związek pozytywny prostoliniowy.

8.

Model systemowy Beaversa

Tak jak Model Kołowy Olsona, model systemowy Beaversa oparty jest o kategorie: kompetencji i stylu, które różnicują

funkcjonowanie rodziny.

Kompetencje to zdolność rodziny do organizowania i zarządzani życiem rodzinnym. Rodziny o wysokim stopniu

kompetencji charakteryzuje: egalitarne przywództwo, silne rodzicielstwo, konstruktywne koalicje dorosłych jasno ustalone

granice pokoleniowe; rodzinę o słabych kompetencjach charakteryzują zwłaszcza nieefektywne przywództwo i występowanie

koalicji rodzic-dziecko. Kompetencje charakteryzuje również rozwój autonomii członków rodziny, bezpośrednia komunikacja,

zaufanie i szacunek. Kompetencja odnosi się również do rozwoju autonomii członków rodziny, wzajemnego zaufania, budowania

jasnych granic, czytelnej i bezpośredniej komunikacji oraz zdolności rozumiejącego do akceptowania różnic. A także do zdolności

członków rodziny do brania odpowiedzialności za swoje myśli, uczucia i zachowanie. Kompetentne rodziny są bardziej zdolne do

konstruktywnego analizowania konfliktów oraz otwartej i bezpośredniej komunikacji. W kompetentnej rodzinie panuje

sprzyjający klimat do okazywania wysokiego poziomu akceptacji, spontaniczności, szerokiej gamy ekspresji uczuć, wysokiego

poziomu optymizmu i postrzegania osób jako dobrych z natury.

Wymiar kompetencji rozciąga się w sposób ciągły na kontinuum od rodziny efektywnej i zdrowej do ciężko

dysfunkcjonalnej i nie jest dzielony na kategorie czy przedziały, tak jak w modelu kołowym. Sztywność systemu spostrzegana jest

jako „choroba systemu”, podczas gdy większe poziomy elastyczności wskazują na jego zdrowie.

Wymiar stylu jest podobny do wymiaru spójności w modelu kołowym i odnosi się do stopnia bliskości albo dystansu w

rodzinie. Rodziny klasyfikowane są tutaj jako dośrodkowe(wiążące) albo odśrodkowe(wypychające). W bardziej kompetentnych

rodzinach panuje równowaga między tymi dwoma tendencjami. Rodziny takie są zdolne zachować zarówno poczucie odrębności,

jak i otwartości w stosunku do świata zewnętrznego oraz w interakcjach wewnątrz systemu.

rodziny dośrodkowe- członkowie szukają satysfakcji bardziej w granicach rodziny, niż poza nimi, a dorastające

dzieci nie są zbyt chętne do opuszczenia domu, a jeśli ma to miejsce- często do niego wracają. Członkowie rodziny ujawniają

wysoki poziom ufności do świata społecznego poza granicami rodziny. Wzajemne zaufanie pomiędzy członkami sprzyja

wyrażaniu pozytywnych uczuć. W sytuacjach konfliktowych dominuje nastawienie na konstruktywne rozwiązanie problemów,

rzadko mają miejsce obronne formy reagowania takie jak: zaprzeczanie, unikanie czy odaczanie.

rodziny odśrodkowe- członkowie częściej szukają satysfakcji z życia w zewnętrznym świecie, dzieci często

opuszczają dom wcześniej, niż wskazuje na to norma rozwojowa. Członkowie rodziny bardziej ufają swoim relacjom na zewnątrz

rodzinyi z rezerwą odnoszą się do bardziej ciepłych, otwartych komunikatów otrzymywanych od innych w rodzinie. Standardem

jest dla członków rodziny nawiązywanie między sobą interakcji pełnych złości, tendencji do agresji. Osoby pochodzące z takich

rodzin uzewnętrzniają więcej psychologicznych problemów i zaburzeń zachowani, mają trudności w panowaniu nad swoją

agresją.

Model systemowy prezentuje typologie rodziny oparte na poziomie kompetencji rodziny i dominującego jej stylu.

Rodziny zrównoważone między odśrodkowymi i dośrodkowymi wzorcami w wymiarze stylu i mieszczące się wysoko w

wymiarze kompetencji, są opisywane jako optymalne lub odpowiednie.

9. DOJRZAŁOŚĆ OSOBOWA JAKO POSTAWOWE UWARUNKOWANIE ŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO I
RODZINNEGO

Psychologiczna dojrzałość do małżeństwa i rodzicielstwa – z psychologicznego punktu widzenia dojrzałość do
małżeństwa i rodzicielstwa to odpowiedni poziom rozwoju intelektualnego, osobowościowego, uczuciowego oraz
społecznego który polega na adekwatnym postrzeganiu, wnioskowaniu i ocenianiu otaczającej rzeczywistości; przechodzeniu
od uczuć pierwotnych do tzw. uczuć wyższych oraz rozumieniu sytuacji społecznych i twórczym zaangażowaniu w realizację
zadań rozwojowych typowych dla danego okresu.

* Dojrzałość intelektualna – jest to zdolność do racjonalnego i realistycznego, a nie życzeniowego spostrzegania,
logicznego myślenia i wnioskowania, wydawania adekwatnych opinii i ocen. Jest jednym z ważniejszych elementów
stanowiących dobre przystosowanie do ról małżeńskich i rodzicielskich. Rozpatrując dojrzałość do małżeństwa i
rodzicielstwa pod względem intelektualnym należy zwrócić uwagę na takie wymiary jak: 1)zdolność do realistycznego
myślenia- czyli myślenia zgodnego z rzeczywistością jest ważnym uwarunkowaniem dobrego przystosowania społecznego
które wyraża się m.in. w podejmowaniu trafnych decyzji i adekwatnych do sytuacji działań, formułowaniu rzetelnych opinii,
kontrolowaniu swoich uczyć i emocji, przestrzeganiu partnerskiego stylu komunikacji; 2)umiejętność prawidłowego
wnioskowania, i co ważniejsze modyfikowania dalszych zachowań jednostki w taki sposób, by były one zgodne z tymi
wnioskami. Zdolność do prawidłowego wnioskowania stanowi ważną podstawę dla podejmowania takich decyzji które
sprzyjać będą szczęściu małżeńskiemu i rodzinnemu. 3) zdolność do wydawania trafnych sądów i ocen

* Dojrzałość osobowości – jest procesem „stawania się człowiekiem dojrzałym” . Jednostka jest dojrzała gdy spełnia
następujące warunki : im bardziej jest autonomiczna, tzn. w swoim myśleniu, dążeniach, decyzjach, postępowaniu, kieruje
się własnymi przekonaniami i uznawanym przez siebie systemem wartości; im bardziej potrafi traktować drugiego człowieka
w sposób podmiotowy – wyrazem dojrzałości jest traktowanie drugiego człowieka jako osoby będącej wartością najwyższą i
niewymienialną, a także troska o dobro pozaosobiste, zdolność do empatii, tolerancja wobec odmiennego sposobu ludzkiego
myślenia; im dokładniejszy i bardziej rzetelny ma wgląd w motywy swego postępowania czyli orientacja jakimi motywami
kieruję się naprawdę w swoich wyborach i decyzjach. Istotną rolę w kształtowaniu się dojrzałej, autonomicznej osobowości
pełni stosunek człowieka do przeszłości. Osoba dojrzała potrafi kontrolować, w jakim stopniu pochodzące z przeszłości i

od innych osób treści wpływają na aktualne jej zachowanie, na zniekształcenie obrazu samego siebie i obrazu innych, a
nawet na kształtowanie się uprzedzeń wobec niektórych osób.

* Dojrzałość uczuciowa (emocjonalna) – czyli uczucia wyższe takie jak : uczucia miłości, uczuć etyczno-moralnych,
przedmiotem których jest dobro, uczuć intelektualnych, przedmiotem których jest prawda i piękno, oraz uczuć społecznych
opartych na sprawiedliwości. Zdaniem Chlewińskiego dojrzałość osobowości w zakresie uczuciowym można określić za
pomocą następujących kryteriów ustawionych dwubiegunowo : 1)zależności-niezależności 2) zasady przyjemności-
rzeczywistości 3)organizacji uczuć 4) samokontroli emocji 5) umiejętności przeżywania frustracji.

* Dojrzałość społeczna – coraz lepsze rozumienie sytuacji społecznych, gotowość do odpowiedzialnego pełnienia ról
społecznych, w tym głownie ról związanych z małżeństwem i rodzicielstwem oraz ról zawodowych. Gotowość w pełnieniu
ról małżeńskich jak i rodzicielskich powinna mieć podstawę ekonomiczną oraz socjalną czyli m.in. :

1. Nastawienie na otrzymywanie

2. Zabieganie przymilne lub gniewne

3. Zdolność do kompromisu

4. Umiejętność obdarowywania innych

5. Twórcza współpraca

10. Osobowości rodzinne Fielda.

Rodzina związków – zrównoważenie między potrzebą indywidualności a potrzebą relacji. Daje ona dzieciom silne poczucie

indywidualnej tożsamości i bezpieczeństwa oraz umiejętność właściwego odnoszenia się do innych. Taka rodzina zachęca swoich

członków do tego, aby w pełni byli sobą. Nie czują się oni zagrożeni innością poszczególnych osób.

Członkowie rodziny są powiązani ale zachowują odrębność

Rodzice współpracują ze sobą, mają władzę

Szanuje się prawa i uczucia innych

Członkowie rodziny zachęcani są do rozwoju

Rodzice okazują sobie szacunek i zrozumienie

Każdy z małżonków jest wystarczająco silny

Małżonkowie dobrze radzą sobie w sytaucjach kryzysowych

Rodzice dbają o utrzymanie stałej struktury rodziny, ustalają reguły i zasady

Autorytet rodziców jest utrzymywany przez obydwoje małżonków

Rodzice zaspokajają potrzeby dziecka: bezpieczeństwa, akceptacji, kontaktu, przynależności

Rodzice pomagają w rozwoju dziecka

Dzieci mają swobodę aby być sobą

Rodzice stosują określone kary nie obawiając się utraty miłości dzieci

Dzieci są uczone samodzielności i odpowiedzialności

Wspierana jest indywidualność dziecka

Rodzice narzucają właściwy model komunikacji

Problemy są ujawniane i rozwiązywane

Prośby dzieci są analizowane

Rodzice dbają o ochronę wartości przyjętych przez rodzinę

Mają wysoki poziom indywidualności i skuteczności

Związani z rodziną ale zachowujący odrębność

Mają poczucie bezpieczeństwa

Łatwiej pokonują problemy

Są odpowiedzialne

Mają udane życie małżeńskie i rodzinne

Rodzina władzy – w związkach z innymi często przejawia surowość i brak wrażliwości. Rodzice narzucają swoją władzę. W

konsekwencji dzieci nie mają poczucia, że komuś na nich zależy, lecz wiedza, jak wykonywać swoje obowiązki. Rodzina

przedkłada zasady ponad stosunki międzyludzkie.

Rodzina ma wyraźną strukturę

Rodzicom brak umiejętności lub chęci budowania relacji, interpersonalna próżnia

Trwałe skoncentrowanie się na wynikach, na zasadach

Występuje skłonność do krytycyzmu, wynajdowania wad, co powoduje dystans

Najważniejsze są obowiązki domowe i zadania

Dzieci doskonale wiedzą czego się od nich oczekuje ale nie wiedzą, że są kochane

Mąż i żona mają ściśle określone role, jeśli okazują sobie miłość to przez wykonywanie obowiązków

Styl życia małżonków cechuje surowość

Rodzice nie spędzają ze sobą wolnego czasu

Często wchodzą w konflikty i nie osiągają żadnego porozumienia

Dzieci mają ogromną liczbę obowiązków, pozbawione są czułości i zrozumienia

Rodzice maja mało cierpliwości, nieustannie krytykując dziecko

Rodzice nie zauważają postępów, przyjmują je za oczywiste

Nigdy zachowania dobre nie są dostatecznie zadowalające

Pójście rodziców na kompromis jest oznaką słabości

Wspólnie spędzany czas jest wykorzystywany na pouczanie dzieci

Osoba będąca głową rodziny jest zamknięta na opinie innych

Rodzina opiekuńcza – dzieci wiedzą, że rodzice troszczą się o nie, jednak zwykle rodzice robią dla nich zbyt wiele. W

konsekwencji dzieci nie czują się swobodnie, aby rozwijać w sobie poczucie pewności. Rodzice nie pozwalają, aby dzieci

ponosiły konsekwencje swojego zachowania. Rodzina wrażliwa na punkcie uczuć.

Członkowie rodziny unikają niezgody i rozmowy o trudnych problemach

Członkowie rodziny nie ujawniają prawdziwych opinii i uczuć w obawie o konflikt i brak akceptacji

Tradycja odgrywa bardzo ważną rolę w rodzinie

Dzieci są często głównym czynnikiem determinującym plan rodziny

Dzieci posiadają wpływową pozycję i domagają się stałej pomocy od rodziców

Małżonkowie poświęcają swoje „ja” innym

Uwaga rodziców skupia się przede wszystkim na dzieciach

Małżeństwo bardzo często cierpi z powodu braku bliskości

Rodzice pytają dzieci czego sobie życzą, aby spełniać ich pragnienia, dbają o ciepłą atmosferę w domu

Dzieciom nigdy nie odmawiano i nie stawiano wymagań, więc maja wygórowane oczekiwania

Rodzice grożą karami, ale ich nie egzekwują

Komunikaty w rodzinie naznaczone wrażliwością i szacunkiem

Bardzo ważna dla tej rodziny jest opinia zewnętrzna

Unikają sytuacji trudnych

Mogą być bardzo uzależnieni od autorytetów

Nie potrafią ujawniać swoich prawdziwych uczuć i opinii

Unikają indywidualności ponieważ boją się braku akceptacji

Dzieci często mają władzę nad rodzicami

Łatwo ulegają presji grupy

Oczekują pomocy rodziców w dorosłym życiu

Mają duże problemy z pokonywaniem życiowych przeszkód

Opóźnione wyjście dzieci z domu

Rodzina chaotyczna (pozbawiona więzi) – brak zaangażowania. Zainteresowanie innymi członkami rodziny jest ograniczone.

Osoby, które ją tworzą, są raczej współlokatorami niż rodziną. Każdy myśli tylko o sobie. Troska o innych jest poczytywana za

absurd czy głupotę.

Jest pozbawiona więzi i źle zorganizowana

Występują w niej ciągłe konflikty i dręczenie innych swoimi problemami

Dzieci są ignorowane i wykorzystywane

Nie istnieją bliskie związki pomiędzy rodzicami a dziećmi

Małżeństwo nie jest autentycznym związkiem, występuje mało miłości lub jej brak

Partnerzy nie pielęgnują swojego związku

Często zdarzają się separacje lub rozwody

Małżonkowie nie współpracują ze sobą

brak konsekwencji w postępowaniu rodziców względem dzieci

Dzieci są zdane na własną zaradność

Rodzice są nieodpowiedzialni, znieważają dzieci i wytykają im błędy

Środki które mają na celu utrzymanie dyscypliny są surowe i niesprawiedliwe

Kara ma na celu poniżenie dziecka

Rodzina nie utrzymuje dobrych stosunków z otoczeniem, jest nieufna wobec innych

Przestrzega reguł, które są dla niej korzystne, a nie z powodu liczenia się z innymi

Dzieci czują się zagrożone i niekochane

Mają bardzo płytkie i słabe więzi z innymi członkami rodziny

Mają problemy w relacjach ze współmałżonkiem i dziećmi

Są egocentryczne

Nie ufają innym

Łatwo wpadają w gniew

Są zdolne do popełniania aktów przemocy

Rodzina nadmiernie uzależniona - członkom tej rodziny wydaje się niemożliwością, aby mogli sami sobą kierować , bowiem

indywidualność jest traktowana jako brak lojalności względem rodziny. Członkowie takiej rodziny są słabi jako jednostki, lecz

silni jako grupa. Dzieci są tłumione przez rodzinę i mają poczucie winy, gdy chcą odejść z domu. Rodzina jest zdolna do

przetrwania z powodu umiejętności dostosowania się do przyjętych norm – np. do wyboru pewnego typu samochodu,

wyznawania takich samych poglądów politycznych i przyjęcia podobnego stylu odżywiania.

Jeden z rodziców obsesyjnie związany z dzieckiem z powodu kruchości małżeństwa

Przesadna uwaga przywiązana do wzajemnych relacji

Rodzice naruszają granice prywatności dziecka

Rodzice są bardzo oddani swoim dzieciom a przy tym bardzo zaborczy

Uniemożliwiają dziecku osobisty rozwój

Małżeństwo zazwyczaj jest nieszczęśliwe

Małżeństwo jest dla małżonków społecznym standardem

Osoba, która obawia się odrzucenia zbliża się do dzieci aby móc kogoś kontrolować

Całkowita koncentracja na dzieciach

Manipulowanie dziećmi

Rodzice sprawując całkowitą kontrolę nad dzieckiem utrudniają mu zaangażowanie w relacje z przyjaciółmi

W dzieciach wywoływane jest poczucie winy

Dom i rodzina dominują w planach życiowych dzieci

Ważniejszy jest konformizm niż szczerość

Nie wyraża się prawdziwych uczuć

Mają poczucie winy z powodu prób samodzielnego działania

Rezygnuje z własnej indywidualności

dzieci są uległe w relacjach z innymi

Mają trudności z prowadzeniem niezależnego życia

Opóźnione w rozwoju społecznym

11. Fazy rozwoju rodziny wg J. Haleya.

Fazy rozwoju: narzeczeństwo, wczesne małżeństwo, narodziny dziecka, średnia faza małżeństwa, rodzice oddaleni od dziecka,

emerytura i starość.

1. Narzeczeństwo – uczenie się pozyskiwania względów u płci przeciwnej, największym problemem jest umiejętność

wypośrodkowania zaangażowania w życie rodziny i w związki z rówieśnikami. Trudność odłączenia się od rodziców – problem

trwający aż do odejścia z domu. Niektóre młode osoby nigdy nie są na to gotowe. W niektórych społeczeństwach wybór małżonka

jest prawem rodziców, więc dziecko może nie mieć pełnej swobody wybrania małżonka.

2. Wczesny okres małżeństwa – ślub jest wielkim wydarzeniem nie tylko dla małżonków, ale i dla rodzin. Zmienia on relacje

między partnerami, okres po ślubie a przed urodzeniem dziecka jest zwykle sielski i cudowny. Jednak nagłe wspólne

zamieszkanie może wywołać stres osłabiający więź. Jeśli związek został sformalizowany z niewłaściwych powodów (np. by

uwolnić się od rodziców) jest z góry skazany na problemy, chyba że znajdzie się inne podstawy jego funkcjonowania. Trudności

może dostarczyć rozpoczęcie współżycia seksualnego, jeśli następuje dopiero po ślubie. Młoda para musi wypracować sposoby

pokonywania konfliktów i nieporozumień. Pojawiają się problemy niedyskutowane przed ślubem (np. zarządzanie domowym

budżetem). Początkowe przemilczanie trudnych spraw, może w końcu prowadzić do otwartego sporu, który ujawni różne

problemy. Decyzje podejmowane przez małżonków są oparte na tym, co wynieśli ze swoich domów i na aktualnych relacjach z

rodzicami (np. wpływie rodziców na związek). Udzielanie pomocy przez rodziców może prowadzić do ich późniejszego

wtrącania się w sprawy młodych.

3. Narodziny dziecka – kobieta może mieć trudności ze zmianami fizycznymi, hormonalnymi wiążącymi się z ciążą, może być

bardziej rozdrażniona i smutna. Po urodzeniu kobieta może przechodzić przez „baby blues” lub depresję poporodową. Zła

atmosfera towarzysząca narodzinom może się udzielić mężowi. Narodziny dziecka doprowadzają do rewolucyjnych zmian we

wcześniej utworzonym systemie rodzinnym. U któregoś z partnerów może pojawić się zazdrość, wynikająca z poczucia osłabienia

uczuć np. żony do męża. Dziecko może stać się ofiarą nierozwiązanych wcześniej problemów między małżonkami. Jeśli

małżeństwo zostało zawarte z powodu ciąży i małżonkowie nie mieli czasu na nauczenie się partnerstwa dwojga ludzi, dziecko

może być obarczone winą za nieporozumienia między małżonkami. Problemem może też być wtrącanie się rodzin młodych

rodziców do wychowywania dziecka. Okres sprawowania opieki nad dzieckiem może być frustrujący dla kobiety (mężczyźni

zwykle realizują się zawodowo i towarzysko, a kobieta siedzi w domu). Najczęściej okresem trudności jest rozpoczęcie przez

dziecko nauki szkolnej – mogą się pojawić problemy w kontakcie z rówieśnikami i zachowania naganne związane ze zmianą w

systemie rodzinnym.

Dużym problemem może być sytuacja, gdy któreś z rodziców zawrze koalicję z dzieckiem przeciwko drugiemu rodzicowi i

występuje rywalizacja o względy dziecka.

4. Średnia faza małżeństwa – małżeństwo ze stażem 10-15 letnim zwykle przeżywa wtedy najkorzystniejszy okres we wspólnym

pożyciu. Mąż jest usatysfakcjonowany pozycją zawodową, żona cieszy sukcesem, na który wspólnie pracowali. Dzieci nie

wymagają takiej opieki, więc żona ma więcej czasu, by zadbać o siebie i zająć się swoimi zainteresowaniami. Partnerzy są

dojrzalsi, więź między nimi głębsza, a kontakty z dalszą rodziną i przyjaciółmi ustabilizowane.

Z drugiej strony, mąż może w tym czasie przeżywać kryzys związany z niespełnieniem młodzieńczych aspiracji, lub odwrotnie –

odnieść sukces i stać się obiektem zainteresowania innych kobiet, podczas gdy żona czuje się już mniej atrakcyjna. Żona

zajmująca się do tej pory dziećmi może odczuwać piętno tego, że opieka nad dziećmi i domem jest czymś podrzędnym, gorszym

niż kariera zawodowa. Może czuć, że nic nie osiągnęła w życiu. Para ma wypracowane sposoby rozwiązywania konfliktów, ale

też pojawiają się nowe wyzwania i problemy. Dzieci coraz częściej przebywające poza domem uświadamiają rodzicom, że kiedyś

będą sami.

5. Rodzice oddaleni od dziecka – gdy dzieci opuszczają dom, między rodzicami może dojść do szeregu napięć i kłótni. Rodzice

muszą na nowo ustalić zasady życia we dwoje. Przechodzą z roli rodziców do roli dziadków. Dla niektórych rodziców trudniejsze

jest wyprowadzenie się najstarszego dziecka, a potem napięcie rośnie wraz z odchodzeniem kolejnych – dla innych najtrudniejsze

jest wyprowadzenie się najmłodszego. Czasem dobrze znoszą wyprowadzki dzieci i nagle przy którymś staje się to dużym

problemem – oznacza to, że to jedno dziecko było w jakimś sensie wyjątkowe, np. kluczowe dla utrzymywania bliskości między

rodzicami, bo wymagało specjalnej opieki.

Czasem okazuje się, że po odejściu dzieci, małżonkowie nie mają już ze sobą o czym rozmawiać, może dojść do rozgrzebywania

dawnych problemów. Narastające napięcia mogą nawet doprowadzić do rozwodu w tym okresie. Ponadto rodzice muszą się

pogodzić ze śmiercią własnych rodziców oraz wypracować nowe sposoby uczestnictwa w życiu dorosłych dzieci. Najlepsze dla

dziecka jest osiągnięcie równowagi – wyjście z domu, ale utrzymywanie stałego kontaktu z rodzicami.

6.Emerytura i okres starości – Jeśli rodzice poradzili sobie z odejściem dzieci, to następuje okres spokoju, jednak tylko do

momentu przejścia któregoś z małżonków na emeryturę, która może wyzwolić kolejne problemy związane z całodobowym

przebywaniem ze sobą małżonków. Może dochodzić do sytuacji, gdy np. żona podupada na zdrowiu, czego tłem jest fakt, że

małżonek na emeryturze czuł się bezużyteczny. Poprzez spadek formy, żona daje mężowi szansę bycia potrzebnym i przydatnym.

Gdy któreś z małżonków umiera, rodzina otacza opieką opuszczoną osobę. Starszy człowiek może chcieć pomagać, ale zwykle

czuje się już niepotrzebny. Rodzina staje przed dylematem – opiekować się samotnym rodzicem w domu, czy umieścić go w

jakiejś placówce.

12. Komunikacja w systemie rodzinnym: specyfika, uwarunkowania, modele, wzory i style.

Ujęcie węższe komunikacji interpersonalnej

istota komunikacji wiązana jest z przekazywaniem informacji (wiadomości) między partnerami interakcji bądź między nadawcą a

odbiorcą, dzięki czemu słuchacz dowiaduje się czegoś o stanie partnera interakcji

Ujęcie szersze komunikacji interpersonalnej:

uznaje się, że komunikacja interpersonalna wykracza poza wspomniany wyżej przekaz. Nacisk kładzie się na rolę, jaką pełni ten

proces w relacjach społecznych, na jego aspekty diagnostyczne, na ukazanie jego dynamiki.

Komunikacja interpersonalna jest procesem o wysokim stopniu złożoności. Dokonuje się on na poziomie przekazu werbalnego

i niewerbalnego i obejmuje wyraz intencjonalnego przekazu konkretnych informacji, emocji, a także ustosunkowań między

nadawcą i odbiorcą.

Komunikowanie jest sekwencją wydarzeń, które zachodzą jedno po drugim w danym czasie. Procesu tego podczas kontaktu z

drugim człowiekiem nie można przerwać, ponieważ każdy akt obserwowalnego zachowania może być źródłem informacji dla

drugiego. Ma to szczególne znaczenie w stałych relacjach społecznych, które zachodzą przede wszystkim w rodzinie.

5

aksomatów Watzlawicka:

1.Każde zachowanie (werbalne i niewerbalne) ma znaczenie komunikacyjne, stąd ludzie pozostający ze sobą w

kontakcie, zwłaszcza stałym nie mogą się nie porozumiewać

2.Uznanie dwojakiej funkcji każdego komunikatu: sprawozdawczej( aspekt treściowy) oraz relacyjnej(aspekt

ustosunkowania). Każdy komunikat przekazuje jednocześnie określoną treść oraz określa charakter relacji między

porozumiewającymi się osobami.

3.Każdy z komunikatów danej osoby można traktować w trojaki sposób: jako reakcję na komunikat partnera,

wzmocnienie uprzedniego zachowania partnera lub jako bodźce dla określonego zachowania partnera. (podkreśla

się tu cyrkularny charakter porozumiewania się)

4.Komunikowanie się ludzi ma charakter zarówno werbalny( wiedza pojeciowa) jak i niewerbalny (lepiej

informuje o ustosunkowaniu). Przy czym żaden z tych kanałów nie powinien być blokowany.

5.Wszystkie interakcje mają charakter komplementarny( wtedy gdy jedna osoba inicjuj akcje, wymaga, poucza,

druga ulega, podporządkowuje się = zachowanie jednego z partnerów jest uzupełniane zachowaniem drugiego) lub

symetryczny ( partnerzy dążą do wzajemnego odzwierciedlenia zachowań)

Specyfika komunikacji w rodzinie ujmowanej jako system:

! Jednostka traktowana jest jako element systemu rodzinnego (systemu wzajemnych powiązań i interakcji), a jej funkcjonowanie

zależy od pozostałych osób oraz relacji, w jakie wchodzi z nim każda osoba.

! tym co wyróżnia komunikację interpersonalną w rodzinie jest szczególna intensywność interakcji osobowych w rodzinie ze

względu na częstość i trwałość kontaktów związanych z faktem wspólnego zamieszkiwania i codziennego współżycia członków

rodziny.

!kazda rodzina charakteryzuje się swoistymi cechami komunikowania się ( nawet pozorny brak komunikowania się, długotrwałe

milczenie jest forma komunikacji)

! nie ma dwóch tak samo komunikujących się systemów rodzinnych

Ujmowana jako system rodzina funkcjonuje według określonych swoistych zasad takich jak:

a) całościowość- system rodzinny stanowi integralną strukturę, która nie jest prostą sumą elementów składowych. W systemie

wszystkie osoby współtworzą sieć wzajemnych relacji.

b) cyrkularność – każda z tych osób jest odrębna, a jednak nosi znamię całego systemu. Tak więc zmiana w obrębie jednej osoby

pociąga za sobą zmiany w całości funkcjonowania systemu rodzinnego. Oddziaływanie pomiędzy elementami systemu nie ma

charakteru linearnego leczy cyrkularny, kołowy, bez widocznego początku i końca.

c) ekwifinalizm – jeden skutek mogą wywołać rożne przyczyny np. rozpad małżeństwa może spowodować zdrada jednego z

małżonków, nadmierna interwencja teściowej, lub coś innego.

ISTOTNE UWARUNKOWANIA KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ W RODZINIE

1.

Obraz własnej osoby i samoocena jako czynnik warunkujący komunikację:

W przypadku wysokiego poczucia własnej wartości i zawyżonej samooceny jednostka przejawia tendencję do porozumiewania się

niepartnerskiego przypisując sobie prawo do kierowania innymi ludźmi jako mniej wartościowymi.

W przypadku niskiego poczucia własnej wartości może godzić się na niepartnerski styl komunikacji przyznając wyższość

potrzebom, dążeniom i uczuciom innych osób, traktując potrzeby własne i innych jako równie ważne, będzie bardziej skłonna do

partnerskiego stylu komunikacji.

2.

Koncepcja „trójkątów” Virginii Satir

podstawą dynamiki w porozumiewaniu się w rodzinie i jednocześnie przyczyną trudności jest fakt, iż dotyczy ona na ogół trzech

członków rodziny tworzących trójkąt. „Trójkąt to zawsze para plus jeden, a skoro możemy kontaktować się tylko dwoje ludzi

naraz, to ktoś w trójkącie zawsze jest nie do pary, zostawiony sam sobie”. Istotne w tej koncepcji są dwa założenia:

1. nikt nie może poświęcić uwagi dwóm osobom równocześnie

2. to, że w danej chwili ktoś jest, czuje się wykluczony z relacji, jest to spowodowane właściwościami trójkąta a nie tym, że nie są

warci uwagi

3.

Stosunek „ja” realnego do „ja” idealnego

Istnienie w systemie wiedzy o sobie znacznej rozbieżności pomiędzy „ja” realnym i „ja” idealnym może spowodować

ukształtowanie się niepartnerskiego stylu porozumiewania się.

Zbyt wygórowane pojęcie „ja” idealnego może doprowadzić do tłumienia pragnień, myśli, uczuć, których jednostka nie akceptuje.

W konsekwencji nie będzie on zdawała sobie sprawy z własnych intencji w komunikowaniu się, a w jej zachowaniu pojawi się

wiele sprzecznych sygnałów. To wszystko sprawi, iż w komunikacji osoby nie akceptującej samej siebie będzie dominował

niepartnerski styl porozumiewania się.

4.

Empatia i otwartość jako uwarunkowania komunikacji

Pojęcie empatii - Zjawisko empatii nie jest jednoznacznie definiowane w literaturze. Można wyróżnić trzy grupy sposobów

ujmowania, akcentujące inny aspekt tego zjawiska:

EMOCJONALNY – sprowadza empatię do współbrzmienia emocjonalnego, współprzeżywania, wczuwania się w stany

uczuciowe innych osób, zestrajanie własnych stanów emocjonalnych ze stanami innych osób

POZNAWCZY – empatie określa się tu jako tworzenie trafnych wyobrażeń na temat tego, czego nie możemy zobaczyć, czyli

tego, co dzieje się w wewnętrznym świecie drugiej osoby. W tym ujęciu zjawisko empatii ma związek z umiejętnością

spostrzegania i rozumienia przeżyć innego człowieka i przewidywania jego zachowania (uczuć, wyobrażeń i reakcji)

EMOCJONALNO – POZNAWCZY – rozumienie empatii wiąże się zarówno z uwzględnieniem czynnika emocjonalnego jak i

poznawczego, a także wykonawczego. Jest on związany z umiejętnością porozumiewania się w zakresie doświadczanych emocji.

Pojęcie otwartości

-Otwartość jest zdeterminowana w dużym stopniu przez empatyczne słuchanie. Traktuje się ją jako cechę osobowości, właściwość

stosunków międzyludzkich, a także element komunikacji interpersonalnej, rodzaj stosunku do innych ludzi, który jest związany ze

sposobem porozumiewania się.

-Otwartość jest procesem komunikowania się poprzez ujawnianie informacji i zachowań, w których jednostka ułatwia partnerowi

interakcji poznanie siebie

-Przesłanką „normalnego” komunikowania się jest zdolność utrzymania równowagi w zakresie otwarcia granic informacji o sobie

5.

Płeć jako czynnik determinujący komunikację

Różnice psychiczne między kobietami a mężczyznami jako podłoże odmienności w komunikowaniu się - Rożnice te dotyczą

zwłaszcza funkcjonowania społecznego i emocjonalnego i mają istotny związek z innym wzorcem socjalizacyjnym kobiet i

mężczyzn, promujących kształtowanie odmiennego wzoru zachowań przejawianych zwłaszcza w relacjach społecznych.

Różnice w zakresie:

Orientacji społecznej:

-Kobiety lepiej przyswajają dane związane z sytuacjami społecznymi np. zapamiętywanie nazwisk czy twarzy

-U kobiet występuje większe nasycenie zachowań emocjami

-Kobiety dążą do większej bliskości z osobą, z którą wchodzą w kontakt

Relacji społecznych:

-Różnice w zakresie zachowań i przyswojonych umiejętności społecznych także komunikacyjnych

-Znaczenie przywiązywane do relacji społecznych

Komunikacji pozawerbalnej:

-Dotyczą one przestrzeni osobistej, postawy ciała, dotyku, ekspresji, mimiki twarzy i zdolności odbierania informacji

pozawerbalnych

-Kobiety podchodzą bliżej do innych osób, zwłaszcza do kobiet, uśmiechają się i śmieją częściej niż mężczyźni

-Utrzymują lepszy kontakt wzrokowy, lepiej odczytują mimiczne komunikaty niewerbalne, charakteryzują się mniejszym

poziomem agresji

Kształtowania ważnych dla małżeństwa relacji intymnych:

-Mężczyźni częściej niż kobiety reagują wycofaniem wobec rozmów o charakterze intymnym, podczas gdy kobiety częściej

reagują na nie zbliżeniem

-Kobiety wykazują większą motywację do kształtowania intymności, co przejawia się w docenieniu ciepła i obustronnego

współdziałania, dzieleniu się bardziej osobistymi informacjami

Stylu relacji z innymi:

-Kobiecy styl relacji jest zorientowany na uzyskanie bliskości uczuciowej. Kobieta wnosi do związku skłonność do wzajemnej

współzależności, zapewnia silniejsze wsparcie emocjonalne.

-Kobiety częściej niż mężczyźni przejawiają w stosunku do innych zachowania dostarczające wsparcia emocjonalnego i częściej

także poszukują wsparcia

-Męski styl relacji z innymi ma mniej intymny charakter i obejmuje przede wszystkim dostarczanie większego wsparcia

materialnego

Funkcjonowania emocjonalnego:

-Kobiety częściej niż mężczyźni angażują się w zadania wywołujące emocje i w większym stopniu kierują się subiektywnymi

wskaźnikami doświadczania emocji

-Kobiety wykazują większą wrażliwość na bodźce emocjonalne, co ma związek z wyższym poziomem empatii

-Dzielenie się emocjami i rozmowa są charakterystyczne dla kobiecego stylu osiągania bliskości, komunikowanie uczuć jest

natomiast znacznie trudniejsze dla mężczyzn

-Język uczuć mężczyzn sprowadza się do języka działania - swoje uczucia wyrażają poprzez podarunki, uprzejmość, pomoc,

wspólne zajęcia

W sposobie i okoliczności ujawniania uczuć:

-Kobiety i mężczyźni odczuwają podobne emocje w analogicznych sytuacjach, lecz kobiety są bardziej skłonne okazywać swoje

uczucia smutku, niepokoju, lęku, natomiast mężczyźni częściej wyrażają zlość

-Mężczyźni częściej i z większą intensywnością niż kobiety wyrażają gniew w formie agresywnej

-Kobiety przejawiają skłonność do łączenia swoich ocen uczucia zlości z refleksją nad konsekwencjami jego wyrażania oraz

ewentualnym wpływem na relacje interpersonalne w związku, podczas gdy mężczyźni wykazują większą tendencję do

postrzegania złości w oderwaniu od przyczyn i następstw tego uczucia.



Komunikacji u kobiet i mężczyzn:

a) komunikacja werbalna

Potrzeba komunikacji u kobiet jest silniejsza, a zdolności werbalne większe niż u mężczyzn

Kobiety zadają więcej pytań, natomiast mężczyźni częściej używają zdań w trybie rozkazującym

Kobiety chętniej niż mężczyźni słuchają swojego rozmówcy i starają się przyjąć jego punkt widzenia

Styl wypowiedzi kobiet odzwierciedla ich wrażliwość na ludzi i poczucie łączności z nimi

Dla kobiet celem interakcji społecznych jest często współpraca i wsparcie, a dla mężczyzn zdobycie przewagi nad

innymi

b) komunikacja niewerbalna

Kobiety są lepszymi od mężczyzn nadawcami i odbiorcami komunikatów niewerbalnych, przekazując komunikaty

bardziej spójne, zawierające treści zarówno pozytywne jak i negatywne mające wyraźniejsze zabarwienie

emocjonalne, podczas gdy mężczyźni częściej wyrażają treści neutralne

Kobiety sA znacznie lepsze od mężczyzn w odkodowywaniu i interpretowaniu wizualnych oraz słuchowych

wskazówek dotyczących stanu uczuć drugiej osoby

Mężczyzna w rozmowie jest bardziej skupiony na tym, co się mówi, a kobieta jak się mówi

Dla mężczyzny najistotniejsze jest rozwiązanie problemu, a dla kobiety uczucia

MODELE KOMUNIKACJI

I.Jednostronny model komunikacji – komunikacja przebiega od nadawcy do odbiorcy przy braku troski o sprzężenie zwrotne.

Komunikację traktuje się tutaj jako jednokierunkową akcję lub działanie. Występuje na ogół w rodzinach, w których przyjęty

została autorytarny styl rodzicielstwa z dużym naciskiem na kontrolę.

II.Dwustronny model komunikacji – zawiera sprzężenie zwrotne między nadawcą i odbiorcą polegające na ich wysyłaniu i

odbieraniu. Komunikacja ujęta jest tu jako interakcja i rozpatrywana jest jako seria przyczyn i skutków, bodźców i reakcji.

Model ten nadal zniekształca rozumienie komunikacji, zwłaszcza w sferze ‘’lokowania winy’’ i odpowiedzialności za

określone zakłócenia w komunikacji, która obarcza się partnera, jako przeczyny zakłóceń w komunikowaniu się.

III.Relacyjny model komunikacji – nadawca i odbiorca bardziej niż na sobie skoncentrowani są na przedmiocie komunikacji, na

tym, co robią lub mogą robić razem. Przyjecie tego modelu nie implikuje potrzeby szukania winnego za brak porozumienia

miedzy członkami rodziny, a tym samym stwarza lepsze warunki dla modyfikacji zachowania

WZORY KOMUNIKACJI

Wzorzec autorytarny - nadawca wyraża bezpośrednio lub pośrednio czego oczekuje od odbiorcy, biorąc na siebie

odpowiedzialność za działania, jakich podejmuje się odbiorca

Wzorzec manipulacyjny – nadawca manipuluje emocjami i potrzebami odbiorcy, aby nakłonić go do działań zgodnych z

oczekiwaniami nadawcy

Wzorzec współpracujący – nadawca w sposób obiektywny opisuje fakty i zjawiska. Komunikacja jest obustronna, nadawca

wyraża zgodę na to, aby zachowania odbiorcy przebiegały niezależnie od jego oczekiwań, decyzje dotyczące celów i metod

działania podejmowane są wspólnie drogą negocjacji.

DWA TYPY KOMUNIKOWANIA WG. Dreikurs i Soltz:

ROZMAWIANIE Z DZIECKIEM – podejmowanie przez rodziców konwersacji z dzieckiem na temat wzajemnych problemów.

Zezwala się dzieciom na ujawnianie własnych poglądów, opinii oraz respektuje się ich przekonania

MÓWIENIE DO DZIECKA – wyraża się głównie w mówieniu dziecku o jego nieposłuszeństwie. Wówczas rodzice informują

dziecko, jak ich zdaniem powinno postępować. Upominają, krytykują. Przyjmują stanowisko, że ich zdanie jest słuszne, a dziecko

nie ma racji.

STYLE KOMUNIKACJI (Grzesiuk)– indywidualne zróżnicowanie dyspozycji jednostki, determinujące charakter czynności

komunikacyjnych, jaki można zaobserwować u ludzi w kontaktach interpersonalnych; sposób porozumiewania się danej osoby z

innymi.

1.Styl partnerski – człowiek uznaje za równie ważne własne pragnienia, oczekiwania, a także dba o potrzeby oraz ich realizację

swojego rozmówcy. Sprzyja to udzielaniu informacji zwrotnych, ujawnianiu myśli i przeżyć.

Kod rozwinięty :

-Nie można z góry założyć o co chodzi drugiej osobie

-Zwraca uwagę na możliwości słuchacza - przekazy formułowane w tym kodzie są przekazywane dla słuchacza w sposób dla

niego zrozumiały

-Uwaga posługujących się tym kodem skierowana jest na kanał werbalny

-Rodziny ukierunkowane na osoby, otwarty system komunikacji, kontrola metodą apelowania

Rodzina ukierunkowana na osobę

-

dominuje tu silny i otwarty system komunikacji. Pozwala ona na dość swobodny przepływ

komunikatów pomiędzy członkami rodziny. Podstawą tego sposobu porozumiewania się jest kod rozwinięty.

2.Styl niepartnerski – przejawia się w tym, że człowiek inaczej traktuje własne potrzeby niż oczekiwania i preferencje swojego

rozmówcy. Może występować w dwóch formach:

* egocentrycznej ( człowiek nie liczy się w rozmowie z drugą osobą, podejmuje i kończy rozmowę wtedy gdy sam tego chce,

przerywa wypowiedzi partnera, nie słucha tego co mówi)

* altruistycznej ( nieliczenie się z własnymi potrzebami. Człowiek pozwala na to, aby inni kierowali przebiegiem rozmowy,

przerywali mu jego wypowiedź. Ulega naciskom i żądaniom rozmówcy)

Kod ograniczony:

-Nie sprzyja werbalnemu rozwijaniu tego co mówca miał na myśli

-Służy raczej wzmacnianiu istniejącej formy stosunków społecznych niż tworzeniu takiej mowy, która odpowiadałaby intencjom

osób mówiących

-Jest ukierunkowany na status, pozycję społeczną

-Uwaga osób posługujących się tym kanałem ukierunkowana jest na kanał niewerbalny

-Umożliwia przekaz symboli grupowych

- Rodziny pozycjonalne, zamknięty system komunikacji, kontrola imperatywna

Rodzina pozycjonalna inaczej parcjalna, charakteryzują się słabym systemem komunikacji opartym na kodzie

ograniczonym tzw: zamknięty system komunikacji. System komunikacji dzieci jest zamknięty na rodzinę, a otwarty na grupę

rówieśniczą, co powoduje, że dziecko będzie socjalizowane przez swoich rówieśników.

13. Kategorie komunikacyjne wg V. Satir

1.

PACYFISTA - mowa pacyfisty jest przymilna. Osoba ta stara się zawsze zadowolić innych, zawsze przyznaje im

rację i nieustannie przeprasza. Nieustannie potrzebuje aprobaty innych i zgadza się z każdą krytyczna opinią na

swój temat. Za zaszczyt uważa to, że inni do niej mówią, nieważne co. Nie śmie prosić o cokolwiek dla siebie.

Przyjmuje postawę męczennika.

Słowa – pełne przyzwolenia, zgadzanie się na wszystko; ważne, aby inni się dobrze czuli, a nie ja.

Ciało – wyraz poddania się, przyjęcie roli ofiary, bezradności; patrzenie na innych z dołu, trzeba podnosić wzrok,

aby na nich spojrzeć; kiedy przeprasza oczy ma wbite w ziemię, załamane ręce; boląca szyja; zaciśnięta przepona,

co uniemożliwia porozumiewanie się, a pozwala jedynie na jęki i przytakiwanie.

Głos wewnętrzny – nie jestem nic wart; jest sukcesem, gdy ktoś się do mnie odezwie.

2.

OSKARŻYCIEL – tropiciel błędów, dyktator, uważa się za lepszego od innych. Bezwzględnie narzuca innym

swoje zdanie, zachowuje się głośno, krzykiem chce zdobyć władzę i wyrazić swoją wyższość. Nie przejmuje się

innymi, bezwzględnie równa ich z błotem. Przekonany, że bez niego nic by się nie udało, inni są bezwartościowi.

Interesuje go raczej obwinianie niż dochodzenie prawdy.

Słowa – brak zgody i akceptacji; ciągłe oskarżenia innych; beze mnie nic by wam nie wyszło; krzyk, obrzucanie

wyzwiskami, krytyka wszystkiego.

Ciało – mięśnie i narządy wewnętrzne stale napięte; podwyższone ciśnienie krwi; głos twardy, spięty, często ostry i

krzykliwy; oddycha szybko lub wstrzymuje oddech; ciągłe napięcie mięśni gardła; twarz skrzywiona, usta

zaciśnięte, nozdrza rozszerzone, oczy szeroko otwarte, skóra zaczerwieniona; sztywne mięśnie karku; postawa

skierowana w kierunku innych, palcem wskazuje na innych w geście oskarżania, wytykania komuś czegoś.

Głos wewnętrzny – wcale nie czuje się wartościowy, ale kiedy zmusi kogoś do posłuszeństwa to ma poczucie, że

choć trochę się liczy.

3.

KOMPUTER – zachowuje się bardzo poprawnie, rozsądnie, nie okazuje nawet pozorów uczuć. Wydaje się

spokojny, opanowany i chłodny. Przez sposób swej wypowiedzi sprawia wrażenie bardzo inteligentnej osoby.

Słowa – niezwykle rozsądne, dotyczące sfery abstrakcyjnej, dodatkowo bardzo długie; po kilku zdaniach nikt go

już nie słucha; głos monotonny, oschły, prawie martwy.

Ciało – sprawia wrażenie zimnego i odizolowanego od całego świata, sztywne i zastygnięte w bezruchu,

poruszanie wyłącznie ustami.

Głos wewnętrzny – nie mogę popełnić żadnych błędów, jestem podatny na ciosy.

4.

MĘTLIK –cokolwiek mówi czy robi nie ma to żadnego związku z tym, co mówią i robią inni ludzie wokół niego.

Reaguje nieodpowiednio do sytuacji. Na niczym się nie skupia.

Słowa – bezsensowne; wypowiedzi nieadekwatne do poruszanych tematów; ton głosu śpiewny (wznosi i opada bez

powodu), często pozbawiony związku ze słowami; ignoruje wszelkie pytania, zadaje swoje, niezwiązane z

tematem.

Ciało – w ciągłym ruchu, kołyszące się w różnych kierunkach jednocześnie; kolana złączone, ramiona i ręce

wyciągnięte do przodu, skrzyżowane, pośladki wypchnięte, plecy zgarbione; rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy,

patrzy w innym kierunku nie zwracając uwagi na rozmówcę; zajmuje się różnymi, dziwnymi rzeczami (zdejmuje

nitki z ubrań, rozwiązuje sznurowadła itp.).

Głos wewnętrzny – jestem osamotniony, bez żadnego konkretnego celu; nikogo nie obchodzę, nikt mnie nie

słucha; nie ma tu dla mnie miejsca.

SPOSÓB DOSTROJONY – wszystkie składniki komunikatu zmierzają w tym samym kierunku (słowa pasują do

wyrazu twarzy, pozycji ciała i brzmienia głosu). Relacja jest prosta, uczciwa, swobodna. Ludzie tacy odczuwają o

wiele mniej zagrożeń dla poczucia ich własnej wartości. Nie wzbudza to też potrzeby przyjmowania którejś z

powyżej opisanych postaw. Tylko ta postawa pomaga rozwiązywać konflikty. Jeśli przeprasza to wtedy, gdy uzna,

że zrobił coś, czego nie zamierzał. Przeprasza za swój czyn, a nie za fakt, że istnieje. Nie boi się krytykować, ale

krytykuje czyn, a nie osoby, która się go dopuściła. Okazuje swoje uczucia, porusza się swobodnie w trakcie

mówienia. W czasie rozmowy patrzy na swojego rozmówcę. Otwarcie mówi, że chce zmienić temat, a nie miota

się bez celu. Osoba zintegrowana, elastyczna, otwarta, pełna życia. Postawa ta umożliwia pełne, prawdziwe życie.

Ludzie tacy wzbudzają zaufanie, inne osoby dobrze czują się w ich obecności

14. WYBRANE KRYZYSY W SYSTEMIE RODZINNYM

Nie znalazłam tego nigdzie.. więc może wkleję z neta chociaż co to jest ten kryzys

:

kryzys w rodzinie- Jest to sytuacja, kiedy członkowie rodziny są poddani próbom, zmianom z lepszego na gorsze. Czują się

zagubieni i nie do końca wiedzą, jak mają się zachować. Kiedy orientujemy się, że zmiany, jakie zachodzą są nieuniknione,

niezbędne jest wzajemne wsparcie. Ludzie w trakcie kryzysu doświadczają stresu, co może doprowadzić do walki o to, kto ma

rację, pojawiają się problemy ze wzajemną komunikacją. Kryzys można przezwyciężyć, w końcu nie ma sytuacji bez wyjścia.

Najważniejsze jest, aby zaakceptować fakt, że się pojawił, a pokonanie go wzmocni rodzinne więzi.

Cechy kryzysu- obecność zarówno zagrożenia, jak i szansy, skomplikowana symptomatologia, obecność „ziaren” wzrostu i

zmiany, brak panaceum i szybkich rozwiązań, konieczność wyboru oraz uniwersalność i idiosynkratyczność.

15. WYZNACZNIKI ATRAKCYJNOŚCI INTERPERSONALNEJ I MOTYWY DOBORY PARTNERA

Też z neta !!!!!!

Atrakcyjność interpersonalna - jest to pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka.

Wyznaczniki atrakcyjności – atrakcyjność innej osoby zależy od częstości kontaktów z ta osobą, od jej zalet, atrakcyjności

fizycznej, podobieństwa do nas samych, a także od przysług i komplementów, którymi nas ona obdarza

efekt częstości kontaktów (efekt ekspozycji) – im częściej widujemy się i kontaktujemy z daną osobą, tym większe

prawdopodobieństwo że zostanie ona naszym przyjacielem

efekt aureoli – ludziom atrakcyjnym przypisuje się więcej cech pozytywnych, takich jak inteligencja, dobroć

samospełniające się proroctwo: ludzie atrakcyjni fizycznie mogą myśleć o sobie jako o osobach dobrych i miłych gdyż

konsekwentnie są tak traktowani

podobieństwo: stopień sympatii ściśle uzależniony od spostrzeganego podobieństwa postaw (ludzie podobni do nas dostarczają

społecznego wsparcia dla naszych cech i wierzeń)

efekt zysku – straty: bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas. Tym

mniej lubimy daną osobę im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy.

Teorie atrakcyjności interpersonalnej:Teoria kar i nagród: zakłada, że lubimy jakąś osobę, jeżeli jest ona skojarzona z

nagrodami (zdarzeniami przyjemnymi), zaś nie lubimy osób skojarzonych z karami (zdarzeniami nieprzyjemnymi). A zatem

lubimy tych, których cechy oceniamy pozytywnie, którzy się dobrze o nas wyrażają, działają na rzecz naszego dobra. I na odwrót

– nie lubimy osób o cechach nieprzyjemnych, źle o nas mówiących i działających na naszą szkodę. U podstaw tych oczywistych

zależności leży prosty mechanizm klasycznego warunkowania reakcji emocjonalnej: zaczynamy kogoś lubić bądź nie znosić

dlatego, że na tę pierwotnie obojętną osobę przenosi się nasza reakcja emocjonalna z pozytywnych bądź negatywnych bodźców

skojarzonych z tą osobą.

Kryteria doboru partnera:

1. Atrakcyjność fizyczna

Funkcjonowanie stereotypu, że „to, co jest piękne, jest idobre” świadczy o tym, że w
Powszechnej opinii atrakcyjność fizyczna jest skojarzona z innymi pozytywnymi cechami” .Należy jednak pamiętać, że
atrakcyjność fizyczna może być najważniejszym czynnikiem decydującym o umawianiu się na randki, lecz przestaje być ważna,
w momencie gdy osoby lepiej się poznają. Dlatego warto podkreślić, że uroda jest przemijająca i nie powinna być decydującym
kryterium przy wyborze
partnera życiowego. Osoby uczestniczące w kursach przedmałżeńskich z pewnością

zauważyływystępujące podobieństwo fizyczne między daną parą. Antropologowie tłumaczą to zjawisko tendencją par do doboru

osoby o podobnej wadze, wzroście czy proporcjach ciała.„Wpływ atrakcyjności fizycznej na wybór przyszłego partnera wynika z

potrzeb reprodukcji i wyraża się przede wszystkim w poszukiwaniu osoby, której wiek zapewnia możliwości uczestniczenia w

poczęciu potomka, a wygląd pozwala na przekazanie w genach preferencji podobnych do własnych

2. ocena cech charakteru

Ocena charakteru przyszłej żony czy męża jest bardo ważna. Wymaga jednak czasu i wzajemnego poznania. Jedną z teorii
wyjaśniających sympatię do drugiej osoby jest teoria komplementarności. „Komplementarność oznacza układ, w którym
partnerzy mają potrzeby przeciwne, lecz dopasowane w taki sposób, że realizacja potrzeb jednego z partnerów prowadzi do
równoczesnego zaspokojenia potrzeb
pozostałego (np. opiekuńczość-bezradność, dominacja-uległość)”
Jednak motywem do zawarcia małżeństwa nie może być wyłącznie chęć pomocy drugiej osoby (zaopiekowania się nią). Badania
M. Peterson potwierdzają, że
podobieństwo w zakresie wielu cech osobowości między mężem a żoną wiąże się wyraźnie ze szczęściem małżeńskim. Przy czym
nie chodzi tu o realne podobieństwo lecz o tzw. podobieństwo zakładane, czyli stwierdzane przez partnerów na
podstawie ich subiektywnego spostrzeżenia, przeświadczenia czy doświadczenia
Musimy jednak zwrócić uwagę na specyficzne zjawisko występujące w ocenie kandydata na męża czy żonę. Mamy tu do
czynienia z tendencją polegającą na wzmacnianiu tych cech i zachowań partnera, które są zgodne z naszym „idealnym” obrazem
partnera oraz pomijania lub wręcz niedostrzegania cech i zachowań nie mieszczących się w ramach tego „ideału”. Nie tylko sami
nie przyjmujemy, obserwowanych przez siebie, niekorzystnych informacji o drugiej osobie, ale tym bardziej informacji
przekazywanych od innych. Nie możemy próbować dopasować się do drugiego człowieka –nawet „idealnego” za wszelką cenę.
„Nawet w największej miłości nie można się zrzec swojej autonomiczności, swojej indywidualności
3.Podobieństwo postaw
Podobieństwo postaw i opinii dwojga ludzi bardzo silnie wpływa na ich wzajemną sympatię. Musimy sobie jednak uzmysłowić,
że to co uznajemy za zaletę, a co za wadę drugiego człowiek w pewnym sensie zależy od nas samych. Nasze opinie i poglądy są
dla nas ważne, dlatego odnalezienie potwierdzenia swoich racji w poglądach drugiej osoby powoduje automatycznie nasze
pozytywne do niej ustosunkowanie i oczekiwanie wzajemności z jej strony. Tak więc przy wyborze partnera istotną rolę
odgrywają cechy własnej osobowości i dążenie do określonego ukształtowania swojego życia. „Nadaje ono kierunek
poszukiwaniom, każe mianowicie poszukiwać takiego partnera, który sprzyjałby realizacji własnych zamierzeń”. Przyszli
małżonkowie powinni wykazywać podobne poglądy w
stosunku do najważniejszych życiowych kwestii takich jak:wiara, rodzina, ambicje
zawodowe i najlepiej aby przedyskutowali je jeszcze przed ślubem. „Jeśli okaże się, że pomiędzy partnerami występuje
przynajmniej częściowa zgodność w obrazie postrzeganego świata i w systemie ważnych dla każdego z nich wartości –to z dużym
prawdopodobieństwem można przewidywać, że owa zgodność będzie towarzyszyć takiej parze do końca jej wspólnie dzielonego
losu.”
4. Pozycja społeczna i sytuacja materialna Wydaje się, że dzisiaj pozycja społeczna i zamożność nie odgrywają już tak dużego
znaczenia przy wyborze męża czy żony jak to było kiedyś, jednak nadal są ważne. „Przynależność do podobnej warstwy
społecznej partnerów tworzących jakikolwiek związek interpersonalny, a zwłaszcza
małżeństwo, jest prawie regułą, która mocno tkwi w świadomości społecznej. Większą odpowiedzialnością za ten rodzaj
endogamii obciąża się mężczyznę, ponieważ na ogół społeczny status rodziny w większym stopniu określa właśnie przynależność
męża do określonej warstwy społecznej”
Osoby pragnące zawrzeć związek małżeński bardzo poważnie powinni podejść
do tej kwestii i przedyskutować ją jeszcze przed ślubem. Zaskakująca wydaje
się obojętność na sprawy materialne osób pragnących zawrzeć związek małżeński, tym bardziej, że odgrywają one na ogół istotny
wpływ na jakość funkcjonowania małżeństwa. Brak pieniędzy stanowi bardzo często jeden z głównych problemów. Trudna
sytuacja materiala może stanowić źródło konfliktów i w konsekwencji
prowadzić do niepowodzenia. Nie możemy zapominać, że zarówno pozycja społeczna partnerów życiowych, jak również ich
sytuacja materialnai mieszkaniowa
wpływa na życie codzienne obojga, na ich przyzwyczajenia, aspiracje zawodowe i
funkcjonowanie w grupie społecznej.

5. Oczekiwana satysfakcja seksualna
Najczęściej decyzja zawarcia małżeństwa z konkretną osobą jest ukierunkowana motywacją poza seksualną i tylko bardzo młodzi
ludzie dążą do małżeństwa przede
Wszystkim z tego powodu. Skupianie się tylko na seksualności drugiego człowieka
i przedmałżeński seks utrudnia dogłębne poznanie drugiej osoby. Może prowadzić do błędnego rozpoznania swoich uczuć i
motywacji, a w konsekwencji zawarcia małżeństwa, które może okazać się nie satysfakcjonujące w przyszłości. Często okazuje
się, że poza ciałem nic nie łączy tych młodych ludzi. Nudzą się przebywając w swoim towarzystwie i brak im dojrzałej miłości.
Przeszłość seksualna mężczyzny i kobiety również ma wpływ na oczekiwania w stosunku do przyszłego małżonka.

6.Wiek
Najczęściej ludzie wybierają na współmałżonka osoby w podobnym wieku, jednak nie jest to regułą. W społeczeństwie znacznie
lepiej akceptowane są pary -młodsza kobieta i starszy mężczyzna , niż te w których proporcje wiekowe są przeciwne.

Z badań wynika, że małżeństwa, w których mąż jest znacznie starszy bądź młodszy od żony jest bardziej podatne na
niepowodzenia. Chociaż jest faktem, że pary małżeńskie w równym wieku lub z nieznaczną różnicą wiekową są lepiej
przystosowane, a zatem bardziej zadowolone, aniżeli pary małżeńskie, u których różnice wieku są znacznie większe czy wprost
skrajne”

7.Wykształcenie
Wykształcenie również odgrywa istotną rolę w atrakcyjności dwojga
ludzi. Wydaje się, że komunikacja dwojga ludzi o podobnym poziomie inteligencji jest znacznie łatwiejsza. Mają oni więcej
wspólnych tematów do rozmów i podobne
oczekiwania względem pełnionych ról. Może zdarzyć się, że odmienność w tych kwestiach, z której nie zdawaliśmy sobie sprawy
na początku związku przeszkadza nam w miarę jego rozwoju. „Różnice intelektualne z biegiem czasu potęgują się i mogą
wywoływać uczucie skrępowania i zniechęcenia ze strony górującego pod
tym względem współpartnera, a poczucie mniejszej wartości osoby stojącej niżej intelektualnie”. Gdy mamy do czynienia z
różnicą w wykształceniu nie pozostaje bez
znaczenia, która ze stron ma przewagę w tej sferze. Z trudniejszą sytuacją
mamy do czynienia gdy to kobieta posiada wyższy poziom wykształcenia. Może wynikać to z faktu, że cały czas dominuje w
przekonaniu społecznym stereotyp, że to mężczyzna powinien zapewniać utrzymanie rodziny.

8.Zdrowie
Kryterium zdrowia psychicznego i fizycznego przy wyborze współmałżonka jest bardzo istotne. „Partnerzy biorący pod uwagę
motyw dobrego zdrowia, zarówno fizycznego jak i psychicznego, kierują się przede wszystkim chęcią zminimalizowania
niebezpieczeństwa poczęcia, urodzenia i wychowania niepełnosprawnego potomstwa”. Nie tylko występowanie u kandydata
przewlekłej choroby somatycznej czy choroby psychicznej ma znaczenie. Również jego skłonność do uzależnień może być w
przyszłości źródłem wielu konfliktów i rozczarowań

9.Akceptacja wyboru przez rodziców
Motywy doboru partnera życiowego są bardzo różne. Najczęściej poszukuje się partnera o podobnych dążeniach. „Można więc
uznać, że podstawowym kryterium skłaniającym do wyboru towarzysza życia jest potrzeba silnego związku emocjonalnego, który
mógłby stać się konkurencyjnym układem wobec dotychczasowego związku z rodzicami” . Dlatego bardzo istotne wydaje się
poznanie domu rodzinnego przyszłego męża czy żony.

16. Przemoc w rodzinie: przyczyny, rodzaje, błędne koło przemocy, konsekwencje.

Przyczyny: narastające w sprawcy napięcie, jego nieumiejętność radzenia sobie z frustracją (opisane dokładniej przy

mechanizmie błędnego koła).

Sprawca przemocy to często osoba, która w dzieciństwie sama doznawała krzywdy wyrządzanej w podobny sposób. Czuła się

wówczas bezradna, zawstydzona, bezsilna. Taka osoba kiedy dorasta, może bić młodszych, słabszych kolegów, a w dorosłości

odzyskuje władzę (np. nad dzieckiem, czy bardziej uległym partnerem), sprawuje kontrolę i czuje się silna, kiedy sama bije, czego

w dzieciństwie jej brakowało. Odczuwa zwykle poczucie winy i pamięta, co robi i robił, ale potrzebuje bicia i znęcania się, by

kontrolować i nie być bezradnym. Sprawca potrafi świetnie wyczuwać słabości i emocje drugiej osoby, manipulować (czego uczył

się zwykle już jako dziecko) i kontrolować swoje zachowanie. Stąd często publicznie sprawia wrażenie dobrego i przykładnego

partnera czy rodzica

Rodzaje:

Przemoc fizyczna –(naruszenie nietykalności fizycznej) – jest działaniem intencjonalnym, powodującym uszkodzenia ciała
lub niosącym takie ryzyko. wszelkiego rodzaju działania bezpośrednie z użyciem siły, których rezultatem jest
nieprzypadkowe zranienie, np. popychanie, obezwładnianie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą
ręką, pięścią lub przedmiotami, oblewanie wrzątkiem lub substancjami żrącymi, użycie broni.

Przemoc psychiczna –(naruszenie godności osobistej) – zawiera przymus i groźby. Jest najczęstszą formą przemocy i jest
trudna do udowodnienia. prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby, wykorzystuje mechanizmy
psychologiczne np. wyśmiewanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, narzucanie własnych poglądów, ciągłe
krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, stosowanie gróźb, szantażowanie.

Przemoc seksualna – (naruszenie intymności) – polega na zmuszaniu osoby do aktywności seksualnej, kontynuowania
aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy wskutek zaistniałych warunków
obawia się odmówić. Przymus może polegać na bezpośrednim użyciu siły lub emocjonalnym szantażu.Wymuszanie różnego

rodzaju niechcianych zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy, np. nieakceptowanych pieszczot i praktyk
seksualnych, seksu z osobami trzecimi, sadystycznych form współżycia, a także krytykowanie zachowań seksualnych.

Przemoc ekonomiczna –(naruszenie własności) – wiąże się z celowym niszczeniem czyjejś własności, pozbawieniem
środków lub stwarzaniem warunków, w których nie są zaspokajane niezbędne dla przeżycia potrzeby. Szczególną formą
przemocy ekonomicznej jest zaniedbanie, czyli naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich. Prowadzi do
całkowitego uzależnienia finansowego od sprawcy, np. poprzez odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia
pracy, niezaspokajanie podstawowych potrzeb rodziny, okradanie, zaciąganie kredytów i zmuszanie do zaciągania pożyczek
wbrew woli współmałżonka.

Inny podział przemocy to:

1. przemoc zwyczajna w parze – 2 strony, nieduże natężenie

2. terroryzm intymny – 1 strona, całkowite zniewolenie

3. przemoc w odpowiedzi na przemoc – 2 strony, ja jego, bo on mnie

4. wzajemna kontrola za pomocą przemocy – 2 strony, całkowite zniewolenie

Błędne koło przemocy:

1. Narastanie napięcia - sprawca zaczyna odczuwać narastające napięcie, zdenerwowanie, pobudzenie, z którym nie wie

zwykle jak sobie poradzić w sposób inny niż agresywny. Partner widząc lub czując poddenerwowanie staje się bierny,

wycofany ("lepiej zejść z drogi"), udaje, że nie ma problemu, że nic nie widzi. Staje się bardziej uległy, ucisza dzieci,

każe im podporządkowywać się sprawcy, nie denerwować go. Tym sposobem sam staje się biernym sprawcą wobec

dzieci, ucząc ich uległości, bezsilności, zakazując spontanicznego, zachowania, zapraszania kolegów i głośnej zabawy.

Robi to zwykle, by opóźnić wybuch przemocy, natomiast sprawca odczuwa równolegle coraz większą frustrację.

2.Ostra faza- dochodzi do wybuchu przemocy, pobicia, duszenia, itp. Tu często obserwatorem jest dziecko, które czasem

próbuje zostać "bohaterem rodziny" i obronić bezsilnego rodzica, co niekorzystnie wpływa na jego późniejszy rozwój. W

tej fazie najczęstszymi strategiami zaradczymi są: ucieczka z domu, chowanie się przed sprawcą, błaganie o litość, czy

bezsilne poddanie się i czekanie aż sytuacja minie.

3.Faza „miodowego miesiąca” - sprawca doświadcza poczucia winy i obaw przed karą za swoje zachowanie. W reakcji

na to partner może reagować na różne sposoby: wybacza mu krzywdę, wzbudza poczucie winy ("zobacz co mi zrobiłeś"),

straszy, że zgłosi przemoc na policję, milczy, udaje, że nic się nie stało, prosi o nie robienie tego więcej. Sprawca za to

staje się miły, dba o rodzinę, troszczy się, pomaga, co sprawia wrażenie, że przemoc minęła. W nim natomiast ponownie

narasta napięcie, gdyż nadal nie poradził sobie z własnymi trudnościami. Cykl przemocy się zamyka, zatacza koło

wracając do fazy I.

Faza ta skraca się wraz z wiekiem ( im dłużej trwa przemoc tym faza miesiąca miodowego jest krótsza).

Konsekwencje:

Oprócz bezpośrednich konsekwencji zdrowotnych, przemoc może wywoływać również skutki w postaci problemów

psychicznych i ponosić za sobą koszty ekonomiczne i społeczne. Osoby, które przez dłuższy czas doświadczają przemocy

fizycznej lub psychicznej charakteryzują się:



niską samooceną,



wykształceniem biernych mechanizmów radzenia sobie z przemocą,



wysoką zależnością emocjonalną od swoich partnerów,



podwyższonym niepokojem i depresją,



izolacją społeczną,



mają poczucie winy za to, co dzieje się w ich związku,



są podporządkowane sprawcy,



odczuwają w stosunku do niego ambiwalentne poczucie lojalności,



często nadużywają alkoholu, środków przeciwbólowych, leków, a nawet narkotyków,



zapadają na choroby związane z przebywaniem w długotrwałym stresie.

Kobiety żyjące w związku przemocowym mają obniżone poczucie własnej wartości, a ich zdolność do uczestniczenia w

życiu społecznym jest znacząco obniżona.

Negatywnych skutków przemocy w rodzinie doświadczają także dzieci, które niejednokrotnie są świadkami przemocy

małżeńskiej. Istnieje ryzyko wystąpienia u nich problemów emocjonalnych i związanych z zachowaniem, takich jak:



odczuwanie niepokoju,



depresja,



samouszkodzenia,



osłabienie koncentracji objawiające się, np. osiąganiem niskich wyników w szkole,



pogorszenie samopoczucia,



nieposłuszeństwo,



agresja wobec otoczenia,



występowanie koszmarów sennych,



moczenia nocne,



pojawienie się dolegliwości fizycznych, będących skutkiem stresu psychologicznego.

U dzieci będących świadkami przemocy domowej zwiększa się ryzyko pojawienia się w przyszłości problemów

związanych ze zdrowiem psychicznym. Istnieje zwiększone prawdopodobieństwo, że takie dzieci w przyszłości będą częściej

sięgały po alkohol i stosowały przemoc wobec swoich partnerów.

17. Oddziaływania profilaktyczne i terapeutyczne wobec rodziny.

By osiągnąć szczęście rodzinne trzeba na temat życia rodzinnego posiadać pewien zasób wiedzy, której nabycie jest trudne ze

względu na liczne i błędne stereotypy w tej dziedzinie. Prócz wiedzy potrzebne są umiejętności pozwalające na jej realizowanie w
praktycznym życiu i uczenie ich jest najważniejszym zadaniem psychoprofilaktyki. Oto podstawowe umiejętności, których trzeba
się nauczyć:

• Pierwsza sprawa, to trzeba nauczyć się wyrażania uczuć, delikatności, czułości i pielęgnowania bliskości, w tym bliskości
seksualnej. Udane pożycie seksualne jest w małżeństwie bardzo ważne, ale nie można do tej sprawy sprowadzać całej
profilaktyki, a edukacja seksualna wąsko rozumiana (techniki, antykoncepcja) jest jej drobnym wycinkiem. Ludzie często wcale
nie umieją wyrażać uczuć i akt seksualny bywa jedynym znanym sposobem bliskości.

• Sprawa druga to umiejętność ustalania właściwych granic. Trzeba się więc nauczyć samodzielności pozwalającej na
psychiczne odejście od rodziców, przy jednoczesnym zachowaniu dla nich życzliwości. Obecnie problemy małżeńskie wynikające
z symbiotycznego związku z rodzicami są bardzo częste, a rodziny zazwyczaj zupełnie nie rozumieją na czym polega ich błąd.

• Szczególnie ważną sprawą dla szczęścia rodzinnego jest umiejętność poprawnej komunikacji - przejrzystej i empatycznej.
Jest ona warunkiem porozumienia seksualnego, uzgodnienia obowiązków rodzinnych i rozwiązywania konfliktów. Na szczęście
sprawność komunikacji jest wyuczalna. Nauka ta łatwiej przychodzi tym osobom, które wywodzą się z rodzin, w których była
dobra komunikacja, ale i w przeciwnym wypadku można się jej nauczyć.

• Ponieważ umiejętności warunkujące powodzenie małżeństwa są wyuczalne, można je rozwijać w okresie poprzedzającym
założenie rodziny, ale możliwe jest to jedynie przy aktywności własnej i osobistym staraniu.

• Ostatni z wymienionych wyżej warunków powodzenia małżeństwa, czyli przestrzeganie norm moralnych. Bez
przestrzegania podstawowych norm nie może być szczęścia rodzinnego. Na przykład wierność jest dla powodzenia małżeństwa
warunkiem koniecznym, choć nie wystarczającym. Obecnie podkreśla się przede wszystkim indywidualizm, prawa osobiste,
spontaniczność emocji, ale także wzajemną życzliwość, delikatność, usłużność itp. Bez nich bliskość zanika i rodzina staje się
nieszczęśliwa.

Zadania psychoprofilaktyki życia małżeńskiego i rodzinnego można podzielić na trzy etapy : dalsze, bliższe oraz bezpośrednie.

• Przygotowanie dalsze dokonuje się w rodzinie pochodzenia. Poprzez techniki wychowawcze stosowane przez rodziców
dziecko uczy się prawidłowych zasad postępowania, albo tego, że w sytuacjach konfliktu można stosować przemoc, lub
wycofywać swoją miłość. Relacja małżeńska rodziców, ich wzajemne odnoszenie się do siebie i sposób porozumiewania się -
staje się dla dziecka wzorem relacji rodzinnych, szkołą komunikacji, a zarazem sposobem modelowania norm moralnych.
Ponieważ te umiejętności warunkują powodzenie życia rodzinnego, ich przejmowanie przez dziecko jest powodem zjawiska
społecznego dziedziczenia zadowolenia z małżeństwa.
Częsta jest też sytuacja kiedy dzieci z domu nie wynoszą doświadczenia miłości, a przeciwnie - wzory niewłaściwego
postępowania, komunikacji manipulacyjnej, braku empatii oraz przemocy. W takiej sytuacji szansą na przerwanie łańcucha
negatywnego dziedziczenia społecznego staje się drugi i trzeci etap psychoprofilaktyki rodzinnej. Jest to przygotowanie specjalnie
ukierunkowane na życie rodzinne i specjalnie organizowane przez różne instytucje.

• Etap bliższy to wychowanie prorodzinne prowadzone w szkole, w grupach młodzieżowych, lub podczas katechezy. Na tym
etapie powinna być przekazywana wiedza o problemach dorastania, o wyborze drogi życiowej (bo w tym wieku jeszcze się nie
wie, czy założy rodzinę), o systemie rodzinnym, o współżyciu seksualnym i o rolach małżeńskich i rodzicielskich. Prócz przekazu
wiedzy ważne jest uczenie komunikacji, a także uzasadnianie norm moralnych.

• Etapem bezpośrednim może być przygotowanie na kursach narzeczeńskich odbywających się bezpośrednio przed zawarciem
związku małżeńskiego. Wtedy wiedza teoretyczna odnosiłaby się wprost do konkretnej sytuacji, a sprawność komunikacji do
porozumiewania się z jedną, wybraną osobą.

Psychoprofilaktyka nie stanowi jedynego uwarunkowania sukcesu rodzinnego, jednak jest warunkiem bardzo ważnym i w
dużej mierze może się przyczynić do szczęścia małżeńskiego - a co za tym idzie, do szczęścia dzieci, zdrowia psychicznego
wszystkich członków rodziny, wypełniania zadań wychowawczych wobec własnych dzieci i funkcji wobec grup szerszych, które
z rodzin się składają. Warto więc wkładać wiele wysiłku i starań w psychoprofilaktykę życia rodzinnego, która nie tylko
zapobiega zaburzeniom, ale wzmacnia szczęście rodzin.